کد مطلب : ۱۵۴۷
یک کارگردان سینما:
آيين‌های عاشورايی موضوعی سفارشی در سينما نيست
به گزارش خیمه،«حسن برزيده» كارگردان سينما اظهار داشت: حوزه علميه به عنوان پايگاه دينی جهان اسلام می‌تواند در رونق بخشيدن به سينما برای پرداختن به موضوع عاشورا كمك شايان توجهی كند، بدين صورت كه برخی حساسيت‌های بی‌مورد و سوءتعبيرها باعث شده كه فيملساز از رو آوردن به مفاهيم عاشورايی پرهيز كند و كارشناسان حوزه می‌توانند با هموار كردن اين راه و رفع برخی سوءتفاهم‌ها در رفع اين نقصان نقش حياتی ايفا كنند.
كارگردان فيلم «دكل» بيان كرد: بحث عاشورا به دليل عجين بودن با فرهنگ اسلامی و علاقه به امام حسين(ع) به عنوان دغدغه فيلمسازان ما در تاريخ سينمای ايران بوده‌است و به همين دليل پرداخت به آيين‌های عاشورايی در سينما را نمیتوان فقط به دوران بعد از انقلاب خلاصه كرد و پيش از انقلاب هم كارگردان‌هايی به‌طور مستقل به اين موضوع پرداخته‌اند.
وی ادامه داد: آيين‌های عاشورايی موضوعی سفارشی در سينما نيست و بيشتر علاقه و ارادت دست‌اندركاران سينما آنها را جذب موضوع می‌كند.
اين كارگردان به نمونه‌ای از فيلم عاشورايی كه پيش از انقلاب ساخته شده اينگونه اشاره كرد: از جمله آثاری كه مفاهيم قيام كربلا را در خود نهان دارد می‌توان به فيلم «سفر سنگ» اشاره كرد كه ظلم و ستم يزيدان را به تصوير می‌كشد.
وی عنوان كرد: فيلم‌هايی با موضوع محرم و آيين‌های عاشورايی گرچه بيشتر برحسب علاقه فيلمسازان ساخته می‌شود ولی برای تأثيرگذاشتن روی مخاطب و انتقال مفاهيم و اطلاعات درون آن نيازمند اين است كه امكان اكران آن فراهم شود و يا حداقل در حضور جشنواره‌ای به آنها توجه شود.
«برزيده» مشكل ديده‌نشدن آثار سينمايی با موضوع عاشورا و محرم را معضل بزرگ اين شاخه از فيلمسازی و باعث دلسردی فيلمسازان دانست و گفت: نداشتن تداوم و برنامه‌ريزی بلند مدت ضعف بزرگ جشنواره‌های دينی است. متأسفانه جشنواره‌های دينی كه با عناوين مختلف هر سال شكل می‌گيرد نمی‌تواند جريان تأثيرگذاری در اين حوزه به‌خصوص باشد؛ زيرا می‌بينيم كه دبيرخانه اين حوزه‌ها معمولاً در طول سال تعطيل است و فقط با نزديك شدن به زمان برگزاری جشنواره فراخوانی اعلام می‌شود و زمان برگزاری نيز آثار سطحی به نمايش درمی‌آيد، بنابراين نمیتوان توقع داشت اينگونه جشنواره‌ها بتوانند شكل ماندگار خود را حفظ كند.
اين كارگردان در پايان اظهار داشت: برای خلق يك فيلم با مفهوم عاشورايی بايد تمامی ابزار لازم را كسب كرد، يعنی فيملساز علاوه بر تحقيقات ميدانی و كتابخانه‌ای بايد در عقايد و آيين‌های مردم نيز دقيق شود تا بتواند با كنكاش در بطن عقايد به مانند يك مردم‌شناس آن مفهوم را حلاجی كند.
«كامران قدكچيان» كارگردان سينما نيز در تكميل توضيحات «برزيده»، اظهار داشت: اگر بخواهيم اين نكته را بررسی كنيم كه چرا سينمای ايران تا به امروز نتوانسته آنچنان كه شايسته است در راه خلق آثار عاشورايی موفق عمل كند به اين دليل است كه كمبودها و محدوديت‌هايی در راه ساخت چنين آثاری وجود دارد.
به گفته وی در كنار محدوديت‌های فقهی، محدوديت‌های مالی و فكری سبب شده سينما آنچنان كه لازم است نتواند به مفاهيم عاشورايی بپردازد.
اين سينماگر افزود: به عنوان نخستين دليل اين نقصان می‌توان به نداشتن بضاعت مالی كافی اشاره كرد كه سبب شده هيچ فيلمسازی به سمت ساخت چنين سوژه‌‌ای نرود در صورتيكه اين حماسه به دليل برخوردار بودن از بار درام می‌تواند عرصه‌ای مناسب برای توليدات سينمايی باشد.
