کد مطلب : ۱۳۱۶۵
مردم‌شناسان متخصص مناسک آیینی شیعه (۴)
نگاهی به زندگی و آثار دکتر فرانک ج.کروم
یکی از حوزه‌های تخصص و پژوهش ایشان مراسم آیینی «حُسَی» است. این مراسم در میان شیعیان کشور ترینیدادوتوباگو در دریای کارائیب در ایام محرم به منظور مناسک عزاداری شهادت امام حسین (ع) برگزار می‌شود.
ترینیدادوتوباگو کشوری کوچک در دریای کارائیب است که هشتاد درصد جمعیت کم‌وبیش یک میلیون و سیصد هزار نفری آن را کسانی با تبار آفریقایی و هندی تشکیل می‌‌دهند. در اوایل قرن نوزدهم، دولت بریتانیا شماری از مردمان شمال هندوستان را برای کار در مزارع به ترینیدادوتوباگو منتقل کرد. در سال ۱۹۱۷م. حدود یکصد و چهل و چهار هزار کارگر از هندوستان به ترینیداد کوچ داده شده بودند. این عده از مناطقی چون آگره و اوده به ترینیداد آمده بودند. از نظر دینی آنها بیشتر هندو بودند؛ اما در میانشان شیعیانی نیز یافت می شدند. (Thaiss۱۹۹۹: ۳۸ p)
از آنجا که علاوه بر شیعیان شبه‌قاره هند، پیروان دیگر ادیان این منطقه نیز مشارکت فعالی در مراسم محرم و سوگواری امام حسین (ع) دارند، به‌زودی برگزاری مراسم دهه محرم در میان این مهاجران نیز آغاز شد و تاکنون نیز ادامه داشته است. این مراسم که به دلایلی مردم‌شناختی صورت‌های فرهنگی تازه‌ای یافته است، به‌طور عمومی به مراسم «حسی» (تحریف‌شده نام حسین) معروف است. حسی مجموعه‌ای از آداب فرهنگی است که گروه‌های مختلف مردم در این کشور برگزاری می‌کنند. از نکات درخور توجه این مراسم، استفاده از طبل‌های گوناگون و فریاد «حسی! حسی!» عزاداران و مشارکت «گویم حسی! گویم حسی!» کسانی است که آن عزاداری را شاهدند.
تاکنون شماری از مردم‌شناسان به تحقیق درباره ابعاد گوناگون این مراسم پرداخته‌اند که از آن جمله می‌توان به دکتر فرانک کروم اشاره کرد.
دکتر کروم در ۱۵ دسامبر سال ۱۹۵۷م. در کیکیندا/صربستان و مونتنگرو به دنیا آمد. وی در سال ۱۹۸۴م. کارشناسی انسان‌شناسی فرهنگی (مردم شناسی) و مطالعات دینی خود را از دانشگاه کلرادو/آمریکا دریافت کرد. از آن پس در مقطع کارشناسی ارشد در رشته «فرهنگ عامه و زندگی عامه» (Folklore and Folklife) به تحصیل پرداخت و در سال ۱۹۸۷م. از دانشگاه پنسیلوانیا مدرک کارشناسی ارشد خود را دریافت داشت. او در همین رشته ادامه تحصیل داد و در سال ۱۹۹۲م. از همین دانشگاه و در رشته مذکور مدرک دکتری دریافت کرد.
علایق پژوهشی دکتر کروم، دین (هندوئیسم، بودیسم، اسلام)، مناسک و اسطوره، فرهنگ عامه و فرهنگ مادی، سیاست‌های بازنمایی، مطالعات نمایشی، قومیت، پراکندگی‌قومی، جهانی‌شدن و فراملی‌گرایی، زیارت و گردشگری، جنوب آسیا (هند، نپال، پاکستان، بنگلادش، حوزه دریای کارائیب (ترینیداد و جامائیکا))، تبت و ایران است. وی ۲ سال پس از دریافت مدرک دکتری به تدریس دانشگاهی مشغول شد و از سال ۱۹۹۴م. تا ۱۹۹۸م. مدرّس دین و انسان‌شناسی در «سانتافی کامیونتی کالج» بود. از آن پس و تاکنون در دانشگاه بوستون به تدریس مشغول است.
رویکردهای مردم‌شناختی به دین، سنت شفاهی به منزله هنری کلامی، رویکردهای نظری به اسطوره، فرهنگ، جامعه و دین در جنوب آسیا، معنویت عصر جدید، هندوئیسم و مردم‌شناسی دین مهم‌ترین موضوعات تدریسی دکتر کروم بوده است. ایشان به زبان‌های انگلیسی، آلمانی، بلغاری، بنگالی، هندی و اردو مسلط است.
اولین کار میدانی و پژوهش دکتر کروم در ترینیداد و مطالعه درباره مناسک حسی، در تابستان سال ۱۹۹۱ م. بود که در تابستان سال آینده‌اش ادامه یافت. از آنجا که در کتابخانه بریتانیا آثار فراوانی درباره مناسک سوگواری محرم در شبه قاره هند، وجود دارد، دکتر کروم در ژانویه سال سوم (۱۹۹۳م.) به انگلستان سفر کرد و به تحقیق درباره «نمایش‌های قرن نوزدهمی محرم» در کلکسیون اداره شرقی و هند موزه بریتانیا مشغول شد. بار دیگر در ماه فوریه ۱۹۹۶م. بود که وی در مناسک حسی در ترینیداد شرکت جست. ماه می ۱۹۹۷م. جدیدترین حضور وی در منطقه ترینیدادوتوباگو و انجام پژوهش میدانی و نیز مطالعه آرشیوی درباره این مراسم بوده است.
