کد مطلب : ۸۳۷۷
کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا
احمد نجمی
شماره اول ماهنامه خيمه- محرم 1424 - اسفند 1381
با نگاهی گذرا به کتب مختلف روایی. تاریخی در می یابیم عالمان دینی، در بیان احادیث از امامان معصوم دقت نظر فراوانی داشته اند و احادیثی را که، در متن یا سند آن شک و شبهه ای باشد، به سادگی بیان نمی کرده اند. متأسفانه این وسواس و دقت کاملاً به جا و ضروری نیز است، امروز گاه مراعات نمی شود و باعث می شود وقایع و گفتارهای تحریف شده ای در هیأتها و مجالس اباعبدالله(ع) مطرح شود.
در این نوشتار به چند مورد از این موارد اشاره می کنیم:
1- کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا.
این عبارت پر معنا و مهم، در هیأت و دستجات عزاداری، همواره به عنوان یک شعار و حتی گاه دلیل و فلسفه ی بسیاری از مجالس حسینی مطرح می شود. اما متأسفانه در برخی موارد، به غلط، به عنوان حدیث و گفتاری از امام معصوم(ع) بیان شده است. به عنوان نمونه: مرحوم دکتر شریعتی در ابتدای یکی از مقالات خود در باره ی امام حسین(ع) این عبارت را به عنوان حدیث، به امام صادق(ع) نسبت داده است. اما با بررسی منابع حدیثی در می یابیم که این عبارت پر معنا و مفهوم، حدیث بیان شده از ائمه ی اطهار(ع) نیست. بلکه بیتی از اشعار یکی از شعرای معاصر امام صادق(ع) است. دکتر مهاجرانی در باره ی این موضوع در کتاب انقلاب عاشورا می نویسد: عبارت کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا. که مشهور و پر نکته است. را نتوانستم رد مجموعه ی بحارالنوار، کتب اربعه و مستدرک الوسائل پیدا کنم. آنچه در استفاده و اطمینان نسبت به این عبارت قانعم کرد، اشاره امام خمینی(ره) است: دستور است برای همه، کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا. دستور است به اینکه هر روز و همه جا باید همان نهضت را ادامه بدهید. همان برنامه را.
قابل توجه این که، حضرت امام(ره) نیز این جمله را به عنوان حدیث نقل نفرموده اند؛ بلکه به یک دستور کلی، تعبیر کرده اند.
2- ان کان دین محمد لم یستقم الا بقتلی فیا سیوف خذینی.
گفته می شود از جمله رجزها و شعارهایی که امام حسین(ع) به هنگام حمله به صفوف دشمن انشا فرمودند این جمله است: اما در بررسی ها و تحقیقات به عمل آمده، در هیچ منبع مورد اطمینانی شعار و رجز یا د شده یافت نشد؛ مگر شیخ محمد حویزی در قصیده ی حائریه ی خود، که این شعر را به عنوان زبان حال امام حسین(ع) بیان می کند. پس این عبارت معروف، حدیث یا روایت نقل شده از امام حسین(ع) نیست.
3- یا قوم اسقونی شربتاً من الماء فقد نشفت کبدی من الظماء؛
ای مردم، مرا سیراب کنید که از تشنگی کبدم خشک شده است.
آب خواستن امام از دشمن، با این جملات در هیچ یک از منابع نقل نشده است و ظاهراً عدم توجه به مفهوم صحیح و نیز صدر و ذیل یک جمله، موجب به وجود آمدن چنین اشتباهی است. توضیح اینکه موضوع طلب آب از سوی امام حسین(ع) در سه موضوع آمده است که هیچ یک از آنها ارتباطی به جمله‌ی مورد بحث و طلب آب توسط امام حسین(ع) و ندارد. یکی از آن موارد، طلب آب است برای حضرت علی اصغر(ع) که با جمله و مورد بالا، کاملاً متفاوت است.
در مورد دیگر، چنین آمده است: مردم کوفه در حالی به سوی آن حضرت هجوم بردند که ایشان در پی تحصیل آب بود و هر چه می خواست با اسب خود به فرات حمله کند، آنان به وی حمله بردند تا اینکه او را از فرات دور ساختند.
در مورد دیگر چنین آمده است: اباعبدالله در پی تحصیل آب بود و شمر به او گفت: به خدا سوگند، وارد آب فرات نخواهی شد تا وارد عذاب شوی. به شکلی که بیان شد، در این دو مورد، گر چه کلمه تحصیل به کار رفته است، اما روشن است به قرینه‌ی ورود و حمله به فرات منظور، طلب و التماس کردن از مردم کوفه نیست؛ بلکه مفهوم کلمه‌ی تحصیل به دست آوردن آب از طریق حمله و ورود به فرات است.