وی ادامه داد: منظور از ضعف مالی تنها كمبود سرمايه نيست، بلكه ضعف تكنيكی نيز از جمله مشكلات مالی است. البته به محدوديت ارائه تصوير از ائمه نيز بايد اشاره كرد. بدين نحو كه فيلمساز نمی‌تواند به چنين سوژه‌هايی آنچنان كه می‌خواهد نزديك شود و همين مسئله سبب شده كه كميت چنين آثاری پايين آيد.
اين فيلمساز با توجه به محدوديت‌های فوق پيشنهاد كرد: موانع فوق سبب نمی‌شود كه به مفهوم عاشورا و قيام حسينی در سينما پرداخته نشود بلكه بايد راهی برای رهايی از اين مشكل يافت. همانطور كه برخی از فيلمسازان توانسته‌اند با پرداختن به مفاهيم حاشيه‌ای اين حماسه، تصويرگر اين قيام باشند_ همانند فيلم «روز واقعه» كه سعی كرد داستانی فرعی از عاشورا را سوژه داستان قرار دهد_ پس برای رويكرد كلی سينما به پرداختن به اين واقعه نيز می‌توان راهكاری پيدا كرد.
وی نقش مجتهدان را در هموار كردن اين راه (ساخت فيلم‌های عاشورايی) مهم توصيف كرد و گفت: در مورد ارائه تصوير از اهل بيت(ع) و اصحاب امام حسين(ع) و ايفای نقش آنها، تفاوت نگاه وجود دارد، بنابراين اگر يك وحدت نگاه بين علما حاكم شود، نزديك شدن فيلمسازان نيز به اين موضوع سهل‌تر خواهد شد.
در صحبت‌های اين دو فيلمساز به نقش حوزه در اعتلای سينمای عاشورايی اشاره شد، اما به عقيده نگارنده در واقع حوزه‌های علميه هنوز سينما را در اشاعه مفهوم عاشورا لايق نمی‌دانند و حتی می‌توان اين نگاه را در كل به تمام سينما تعميم داد، بنابراين لازم است در ابتدا اين نگاه اصلاح شود.
«اميرشهاب رضويان» به عنوان فيلمسازی ديگر در مورد موضوع اين گزارش معتقد است: يك فيلم سينمايی به دليل استفاده هوشمندانه از عناصر درام، می‌تواند روايتی جذاب‌تر از وقايع تاريخی ارائه دهد و دربرگيرنده بسياری از مفاهيم نهفته در يك واقعه تاريخی باشد، برای نمونه می‌توان از فيلم «روز واقعه» نام برد كه به عقيده من در برگيرنده بسياری از مضامينی بود كه در روايات تاريخی موجود است اما به آن كمتر پرداخته شده است.
وی ادامه داد: فيلم «روز واقعه» كه به مدد متن زيبای استاد «بيضايی» اعتلا يافته در برگيرنده تمام مفاهيمی است كه ما تا به امروز درباره واقعه كربلا شنيده‌ايم، اما با اين مزيت كه اين اثر از ويژگی‌های يك درام خوب نيز برخوردار است و اين ويژگی در جهت جذب بيشتر مخاطب بسيار موثر است.
اين فيلمساز نگاه به حواشی واقعه عاشورا در اين فيلم را مناسب‌تر از نگاه مستقيم به اين رويداد دانست و خاطرنشان كرد: يكی از مضراتی كه در پرداخت‌های مستقيم به وقايع مذهبی و تاريخی وجود دارد اين است كه معمولاً تاريخ‌نويسان پس از تطبيق فيلم با متون تاريخی از ساخت چنين آثاری انتقاد می‌كنند، زيرا معتقدند كه تاريخ به شكلی متفاوت با آن چيزی كه در فيلم يا سريال اتفاق افتاده نشان است، همان اتفاقی كه برای سريال امام علی(ع) رخ داد، يا باعث بروز انتقادهايی به فيلم‌های مرحوم حاتمی می‌شد در حالی كه در «روز واقعه» به سبب پرداختن به يك شخصيت گمنام و شايد خيالی به نام عبدالله با بازی خوب علی‌رضا شجاع نوری، در عين اين كه تاريخ بازگو می‌شود اما ديگر كسی به دنبال كشف سنديت تاريخی عشق عبدالله به راحله نيست و بيننده بدون اين كه آگاه باشد تاريخ را در پس‌زمينه درك می‌كند و از داستان هم لذت می‌برد.
رضويان در پاسخ به اين پرسش كه چه عواملی سبب می‌شود تا يك فيلم مذهبی، تاريخی مناسب ساخته شود، اعلام كرد: علاوه بر متن قوی كه در توضيحات فوق ذكر شد، كارگردانی نيز عاملی مهم در شكل‌دهی يك فيلم است همان كاری كه «شهرام اسدی» استادانه در فيلم روز واقعه انجام داده است.
