کد مطلب : ۱۳۳۶۹
اسکندری:
نقاشان قهوه‌خانه‌ای، راویان مردمی واقعه عاشورا هستند
فرهنگ: ایرج اسکندری، نقاش و عضو هیئت علمی دانشگاه هنر تهران گفت:«نقاشان قهوه خانه‌ای، هنرمندان مکتب ندیده‌ای بودند که در میان مردم کوچه و بازار و همانند آنها زندگی می‌کردند و عمدتاً در قهوه‌خانه‌ها به تصویر داستان‌های ملی-مذهبی با اسلوب‌های خاص خود می‌پرداختند.»
وی افزود:«تولد نقاشی قهوه‌خانه‌ای در اواخر دوره قاجار به سبب توجه هنرمندان به نقاشی غرب و آموزش مکاتب آن و تلفیق هنر غربی با مضامین سنتی-مذهبی انجام شد. این نوع نقاشی ترکیبی از اسلوب‌های نقاشی غربی، نگارگری ایرانی با گرایشات مذهبی، ادبی و حماسی است.»
این نقاش گفت:«قهوه‌خانه‌ها به عنوان مهمترین محل استقرار و فعالیت هنری این نقاشان مردمی بوده که بسیاری از سفارش‌های آنها از سوی مشتریان متمول قهوه‌خانه و یا خود شخص قهوه‌چی در قبال تهیه غذا و محل خواب آنها انجام می‌شده است.»
وی در ادامه با اشاره به عدم گرایش هنرمندان حرفه‌ای به این نوع نقاشی گفت:«این نقاشان حرفه‌ای عموماً در خارج از کشور و یا در هنرستان‌ها و آکادمی‌ها به تحصیل پرداخته بودند. درحالیکه نقاشی قهوه‌خانه‌ای، هنری مردمی است که تولد و رشد آن در بطن جامعه صورت گرفته است. حال آنکه این ویژگی‌ها نمی‌توانسته در میان هنرمندان مکتب دیده و آکادمیک رشد داشته باشد.»
وی با اشاره به اثرگذاری تغییرات اجتماعی در رشد و بلوغ هنر قهوه‌خانه‌ای گفت:«این نقاشی ضمن تغییرات اجتماعی دوره قاجار و در ادامه سنت نقاشی اروپایی کمال الملک پدید آمده است. در حقیقت می‌توان نقاشی قهوه‌خانه‌ای را نوعی نقاشی کوچه بازاری شیوه کمال‌الملک دانست که به سبب رشد در میان مردم، تأثیرگذاری ویژه‌ای در فرهنگ عامیانه داشته است.»
این استاد دانشگاه، واقعه عاشورا و مضامین مذهبی را از جمله موضوعات مهم در این نقاشی‌ها دانست و تأکید کرد:«یک نقاش قهوه‌خانه‌ای همان گونه به روایت مضامین مذهبی، خصوصاً واقعه عاشورا می‌پردازد که از راویان و نقالان آن شنیده است.»
وی افزود:«عموماً رنگ‌ها در این نوع نقاشی با توجه به ویژگی‌های مثبت و یا منفی این شخصیت متفاوت است. به عنوان مثال رنگ سبز یا سفید برای حضرت ابا عبدالله و یارانش به كار می‌رود و رنگ قرمز مختص به شمر و سپاه دشمن است. همچنین خیمه‌ها همان‌گونه به تصویر کشیده می‌شود که در مقاتل ما ذکر شده است.»
اسکندری با بیان اینكه نمادگرایی در نقاشی قهوه‌خانه‌ای به اوج می‌رسد، اذعان داشت:«در این نوع نقاشی مذهبی حق و باطل به دو شیوه متفاوت و با رنگ‌های خاص به نمایش درمی‌آید. گویا این تابلوها به مثابه صحنه تئاتری است که عناصر آن هماهنگ با مبانی ویژه آن موضوع به تصویر درآمده‌اند.»
وی افزود:«تولد نقاشی قهوه‌خانه‌ای در اواخر دوره قاجار به سبب توجه هنرمندان به نقاشی غرب و آموزش مکاتب آن و تلفیق هنر غربی با مضامین سنتی-مذهبی انجام شد. این نوع نقاشی ترکیبی از اسلوب‌های نقاشی غربی، نگارگری ایرانی با گرایشات مذهبی، ادبی و حماسی است.»
این نقاش گفت:«قهوه‌خانه‌ها به عنوان مهمترین محل استقرار و فعالیت هنری این نقاشان مردمی بوده که بسیاری از سفارش‌های آنها از سوی مشتریان متمول قهوه‌خانه و یا خود شخص قهوه‌چی در قبال تهیه غذا و محل خواب آنها انجام می‌شده است.»
وی در ادامه با اشاره به عدم گرایش هنرمندان حرفه‌ای به این نوع نقاشی گفت:«این نقاشان حرفه‌ای عموماً در خارج از کشور و یا در هنرستان‌ها و آکادمی‌ها به تحصیل پرداخته بودند. درحالیکه نقاشی قهوه‌خانه‌ای، هنری مردمی است که تولد و رشد آن در بطن جامعه صورت گرفته است. حال آنکه این ویژگی‌ها نمی‌توانسته در میان هنرمندان مکتب دیده و آکادمیک رشد داشته باشد.»
وی با اشاره به اثرگذاری تغییرات اجتماعی در رشد و بلوغ هنر قهوه‌خانه‌ای گفت:«این نقاشی ضمن تغییرات اجتماعی دوره قاجار و در ادامه سنت نقاشی اروپایی کمال الملک پدید آمده است. در حقیقت می‌توان نقاشی قهوه‌خانه‌ای را نوعی نقاشی کوچه بازاری شیوه کمال‌الملک دانست که به سبب رشد در میان مردم، تأثیرگذاری ویژه‌ای در فرهنگ عامیانه داشته است.»
این استاد دانشگاه، واقعه عاشورا و مضامین مذهبی را از جمله موضوعات مهم در این نقاشی‌ها دانست و تأکید کرد:«یک نقاش قهوه‌خانه‌ای همان گونه به روایت مضامین مذهبی، خصوصاً واقعه عاشورا می‌پردازد که از راویان و نقالان آن شنیده است.»
وی افزود:«عموماً رنگ‌ها در این نوع نقاشی با توجه به ویژگی‌های مثبت و یا منفی این شخصیت متفاوت است. به عنوان مثال رنگ سبز یا سفید برای حضرت ابا عبدالله و یارانش به كار می‌رود و رنگ قرمز مختص به شمر و سپاه دشمن است. همچنین خیمه‌ها همان‌گونه به تصویر کشیده می‌شود که در مقاتل ما ذکر شده است.»
اسکندری با بیان اینكه نمادگرایی در نقاشی قهوه‌خانه‌ای به اوج می‌رسد، اذعان داشت:«در این نوع نقاشی مذهبی حق و باطل به دو شیوه متفاوت و با رنگ‌های خاص به نمایش درمی‌آید. گویا این تابلوها به مثابه صحنه تئاتری است که عناصر آن هماهنگ با مبانی ویژه آن موضوع به تصویر درآمده‌اند.»
مرجع : خبرگزاری شبستان
