کد مطلب : ۱۳۹۰۴
علی(ع) حقیقتی بر گونه اساطیر
همای رحمت
گزارشی از یک گفت‌وگو با صابر امامی
سمیرا شاه‌قلی: آنجا با بخش فرهنگی هنری دفتر تبلیغات اسلامی آشنا شد و «هنر و ادبیات» را به طور عام و سینما را به طور خاص شناخت. شیفتگی به هنر و ادبیات، سبب شد تا او ضمن ادامه دروس حوزه موفق به اخذ لیسانس ادبیات فارسی از دانشگاه تبریز شود. او همچنین كارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی خود را از دانشگاه تربیت معلم تهران اخذ كرد و در سال ۱۳۷۰برای تحصیل در مقطع دكترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز پذیرفته شد.
از صابر امامی آثار فراوانی از نثر، نظم و ترجمه به چاپ رسیده است. كه از آن جمله می توان به مواردی هم چون ادبیات مقاومت، در نگاهی به «سرخ از پرنده و پرواز»، نقدی بر شیخ صنعان و راه شکفتن انسان،قصه پردازی در «عقل و عشق»، زندگینامه نورسلمی، نی‌نوای دهم اشاره كرد.
با وی درباره علی(ع)در شعر فارسی به گفت‌وگو نشستیم،امامی معتقد بود ، در یك نگاه كلی، وجود مبارك علی(ع)، با تمام ابعاد معرفتی شیعه درباره هستی، فلسفه تاریخ، جریان‌های سیاسی ـ اجتماعی ارتباط دارد و این تجلیات، در عرصه شعر و ادب، قابل پیگیری‌اند و گفت:
زندگانی حضرت علی(ع) از همان آغاز ولادت برجسته بود و با هنجارهای سیاسی، اجتماعی جاری آن زمان ناهماهنگ بود؛ زیرا تا پیش از آن و حتی پس از آن هیچ انسانی در خانه خدا به دنیا نیامده بود.پس از تولد نیز علی(ع)در دوران طفولیت فرزند‌خوانده پیامبر(ص)شد و به نوعی در كنار پیامبر رشد یافت. پس از آن نیز در طول تاریخ شاهد هستیم كه علی(ع) به عنوان اولین مرد مسلمان در همه لحظات سخت و دشوار تاریخ اسلام در كنار پیامبر و با پیامبر بود .
بنابراین زندگانی حضرت علی همان گونه كه تاریخ‌نگاران را تحت تأثیر قرار داده است، شاعران و ادیبان را نیز متأثر كرده است،به گونه‌ای كه از همان ابتدای پیدایش شعر فارسی شاهد هستیم كه نام علی(ع) پس از نعت و ستایش الهی و پیامبر به میان آمده است.
توانایی حضرت علی(ع) در سخن گفتن و خطابه راندن كه یكی از هنرهای اعراب به شمار می‌رود. از همان نخست زبانزد بود و علی(ع)از همان ابتدا در شعر شاعران عرب به دلیل این وی‍‍ژگی نمود یافت. همچنین علی(ع)به نوعی در شعر بعد از اسلام چه در جهان پهناور اسلام و چه شعر فارسی به عنوان یك الگو و یك آزاده منعكس شده است.
البته در شعر فارسی دو گونه حركت در بازار فرهنگی ما به وجود می آید، حركت نخست به گونه‌ای است كه عده‌ای در منقبت‌خوانی حضرت علی(ع) مشهور می‌شوند و به مدح علی و توصیف او در خیابان‌ها، كوچه‌ها و بازارها می‌پردازند و برای خود جریانی را به وجود می‌آورند كه شمه‌هایی از آن نیز اكنون جاری است.