كارگردان فيلم «مينای شهر خاموش» در پايان اين بحث يادآور شد: متاسفانه ما هميشه بايد منتظر بمانيم تا فيلم‌هايی همانند 300 ساخته شود تا ما به ياد تاريخ بيفتيم به همين دليل است وقتی چنين آثاری ساخته می‌شود ما فيلمی برای پاسخگويی به اين هجويات تاريخی نداريم، بنابراين بايد دولت در ساخت فيلمی‌هايی با موضوع تاريخی مشاركت كند تا فرهنگ و تاريخ ما از گزند فيلم‌های دورغين در امان بماند؛ چراكه يك يا چند تهيه‌كننده بخش خصوصی به تنهايی از عهده ساخت چنين آثاری بر نمی‌آيند.
ذكر اين نكته در اين گزارش ضروری است كه بسياری از فيلمسازان بر نقاط قوت فيلم «روز واقعه» تاكيد كرده‌اند، گرچه اين فيلم نتوانست در گيشه به فروشی مناسب دست پيدا كند در صورتيكه برای نمونه در فيلم «سفير» شاهد بوديم كه اين اثر توانست با اتكا به عنصر جذابيت پرفروش‌ترين فيلم سال در زمان خود شود.
در اين گزارش عزت‌الله انتظامی نكاتی نو را مطرح كرد. «عزت‌الله انتظامی» بازيگر پيشكسوت سينما به عنوان آخرين فرد در اين گزارش اظهار داشت: سينمای اينميشين به دليل وسعت پرداخت و توانايی برای خلق يك صحنه خيال‌انگيز بهترين عرصه برای پرداخت فيلم‌های عاشورايی است؛ زيرا اين گونه توانايی اين را دارد كه صحنه‌هايی را كه سينمای داستانی از پردازش آن محروم است به بهترين شكل به تصوير بكشد.
وی ادامه داد: حتی اين مهم در خلق تصوير معصومان نيز می‌تواند اتفاق بيفتد چون نمیتوان توقع داشت هر هنرمندی بتواند نقش بزرگان دين را بازی كند همچنين نشان دادن چهره معصومان هم مجاز نيست؛ زيرا تصاويری كه از پيشينه آن بازيگر در ذهن مخاطب است باعث می‌شود باورپذيری آن نقش در بين بينندگان از بين رود ولی در انيميشين اين اتفاق رخ نخواهد داد.
بازيگر فيلم «روز واقعه» اين فيلم را يكی از بهترين نمونه‌ها برای يك فيلم عاشورايی ذكر كرد و افزود: در فيلم «روز واقعه» آن چيزی كه بيش از هر امری به چشم می‌خورد اين نكته بود كه اين اثر ورای تمام آثاری بود كه تا به حال در اين ژانر ساخته شده و اين امر نيز وابسته به دلايل مختلف است كه می‌توان نقش آنها را در جز به جز اجزای آن فيلم مشاهده كرد.
اين پيشكسوت برای نمونه از موسيقی اين فيلم ياد كرد و خاطرنشان ساخت: موسيقی يك فيلم می‌تواند به واسطه عمق نوای خود، تصاوير شاخصی را در ذهن مجسم كند و در «روز واقعه» اين اتفاق به وضوح رخ داد و مخاطب توانست با ضرب آهنگ فيلم تصاويری را در ذهن مجسم كند كه تصاويری از آن قيام را در ذهن مجسم می‌كرد و مبالغه نخواهد بود كه نت‌های اين موسيقی توانست به نوعی پيام فيلم را تجزيه و تحليل كند.
«انتظامی» به متن فيلم اشاره كرد و توضيح داد: در گام بعدی آن چيزی كه بيش از هر نكته‌ای قابل تعمق است متن شاخص استاد «بيضايی» بود كه توانسته بود دريچه‌ای تازه از اين قيام را به تصوير بكشد كه در آثار قبلی در اين ژانر به چشم نمی‌خورد، البته نوع نگاه به اين متن توسط هر فيلمسازی می‌توانست به گونه‌ای ديگر خلق شود ولی آنچه مسلم است اين فيلم تا به حال بهترين نمونه در اين گونه محسوب می‌شود و اين امر موفقيت «شهرام اسدی» را به تصوير می‌كشد.
وی طراحی صحنه، دكور، گريم و ديگر عوامل فنی را نيز در ساخت يك فيلم عظيم تاريخی با موضوع عاشورا و قيام امام حسين(ع) مهم توصيف كرد و اظهار داشت: در ساخت فيلم دينی در ژانر تاريخی نكته اصلی فقط به چند عامل خلاصه نمی‌شود؛ زيرا ويترينی كه قرار است اين مفهم را به تصوير بكشد نيز بايد دارای جميع شاخصه‌های لازم باشد از آن جمله می‌توان به گريم و طراحی صحنه و لباش اشاره كرد كه به واسطه اينكه بيننده بسيار از آن تأثير می‌گيرد، می‌تواند نقش به سزايی در كيفيت يك اثر ايفا كند.
