کد مطلب : ۲۸۳۶۸
حجت الاسلام پناهیان: پیاده روی اربعین، خار چشم دشمنان است
آرام آرام به اربعین حسینی نزدیک می‌شویم، به اربعین پرهاى سوخته و خیمه‌هاى خاکستر و همراه می‌شویم با سوگواری شانه هاى بى تکیه گاه و چشم‌هاى به خون نشسته.
نزدیک به چهل روز است مرثیه هامان را در کوچه هاى داغ، مکرر فریاد می‌زنیم و بر نیزه شدن آفتاب بر شانه‌هاى آسمان مى‌گرییم.
راستی که چه شایسته و بر حق سرود محتشم کاشانی: اى چرخ! غافلى که چه بیداد کرده اى؟...
نزدیک به چهل روز است از شام تا کربلا و از کربلا تا شام، حکایت سرهاى جسور مردان مردی است که شمشیرها را به خاک افکندند، امام زمانشان را بی یاور نگذاشتند و ننگ تسلیم شدن در برابر نفس را به جان نخریدند.
راستی که زخم عاشورا همیشه تازه است و هر سال که به عاشورا می‌رسیم، عظمت انقلاب حسینی در اربعین و پیاده روی‌های عاشقانه کاروانیان حسینی، باز تعریف می‌شود.
زائران پیاده اربعین می‌روند تا به گیسوان کودکى رقیه که بادهاى یغماگر، با خویش برده اند، ادای احترام کنند، می‌روند تا زخم عمیق قلب‌هایشان را التیام دهند و با نجوای شورانگیز لبیک یا حسین(ع)، پیام سیدالشهدا(ع) را به گوش جهانیان برسانند. می روند تا آرام دل زینب(س) باشند که از غم شهادت برادر، قامتش خمیده و باز می‌روند تا با جابربن عبدا... انصاری که اولین زائر امام حسین(ع) در اربعین سال ۶۱ هجری قمری بود، غسل زیارت کنند و برای خون بناحق ریخته شده حجت خدا، سوگواری کنند.
اما رسم زیبای پیاده روی اربعین در سال‌های اخیر به صورت پرشور و همگانی انجام می‌شود و خیل ایرانیان شهادت طلب و حسینی، برای حفظ ارزش‌های عاشورا با پای پیاده از هر دیاری راهی کربلا می‌شوند.
حجت الاسلام والمسلمین علیرضا پناهیان، روحانی نام آشنای کشور است که اهتمام ویژه ای به پیاده روی اربعین دارد.
او حفظ ارزش‌های عاشورای حسینی را در راستای توجه به اربعین و پیام انسان ساز آن می‌داند و تأکید دارد زیارت اربعین نباید به فراموشی سپرده شود.
با نزدیک شدن به اربعین حسینی، گفت و گوی ما را با این اندیشه ورز و عالم در حوزه اخلاق، عرفان و معارف اسلامی با حال و هوای پیاده روی اربعین بخوانید.
جناب آقای پناهیان! اگر بخواهید اربعین حسینی را در یک جمله کوتاه تعریف کنید، چه عباراتی به ذهن شما می‌آید؟
اربعین، میعادگاه عاشقانه ای برای اتصال به حق است، حقی که بر فراز نیزه قرآن می‌خواند. اربعین حسینی، شورانگیز ترین قطعنامه ظلم ستیزی و حق جویی است.
زیارت امام حسین(ع) در روز اربعین با چه حال و هوایی بهتر ترسیم می‌شود؟
وقتی با پای پیاده، درست مانند جابربن عبدا... انصاری اولین زائر سیدالشهدا(ع)، با دل به خون نشسته و اشک روان بر چهره به سرزمین مقدس کربلا و بین‌الحرمین برسی، زیباترین زیارت اربعین ترسیم می‌شود.
چرا در میان زیاراتی که برای ما از ائمه هدی(ع) به یادگار مانده، زیارت اربعین جایگاهی ویژه دارد؟
به نکته خوبی اشاره کردید، در اربعین حسینی در حقیقت انقلاب حسینی و نهضت سرخ کربلا تثبیت و در اذهان تاریخ ماندگار شد، از این رو برای پاسداشت روز عاشورا که از اعظم ایام ا... است در روز اربعین عاشقان حسینی با حرکت امام حسین(ع) تجدید عهد می‌کنند که البته در بهترین وجه خود، یعنی رفتن به زیارت سیدالشهدا(ع) در کربلا ابراز می‌کنند.
امام حسن عسکری(ع) در روایتی زیارت کردن امام حسین(ع) را در روز اربعین از علایم مؤمن برشمرده و فرموده اند: پنج چیز از نشانههاى مؤمن است، اقامه پنجاه و یك ركعت نماز واجب و نافله، خواندن زیارت اربعین، انگشتر در دست راست كردن، پیشانى بر خاك ساییدن و بلند گفتن بسم ا... الرحمن الرحیم. براساس این روایت جایگاه ارزشمند زیارت اربعین روشن می‌شود.
چرا ائمه هدی(ع) و بخصوص امام حسن عسکری(ع) تا این حد بر زیارت اربعین تأکید کرده اند؟
ائمۀ هدی(ع) با این تاکیدها، اربعین را به یک میعادگاه زمانی و مکانی تبدیل کرده‌اند. زمانی که امام حسن عسکری(ع) این روایت را فرمودند، وضعیت زیارت بیست میلیونی امروز را پیش‌بینی می‌کردند، همان‌طور که حضرت زینب کبری(س) فردای عاشورا وقتی آن غم سنگین را در امام زین‌العابدین(ع) احساس کردند به ایشان در مقام تسلی گفتند که اینجا عزادارانی خواهند آمد و اینجا محل زیارت عشاق حسین(ع) خواهد شد. حضرت آیت ا... بهجت(ره) در شرح روایت فوق می‌فرماید: زیارت اربعین، جهد به «بسم ا... الرحمن الرحیم» و انگشتری به دست راست انداختن، اینها همه یک ویژگی مشترک دارند که موضع دینی شما را اعلام می‌کنند. پس اینها همه از مصادیق «وَ مَنْ یُعَظِّمْ شَعائِرَ ا...ِ فَإِنَّها مِنْ تَقْوَى الْقُلُوب» هستند.
