کد مطلب : ۱۴۴۸۸
نقش و کارکرد تشکل‌های دینی و هیئت‌های مذهبی در رسیدن به جامعة آرمانی
دکتر سیدعلی جوادی*
جامعه-خیمه: پیش از آنکه به نقش و کارکرد هیئات مذهبی و تشکل‌های دینی در رسیدن به جامعة آرمانی بپردازیم، باید تعریف درستی از یک جامعة آرمانی عرضه کنيم و نیز الگو و راه رسیدن به آن جامعة آرمانی را تشریح کنیم.
از گذشته و تاکنون همیشه متفکران و نخبگان هر جامعه در تلاش بوده‌اند تا تعریفی از جامعة آرمانی و ویژگی‌های آن عرضه کنند و مدینة فاضله‌ای را که افلاطون طرح کرد، به تصویر بکشند.
در دنیای اسلام، فارابی و نظامی گنجوی را می‌توان به عنوان پیشگامان طرح و تعریف این مفهوم دانست و در عالم مسیحیت می‌توان برتراند راسل را به عنوان یکی از این متفکران برشمرد که در این زمینه به تعاریف و الگوهایی نظری اشاره کرده است؛ با این همه برخی آرمان‌گرایی را غیر واقعی و دست‌نیافتنی دانسته‌اند و معتقدند که جامعة آرمانی حقیقت ندارد و بعضی دیگر نیز با نگاهی متفاوت در رسیدن به جامعة آرمانی و ساختن مدینة فاضله تلاش کرده‌اند.
در نگاه دینی، جامعة آرمانی همیشه وجود داشته است. این جامعه بر مبنای واقع‌بینی و با توجه به ظرفیت انسان‌هاي جامعه بايد تعیین شود و در تعریف آن به ارائة طریق براي رسیدن به هدف که همان ساخت مدینة فاضله است، توجه شود. در این صورت، ضروری است که در این جامعه، اهداف غایی دست‌يافتني تعیین و شور و شرایط برای رسیدن به جامعة آرمانی فراهم شود.
در بستر تاریخ، مکاتب مختلفی از جامعة آرمانی و مدینة فاضله سخن گفته‌اند که جامع‌ترین و کامل‌ترین نظریات این مکاتب برگرفته از مکاتب دینی بوده است. از میان این مکاتب به شاخص‌ترین آن یعنی مکتب اسلام باید اشاره کرد که می‌فرماید: «ان الدین عند الله الاسلام.»
در جامعة آرمانی از نگاه اسلام، هدف استکمال و به کمال رساندن انسان‌هاست و راه رسیدن به آن خداشناسی و خداپرستی است. با مراجعه به مجموعة متون دینی و اسلامی و با تأکید بر قرآن، احادیث، روایات و سیرة زندگانی و رفتاری پیامبر (ص) و ائمة معصومین (ع)، برای رسیدن به این جامعة آرمانی می‌توان الگوها و شاخصهای خوبی را به دست آورد.
حق‌مداری و پیروی از حق و حقیقت یکی از این شاخص‌هاست که از متن قرآن استنباط می‌شود. به کارگیری این مفهوم در فکر و عمل توصیه می‌شود و حاکمیت حق و حق‌محوری از شاخصهای جامعة دینی و از راه‌های رسیدن به جامعة آرمانی است.
از آیات قرآن همچنین عدالت‌محوری به عنوان دیگر شاخص جامعة دینی و آرمانی استنباط می‌شود که هدف در آن اقامة عدالت و همانا حق و حقیقت است. این عدالت‌محوری در جامعه با مفهوم عدالت اجتماعی هم‌معناست که بايد در عرصة اقتصاد، حقوق، منابع و منافع به شکل عملی محقق شود.
قانون‌گرایی و عمل به قانون در جامعة ایده‌آل قرآنی نیز توصیه شده و از راه‌های رسیدن به جامعة دینی و آرمانی عمل به قانون الهی و پرهیز از هرج و مرج عنوان شده است. در اسلام برخلاف سایر مکاتب که فقط به نیازهای انسان، تک‌بعدی و آن‌هم از جنبة مادی نگریسته می‌شود، همة ابعاد نیازهای انسانی در نظر گرفته شده و قوانین الهی نیز بر همان اساس چندبعدی و بر مبنای نیازهای مادی و معنوی انسان به منظور رسیدن وی به کمال تعیین شده است.
