کد مطلب : ۱۴۹۴۶
کلاس تابستاني عاشورايي
گفت‌وگو با محمدعلي زارع*
فرهنگ: براي بسياري از نوجوانان، اين دوران آغاز «جست‌وجوگري در مسير شدن» است و با توجه به ويژگي‌هاي حساس نوجوانان و شرايط روحي و رواني اين دوره از زندگي، برگزاري مراسم فرهنگي-مذهبي و اصولاً هر فعاليت آموزشي و پرورشي براي آنان دقت نظر و ظرافت‌هاي خاصي مي‌طلبد که عدم توجه به اين اصول پيامدهاي مخربي به دنبال خواهد داشت.
کانون پرورش فکري کودکان و نوجوانان استان کرمان ۱۴ سال است که با برگزاري سوگوارة عاشورايي در تابستان سعي دارد ضمن پر کردن اوقات فراغت نوجوانان استان، تلاشي سازنده براي پرورش نسلي متعهد و متدين و آگاه داشته باشد، به گفتة محمدعلي زارع، مدير سابق کانون، اين مجموعه با برپايي مراسم سوگوارة عاشورايي در زماني غير از محرم و صفر و در تعطيلات تابستاني نوجوانان، سعي مي‌کند ضمن رساندن اين پيام که عاشورا مدرسه‌اي با آموزه‌هايي فراتر از زمان و مکان معين است، اين نسل را با حقايقي عميق‌تر از حماسة عاشورا آشنا کند. در شمارة ۴۴ ماهنامة «خيمه» طي گفت‌وگويي با ايشان سعي کرديم دربارة پيشينة «سوگوارة عاشورا» که اکنون با نام «همايش آفرينش‌هاي عاشورايي» برگزار مي‌شود، مطالبي را ذکر کنيم. آنچه در ادامه مي‌آيد گزيده‌اي از اين گفت‌وگو است که آن را براي معرفي کامل‌تر همايش مناسب ديديم.
چه کساني در برگزاري سوگواره سهم بيشتري دارند و در برگزاري آن از کمک کدام استادان بهره برده‌ايد؟
در ابتدا من و خانم فاطمه جعفرزاده، کارشناس ادبي کانون و خانم زماني، کارشناس فرهنگي کانون براي برگزاري سوگواره هم‌عهد شديم. ما سه نفر هم‌عهد شديم که اين برنامه را برگزار کنيم و از استادان مهندس چيني‌فروشان، سيدمهدي شجاعي، حاج احد ده‌بزرگي، مرحوم محمدعلي مرداني، حميد هنرجو، آقاي لطف‌الهي از شيراز، صلواتيان، سيدحميد شريفي‌آل‌ياسين، قادري، دکتر سنگري، سيدمجتبي حسيني، شاه‌آبادي، حميد گروگان، مهندس رحماني و مهندس کريمي در سال‌هاي گذشته در مراسم و در برگزاري برنامه‌هاي آموزشي و پرورشي حضور داشته‌اند.
آيا طي برگزاري سوگواره‌ها در سال‌هاي گذشته براي آن نظام‌نامة آموزشي و پرورشي تدوين شده است؟
چيز مکتوبي تحت اين عنوان نداريم؛ ولي اصول کلي برنامه‌هاي اجراشده، مشخص است. اين اصول سينه‌به‌سينه گشته و در نزد افراد است؛ البته مي‌شود آن را از درون مجموعه‌گزارش‌‌ها درآورد.
برنامه‌هاي آموزشي و پرورشي سوگواره يکسان و يکنواخت است يا طي سال‌هاي برگزاري آن تغيير کرده است؟
اصلاً يکنواخت نبوده و هر سال تکميل‌تر شده است. ما بعد از ۳-۲ سال خانم کوهستاني، مسئول هنري کانون را دعوت کرديم و بخش هنري را هم به برنامه‌ها اضافه کرديم. هر سال ابتکار جديدي در برنامه‌ها داشتيم و هيچ سالي برنامه‌ها مشابه نبوده است. يک سير تکاملي دقيق در برنامه‌ها وجود دارد که مشخص هم هست.
کدام يک از برنامه‌هاي کانون بيشتر مورد توجه مخاطبانش قرار مي‌گيرد و شما کدام يک را مفيدتر مي‌دانيد؟
اين موضوع بستگي به استادان دارد؛ ولي بهترين و موفق‌ترين برنامه‌هاي ما محفل‌هاي انس بود که در آن تعداد محدودي از بچه‌ها با يک استاد مي‌نشستند و نقد آثارشان را داشتند.