چه خصوصیت ویژه ای در روز اربعین حسینی وجود دارد که چنین روزی در تاریخ ماندگار شده است؟
بر اساس اقوال متقن تاریخی و مقاتل، در روز اربعین سر مقدس امام حسین(ع) به بدن مطهر ایشان ملحق شد. سری که بر فراز نیزه منزل به منزل شاهد اسارت خاندان عترت بود و با نوای قرآن از حنجر بریده، حکومت پوشالی یزید را در هم پیچید. از این روی اهل بیت(ع) بر حفظ و صیانت از ارزش‌های اربعین حسینی تأکید داشته اند و زیارتنامه مخصوص برای این روز از امام صادق(ع) وارد شده است که از جایگاه ویژه اربعین در ماندگاری واقعه عاشورا حکایت دارد.
پیاده‌روی اربعین و شوق این سفر در میان مردم ایران از کجا شروع شد؟
اجازه بدهید ابتدا به اصل روایت زیارت اربعین اشاره کنم. با شرحی که حضرت آیت‌ا... العظمی بهجت(ره) برای این روایت بیان کردند، ما در تاریخ، پیاده‌روی ایام اربعین به سوی حرم امام حسین(ع) را در زمان «شیخ انصاری» داشتیم. بعدها مدتی سفر پیاده اربعین ترک شد، اما عالم جلیل‌القدری به نام جناب محدث نوری(ره) این حرکت را ادامه داد بعد از آن دیگر تقریباً قطع نشده است. پیش از محدود شدن و ممنوع شدن عزاداری و پیاده‌روی‌ها، علمای نجف و برخی شیعیان - البته نه به صورت امروزی بلکه محدود تر- پیاده‌روی را داشته‌اند. از حضرت امام(ره) هم پیاده‌روی نقل شده است. همچنین از برخی مراجع فعلی که خدا حفظ‌شان کند پیاده‌روی‌هایی از بیان خودشان نقل کرده‌اند. یعنی پیاده‌روی در سیرۀ علمای بزرگوار در طول سدۀ اخیر و ایام قبل بوده است. دربارۀ اصل پیاده‌روی برای زیارت امام حسین(ع) در روز اربعین هم روایات متعددی وجود دارد، حتی روایاتی که پیاده‌روی به سمت حرم و زیارت و بازگشتش را توصیه می‌کنند و ثواب پیاده‌روی در بازگشت از حرم را بیشتر ذکر می‌کنند هم نقل شده است. چنانکه ما برای پیاده‌روی برای زیارت امام حسین(ع) روایات متعددی داریم، برای زیارت اربعین هم به صورت پیاده روایت داریم.
چه سریّ در زیارت اربعین نهفته است که حضور شورانگیز زائران پیاده حسینی در این روز، بر عظمت آن می‌افزاید؟
اربعین، سرّ الهی است، وقتی انسان به عظمت ثواب پیاده رفتن برای زیارت امام حسین(ع) دقت می‌کند، به این نتیجه می‌رسد که هیچ عملی ارزشمند تر و پرثواب‌تر از انجام این فریضه عبادی برای مؤمنان، وجود ندارد. چنانکه امام صادق(ع) در این زمینه فرمودند: هر کسی قبر حسین(ع) را زیارت کند برای او ثواب حج و عمره است، اربعین، سرّ خداست، از این جهت که با این زیارت می‌توانیم با ولی خدا تجدید عهد کنیم نه فقط برای رستگاری خودمان که برای احیای ارزش‌های مقدسی که امام حسین(ع) به خاطر حفظ آن‌ها وجود مقدسش را نثار کرد. سرّ اربعین در امام شناسی و تبعیت از ولایت خلاصه می‌شود.
استاد پناهیان! سال‌هاست سنت زیبای پیاده روی اربعین از سوی مردم خداجوی حسینی ایران انجام می‌شود، چه نکاتی در این زمینه قابل طرح است؟
پیاده روی اربعین حسینی یک اعلان عمومی برای حضور میلیونی در اجتماع ظلم ستیزی و پیروی از نهضت عاشوراست. زائران در این پیاده روی عظیم، سختی و زحمت زیادی را تحمل می‌کنند، اما در پس این سختی ها، شوری وصف ناپذیر نهفته است. پیاده روی اربعین حرکت خودجوش مردمی است که بدون تردید مقدمه ظهور حضرت مهدی(عج) است و ما امروز می‌بینیم میلیون‌ها نفر با اطلاع دقیق از خطرات احتمالی، آن هم در شرایط کنونی عراق، در پیاده‌روی اربعین شرکت می‌کنند.
خودتان چقدر برای حضور در پیاده روی اربعین تلاش می‌کنید؟
هرسال در ایام اربعین تلاش می‌کنم در پیاده‌روی شرکت کنم، زیرا ارزش‌های زیادی را در پیاده‌روی اربعین لمس کرده ام و برکات بی مانندی را به این سبب در زندگی تجربه کرده ام، زیرا زیارت اربعین بسیاری از مراتب عالی معنوی را برای انسان ممکن می‌کند. به باور بنده اگر می‌خواهید فناء فی‌ا... را لمس کنید، در میان جمعیت انبوه مشتاق و دلسوخته اربعین حضور پیدا کنید.زیباترین سفر زندگی ام به سفر پیاده اربعین اختصاص دارد که هر بار لحظات و ثانیه‌های این سفر را در ذهن مرور می‌کنم، درهایی از نور و روشنایی به قلبم باز می‌شود.