اين بازيگر پيشكسون عنوان كرد: معتقدم اگر می‌خواهيم يك فيلم فاخر عاشورايی خلق كنيم بايد سرمايه‌ای را در اختيار سازنده قرار دهيم كه توانايی آن را به او بدهد تا صحنه و دكور را به صورت واقعی برای مخاطب خلق كند و اين امر هم مبتنی بر حضور يك تيم كارشناسی خوب است تا بتوانند با يك نگاه علمی زمينه را برای خلق اثر به خوبی مهيا كنند.
بازيگر فيلم «ديوانه‌ای از قفس پريد» به بحث آسيب‌شناسی اينگونه آثار اشاره كرد و گفت: اين آثار اگر توجهات لازم را در خود نداشته باشد مسلماً بازخورد منفی در پی خواهد داشت و آنچه كه مسلم است اعتقاد واقعی فيلمساز در ساخت اين آثار است كه حرف اول را می‌زند و اگر يك هنرمند بخواهد در فيلم خود به دور از اعتقادات درونی اثری مذهبی توليد كند راه به ناكجا آباد خواهد برد؛ زيرا آنچه كه مسلم است اعتقادات قلبی يك امر درونی است كه نمی‌تواند با شعار و فرياد رنگ واقعی به خود گيرد.
اين استاد بازيگری علاوه بره ذكر نكات مثبت فيلم «روز واقعه» ذكر يك نكته كوچك را نيز لازم دانست و گفت: اگر بخواهيم نقد منصفانه داشته باشيم بايد انتخاب برخی پرسوناژهای ضعيف را برای اين فيلم نوعی كاستی محسوب كرد كه با رفع آن اين اثر می‌توانست به صورت خيلی شاخص‌تر مطرح شود.
وی يادآور شد: تبليغات در مطرح و معرفی كردن آثار عاشورايی جايگاهی بارز دارد و معتقدم در فيلم «روز واقعه» با رعايت اصول حرفه‌ای با تبليغات می‌توانستيم از لحاظ جذب مخاطب موفقيت بيشتری كسب كنيم، در صورتيكه اين اتفاق در اين فيلم رخ نداد و حتی در عنوان‌بندی پوستر فيلم اسامی هنرمندان به صورت مشخص بارز نبود كه اين امر خود سبب شد تا از شدت توجه مخاطب به اين اثر كاسته شود.
اين پيشكسوت سينما توانايی‌های يك بازيگر را نيز در كيفيت يك فيلم مؤثر دانست و بيان داشت: من در فيلم «روز واقعه» برای اينكه بتوانم لحن صدای متناسب با شخصيت فيلم خلق كنم آهنگ به خصوصی را برای صدايم برگزيدم كه اين توجه به نوع گويش می‌تواند تصوير يك هنرمند را باورپذيرتر به مخاطب ارائه دهد ولی متأسفانه در برخی آثار برخی هنرمندان متصور هستند كه برای خلق صدای يك عرب حتماً بايد از ته گلو و غليط جملات را بيان كنند در صورتی‌كه اينگونه پرداخت‌های سطحی باعث می‌شود مخاطب از باورپذيری نقش دور شود.
«انتظامی» عشق به سالار شهيدان را در تمامی اجزای زندگی مردم ايران جاری دانست و تصريح كرد: اين عشق به زمان و يا مكان خاصی خلاصه نمی‌شود؛ زيرا عشق به امام حسين(ع) در خون شيعيان ايران جاری است و من كودكی خود را به ياد دارم كه در محله سنگلج قديم چگونه مردم برای امام خود عزاداری می‌كردند و اين عشق با ازدياد جمعيت شكلی گسترده‌تر به خود گرفته است و اين علاقه می‌تواند برای سينما ثروتی بی‌كران محسوب شود، البته تا جايی كه اعتقادات با ظواهر و شعار اختلاط پيدا نكند.
وی نكات آموزنده مفاهيم عاشورايی را بی‌كران توصيف كرد و افزود: آنچه كه مسلم است قيام عاشورا نكاتی را در خود نهان دارد كه فراتر از تراژدی است و نبايد اين مفهوم را فقط در اين مفهوم (تراژدی) خلاصه كرد؛ زيرا قيام سالار شهيدان از روی آگاهی بود و فلسفه‌ای را در خود نهان داشت كه می‌تواند ابزاری برای نجات انسان سرگشته امروز باشد و اگر بخواهيم اين حركت انسان‌ساز را در حيطه تراژدی خلاصه كنم به نوعی اين مفهوم را اسير سطحی‌نگری خود كرده‌ايم.