در نهايت در یک جامعة دینی آرمانی، تشکیل حکومت دینی از مؤلفه‌های اساسی جامعه ایده‌آل است؛ چراکه برای اجرای احکامی دینی حکومت دینی ضرورت دارد و بر همین اساس، سرپرستی این حکومت بر عهدة رهبری دینی است که لازم و ملزوم یکدیگر و توأم با هم‌اند؛ چراکه از بعثت پیامبر (ص) و در ادامة آن تا حکومت امام زمان (عج) برای پاسداشت و تثبیت حکومت دینی و آموزش آن به جامعه تلاش شده است.
این تلاش ۱۴۰۰ سال بعد و با رهبری امام (ره) در قالب حکومت انقلاب اسلامی ادامه پیدا کرد و از درون آن مجموعة بزرگ و ضابطه‌مند فرهنگی کشور یعنی «تشکل‌های دینی و هیئات مذهبی» رشد کرد. مجموعة بزرگ فرهنگی‌ای که بر اساس حق‌مداری، عدالت‌محوری، قانون‌گرایی و حکومت دینی بستر خوبی برای رسیدن به جامعة آرمانی فراهم می‌کند.
۵۴ هزار تشکل دینی در سه سطح شهرستان، استان و کشور با طرح مباحث ایجابی و صلبی زير پوشش شورای هیئات مذهبی فعالیت می‌کنند و اولویت‌های فرهنگی و آسیب‌زدایی از هیئات را در دستور کار خود دارد.
برنامه‌ریزی براي ارتقاي آگاهی اعضای هیئت، نظارت و بازرسی مجموعة هیئات و ساماندهی هیئت‌ها از نظر کمی، کیفی و محتوایی از اهم فعالیت‌های این مجموع تشکل‌هاست که در راه رسیدن به جامعة دینی و آرمانی قدم بر‌می‌دارد؛ به همين منظور ستاد ساماندهی شئون فرهنگی نقش مهمی در حذف آسیب‌های فرهنگی و خرافه از هیئات را به عهده داشته تاجایی که عدد خرافه و آسیب در هیئت‌ها تا ۱۰ درصد در جامعه کاهش یافته است؛ بر همین اساس، پیش‌بینی آموزش‌هایی برای هیئت‌های مذهبی و تشکل‌ها ضروری است که از میان آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
هیئات بايد در زمینة اسلام‌شناسی و آگاهی اعضا آمادگی کامل داشته باشند تا بتوانند دیگر بخش‌های جامعه را در کنار فعالیت‌های فرهنگی خود، آموزش دهند. این به آن معناست که مسئولان هیئات، روحانی هر هیئت و اعضا آن در خودسازی و ارتقاي آگاهی خود بکوشند؛ چراکه خلأ در این بخش می‌تواند محل ورود آسیب به هیئت باشد.
پرهیز از رفتارهای نادرست و برطرف‌کردن موانع اخلاقی در میان هیئت و اعضای آن که به عنوان الگو و نمونة اخلاقی جامعه شمرده می‌شوند، از دیگر آموزش‌هایی است که در هیئات باید به آن پرداخت. سیاسی‌کاری و باندبازی که آفت برخی هیئات است، باید جای خود را به فعالیت فرهنگی و روشنگری بدهد و اجازة دست‌درازی برخی سیاست‌مدارها به هیئات داده نشود تا از این طریق هیئت‌ها مورد سوءاستفاده سیاسی قرار نگیرند و از مسیر آرمانی خود منحرف نشوند.
هیئات همچنين موظف‌اند که شناخت درستی از اهل بیت (ع) داشته باشند و در ارائة درست این شناخت به جامعه بکوشند؛ چراکه افراط و تفریط در معرفی اهل بیت (ع) برخی خرافه‌ها و آسیب‌ها را به هیئات وارد می‌کند که تصحیح و اصلاح آسیب واردشده هزینه و پیامدهای نامناسب بسیاری خواهد داشت؛ بنابراين معرفت‌گرایی و شناخت درست از اهل بیت (ع) به هیئات توصیه می‌شود.
اخلاق‌گرایی در هیئات و پیشگام‌بودن هیئت‌های مذهبی برای رسیدن به جامعة آرمانی ضرورت دارد؛ در عین حال از آنجا که هر رفتاری در هیئت‌های مذهبی با نام اهل بیت (ع) انجام شده و به نام ايشان نیز تمام می‌شود، بايد اخلاق فردی و اجتماعی اعضا که به عنوان الگو در جامعه تلقی می‌شوند، از هر گونه بدرفتاری و بداخلاقی بری باشد.