چه رابطه ای بین تقوا و پیاده‌روی اربعین حسینی وجود دارد؟
اگر بخواهیم رابطۀ بین تقوا و پیاده‌روی اربعین را رمزگشایی کنیم باز باید به کلام حضرت آیت ا... العظمی بهجت(ره) رجوع کنم که فرمودند، خصوصیت شعائر الهی است که تقوا را در قلب‌ها نفوذ می‌دهد. ویژگی شعایرا... این است که تقوا را در جان آدمی قرار می‌دهد، باور انسان تقویت می‌شود، محبت انسان به اهل‌بیت(ع) بیشتر می‌شود. آنجا و در پیاده‌روی اربعین شما باور می‌کنید که یک نفر در کربلا منتظرتان است و با محبت، نگران شماست. آنجا احساس می‌کنید در طول راه کسی دارد شما را همراهی می‌کند. در روایات است وقتی کسی پیاده به حرم بیاید، ملائکه‌‌ا... با او مصافحه می‌کنند و سلام پیغمبر اکرم(ص) را به او می‌رسانند. در آنجا آدم این سخنان را احساس می‌کند. وقتی کسی شهود کرد و فهمید که این احساس، یک وهم یا خیال باطل نیست، این تقوا در دلش نفوذ خواهد کرد.
شما جایی از پاسداشت اربعین به عنوان یک وظیفه دینی یاد کرده اید، درست است؟
همین طور است. اربعین و پیاده روی زائران حسینی در این روز، پیام مهمی را به جهان مخابره می‌کند، پیامی که تاکید دارد راه حسین(ع) همچنان زنده و پاینده است و ما با پیاده روی اربعین و در اجتماع میلیونی بار دیگر بر ظلم ستیزی و تسلیم نشدن در برابر کفر، تاکید می‌کنیم. چنانکه در اربعین سال ۶۱ هجری قمری از سوی اولین زائران امام حسین(ع) بر این نکته تأکید شد، امروز ما در دوران معاصر با جنگ‌ها و خباثت‌های گروه‌های تروریستی و تکفیری مانند داعش روبه‌رو هستیم. اجتماع میلیونی زائران حسینی در روز اربعین، پاسخی قاطع برای جلوگیری از پیشروی‌ها و تحرکات این گروهک‌های خبیث تکفیری است. پیام زائران پیاده اربعین، همان است که سیدالشهدا(ع) بر آن تأکید کردند، مبارزه حق علیه باطل تا محو ظلم ادامه دارد. زائران پیاده اربعین، سربازان قیام حسینی در دوران معاصرند و دشمنان از این حضور میلیونی، از این وحدت و انسجام وحشت دارند و ما به عنوان پیروان نهضت حسینی وظیفه سنگینی بر عهده داریم که بخشی از آن با حضور در اجتماع اربعین ادا می‌شود.یادمان باشد کربلا تنها یک زیارتگاه نیست، بلکه قرارگاه سربازان حضرت مهدی(عج) است.
حضور در اجتماع میلیونی پیاده روی اربعین چه تأثیری در تغییر نگرش دشمنان اسلام دارد؟
به نکته مهمی اشاره کردید و پیش از این نیز اشاره کردم که اربعین فرصتی برای نمایش انسجام و وحدت مسلمانان است. ما با حضور دشمن شکن خودمان در مراسم اربعین حسینی در حقیقت به توسعه اقتدار حسینی در جهان کمک می‌کنیم . یادمان باشد برای اثبات پیرو حسین(ع) بودن، قربان صدقه رفتن، ملاک نیست چون می‌گویند: شما که این‌همه می‌گفتی من فدایت شوم، حالا بفرمایید؛ این گوی و این میدان! ببینیم در این عرصه چه قدمی بر می‌دارید! بنابراین حضور ما در کربلا آن هم در اربعین حسینی یک حرکت راهبردی برای قدرت نمایی در برابر دشمن است. دشمنان وقتی این همه اتحاد، یکپارچگی و همدلی را می‌بینند راهی برای رخنه میان مسلمانان پیدا نمی‌کنند و بیشتر از ما حساب خواهند برد. نکته دیگر اینکه حضور میلیونی زائران اربعین، تجلیگاه قدرتی است که به دل دشمن ترس و وحشت می‌اندازد. دشمنان وقتی جمعیت میلیونی اربعین را می‌بینند، می‌پرسند: اینها با شعار یا لثاراتِ الحسین(ع) و یا لبیک یا حسین کجا دارند می‌روند؟! اینها که هنوز امامشان پشت پرده غیبت است، اینها که در غیاب امامشان چنین قدرتی دارند، در حضور امامشان چه‌کار خواهند کرد؟ مردم جهان هم وقتی خبر پیاده‌روی اربعین را بشنوند، پیگیری خواهند کرد که این‌همه جمعیت برای چه در کربلا جمع می‌شوند؟ به آن‌ها گفته می‌شود که پدر امام زمانشان هزار سال پیش به اینها فرموده است اربعین در کربلا جمع شوید. حالا اگر خود امام زمانشان بیاید، چه‌کار خواهند کرد؟بنابراین پاسداشت اربعین حسینی بر ما واجب است.