آيا در طول سال پيگير تأثيرات آموزشي و پرورشي برنامه‌هاي سوگواره در نوجوانان بوديد؟
البته، ما در طول سال با بچه‌هاي سوگواره به صورت حضوري و مکاتبه‌اي در ارتباط بوديم؛ در واقع يکي از رموز موفقيت ما اين است که تأثير مقطعي نداريم؛ بلکه در طول سال با بچه‌ها در تماس هستيم.
با توجه به اينکه اين سوگوارة عاشورايي است و برنامه‌هايي از اين قبيل معمولاً در ايام محرم و صفر برگزار مي‌شود، هدف شما از برگزاري سوگواره در ايامي غير از محرم و صفر چيست؟
ما در حقيقت يک کار تربيتي انجام مي‌دهيم. در طول سال تحقيقاتي انجام مي‌دهيم و نتيجة آن را براي بچه‌ها مي‌فرستيم و از آنها مي‌خواهيم که روي آن موضوع‌ها کار کنند و خودشان هم مطالعاتي داشته باشند؛ البته خلق آثار در ايام محرم و صفر صورت مي‌گيرد، اما گردهمايي و همايش در تابستان است. چند سال در ايام فاطميه برگزار شد و امسال هم در ايام شهادت امام جعفر صادق (ع) برگزار خواهد شد.
برگزاري مراسم مذهبي با حضور همزمان دختران و پسران از اين نوع، کار جديدي است که ظرافت‌هاي مخصوص به خود را دارد. تصميم برگزاري سوگواره به اين شکل اتفاقي بود يا تدابيري هم در نظر داشتيد؟
ما در طول سال شوراهاي فرهنگي، هنري و ادبي را با حضور کارشناسان برگزار و جوانب مختلف را بررسي مي‌کرديم. جزئيات برگزاري برنامه از قبل بررسي مي‌شد و هيچ کدام اتفاقي نبود. همة اينها از قبل تدبير شده بود؛ اگر مي‌خواستيم همين‌طوري برنامه‌اي برگزار کنيم، حتماً به مشکلات زيادي برمي‌خورديم.
نظرتان دربارة برگزاري مراسمي از اين قبيل براي بزرگسالان چيست؟
براي جوان‌ها يکي دو بار پيشنهاد دادم؛ ولي امکانش را نداشتيم وگرنه، اگر امکان باشد، براي جوانان بسيار مناسب است. يکي از دلايلم اين است که ما اعضايي داريم که در سال ۷۲ يا ۷۳ به سوگواره مي‌آمدند و حالا جوان شده‌اند و مي‌خواهند در سوگواره شرکت کنند. سال گذشته به جهت تقاضاي شديد آنها مجبور شديم عده‌اي از آنها را دعوت کنيم تا در اين فضا باشند. فکر مي‌کنم در همة رده‌هاي سني مفيد باشد به ويژه براي جوان‌ترها.
لطفاً براي معرفي کامل‌تر سوگوارة عاشورايي در استان کرمان و اهدافي که داشته‌ايد، هر چه را لازم مي‌دانيد، بفرماييد؟
ما در مورد تأکيد مقام معظم رهبري بر هنر و شبيخون فرهنگي در برنامه‌ريزي‌هايمان روي چند بعد کار کرديم. يکي بعد فرهنگي و ديگري هنري، هم ادبيات و هم هنرهاي تجسمي. ادبيات و هنر ۲ واسطه و رکن قوي تربيتي هستند و ما در مباحث عاشورا از آنها استفاده کرديم. بچه‌هايي را که ذوق نقاشي داشتند تشويق کرديم، آنهايي را که استعداد ادبي داشتند، پرورش داديم و از نظر فرهنگي سعي کرديم آنها را به مقصد برسانيم تا بتوانند آثار ادبي و هنري خلق کنند و يک زمينة فرهنگي قوي و مستند داشته باشند که دچار عوام‌زدگي نشوند و به بعضي شعرهاي بي‌محتوا که فقط يک احساسي را مي‌رساند، اکتفا نکنند. اين يکي از اهداف اولية ما بوده و فکر مي‌کنم، موفق بوده‌ايم. نکتة ديگر اينکه ما کاره‌اي نبوده‌ايم و خود آقا ما را هدايت مي‌کردند. ما فقط يک خدمتگزار بوده‌ايم و ممنونيم که آقا ما را پذيرفته‌اند. مقصودم اين است که اگر کسي مي‌خواهد در اين زمينه قدم بردارد بايد نيت خالص و همت داشته باشد و از آن سوي، حتماً مشمول لطف خواهد شد.