بازيگر سريال «هزار داستان» در خاتمه اين گفت‌وگو بيان داشت: عاشورا را می‌توان در تمام ژانرهای سينمايی به تصوير كشيد و اين تصوری اشتباه است كه عاشورا را فقط در ژانر تاريخی می‌توان بيان كرد؛ زيرا فلسفه اين قيام حركتی است كه برای تمام زمان‌ها مسير رهايی بخش است و اين مهم نيز به توانايی فيلمساز و توجه مسؤولان وابسته است كه چگونه بتوانند اين امر را به واقعيت نزديك كنند.
كارگردان فيلم «دكل» بيان كرد: بحث عاشورا به دليل عجين بودن با فرهنگ اسلامی و علاقه به امام حسين(ع) به عنوان دغدغه فيلمسازان ما در تاريخ سينمای ايران بوده‌است و به همين دليل پرداخت به آيين‌های عاشورايی در سينما را نمیتوان فقط به دوران بعد از انقلاب خلاصه كرد و پيش از انقلاب هم كارگردان‌هايی به‌طور مستقل به اين موضوع پرداخته‌اند.
وی ادامه داد: آيين‌های عاشورايی موضوعی سفارشی در سينما نيست و بيشتر علاقه و ارادت دست‌اندركاران سينما آنها را جذب موضوع می‌كند.
اين كارگردان به نمونه‌ای از فيلم عاشورايی كه پيش از انقلاب ساخته شده اينگونه اشاره كرد: از جمله آثاری كه مفاهيم قيام كربلا را در خود نهان دارد می‌توان به فيلم «سفر سنگ» اشاره كرد كه ظلم و ستم يزيدان را به تصوير می‌كشد.
وی عنوان كرد: فيلم‌هايی با موضوع محرم و آيين‌های عاشورايی گرچه بيشتر برحسب علاقه فيلمسازان ساخته می‌شود ولی برای تأثيرگذاشتن روی مخاطب و انتقال مفاهيم و اطلاعات درون آن نيازمند اين است كه امكان اكران آن فراهم شود و يا حداقل در حضور جشنواره‌ای به آنها توجه شود.
«برزيده» مشكل ديده‌نشدن آثار سينمايی با موضوع عاشورا و محرم را معضل بزرگ اين شاخه از فيلمسازی و باعث دلسردی فيلمسازان دانست و گفت: نداشتن تداوم و برنامه‌ريزی بلند مدت ضعف بزرگ جشنواره‌های دينی است. متأسفانه جشنواره‌های دينی كه با عناوين مختلف هر سال شكل می‌گيرد نمی‌تواند جريان تأثيرگذاری در اين حوزه به‌خصوص باشد؛ زيرا می‌بينيم كه دبيرخانه اين حوزه‌ها معمولاً در طول سال تعطيل است و فقط با نزديك شدن به زمان برگزاری جشنواره فراخوانی اعلام می‌شود و زمان برگزاری نيز آثار سطحی به نمايش درمی‌آيد، بنابراين نمیتوان توقع داشت اينگونه جشنواره‌ها بتوانند شكل ماندگار خود را حفظ كند.
اين كارگردان در پايان اظهار داشت: برای خلق يك فيلم با مفهوم عاشورايی بايد تمامی ابزار لازم را كسب كرد، يعنی فيملساز علاوه بر تحقيقات ميدانی و كتابخانه‌ای بايد در عقايد و آيين‌های مردم نيز دقيق شود تا بتواند با كنكاش در بطن عقايد به مانند يك مردم‌شناس آن مفهوم را حلاجی كند.
«كامران قدكچيان» كارگردان سينما نيز در تكميل توضيحات «برزيده»، اظهار داشت: اگر بخواهيم اين نكته را بررسی كنيم كه چرا سينمای ايران تا به امروز نتوانسته آنچنان كه شايسته است در راه خلق آثار عاشورايی موفق عمل كند به اين دليل است كه كمبودها و محدوديت‌هايی در راه ساخت چنين آثاری وجود دارد.
به گفته وی در كنار محدوديت‌های فقهی، محدوديت‌های مالی و فكری سبب شده سينما آنچنان كه لازم است نتواند به مفاهيم عاشورايی بپردازد.
اين سينماگر افزود: به عنوان نخستين دليل اين نقصان می‌توان به نداشتن بضاعت مالی كافی اشاره كرد كه سبب شده هيچ فيلمسازی به سمت ساخت چنين سوژه‌‌ای نرود در صورتيكه اين حماسه به دليل برخوردار بودن از بار درام می‌تواند عرصه‌ای مناسب برای توليدات سينمايی باشد.
وی ادامه داد: منظور از ضعف مالی تنها كمبود سرمايه نيست، بلكه ضعف تكنيكی نيز از جمله مشكلات مالی است. البته به محدوديت ارائه تصوير از ائمه نيز بايد اشاره كرد. بدين نحو كه فيلمساز نمی‌تواند به چنين سوژه‌هايی آنچنان كه می‌خواهد نزديك شود و همين مسئله سبب شده كه كميت چنين آثاری پايين آيد.