استاد پناهیان! به اقتدار بخشی اربعین به امت اسلام اشاره کردید، اما اگر بخواهید از جایگاه راهبردی به پیاده روی اربعین نگاه کنید، چه نکته ای را یادآور می‌شوید؟
دو رکن مهم راهبردی در پیاده روی اربعین نهفته است، اول اینکه اربعین اعلام آمادگی برای یاری حسین(ع) است و ۲۰ میلیون زائر می‌گویند «یا حسین(ع) ما آماده یاری شما هستیم» و در طول پیاده روی این نکته را تکرار می‌کنند. رکن دوم توسعه انس و برادری میان امت اسلام است، زیرا در چنین روزی میلیون‌ها زائر مسلمان وارد کربلا می‌شوند و انس، صفا و محبت میان مسلمانان ایران و عراق افزایش پیدا می‌کند.
مردم عراق در میهمان نوازی اربعین سنگ تمام می‌گذارند و به هر شرایطی از زائران حسینی پذیرایی می‌کنند. برخی از عراقی‌ها تمکن مالی چندانی ندارند، اما با وجود این ، همه دارایی خود را صرف پذیرایی از زائران اربعین می‌کنند. این حرکت خاری به چشم دشمنان است که دوست دارند مسلمانان در بلاد اسلامی از یکدیگر متفرق باشند، حال آنکه اجتماع عظیم اربعین این توطئه را خنثی می‌کند.
اما زیارت امام حسین(ع) در روز اربعین چه تأثیری بر روح انسان دارد؟
مهم‌ترین اثر زیارت حضرت در این روز در بعد فردی -که البته در شرایط دیگر هم متبادر می‌شود،- انعکاس وجد، سرور و نشاط روحانی در وجود زائر است. امام صادق(ع) در این زمینه فرمودند: «امام حسین(ع) در حالی که غمدیده و اندوهناک بودند به شهادت رسیدند و بر خداست که هیچ اندوهگینی به زیارت آن جناب نرود مگر آنکه حق تعالی وی را مسرور و شادمان برگرداند.» بعد دیگراجتماعی و بین‌المللی‌پیاده روی اربعین است که نظیر ندارد و انگار ما جهانیان را به یک مباهله یا محاجّه دعوت می‌کنیم که هر کسی چیزی برای متحول کردن دل‌ها تا سطح زیارت اربعین دارد، ارایه کند. این موقعیتی که ایجاد می‌شود براستی از نظر بین‌المللی بزرگ‌ترین رخداد انسانی است. من نمی‌خواهم بگویم واقعۀ دینی، بلکه این مقدار پیاده‌روی بزرگ‌ترین واقعۀ انسانی است. کسانی که از ایران مشرف می‌شوند، بیشتر مسیر بین نجف اشرف و کربلای معلی را پیاده می‌روند. ولی بعضی‌ها یک هفته یا بیشتر در پیاده‌روی شرکت می‌کنند، بعضی‌ها از بصره حرکت می‌کنند از مسیرهای دیگری مانند موصل و جاهای دیگر حرکت می‌کنند و در نهایت اینکه پیاده‌روی اربعین، دیگران را به منطق دین ما دعوت می‌کند که این احساسات و شور بدون عقلانیت امکان ندارد؛ بی شک پشت سرش یک معرفتی وجود دارد. مگر می‌شود مردم را بدون هدف، تا این حدّ هیجان‌زده کرد؟ مگر مردم بی جهت این‌قدر احساساتی می‌شوند؟ همه این را می‌فهمند! بنابراین پشت سرش یک قدرتی نهفته است.
شما تاکنون سفرهای پیاده اربعین را تجربه کرده اید، چه خاطراتی از این سفرها در ذهن شما نقش بسته است؟
پیاده روی اربعین برای من سرشار از درس و نکات ارزشمند است. نکته اول اینکه هر وقت در این روز عزیز به کربلا مشرف می‌شوم، عادتم این است که نخست نگاهی به بارگاه مطهر امام حسین(ع) و حضرت عباس(ع) می‌اندازم و همزمان هم دسته‌های عزاداری در حرکت هستند. از دیدن این صحنه‌ها شور می‌گیرم و خودم را در بهشتی که همیشه آرزویش را داریم، تصور می‌کنم. حضور در پیاده روی اربعین لذتی دارد که باید آن را تجربه کنید. نکته دیگر اینکه اعتقاد دارم هر کسی بخواهد برای اربعین کاری انجام دهد و قدمی برای امام حسین(ع) بردارد، سیدالشهدا(ع) نام او را ثبت می‌کنند. هر قدمی که زائر حسینی برای اربعین بر می‌دارد، براستی حالش عوض می‌شود.
زیبا ترین شعری که درباره اربعین شنیده‌اید؟
یک شعر زیبا که همیشه زمزمه می‌کنم با این مضمون:
یک اربعین گذشته و زینب رسیده است
بالای تربتی که خودش آرمیده است
یا ایها الغریب سلام ای برادرم
ای یوسفی که گرگ پیرهنت را دریده است
ازشهر شامِ کینه، رسیده مسافرت
پس حق بده که چنین داغدیده است
احساس می‌کنم که مادرم اینجا نشسته است
در کربلا نسیم مدینه وزیده است
بر نیزه بودی و به سرم بود سایه‌ات
با این حساب کسی زینبت را ندیده است
این گل بنفشه‌های تن و چهره کبود
دارد گواه، زینب‌تان داغدیده است
تو؛ طعم خیزران و سنگ‌ها و خواهرت
طعم فراق و غربت و غم را چشیده است
آبی به کف گرفته و رو سوی علقمه
با آه می‌رود سکینه و خجلت کشیده است
این دختر شماست که خواستند کنیزی اش...
لکنت گرفته است و صدایش بریده است
نیزه نشین شد حضرت سقا و اهل بیت
زخم زبان ز هر کس و ناکس شنیده است
گفتی رقیه ... گفت نمی‌آیم عمه جان!
در شام ماند و شهر جدید آفریده است
و پاسخ شما برای این کلمات؟
کربلا؟
از زیارت وارث شروع شده و به زیارت وارثان زمین ختم می‌شود.