* مدير سابق کانون پرورش فکري کودکان و نوجوانان استان کرمان
کانون پرورش فکري کودکان و نوجوانان استان کرمان ۱۴ سال است که با برگزاري سوگوارة عاشورايي در تابستان سعي دارد ضمن پر کردن اوقات فراغت نوجوانان استان، تلاشي سازنده براي پرورش نسلي متعهد و متدين و آگاه داشته باشد، به گفتة محمدعلي زارع، مدير سابق کانون، اين مجموعه با برپايي مراسم سوگوارة عاشورايي در زماني غير از محرم و صفر و در تعطيلات تابستاني نوجوانان، سعي مي‌کند ضمن رساندن اين پيام که عاشورا مدرسه‌اي با آموزه‌هايي فراتر از زمان و مکان معين است، اين نسل را با حقايقي عميق‌تر از حماسة عاشورا آشنا کند. در شمارة ۴۴ ماهنامة «خيمه» طي گفت‌وگويي با ايشان سعي کرديم دربارة پيشينة «سوگوارة عاشورا» که اکنون با نام «همايش آفرينش‌هاي عاشورايي» برگزار مي‌شود، مطالبي را ذکر کنيم. آنچه در ادامه مي‌آيد گزيده‌اي از اين گفت‌وگو است که آن را براي معرفي کامل‌تر همايش مناسب ديديم.
چه کساني در برگزاري سوگواره سهم بيشتري دارند و در برگزاري آن از کمک کدام استادان بهره برده‌ايد؟
در ابتدا من و خانم فاطمه جعفرزاده، کارشناس ادبي کانون و خانم زماني، کارشناس فرهنگي کانون براي برگزاري سوگواره هم‌عهد شديم. ما سه نفر هم‌عهد شديم که اين برنامه را برگزار کنيم و از استادان مهندس چيني‌فروشان، سيدمهدي شجاعي، حاج احد ده‌بزرگي، مرحوم محمدعلي مرداني، حميد هنرجو، آقاي لطف‌الهي از شيراز، صلواتيان، سيدحميد شريفي‌آل‌ياسين، قادري، دکتر سنگري، سيدمجتبي حسيني، شاه‌آبادي، حميد گروگان، مهندس رحماني و مهندس کريمي در سال‌هاي گذشته در مراسم و در برگزاري برنامه‌هاي آموزشي و پرورشي حضور داشته‌اند.
آيا طي برگزاري سوگواره‌ها در سال‌هاي گذشته براي آن نظام‌نامة آموزشي و پرورشي تدوين شده است؟
چيز مکتوبي تحت اين عنوان نداريم؛ ولي اصول کلي برنامه‌هاي اجراشده، مشخص است. اين اصول سينه‌به‌سينه گشته و در نزد افراد است؛ البته مي‌شود آن را از درون مجموعه‌گزارش‌‌ها درآورد.
برنامه‌هاي آموزشي و پرورشي سوگواره يکسان و يکنواخت است يا طي سال‌هاي برگزاري آن تغيير کرده است؟
اصلاً يکنواخت نبوده و هر سال تکميل‌تر شده است. ما بعد از ۳-۲ سال خانم کوهستاني، مسئول هنري کانون را دعوت کرديم و بخش هنري را هم به برنامه‌ها اضافه کرديم. هر سال ابتکار جديدي در برنامه‌ها داشتيم و هيچ سالي برنامه‌ها مشابه نبوده است. يک سير تکاملي دقيق در برنامه‌ها وجود دارد که مشخص هم هست.
کدام يک از برنامه‌هاي کانون بيشتر مورد توجه مخاطبانش قرار مي‌گيرد و شما کدام يک را مفيدتر مي‌دانيد؟
اين موضوع بستگي به استادان دارد؛ ولي بهترين و موفق‌ترين برنامه‌هاي ما محفل‌هاي انس بود که در آن تعداد محدودي از بچه‌ها با يک استاد مي‌نشستند و نقد آثارشان را داشتند.
آيا در طول سال پيگير تأثيرات آموزشي و پرورشي برنامه‌هاي سوگواره در نوجوانان بوديد؟
البته، ما در طول سال با بچه‌هاي سوگواره به صورت حضوري و مکاتبه‌اي در ارتباط بوديم؛ در واقع يکي از رموز موفقيت ما اين است که تأثير مقطعي نداريم؛ بلکه در طول سال با بچه‌ها در تماس هستيم.