اینک جای این پرسش فقهی است که اگر گوینده‌ی روزه‌داری، با توجه، مطلبی مستقیماً و بدین شکل به امام معصوم نسبت دهد یا کلمه استقی را به جمله اسقونی شربهً من الماء... تبدیل سازد، روزه‌ی چنین فردی صحیح است یا نه؟
با نگاهی گذرا به کتب مختلف روایی. تاریخی در می یابیم عالمان دینی، در بیان احادیث از امامان معصوم دقت نظر فراوانی داشته اند و احادیثی را که، در متن یا سند آن شک و شبهه ای باشد، به سادگی بیان نمی کرده اند. متأسفانه این وسواس و دقت کاملاً به جا و ضروری نیز است، امروز گاه مراعات نمی شود و باعث می شود وقایع و گفتارهای تحریف شده ای در هیأتها و مجالس اباعبدالله(ع) مطرح شود.
در این نوشتار به چند مورد از این موارد اشاره می کنیم:
1- کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا.
این عبارت پر معنا و مهم، در هیأت و دستجات عزاداری، همواره به عنوان یک شعار و حتی گاه دلیل و فلسفه ی بسیاری از مجالس حسینی مطرح می شود. اما متأسفانه در برخی موارد، به غلط، به عنوان حدیث و گفتاری از امام معصوم(ع) بیان شده است. به عنوان نمونه: مرحوم دکتر شریعتی در ابتدای یکی از مقالات خود در باره ی امام حسین(ع) این عبارت را به عنوان حدیث، به امام صادق(ع) نسبت داده است. اما با بررسی منابع حدیثی در می یابیم که این عبارت پر معنا و مفهوم، حدیث بیان شده از ائمه ی اطهار(ع) نیست. بلکه بیتی از اشعار یکی از شعرای معاصر امام صادق(ع) است. دکتر مهاجرانی در باره ی این موضوع در کتاب انقلاب عاشورا می نویسد: عبارت کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا. که مشهور و پر نکته است. را نتوانستم رد مجموعه ی بحارالنوار، کتب اربعه و مستدرک الوسائل پیدا کنم. آنچه در استفاده و اطمینان نسبت به این عبارت قانعم کرد، اشاره امام خمینی(ره) است: دستور است برای همه، کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا. دستور است به اینکه هر روز و همه جا باید همان نهضت را ادامه بدهید. همان برنامه را.
قابل توجه این که، حضرت امام(ره) نیز این جمله را به عنوان حدیث نقل نفرموده اند؛ بلکه به یک دستور کلی، تعبیر کرده اند.
2- ان کان دین محمد لم یستقم الا بقتلی فیا سیوف خذینی.
گفته می شود از جمله رجزها و شعارهایی که امام حسین(ع) به هنگام حمله به صفوف دشمن انشا فرمودند این جمله است: اما در بررسی ها و تحقیقات به عمل آمده، در هیچ منبع مورد اطمینانی شعار و رجز یا د شده یافت نشد؛ مگر شیخ محمد حویزی در قصیده ی حائریه ی خود، که این شعر را به عنوان زبان حال امام حسین(ع) بیان می کند. پس این عبارت معروف، حدیث یا روایت نقل شده از امام حسین(ع) نیست.
3- یا قوم اسقونی شربتاً من الماء فقد نشفت کبدی من الظماء؛
ای مردم، مرا سیراب کنید که از تشنگی کبدم خشک شده است.
آب خواستن امام از دشمن، با این جملات در هیچ یک از منابع نقل نشده است و ظاهراً عدم توجه به مفهوم صحیح و نیز صدر و ذیل یک جمله، موجب به وجود آمدن چنین اشتباهی است. توضیح اینکه موضوع طلب آب از سوی امام حسین(ع) در سه موضوع آمده است که هیچ یک از آنها ارتباطی به جمله‌ی مورد بحث و طلب آب توسط امام حسین(ع) و ندارد. یکی از آن موارد، طلب آب است برای حضرت علی اصغر(ع) که با جمله و مورد بالا، کاملاً متفاوت است.
در مورد دیگر، چنین آمده است: مردم کوفه در حالی به سوی آن حضرت هجوم بردند که ایشان در پی تحصیل آب بود و هر چه می خواست با اسب خود به فرات حمله کند، آنان به وی حمله بردند تا اینکه او را از فرات دور ساختند.
در مورد دیگر چنین آمده است: اباعبدالله در پی تحصیل آب بود و شمر به او گفت: به خدا سوگند، وارد آب فرات نخواهی شد تا وارد عذاب شوی. به شکلی که بیان شد، در این دو مورد، گر چه کلمه تحصیل به کار رفته است، اما روشن است به قرینه‌ی ورود و حمله به فرات منظور، طلب و التماس کردن از مردم کوفه نیست؛ بلکه مفهوم کلمه‌ی تحصیل به دست آوردن آب از طریق حمله و ورود به فرات است.
اینک جای این پرسش فقهی است که اگر گوینده‌ی روزه‌داری، با توجه، مطلبی مستقیماً و بدین شکل به امام معصوم نسبت دهد یا کلمه استقی را به جمله اسقونی شربهً من الماء... تبدیل سازد، روزه‌ی چنین فردی صحیح است یا نه؟