نیزه؟
یادآور حقیقتی که سر مطهرش بر فراز نیزه قاری کلام خدا بود.
یا لثارات الحسین؟
دریای دست‌هایی که در اربعین برای یاری خون خدا بلند می‌شوند.
عاشورا؟
انقلابی که هرگز نمی‌میرد.
چای؟
در پیاده روی اربعین طعم متفاوتی دارد، انگار با عشق امام حسین(ع) درآمیخته است.
گریه؟
برای امام حسین(ع) سوزنده گناهان است.
تکان دهنده ترین صحنه در کربلا؟
دیدن آب مواج فرات که بر سیدالشهدا(ع) و یارانش بسته شد.
یک آرزوی دیرینه استاد پناهیان؟
تا انتهای عمر زائر کربلا و اربعین حسینی باشم و دیگر هیچ....
نزدیک به چهل روز است مرثیه هامان را در کوچه هاى داغ، مکرر فریاد می‌زنیم و بر نیزه شدن آفتاب بر شانه‌هاى آسمان مى‌گرییم.
راستی که چه شایسته و بر حق سرود محتشم کاشانی: اى چرخ! غافلى که چه بیداد کرده اى؟...
نزدیک به چهل روز است از شام تا کربلا و از کربلا تا شام، حکایت سرهاى جسور مردان مردی است که شمشیرها را به خاک افکندند، امام زمانشان را بی یاور نگذاشتند و ننگ تسلیم شدن در برابر نفس را به جان نخریدند.
راستی که زخم عاشورا همیشه تازه است و هر سال که به عاشورا می‌رسیم، عظمت انقلاب حسینی در اربعین و پیاده روی‌های عاشقانه کاروانیان حسینی، باز تعریف می‌شود.
زائران پیاده اربعین می‌روند تا به گیسوان کودکى رقیه که بادهاى یغماگر، با خویش برده اند، ادای احترام کنند، می‌روند تا زخم عمیق قلب‌هایشان را التیام دهند و با نجوای شورانگیز لبیک یا حسین(ع)، پیام سیدالشهدا(ع) را به گوش جهانیان برسانند. می روند تا آرام دل زینب(س) باشند که از غم شهادت برادر، قامتش خمیده و باز می‌روند تا با جابربن عبدا... انصاری که اولین زائر امام حسین(ع) در اربعین سال ۶۱ هجری قمری بود، غسل زیارت کنند و برای خون بناحق ریخته شده حجت خدا، سوگواری کنند.
اما رسم زیبای پیاده روی اربعین در سال‌های اخیر به صورت پرشور و همگانی انجام می‌شود و خیل ایرانیان شهادت طلب و حسینی، برای حفظ ارزش‌های عاشورا با پای پیاده از هر دیاری راهی کربلا می‌شوند.
حجت الاسلام والمسلمین علیرضا پناهیان، روحانی نام آشنای کشور است که اهتمام ویژه ای به پیاده روی اربعین دارد.
او حفظ ارزش‌های عاشورای حسینی را در راستای توجه به اربعین و پیام انسان ساز آن می‌داند و تأکید دارد زیارت اربعین نباید به فراموشی سپرده شود.
با نزدیک شدن به اربعین حسینی، گفت و گوی ما را با این اندیشه ورز و عالم در حوزه اخلاق، عرفان و معارف اسلامی با حال و هوای پیاده روی اربعین بخوانید.
جناب آقای پناهیان! اگر بخواهید اربعین حسینی را در یک جمله کوتاه تعریف کنید، چه عباراتی به ذهن شما می‌آید؟
اربعین، میعادگاه عاشقانه ای برای اتصال به حق است، حقی که بر فراز نیزه قرآن می‌خواند. اربعین حسینی، شورانگیز ترین قطعنامه ظلم ستیزی و حق جویی است.
زیارت امام حسین(ع) در روز اربعین با چه حال و هوایی بهتر ترسیم می‌شود؟
وقتی با پای پیاده، درست مانند جابربن عبدا... انصاری اولین زائر سیدالشهدا(ع)، با دل به خون نشسته و اشک روان بر چهره به سرزمین مقدس کربلا و بین‌الحرمین برسی، زیباترین زیارت اربعین ترسیم می‌شود.
چرا در میان زیاراتی که برای ما از ائمه هدی(ع) به یادگار مانده، زیارت اربعین جایگاهی ویژه دارد؟
به نکته خوبی اشاره کردید، در اربعین حسینی در حقیقت انقلاب حسینی و نهضت سرخ کربلا تثبیت و در اذهان تاریخ ماندگار شد، از این رو برای پاسداشت روز عاشورا که از اعظم ایام ا... است در روز اربعین عاشقان حسینی با حرکت امام حسین(ع) تجدید عهد می‌کنند که البته در بهترین وجه خود، یعنی رفتن به زیارت سیدالشهدا(ع) در کربلا ابراز می‌کنند.
امام حسن عسکری(ع) در روایتی زیارت کردن امام حسین(ع) را در روز اربعین از علایم مؤمن برشمرده و فرموده اند: پنج چیز از نشانههاى مؤمن است، اقامه پنجاه و یك ركعت نماز واجب و نافله، خواندن زیارت اربعین، انگشتر در دست راست كردن، پیشانى بر خاك ساییدن و بلند گفتن بسم ا... الرحمن الرحیم. براساس این روایت جایگاه ارزشمند زیارت اربعین روشن می‌شود.