دکتر کروم هم‌اکنون یکی از برجسته‌ترین متخصصان منسک آیینی «حسی» به‌شمار می‌رود و هیچ محققی درباره این منسک آیینی در میان شیعیان حوزه دریای کارائیب از آثار ایشان بی‌نیاز نیست.
ترینیدادوتوباگو کشوری کوچک در دریای کارائیب است که هشتاد درصد جمعیت کم‌وبیش یک میلیون و سیصد هزار نفری آن را کسانی با تبار آفریقایی و هندی تشکیل می‌‌دهند. در اوایل قرن نوزدهم، دولت بریتانیا شماری از مردمان شمال هندوستان را برای کار در مزارع به ترینیدادوتوباگو منتقل کرد. در سال ۱۹۱۷م. حدود یکصد و چهل و چهار هزار کارگر از هندوستان به ترینیداد کوچ داده شده بودند. این عده از مناطقی چون آگره و اوده به ترینیداد آمده بودند. از نظر دینی آنها بیشتر هندو بودند؛ اما در میانشان شیعیانی نیز یافت می شدند. (Thaiss۱۹۹۹: ۳۸ p)
از آنجا که علاوه بر شیعیان شبه‌قاره هند، پیروان دیگر ادیان این منطقه نیز مشارکت فعالی در مراسم محرم و سوگواری امام حسین (ع) دارند، به‌زودی برگزاری مراسم دهه محرم در میان این مهاجران نیز آغاز شد و تاکنون نیز ادامه داشته است. این مراسم که به دلایلی مردم‌شناختی صورت‌های فرهنگی تازه‌ای یافته است، به‌طور عمومی به مراسم «حسی» (تحریف‌شده نام حسین) معروف است. حسی مجموعه‌ای از آداب فرهنگی است که گروه‌های مختلف مردم در این کشور برگزاری می‌کنند. از نکات درخور توجه این مراسم، استفاده از طبل‌های گوناگون و فریاد «حسی! حسی!» عزاداران و مشارکت «گویم حسی! گویم حسی!» کسانی است که آن عزاداری را شاهدند.
تاکنون شماری از مردم‌شناسان به تحقیق درباره ابعاد گوناگون این مراسم پرداخته‌اند که از آن جمله می‌توان به دکتر فرانک کروم اشاره کرد.
دکتر کروم در ۱۵ دسامبر سال ۱۹۵۷م. در کیکیندا/صربستان و مونتنگرو به دنیا آمد. وی در سال ۱۹۸۴م. کارشناسی انسان‌شناسی فرهنگی (مردم شناسی) و مطالعات دینی خود را از دانشگاه کلرادو/آمریکا دریافت کرد. از آن پس در مقطع کارشناسی ارشد در رشته «فرهنگ عامه و زندگی عامه» (Folklore and Folklife) به تحصیل پرداخت و در سال ۱۹۸۷م. از دانشگاه پنسیلوانیا مدرک کارشناسی ارشد خود را دریافت داشت. او در همین رشته ادامه تحصیل داد و در سال ۱۹۹۲م. از همین دانشگاه و در رشته مذکور مدرک دکتری دریافت کرد.
علایق پژوهشی دکتر کروم، دین (هندوئیسم، بودیسم، اسلام)، مناسک و اسطوره، فرهنگ عامه و فرهنگ مادی، سیاست‌های بازنمایی، مطالعات نمایشی، قومیت، پراکندگی‌قومی، جهانی‌شدن و فراملی‌گرایی، زیارت و گردشگری، جنوب آسیا (هند، نپال، پاکستان، بنگلادش، حوزه دریای کارائیب (ترینیداد و جامائیکا))، تبت و ایران است. وی ۲ سال پس از دریافت مدرک دکتری به تدریس دانشگاهی مشغول شد و از سال ۱۹۹۴م. تا ۱۹۹۸م. مدرّس دین و انسان‌شناسی در «سانتافی کامیونتی کالج» بود. از آن پس و تاکنون در دانشگاه بوستون به تدریس مشغول است.
رویکردهای مردم‌شناختی به دین، سنت شفاهی به منزله هنری کلامی، رویکردهای نظری به اسطوره، فرهنگ، جامعه و دین در جنوب آسیا، معنویت عصر جدید، هندوئیسم و مردم‌شناسی دین مهم‌ترین موضوعات تدریسی دکتر کروم بوده است. ایشان به زبان‌های انگلیسی، آلمانی، بلغاری، بنگالی، هندی و اردو مسلط است.
اولین کار میدانی و پژوهش دکتر کروم در ترینیداد و مطالعه درباره مناسک حسی، در تابستان سال ۱۹۹۱ م. بود که در تابستان سال آینده‌اش ادامه یافت. از آنجا که در کتابخانه بریتانیا آثار فراوانی درباره مناسک سوگواری محرم در شبه قاره هند، وجود دارد، دکتر کروم در ژانویه سال سوم (۱۹۹۳م.) به انگلستان سفر کرد و به تحقیق درباره «نمایش‌های قرن نوزدهمی محرم» در کلکسیون اداره شرقی و هند موزه بریتانیا مشغول شد. بار دیگر در ماه فوریه ۱۹۹۶م. بود که وی در مناسک حسی در ترینیداد شرکت جست. ماه می ۱۹۹۷م. جدیدترین حضور وی در منطقه ترینیدادوتوباگو و انجام پژوهش میدانی و نیز مطالعه آرشیوی درباره این مراسم بوده است.
دکتر کروم هم‌اکنون یکی از برجسته‌ترین متخصصان منسک آیینی «حسی» به‌شمار می‌رود و هیچ محققی درباره این منسک آیینی در میان شیعیان حوزه دریای کارائیب از آثار ایشان بی‌نیاز نیست.