اين فيلمساز با توجه به محدوديت‌های فوق پيشنهاد كرد: موانع فوق سبب نمی‌شود كه به مفهوم عاشورا و قيام حسينی در سينما پرداخته نشود بلكه بايد راهی برای رهايی از اين مشكل يافت. همانطور كه برخی از فيلمسازان توانسته‌اند با پرداختن به مفاهيم حاشيه‌ای اين حماسه، تصويرگر اين قيام باشند_ همانند فيلم «روز واقعه» كه سعی كرد داستانی فرعی از عاشورا را سوژه داستان قرار دهد_ پس برای رويكرد كلی سينما به پرداختن به اين واقعه نيز می‌توان راهكاری پيدا كرد.
وی نقش مجتهدان را در هموار كردن اين راه (ساخت فيلم‌های عاشورايی) مهم توصيف كرد و گفت: در مورد ارائه تصوير از اهل بيت(ع) و اصحاب امام حسين(ع) و ايفای نقش آنها، تفاوت نگاه وجود دارد، بنابراين اگر يك وحدت نگاه بين علما حاكم شود، نزديك شدن فيلمسازان نيز به اين موضوع سهل‌تر خواهد شد.
در صحبت‌های اين دو فيلمساز به نقش حوزه در اعتلای سينمای عاشورايی اشاره شد، اما به عقيده نگارنده در واقع حوزه‌های علميه هنوز سينما را در اشاعه مفهوم عاشورا لايق نمی‌دانند و حتی می‌توان اين نگاه را در كل به تمام سينما تعميم داد، بنابراين لازم است در ابتدا اين نگاه اصلاح شود.
«اميرشهاب رضويان» به عنوان فيلمسازی ديگر در مورد موضوع اين گزارش معتقد است: يك فيلم سينمايی به دليل استفاده هوشمندانه از عناصر درام، می‌تواند روايتی جذاب‌تر از وقايع تاريخی ارائه دهد و دربرگيرنده بسياری از مفاهيم نهفته در يك واقعه تاريخی باشد، برای نمونه می‌توان از فيلم «روز واقعه» نام برد كه به عقيده من در برگيرنده بسياری از مضامينی بود كه در روايات تاريخی موجود است اما به آن كمتر پرداخته شده است.
وی ادامه داد: فيلم «روز واقعه» كه به مدد متن زيبای استاد «بيضايی» اعتلا يافته در برگيرنده تمام مفاهيمی است كه ما تا به امروز درباره واقعه كربلا شنيده‌ايم، اما با اين مزيت كه اين اثر از ويژگی‌های يك درام خوب نيز برخوردار است و اين ويژگی در جهت جذب بيشتر مخاطب بسيار موثر است.
اين فيلمساز نگاه به حواشی واقعه عاشورا در اين فيلم را مناسب‌تر از نگاه مستقيم به اين رويداد دانست و خاطرنشان كرد: يكی از مضراتی كه در پرداخت‌های مستقيم به وقايع مذهبی و تاريخی وجود دارد اين است كه معمولاً تاريخ‌نويسان پس از تطبيق فيلم با متون تاريخی از ساخت چنين آثاری انتقاد می‌كنند، زيرا معتقدند كه تاريخ به شكلی متفاوت با آن چيزی كه در فيلم يا سريال اتفاق افتاده نشان است، همان اتفاقی كه برای سريال امام علی(ع) رخ داد، يا باعث بروز انتقادهايی به فيلم‌های مرحوم حاتمی می‌شد در حالی كه در «روز واقعه» به سبب پرداختن به يك شخصيت گمنام و شايد خيالی به نام عبدالله با بازی خوب علی‌رضا شجاع نوری، در عين اين كه تاريخ بازگو می‌شود اما ديگر كسی به دنبال كشف سنديت تاريخی عشق عبدالله به راحله نيست و بيننده بدون اين كه آگاه باشد تاريخ را در پس‌زمينه درك می‌كند و از داستان هم لذت می‌برد.
رضويان در پاسخ به اين پرسش كه چه عواملی سبب می‌شود تا يك فيلم مذهبی، تاريخی مناسب ساخته شود، اعلام كرد: علاوه بر متن قوی كه در توضيحات فوق ذكر شد، كارگردانی نيز عاملی مهم در شكل‌دهی يك فيلم است همان كاری كه «شهرام اسدی» استادانه در فيلم روز واقعه انجام داده است.
كارگردان فيلم «مينای شهر خاموش» در پايان اين بحث يادآور شد: متاسفانه ما هميشه بايد منتظر بمانيم تا فيلم‌هايی همانند 300 ساخته شود تا ما به ياد تاريخ بيفتيم به همين دليل است وقتی چنين آثاری ساخته می‌شود ما فيلمی برای پاسخگويی به اين هجويات تاريخی نداريم، بنابراين بايد دولت در ساخت فيلمی‌هايی با موضوع تاريخی مشاركت كند تا فرهنگ و تاريخ ما از گزند فيلم‌های دورغين در امان بماند؛ چراكه يك يا چند تهيه‌كننده بخش خصوصی به تنهايی از عهده ساخت چنين آثاری بر نمی‌آيند.