در حركت دوم شخصیت خاص حضرت علی موجب می‌شود كه ایشان به عنوان سمبلی از صبر، جوانمردی، عدالت، حق و مظلومیت مورد توجه قرار گیرد و درشعرهای فراوان شاعران از همان ابتدا حضور دارد. در دنیای اهل تسنن نیز چون علی(ع)یكی از چهار خلیفه است، محترم و در كتاب‌ها و شعرهایشان نیز نمود یافته است؛ به گونه‌ای كه ما در تاریخ اهل تسنن شاهد مظلومیت‌ها و بزرگواری‌های حضرت علی(ع) در كنار نعت و ستایش آن نیز هستیم.
اما در شعر كلاسیك فارسی نیز ما شاهد هستیم كه علی(ع)به صورت پررنگ وجود دارد؛ برای نمونه در شاهنامه به علی(ع) اشاره می‌شود و فردوسی می‌گوید: «من خاك پای حیدرم» و به نوعی به شیعه بودن خود اعتراف می‌كند.
بعدها ما شاهد هستیم كه عطار، سعدی و حافظ نیز پس از اینكه دیوان‌های خود را با توحید آغاز می‌كنند، با مدح پیامبر ادامه می‌دهند و به مدح علی(ع)نیز وارد می‌شوند، آن‌گاه به مبحث كتاب خود توجه می‌كنند. به این ترتیب در آثار همه بزرگان ادبی نام علی(ع)دیده می‌شود.
مولانا نیز توجه بسیاری به حضرت علی(ع)دارد، و این چنین از او یاد می‌كند كه : ای پس از سوء‌القضا حس‌القضاء.
بنابراین می توان گفت حضرت علی(ع)در شعر همه شاعران فارسی زبان حضور دارد، به گونه‌ای كه در سال‌های اخیر كتابی پنج جلدی از آثار شاعرانی كه درباره علی(ع)شعر سروده‌اند، منتشر شد.
همچنین معمولاً شاهد هستیم چه در جهان عرب و چه در زبان فارسی بالاترین قصیده‌ها درباره علی(ع)سروده شده است.
اگر بخواهیم به ادبیات معاصر كه پس از نیما آغاز می شود بپردازیم، امام علی(ع)به عنوان یك سمبل، رمز و نماد كه پرچم‌دار عدالت، آزادی و دین‌داری است، همیشه حضور داشته و دارد.
حضرت علی(ع)گاهی در شعر به شكل حماسی نگریسته شده است و به عنوان پهلوان جهان اسلام از او یاد می‌شود. همچنان كه حماسه ملی ما شخصیتی به نام رستم دارد، حماسه مذهبی ما نیز شخصیتی همچون علی(ع)دارد.
با توجه به اینكه شخصیت حضرت علی(ع)در جنگ‌های صدر اسلام در حمایت از اسلام بی‌نظیر بوده و حضورش در جهان اسلام و مظلومیت وی بیشتر به دلیل جنگ‌ها بوده است، شاعران تحت تأثیر این جریان قرار گرفته و در شعرهای خود به توصیف دلاوری‌ها، رزم‌ها و و كوشش‌های وی در حمایت از اسلام پرداخته‌اند.
امام علی(ع)جانشین همه قهرمان‌هایی می‌شود كه در جهان اسطوره بی‌سند هستند؛ در حالیكه امام علی(ع)به قول دكتر شریعتی حقیقتی بر گونه اساطیر است.
باوجود همه كوشش‌هایی كه در طول تاریخ از سوی شاعران ما برای شناساندن و زنده نگاه‌داشتن نام امام علی(ع)صورت گرفته است، شاعران معاصر ما نیز وظیفه‌ای در این راستا بر دوش دارند و باید تلاش كنند همه ابعاد وجودی حضرت علی(ع)را شناخته و با تحلیل دقیق وقایع تاریخ به سرایش شعر آگاهانه در این زمینه دست زنند.
اگر ادبیات كلاسیك ما بیشتر به جنبه‌های حماسی شخصیت حضرت علی توجه كرده است، ما باید جنبه‌های معرفتی و الهی وجود علی(ع)را بشناسیم و مناسب با مقتضیات زمان و نیازی كه امروز به الگوگیری از این شخصیت داریم به وصف علی(ع)در شعر فارسی بپردازیم.