چرا ائمه هدی(ع) و بخصوص امام حسن عسکری(ع) تا این حد بر زیارت اربعین تأکید کرده اند؟
ائمۀ هدی(ع) با این تاکیدها، اربعین را به یک میعادگاه زمانی و مکانی تبدیل کرده‌اند. زمانی که امام حسن عسکری(ع) این روایت را فرمودند، وضعیت زیارت بیست میلیونی امروز را پیش‌بینی می‌کردند، همان‌طور که حضرت زینب کبری(س) فردای عاشورا وقتی آن غم سنگین را در امام زین‌العابدین(ع) احساس کردند به ایشان در مقام تسلی گفتند که اینجا عزادارانی خواهند آمد و اینجا محل زیارت عشاق حسین(ع) خواهد شد. حضرت آیت ا... بهجت(ره) در شرح روایت فوق می‌فرماید: زیارت اربعین، جهد به «بسم ا... الرحمن الرحیم» و انگشتری به دست راست انداختن، اینها همه یک ویژگی مشترک دارند که موضع دینی شما را اعلام می‌کنند. پس اینها همه از مصادیق «وَ مَنْ یُعَظِّمْ شَعائِرَ ا...ِ فَإِنَّها مِنْ تَقْوَى الْقُلُوب» هستند.
چه خصوصیت ویژه ای در روز اربعین حسینی وجود دارد که چنین روزی در تاریخ ماندگار شده است؟
بر اساس اقوال متقن تاریخی و مقاتل، در روز اربعین سر مقدس امام حسین(ع) به بدن مطهر ایشان ملحق شد. سری که بر فراز نیزه منزل به منزل شاهد اسارت خاندان عترت بود و با نوای قرآن از حنجر بریده، حکومت پوشالی یزید را در هم پیچید. از این روی اهل بیت(ع) بر حفظ و صیانت از ارزش‌های اربعین حسینی تأکید داشته اند و زیارتنامه مخصوص برای این روز از امام صادق(ع) وارد شده است که از جایگاه ویژه اربعین در ماندگاری واقعه عاشورا حکایت دارد.
پیاده‌روی اربعین و شوق این سفر در میان مردم ایران از کجا شروع شد؟
اجازه بدهید ابتدا به اصل روایت زیارت اربعین اشاره کنم. با شرحی که حضرت آیت‌ا... العظمی بهجت(ره) برای این روایت بیان کردند، ما در تاریخ، پیاده‌روی ایام اربعین به سوی حرم امام حسین(ع) را در زمان «شیخ انصاری» داشتیم. بعدها مدتی سفر پیاده اربعین ترک شد، اما عالم جلیل‌القدری به نام جناب محدث نوری(ره) این حرکت را ادامه داد بعد از آن دیگر تقریباً قطع نشده است. پیش از محدود شدن و ممنوع شدن عزاداری و پیاده‌روی‌ها، علمای نجف و برخی شیعیان - البته نه به صورت امروزی بلکه محدود تر- پیاده‌روی را داشته‌اند. از حضرت امام(ره) هم پیاده‌روی نقل شده است. همچنین از برخی مراجع فعلی که خدا حفظ‌شان کند پیاده‌روی‌هایی از بیان خودشان نقل کرده‌اند. یعنی پیاده‌روی در سیرۀ علمای بزرگوار در طول سدۀ اخیر و ایام قبل بوده است. دربارۀ اصل پیاده‌روی برای زیارت امام حسین(ع) در روز اربعین هم روایات متعددی وجود دارد، حتی روایاتی که پیاده‌روی به سمت حرم و زیارت و بازگشتش را توصیه می‌کنند و ثواب پیاده‌روی در بازگشت از حرم را بیشتر ذکر می‌کنند هم نقل شده است. چنانکه ما برای پیاده‌روی برای زیارت امام حسین(ع) روایات متعددی داریم، برای زیارت اربعین هم به صورت پیاده روایت داریم.
چه سریّ در زیارت اربعین نهفته است که حضور شورانگیز زائران پیاده حسینی در این روز، بر عظمت آن می‌افزاید؟
اربعین، سرّ الهی است، وقتی انسان به عظمت ثواب پیاده رفتن برای زیارت امام حسین(ع) دقت می‌کند، به این نتیجه می‌رسد که هیچ عملی ارزشمند تر و پرثواب‌تر از انجام این فریضه عبادی برای مؤمنان، وجود ندارد. چنانکه امام صادق(ع) در این زمینه فرمودند: هر کسی قبر حسین(ع) را زیارت کند برای او ثواب حج و عمره است، اربعین، سرّ خداست، از این جهت که با این زیارت می‌توانیم با ولی خدا تجدید عهد کنیم نه فقط برای رستگاری خودمان که برای احیای ارزش‌های مقدسی که امام حسین(ع) به خاطر حفظ آن‌ها وجود مقدسش را نثار کرد. سرّ اربعین در امام شناسی و تبعیت از ولایت خلاصه می‌شود.
استاد پناهیان! سال‌هاست سنت زیبای پیاده روی اربعین از سوی مردم خداجوی حسینی ایران انجام می‌شود، چه نکاتی در این زمینه قابل طرح است؟
پیاده روی اربعین حسینی یک اعلان عمومی برای حضور میلیونی در اجتماع ظلم ستیزی و پیروی از نهضت عاشوراست. زائران در این پیاده روی عظیم، سختی و زحمت زیادی را تحمل می‌کنند، اما در پس این سختی ها، شوری وصف ناپذیر نهفته است. پیاده روی اربعین حرکت خودجوش مردمی است که بدون تردید مقدمه ظهور حضرت مهدی(عج) است و ما امروز می‌بینیم میلیون‌ها نفر با اطلاع دقیق از خطرات احتمالی، آن هم در شرایط کنونی عراق، در پیاده‌روی اربعین شرکت می‌کنند.