در نهایت برگزاری جلسات هم‌اندیشی و گفتمان دینی و تلاش برای برقراری ارتباط با جامعة مردمی و جوانان از دیگر ضرورت‌های هیئت‌های مذهبی و تشکل‌های دینی براي اشاعة فرهنگ هیئتی و اهل بیتی برای رسیدن به جامعة آرمانی و مدینة فاضله است.
* دبیر شورای هیئات مذهبی کشور
از گذشته و تاکنون همیشه متفکران و نخبگان هر جامعه در تلاش بوده‌اند تا تعریفی از جامعة آرمانی و ویژگی‌های آن عرضه کنند و مدینة فاضله‌ای را که افلاطون طرح کرد، به تصویر بکشند.
در دنیای اسلام، فارابی و نظامی گنجوی را می‌توان به عنوان پیشگامان طرح و تعریف این مفهوم دانست و در عالم مسیحیت می‌توان برتراند راسل را به عنوان یکی از این متفکران برشمرد که در این زمینه به تعاریف و الگوهایی نظری اشاره کرده است؛ با این همه برخی آرمان‌گرایی را غیر واقعی و دست‌نیافتنی دانسته‌اند و معتقدند که جامعة آرمانی حقیقت ندارد و بعضی دیگر نیز با نگاهی متفاوت در رسیدن به جامعة آرمانی و ساختن مدینة فاضله تلاش کرده‌اند.
در نگاه دینی، جامعة آرمانی همیشه وجود داشته است. این جامعه بر مبنای واقع‌بینی و با توجه به ظرفیت انسان‌هاي جامعه بايد تعیین شود و در تعریف آن به ارائة طریق براي رسیدن به هدف که همان ساخت مدینة فاضله است، توجه شود. در این صورت، ضروری است که در این جامعه، اهداف غایی دست‌يافتني تعیین و شور و شرایط برای رسیدن به جامعة آرمانی فراهم شود.
در بستر تاریخ، مکاتب مختلفی از جامعة آرمانی و مدینة فاضله سخن گفته‌اند که جامع‌ترین و کامل‌ترین نظریات این مکاتب برگرفته از مکاتب دینی بوده است. از میان این مکاتب به شاخص‌ترین آن یعنی مکتب اسلام باید اشاره کرد که می‌فرماید: «ان الدین عند الله الاسلام.»
در جامعة آرمانی از نگاه اسلام، هدف استکمال و به کمال رساندن انسان‌هاست و راه رسیدن به آن خداشناسی و خداپرستی است. با مراجعه به مجموعة متون دینی و اسلامی و با تأکید بر قرآن، احادیث، روایات و سیرة زندگانی و رفتاری پیامبر (ص) و ائمة معصومین (ع)، برای رسیدن به این جامعة آرمانی می‌توان الگوها و شاخصهای خوبی را به دست آورد.
حق‌مداری و پیروی از حق و حقیقت یکی از این شاخص‌هاست که از متن قرآن استنباط می‌شود. به کارگیری این مفهوم در فکر و عمل توصیه می‌شود و حاکمیت حق و حق‌محوری از شاخصهای جامعة دینی و از راه‌های رسیدن به جامعة آرمانی است.
از آیات قرآن همچنین عدالت‌محوری به عنوان دیگر شاخص جامعة دینی و آرمانی استنباط می‌شود که هدف در آن اقامة عدالت و همانا حق و حقیقت است. این عدالت‌محوری در جامعه با مفهوم عدالت اجتماعی هم‌معناست که بايد در عرصة اقتصاد، حقوق، منابع و منافع به شکل عملی محقق شود.
قانون‌گرایی و عمل به قانون در جامعة ایده‌آل قرآنی نیز توصیه شده و از راه‌های رسیدن به جامعة دینی و آرمانی عمل به قانون الهی و پرهیز از هرج و مرج عنوان شده است. در اسلام برخلاف سایر مکاتب که فقط به نیازهای انسان، تک‌بعدی و آن‌هم از جنبة مادی نگریسته می‌شود، همة ابعاد نیازهای انسانی در نظر گرفته شده و قوانین الهی نیز بر همان اساس چندبعدی و بر مبنای نیازهای مادی و معنوی انسان به منظور رسیدن وی به کمال تعیین شده است.
در نهايت در یک جامعة دینی آرمانی، تشکیل حکومت دینی از مؤلفه‌های اساسی جامعه ایده‌آل است؛ چراکه برای اجرای احکامی دینی حکومت دینی ضرورت دارد و بر همین اساس، سرپرستی این حکومت بر عهدة رهبری دینی است که لازم و ملزوم یکدیگر و توأم با هم‌اند؛ چراکه از بعثت پیامبر (ص) و در ادامة آن تا حکومت امام زمان (عج) برای پاسداشت و تثبیت حکومت دینی و آموزش آن به جامعه تلاش شده است.