متأسفانه برخی شاعران امروز، با مطالعه اندك به سرایش شعر می‌پردازند كه به هیچ‌وجه شایسته نیست؛ البته بزرگان شعر انقلاب و شعر فارسی به گونه‌ای جریان‌هایی را در شعر علوی با برگزاری كنگره‌ها و شب شعرهایی به وجود آورده‌اند.
از صابر امامی آثار فراوانی از نثر، نظم و ترجمه به چاپ رسیده است. كه از آن جمله می توان به مواردی هم چون ادبیات مقاومت، در نگاهی به «سرخ از پرنده و پرواز»، نقدی بر شیخ صنعان و راه شکفتن انسان،قصه پردازی در «عقل و عشق»، زندگینامه نورسلمی، نی‌نوای دهم اشاره كرد.
با وی درباره علی(ع)در شعر فارسی به گفت‌وگو نشستیم،امامی معتقد بود ، در یك نگاه كلی، وجود مبارك علی(ع)، با تمام ابعاد معرفتی شیعه درباره هستی، فلسفه تاریخ، جریان‌های سیاسی ـ اجتماعی ارتباط دارد و این تجلیات، در عرصه شعر و ادب، قابل پیگیری‌اند و گفت:
زندگانی حضرت علی(ع) از همان آغاز ولادت برجسته بود و با هنجارهای سیاسی، اجتماعی جاری آن زمان ناهماهنگ بود؛ زیرا تا پیش از آن و حتی پس از آن هیچ انسانی در خانه خدا به دنیا نیامده بود.پس از تولد نیز علی(ع)در دوران طفولیت فرزند‌خوانده پیامبر(ص)شد و به نوعی در كنار پیامبر رشد یافت. پس از آن نیز در طول تاریخ شاهد هستیم كه علی(ع) به عنوان اولین مرد مسلمان در همه لحظات سخت و دشوار تاریخ اسلام در كنار پیامبر و با پیامبر بود .
بنابراین زندگانی حضرت علی همان گونه كه تاریخ‌نگاران را تحت تأثیر قرار داده است، شاعران و ادیبان را نیز متأثر كرده است،به گونه‌ای كه از همان ابتدای پیدایش شعر فارسی شاهد هستیم كه نام علی(ع) پس از نعت و ستایش الهی و پیامبر به میان آمده است.
توانایی حضرت علی(ع) در سخن گفتن و خطابه راندن كه یكی از هنرهای اعراب به شمار می‌رود. از همان نخست زبانزد بود و علی(ع)از همان ابتدا در شعر شاعران عرب به دلیل این وی‍‍ژگی نمود یافت. همچنین علی(ع)به نوعی در شعر بعد از اسلام چه در جهان پهناور اسلام و چه شعر فارسی به عنوان یك الگو و یك آزاده منعكس شده است.
البته در شعر فارسی دو گونه حركت در بازار فرهنگی ما به وجود می آید، حركت نخست به گونه‌ای است كه عده‌ای در منقبت‌خوانی حضرت علی(ع) مشهور می‌شوند و به مدح علی و توصیف او در خیابان‌ها، كوچه‌ها و بازارها می‌پردازند و برای خود جریانی را به وجود می‌آورند كه شمه‌هایی از آن نیز اكنون جاری است.
در حركت دوم شخصیت خاص حضرت علی موجب می‌شود كه ایشان به عنوان سمبلی از صبر، جوانمردی، عدالت، حق و مظلومیت مورد توجه قرار گیرد و درشعرهای فراوان شاعران از همان ابتدا حضور دارد. در دنیای اهل تسنن نیز چون علی(ع)یكی از چهار خلیفه است، محترم و در كتاب‌ها و شعرهایشان نیز نمود یافته است؛ به گونه‌ای كه ما در تاریخ اهل تسنن شاهد مظلومیت‌ها و بزرگواری‌های حضرت علی(ع) در كنار نعت و ستایش آن نیز هستیم.