خودتان چقدر برای حضور در پیاده روی اربعین تلاش می‌کنید؟
هرسال در ایام اربعین تلاش می‌کنم در پیاده‌روی شرکت کنم، زیرا ارزش‌های زیادی را در پیاده‌روی اربعین لمس کرده ام و برکات بی مانندی را به این سبب در زندگی تجربه کرده ام، زیرا زیارت اربعین بسیاری از مراتب عالی معنوی را برای انسان ممکن می‌کند. به باور بنده اگر می‌خواهید فناء فی‌ا... را لمس کنید، در میان جمعیت انبوه مشتاق و دلسوخته اربعین حضور پیدا کنید.زیباترین سفر زندگی ام به سفر پیاده اربعین اختصاص دارد که هر بار لحظات و ثانیه‌های این سفر را در ذهن مرور می‌کنم، درهایی از نور و روشنایی به قلبم باز می‌شود.
چه رابطه ای بین تقوا و پیاده‌روی اربعین حسینی وجود دارد؟
اگر بخواهیم رابطۀ بین تقوا و پیاده‌روی اربعین را رمزگشایی کنیم باز باید به کلام حضرت آیت ا... العظمی بهجت(ره) رجوع کنم که فرمودند، خصوصیت شعائر الهی است که تقوا را در قلب‌ها نفوذ می‌دهد. ویژگی شعایرا... این است که تقوا را در جان آدمی قرار می‌دهد، باور انسان تقویت می‌شود، محبت انسان به اهل‌بیت(ع) بیشتر می‌شود. آنجا و در پیاده‌روی اربعین شما باور می‌کنید که یک نفر در کربلا منتظرتان است و با محبت، نگران شماست. آنجا احساس می‌کنید در طول راه کسی دارد شما را همراهی می‌کند. در روایات است وقتی کسی پیاده به حرم بیاید، ملائکه‌‌ا... با او مصافحه می‌کنند و سلام پیغمبر اکرم(ص) را به او می‌رسانند. در آنجا آدم این سخنان را احساس می‌کند. وقتی کسی شهود کرد و فهمید که این احساس، یک وهم یا خیال باطل نیست، این تقوا در دلش نفوذ خواهد کرد.
شما جایی از پاسداشت اربعین به عنوان یک وظیفه دینی یاد کرده اید، درست است؟
همین طور است. اربعین و پیاده روی زائران حسینی در این روز، پیام مهمی را به جهان مخابره می‌کند، پیامی که تاکید دارد راه حسین(ع) همچنان زنده و پاینده است و ما با پیاده روی اربعین و در اجتماع میلیونی بار دیگر بر ظلم ستیزی و تسلیم نشدن در برابر کفر، تاکید می‌کنیم. چنانکه در اربعین سال ۶۱ هجری قمری از سوی اولین زائران امام حسین(ع) بر این نکته تأکید شد، امروز ما در دوران معاصر با جنگ‌ها و خباثت‌های گروه‌های تروریستی و تکفیری مانند داعش روبه‌رو هستیم. اجتماع میلیونی زائران حسینی در روز اربعین، پاسخی قاطع برای جلوگیری از پیشروی‌ها و تحرکات این گروهک‌های خبیث تکفیری است. پیام زائران پیاده اربعین، همان است که سیدالشهدا(ع) بر آن تأکید کردند، مبارزه حق علیه باطل تا محو ظلم ادامه دارد. زائران پیاده اربعین، سربازان قیام حسینی در دوران معاصرند و دشمنان از این حضور میلیونی، از این وحدت و انسجام وحشت دارند و ما به عنوان پیروان نهضت حسینی وظیفه سنگینی بر عهده داریم که بخشی از آن با حضور در اجتماع اربعین ادا می‌شود.یادمان باشد کربلا تنها یک زیارتگاه نیست، بلکه قرارگاه سربازان حضرت مهدی(عج) است.
حضور در اجتماع میلیونی پیاده روی اربعین چه تأثیری در تغییر نگرش دشمنان اسلام دارد؟
به نکته مهمی اشاره کردید و پیش از این نیز اشاره کردم که اربعین فرصتی برای نمایش انسجام و وحدت مسلمانان است. ما با حضور دشمن شکن خودمان در مراسم اربعین حسینی در حقیقت به توسعه اقتدار حسینی در جهان کمک می‌کنیم . یادمان باشد برای اثبات پیرو حسین(ع) بودن، قربان صدقه رفتن، ملاک نیست چون می‌گویند: شما که این‌همه می‌گفتی من فدایت شوم، حالا بفرمایید؛ این گوی و این میدان! ببینیم در این عرصه چه قدمی بر می‌دارید! بنابراین حضور ما در کربلا آن هم در اربعین حسینی یک حرکت راهبردی برای قدرت نمایی در برابر دشمن است. دشمنان وقتی این همه اتحاد، یکپارچگی و همدلی را می‌بینند راهی برای رخنه میان مسلمانان پیدا نمی‌کنند و بیشتر از ما حساب خواهند برد. نکته دیگر اینکه حضور میلیونی زائران اربعین، تجلیگاه قدرتی است که به دل دشمن ترس و وحشت می‌اندازد. دشمنان وقتی جمعیت میلیونی اربعین را می‌بینند، می‌پرسند: اینها با شعار یا لثاراتِ الحسین(ع) و یا لبیک یا حسین کجا دارند می‌روند؟! اینها که هنوز امامشان پشت پرده غیبت است، اینها که در غیاب امامشان چنین قدرتی دارند، در حضور امامشان چه‌کار خواهند کرد؟ مردم جهان هم وقتی خبر پیاده‌روی اربعین را بشنوند، پیگیری خواهند کرد که این‌همه جمعیت برای چه در کربلا جمع می‌شوند؟ به آن‌ها گفته می‌شود که پدر امام زمانشان هزار سال پیش به اینها فرموده است اربعین در کربلا جمع شوید. حالا اگر خود امام زمانشان بیاید، چه‌کار خواهند کرد؟بنابراین پاسداشت اربعین حسینی بر ما واجب است.