با توجه به اينکه اين سوگوارة عاشورايي است و برنامه‌هايي از اين قبيل معمولاً در ايام محرم و صفر برگزار مي‌شود، هدف شما از برگزاري سوگواره در ايامي غير از محرم و صفر چيست؟
ما در حقيقت يک کار تربيتي انجام مي‌دهيم. در طول سال تحقيقاتي انجام مي‌دهيم و نتيجة آن را براي بچه‌ها مي‌فرستيم و از آنها مي‌خواهيم که روي آن موضوع‌ها کار کنند و خودشان هم مطالعاتي داشته باشند؛ البته خلق آثار در ايام محرم و صفر صورت مي‌گيرد، اما گردهمايي و همايش در تابستان است. چند سال در ايام فاطميه برگزار شد و امسال هم در ايام شهادت امام جعفر صادق (ع) برگزار خواهد شد.
برگزاري مراسم مذهبي با حضور همزمان دختران و پسران از اين نوع، کار جديدي است که ظرافت‌هاي مخصوص به خود را دارد. تصميم برگزاري سوگواره به اين شکل اتفاقي بود يا تدابيري هم در نظر داشتيد؟
ما در طول سال شوراهاي فرهنگي، هنري و ادبي را با حضور کارشناسان برگزار و جوانب مختلف را بررسي مي‌کرديم. جزئيات برگزاري برنامه از قبل بررسي مي‌شد و هيچ کدام اتفاقي نبود. همة اينها از قبل تدبير شده بود؛ اگر مي‌خواستيم همين‌طوري برنامه‌اي برگزار کنيم، حتماً به مشکلات زيادي برمي‌خورديم.
نظرتان دربارة برگزاري مراسمي از اين قبيل براي بزرگسالان چيست؟
براي جوان‌ها يکي دو بار پيشنهاد دادم؛ ولي امکانش را نداشتيم وگرنه، اگر امکان باشد، براي جوانان بسيار مناسب است. يکي از دلايلم اين است که ما اعضايي داريم که در سال ۷۲ يا ۷۳ به سوگواره مي‌آمدند و حالا جوان شده‌اند و مي‌خواهند در سوگواره شرکت کنند. سال گذشته به جهت تقاضاي شديد آنها مجبور شديم عده‌اي از آنها را دعوت کنيم تا در اين فضا باشند. فکر مي‌کنم در همة رده‌هاي سني مفيد باشد به ويژه براي جوان‌ترها.
لطفاً براي معرفي کامل‌تر سوگوارة عاشورايي در استان کرمان و اهدافي که داشته‌ايد، هر چه را لازم مي‌دانيد، بفرماييد؟
ما در مورد تأکيد مقام معظم رهبري بر هنر و شبيخون فرهنگي در برنامه‌ريزي‌هايمان روي چند بعد کار کرديم. يکي بعد فرهنگي و ديگري هنري، هم ادبيات و هم هنرهاي تجسمي. ادبيات و هنر ۲ واسطه و رکن قوي تربيتي هستند و ما در مباحث عاشورا از آنها استفاده کرديم. بچه‌هايي را که ذوق نقاشي داشتند تشويق کرديم، آنهايي را که استعداد ادبي داشتند، پرورش داديم و از نظر فرهنگي سعي کرديم آنها را به مقصد برسانيم تا بتوانند آثار ادبي و هنري خلق کنند و يک زمينة فرهنگي قوي و مستند داشته باشند که دچار عوام‌زدگي نشوند و به بعضي شعرهاي بي‌محتوا که فقط يک احساسي را مي‌رساند، اکتفا نکنند. اين يکي از اهداف اولية ما بوده و فکر مي‌کنم، موفق بوده‌ايم. نکتة ديگر اينکه ما کاره‌اي نبوده‌ايم و خود آقا ما را هدايت مي‌کردند. ما فقط يک خدمتگزار بوده‌ايم و ممنونيم که آقا ما را پذيرفته‌اند. مقصودم اين است که اگر کسي مي‌خواهد در اين زمينه قدم بردارد بايد نيت خالص و همت داشته باشد و از آن سوي، حتماً مشمول لطف خواهد شد.
* مدير سابق کانون پرورش فکري کودکان و نوجوانان استان کرمان