ذكر اين نكته در اين گزارش ضروری است كه بسياری از فيلمسازان بر نقاط قوت فيلم «روز واقعه» تاكيد كرده‌اند، گرچه اين فيلم نتوانست در گيشه به فروشی مناسب دست پيدا كند در صورتيكه برای نمونه در فيلم «سفير» شاهد بوديم كه اين اثر توانست با اتكا به عنصر جذابيت پرفروش‌ترين فيلم سال در زمان خود شود.
در اين گزارش عزت‌الله انتظامی نكاتی نو را مطرح كرد. «عزت‌الله انتظامی» بازيگر پيشكسوت سينما به عنوان آخرين فرد در اين گزارش اظهار داشت: سينمای اينميشين به دليل وسعت پرداخت و توانايی برای خلق يك صحنه خيال‌انگيز بهترين عرصه برای پرداخت فيلم‌های عاشورايی است؛ زيرا اين گونه توانايی اين را دارد كه صحنه‌هايی را كه سينمای داستانی از پردازش آن محروم است به بهترين شكل به تصوير بكشد.
وی ادامه داد: حتی اين مهم در خلق تصوير معصومان نيز می‌تواند اتفاق بيفتد چون نمیتوان توقع داشت هر هنرمندی بتواند نقش بزرگان دين را بازی كند همچنين نشان دادن چهره معصومان هم مجاز نيست؛ زيرا تصاويری كه از پيشينه آن بازيگر در ذهن مخاطب است باعث می‌شود باورپذيری آن نقش در بين بينندگان از بين رود ولی در انيميشين اين اتفاق رخ نخواهد داد.
بازيگر فيلم «روز واقعه» اين فيلم را يكی از بهترين نمونه‌ها برای يك فيلم عاشورايی ذكر كرد و افزود: در فيلم «روز واقعه» آن چيزی كه بيش از هر امری به چشم می‌خورد اين نكته بود كه اين اثر ورای تمام آثاری بود كه تا به حال در اين ژانر ساخته شده و اين امر نيز وابسته به دلايل مختلف است كه می‌توان نقش آنها را در جز به جز اجزای آن فيلم مشاهده كرد.
اين پيشكسوت برای نمونه از موسيقی اين فيلم ياد كرد و خاطرنشان ساخت: موسيقی يك فيلم می‌تواند به واسطه عمق نوای خود، تصاوير شاخصی را در ذهن مجسم كند و در «روز واقعه» اين اتفاق به وضوح رخ داد و مخاطب توانست با ضرب آهنگ فيلم تصاويری را در ذهن مجسم كند كه تصاويری از آن قيام را در ذهن مجسم می‌كرد و مبالغه نخواهد بود كه نت‌های اين موسيقی توانست به نوعی پيام فيلم را تجزيه و تحليل كند.
«انتظامی» به متن فيلم اشاره كرد و توضيح داد: در گام بعدی آن چيزی كه بيش از هر نكته‌ای قابل تعمق است متن شاخص استاد «بيضايی» بود كه توانسته بود دريچه‌ای تازه از اين قيام را به تصوير بكشد كه در آثار قبلی در اين ژانر به چشم نمی‌خورد، البته نوع نگاه به اين متن توسط هر فيلمسازی می‌توانست به گونه‌ای ديگر خلق شود ولی آنچه مسلم است اين فيلم تا به حال بهترين نمونه در اين گونه محسوب می‌شود و اين امر موفقيت «شهرام اسدی» را به تصوير می‌كشد.
وی طراحی صحنه، دكور، گريم و ديگر عوامل فنی را نيز در ساخت يك فيلم عظيم تاريخی با موضوع عاشورا و قيام امام حسين(ع) مهم توصيف كرد و اظهار داشت: در ساخت فيلم دينی در ژانر تاريخی نكته اصلی فقط به چند عامل خلاصه نمی‌شود؛ زيرا ويترينی كه قرار است اين مفهم را به تصوير بكشد نيز بايد دارای جميع شاخصه‌های لازم باشد از آن جمله می‌توان به گريم و طراحی صحنه و لباش اشاره كرد كه به واسطه اينكه بيننده بسيار از آن تأثير می‌گيرد، می‌تواند نقش به سزايی در كيفيت يك اثر ايفا كند.
اين بازيگر پيشكسون عنوان كرد: معتقدم اگر می‌خواهيم يك فيلم فاخر عاشورايی خلق كنيم بايد سرمايه‌ای را در اختيار سازنده قرار دهيم كه توانايی آن را به او بدهد تا صحنه و دكور را به صورت واقعی برای مخاطب خلق كند و اين امر هم مبتنی بر حضور يك تيم كارشناسی خوب است تا بتوانند با يك نگاه علمی زمينه را برای خلق اثر به خوبی مهيا كنند.