اما در شعر كلاسیك فارسی نیز ما شاهد هستیم كه علی(ع)به صورت پررنگ وجود دارد؛ برای نمونه در شاهنامه به علی(ع) اشاره می‌شود و فردوسی می‌گوید: «من خاك پای حیدرم» و به نوعی به شیعه بودن خود اعتراف می‌كند.
بعدها ما شاهد هستیم كه عطار، سعدی و حافظ نیز پس از اینكه دیوان‌های خود را با توحید آغاز می‌كنند، با مدح پیامبر ادامه می‌دهند و به مدح علی(ع)نیز وارد می‌شوند، آن‌گاه به مبحث كتاب خود توجه می‌كنند. به این ترتیب در آثار همه بزرگان ادبی نام علی(ع)دیده می‌شود.
مولانا نیز توجه بسیاری به حضرت علی(ع)دارد، و این چنین از او یاد می‌كند كه : ای پس از سوء‌القضا حس‌القضاء.
بنابراین می توان گفت حضرت علی(ع)در شعر همه شاعران فارسی زبان حضور دارد، به گونه‌ای كه در سال‌های اخیر كتابی پنج جلدی از آثار شاعرانی كه درباره علی(ع)شعر سروده‌اند، منتشر شد.
همچنین معمولاً شاهد هستیم چه در جهان عرب و چه در زبان فارسی بالاترین قصیده‌ها درباره علی(ع)سروده شده است.
اگر بخواهیم به ادبیات معاصر كه پس از نیما آغاز می شود بپردازیم، امام علی(ع)به عنوان یك سمبل، رمز و نماد كه پرچم‌دار عدالت، آزادی و دین‌داری است، همیشه حضور داشته و دارد.
حضرت علی(ع)گاهی در شعر به شكل حماسی نگریسته شده است و به عنوان پهلوان جهان اسلام از او یاد می‌شود. همچنان كه حماسه ملی ما شخصیتی به نام رستم دارد، حماسه مذهبی ما نیز شخصیتی همچون علی(ع)دارد.
با توجه به اینكه شخصیت حضرت علی(ع)در جنگ‌های صدر اسلام در حمایت از اسلام بی‌نظیر بوده و حضورش در جهان اسلام و مظلومیت وی بیشتر به دلیل جنگ‌ها بوده است، شاعران تحت تأثیر این جریان قرار گرفته و در شعرهای خود به توصیف دلاوری‌ها، رزم‌ها و و كوشش‌های وی در حمایت از اسلام پرداخته‌اند.
امام علی(ع)جانشین همه قهرمان‌هایی می‌شود كه در جهان اسطوره بی‌سند هستند؛ در حالیكه امام علی(ع)به قول دكتر شریعتی حقیقتی بر گونه اساطیر است.
باوجود همه كوشش‌هایی كه در طول تاریخ از سوی شاعران ما برای شناساندن و زنده نگاه‌داشتن نام امام علی(ع)صورت گرفته است، شاعران معاصر ما نیز وظیفه‌ای در این راستا بر دوش دارند و باید تلاش كنند همه ابعاد وجودی حضرت علی(ع)را شناخته و با تحلیل دقیق وقایع تاریخ به سرایش شعر آگاهانه در این زمینه دست زنند.
اگر ادبیات كلاسیك ما بیشتر به جنبه‌های حماسی شخصیت حضرت علی توجه كرده است، ما باید جنبه‌های معرفتی و الهی وجود علی(ع)را بشناسیم و مناسب با مقتضیات زمان و نیازی كه امروز به الگوگیری از این شخصیت داریم به وصف علی(ع)در شعر فارسی بپردازیم.
متأسفانه برخی شاعران امروز، با مطالعه اندك به سرایش شعر می‌پردازند كه به هیچ‌وجه شایسته نیست؛ البته بزرگان شعر انقلاب و شعر فارسی به گونه‌ای جریان‌هایی را در شعر علوی با برگزاری كنگره‌ها و شب شعرهایی به وجود آورده‌اند.