این تلاش ۱۴۰۰ سال بعد و با رهبری امام (ره) در قالب حکومت انقلاب اسلامی ادامه پیدا کرد و از درون آن مجموعة بزرگ و ضابطه‌مند فرهنگی کشور یعنی «تشکل‌های دینی و هیئات مذهبی» رشد کرد. مجموعة بزرگ فرهنگی‌ای که بر اساس حق‌مداری، عدالت‌محوری، قانون‌گرایی و حکومت دینی بستر خوبی برای رسیدن به جامعة آرمانی فراهم می‌کند.
۵۴ هزار تشکل دینی در سه سطح شهرستان، استان و کشور با طرح مباحث ایجابی و صلبی زير پوشش شورای هیئات مذهبی فعالیت می‌کنند و اولویت‌های فرهنگی و آسیب‌زدایی از هیئات را در دستور کار خود دارد.
برنامه‌ریزی براي ارتقاي آگاهی اعضای هیئت، نظارت و بازرسی مجموعة هیئات و ساماندهی هیئت‌ها از نظر کمی، کیفی و محتوایی از اهم فعالیت‌های این مجموع تشکل‌هاست که در راه رسیدن به جامعة دینی و آرمانی قدم بر‌می‌دارد؛ به همين منظور ستاد ساماندهی شئون فرهنگی نقش مهمی در حذف آسیب‌های فرهنگی و خرافه از هیئات را به عهده داشته تاجایی که عدد خرافه و آسیب در هیئت‌ها تا ۱۰ درصد در جامعه کاهش یافته است؛ بر همین اساس، پیش‌بینی آموزش‌هایی برای هیئت‌های مذهبی و تشکل‌ها ضروری است که از میان آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
هیئات بايد در زمینة اسلام‌شناسی و آگاهی اعضا آمادگی کامل داشته باشند تا بتوانند دیگر بخش‌های جامعه را در کنار فعالیت‌های فرهنگی خود، آموزش دهند. این به آن معناست که مسئولان هیئات، روحانی هر هیئت و اعضا آن در خودسازی و ارتقاي آگاهی خود بکوشند؛ چراکه خلأ در این بخش می‌تواند محل ورود آسیب به هیئت باشد.
پرهیز از رفتارهای نادرست و برطرف‌کردن موانع اخلاقی در میان هیئت و اعضای آن که به عنوان الگو و نمونة اخلاقی جامعه شمرده می‌شوند، از دیگر آموزش‌هایی است که در هیئات باید به آن پرداخت. سیاسی‌کاری و باندبازی که آفت برخی هیئات است، باید جای خود را به فعالیت فرهنگی و روشنگری بدهد و اجازة دست‌درازی برخی سیاست‌مدارها به هیئات داده نشود تا از این طریق هیئت‌ها مورد سوءاستفاده سیاسی قرار نگیرند و از مسیر آرمانی خود منحرف نشوند.
هیئات همچنين موظف‌اند که شناخت درستی از اهل بیت (ع) داشته باشند و در ارائة درست این شناخت به جامعه بکوشند؛ چراکه افراط و تفریط در معرفی اهل بیت (ع) برخی خرافه‌ها و آسیب‌ها را به هیئات وارد می‌کند که تصحیح و اصلاح آسیب واردشده هزینه و پیامدهای نامناسب بسیاری خواهد داشت؛ بنابراين معرفت‌گرایی و شناخت درست از اهل بیت (ع) به هیئات توصیه می‌شود.
اخلاق‌گرایی در هیئات و پیشگام‌بودن هیئت‌های مذهبی برای رسیدن به جامعة آرمانی ضرورت دارد؛ در عین حال از آنجا که هر رفتاری در هیئت‌های مذهبی با نام اهل بیت (ع) انجام شده و به نام ايشان نیز تمام می‌شود، بايد اخلاق فردی و اجتماعی اعضا که به عنوان الگو در جامعه تلقی می‌شوند، از هر گونه بدرفتاری و بداخلاقی بری باشد.
در نهایت برگزاری جلسات هم‌اندیشی و گفتمان دینی و تلاش برای برقراری ارتباط با جامعة مردمی و جوانان از دیگر ضرورت‌های هیئت‌های مذهبی و تشکل‌های دینی براي اشاعة فرهنگ هیئتی و اهل بیتی برای رسیدن به جامعة آرمانی و مدینة فاضله است.
* دبیر شورای هیئات مذهبی کشور