بازيگر فيلم «ديوانه‌ای از قفس پريد» به بحث آسيب‌شناسی اينگونه آثار اشاره كرد و گفت: اين آثار اگر توجهات لازم را در خود نداشته باشد مسلماً بازخورد منفی در پی خواهد داشت و آنچه كه مسلم است اعتقاد واقعی فيلمساز در ساخت اين آثار است كه حرف اول را می‌زند و اگر يك هنرمند بخواهد در فيلم خود به دور از اعتقادات درونی اثری مذهبی توليد كند راه به ناكجا آباد خواهد برد؛ زيرا آنچه كه مسلم است اعتقادات قلبی يك امر درونی است كه نمی‌تواند با شعار و فرياد رنگ واقعی به خود گيرد.
اين استاد بازيگری علاوه بره ذكر نكات مثبت فيلم «روز واقعه» ذكر يك نكته كوچك را نيز لازم دانست و گفت: اگر بخواهيم نقد منصفانه داشته باشيم بايد انتخاب برخی پرسوناژهای ضعيف را برای اين فيلم نوعی كاستی محسوب كرد كه با رفع آن اين اثر می‌توانست به صورت خيلی شاخص‌تر مطرح شود.
وی يادآور شد: تبليغات در مطرح و معرفی كردن آثار عاشورايی جايگاهی بارز دارد و معتقدم در فيلم «روز واقعه» با رعايت اصول حرفه‌ای با تبليغات می‌توانستيم از لحاظ جذب مخاطب موفقيت بيشتری كسب كنيم، در صورتيكه اين اتفاق در اين فيلم رخ نداد و حتی در عنوان‌بندی پوستر فيلم اسامی هنرمندان به صورت مشخص بارز نبود كه اين امر خود سبب شد تا از شدت توجه مخاطب به اين اثر كاسته شود.
اين پيشكسوت سينما توانايی‌های يك بازيگر را نيز در كيفيت يك فيلم مؤثر دانست و بيان داشت: من در فيلم «روز واقعه» برای اينكه بتوانم لحن صدای متناسب با شخصيت فيلم خلق كنم آهنگ به خصوصی را برای صدايم برگزيدم كه اين توجه به نوع گويش می‌تواند تصوير يك هنرمند را باورپذيرتر به مخاطب ارائه دهد ولی متأسفانه در برخی آثار برخی هنرمندان متصور هستند كه برای خلق صدای يك عرب حتماً بايد از ته گلو و غليط جملات را بيان كنند در صورتی‌كه اينگونه پرداخت‌های سطحی باعث می‌شود مخاطب از باورپذيری نقش دور شود.
«انتظامی» عشق به سالار شهيدان را در تمامی اجزای زندگی مردم ايران جاری دانست و تصريح كرد: اين عشق به زمان و يا مكان خاصی خلاصه نمی‌شود؛ زيرا عشق به امام حسين(ع) در خون شيعيان ايران جاری است و من كودكی خود را به ياد دارم كه در محله سنگلج قديم چگونه مردم برای امام خود عزاداری می‌كردند و اين عشق با ازدياد جمعيت شكلی گسترده‌تر به خود گرفته است و اين علاقه می‌تواند برای سينما ثروتی بی‌كران محسوب شود، البته تا جايی كه اعتقادات با ظواهر و شعار اختلاط پيدا نكند.
وی نكات آموزنده مفاهيم عاشورايی را بی‌كران توصيف كرد و افزود: آنچه كه مسلم است قيام عاشورا نكاتی را در خود نهان دارد كه فراتر از تراژدی است و نبايد اين مفهوم را فقط در اين مفهوم (تراژدی) خلاصه كرد؛ زيرا قيام سالار شهيدان از روی آگاهی بود و فلسفه‌ای را در خود نهان داشت كه می‌تواند ابزاری برای نجات انسان سرگشته امروز باشد و اگر بخواهيم اين حركت انسان‌ساز را در حيطه تراژدی خلاصه كنم به نوعی اين مفهوم را اسير سطحی‌نگری خود كرده‌ايم.
بازيگر سريال «هزار داستان» در خاتمه اين گفت‌وگو بيان داشت: عاشورا را می‌توان در تمام ژانرهای سينمايی به تصوير كشيد و اين تصوری اشتباه است كه عاشورا را فقط در ژانر تاريخی می‌توان بيان كرد؛ زيرا فلسفه اين قيام حركتی است كه برای تمام زمان‌ها مسير رهايی بخش است و اين مهم نيز به توانايی فيلمساز و توجه مسؤولان وابسته است كه چگونه بتوانند اين امر را به واقعيت نزديك كنند.
مرجع : سايت خبری قرآنی