استاد پناهیان! به اقتدار بخشی اربعین به امت اسلام اشاره کردید، اما اگر بخواهید از جایگاه راهبردی به پیاده روی اربعین نگاه کنید، چه نکته ای را یادآور می‌شوید؟
دو رکن مهم راهبردی در پیاده روی اربعین نهفته است، اول اینکه اربعین اعلام آمادگی برای یاری حسین(ع) است و ۲۰ میلیون زائر می‌گویند «یا حسین(ع) ما آماده یاری شما هستیم» و در طول پیاده روی این نکته را تکرار می‌کنند. رکن دوم توسعه انس و برادری میان امت اسلام است، زیرا در چنین روزی میلیون‌ها زائر مسلمان وارد کربلا می‌شوند و انس، صفا و محبت میان مسلمانان ایران و عراق افزایش پیدا می‌کند.
مردم عراق در میهمان نوازی اربعین سنگ تمام می‌گذارند و به هر شرایطی از زائران حسینی پذیرایی می‌کنند. برخی از عراقی‌ها تمکن مالی چندانی ندارند، اما با وجود این ، همه دارایی خود را صرف پذیرایی از زائران اربعین می‌کنند. این حرکت خاری به چشم دشمنان است که دوست دارند مسلمانان در بلاد اسلامی از یکدیگر متفرق باشند، حال آنکه اجتماع عظیم اربعین این توطئه را خنثی می‌کند.
اما زیارت امام حسین(ع) در روز اربعین چه تأثیری بر روح انسان دارد؟
مهم‌ترین اثر زیارت حضرت در این روز در بعد فردی -که البته در شرایط دیگر هم متبادر می‌شود،- انعکاس وجد، سرور و نشاط روحانی در وجود زائر است. امام صادق(ع) در این زمینه فرمودند: «امام حسین(ع) در حالی که غمدیده و اندوهناک بودند به شهادت رسیدند و بر خداست که هیچ اندوهگینی به زیارت آن جناب نرود مگر آنکه حق تعالی وی را مسرور و شادمان برگرداند.» بعد دیگراجتماعی و بین‌المللی‌پیاده روی اربعین است که نظیر ندارد و انگار ما جهانیان را به یک مباهله یا محاجّه دعوت می‌کنیم که هر کسی چیزی برای متحول کردن دل‌ها تا سطح زیارت اربعین دارد، ارایه کند. این موقعیتی که ایجاد می‌شود براستی از نظر بین‌المللی بزرگ‌ترین رخداد انسانی است. من نمی‌خواهم بگویم واقعۀ دینی، بلکه این مقدار پیاده‌روی بزرگ‌ترین واقعۀ انسانی است. کسانی که از ایران مشرف می‌شوند، بیشتر مسیر بین نجف اشرف و کربلای معلی را پیاده می‌روند. ولی بعضی‌ها یک هفته یا بیشتر در پیاده‌روی شرکت می‌کنند، بعضی‌ها از بصره حرکت می‌کنند از مسیرهای دیگری مانند موصل و جاهای دیگر حرکت می‌کنند و در نهایت اینکه پیاده‌روی اربعین، دیگران را به منطق دین ما دعوت می‌کند که این احساسات و شور بدون عقلانیت امکان ندارد؛ بی شک پشت سرش یک معرفتی وجود دارد. مگر می‌شود مردم را بدون هدف، تا این حدّ هیجان‌زده کرد؟ مگر مردم بی جهت این‌قدر احساساتی می‌شوند؟ همه این را می‌فهمند! بنابراین پشت سرش یک قدرتی نهفته است.
شما تاکنون سفرهای پیاده اربعین را تجربه کرده اید، چه خاطراتی از این سفرها در ذهن شما نقش بسته است؟
پیاده روی اربعین برای من سرشار از درس و نکات ارزشمند است. نکته اول اینکه هر وقت در این روز عزیز به کربلا مشرف می‌شوم، عادتم این است که نخست نگاهی به بارگاه مطهر امام حسین(ع) و حضرت عباس(ع) می‌اندازم و همزمان هم دسته‌های عزاداری در حرکت هستند. از دیدن این صحنه‌ها شور می‌گیرم و خودم را در بهشتی که همیشه آرزویش را داریم، تصور می‌کنم. حضور در پیاده روی اربعین لذتی دارد که باید آن را تجربه کنید. نکته دیگر اینکه اعتقاد دارم هر کسی بخواهد برای اربعین کاری انجام دهد و قدمی برای امام حسین(ع) بردارد، سیدالشهدا(ع) نام او را ثبت می‌کنند. هر قدمی که زائر حسینی برای اربعین بر می‌دارد، براستی حالش عوض می‌شود.
زیبا ترین شعری که درباره اربعین شنیده‌اید؟
یک شعر زیبا که همیشه زمزمه می‌کنم با این مضمون:
یک اربعین گذشته و زینب رسیده است
بالای تربتی که خودش آرمیده است
یا ایها الغریب سلام ای برادرم
ای یوسفی که گرگ پیرهنت را دریده است
ازشهر شامِ کینه، رسیده مسافرت
پس حق بده که چنین داغدیده است
احساس می‌کنم که مادرم اینجا نشسته است
در کربلا نسیم مدینه وزیده است
بر نیزه بودی و به سرم بود سایه‌ات
با این حساب کسی زینبت را ندیده است
این گل بنفشه‌های تن و چهره کبود
دارد گواه، زینب‌تان داغدیده است
تو؛ طعم خیزران و سنگ‌ها و خواهرت
طعم فراق و غربت و غم را چشیده است
آبی به کف گرفته و رو سوی علقمه
با آه می‌رود سکینه و خجلت کشیده است
این دختر شماست که خواستند کنیزی اش...
لکنت گرفته است و صدایش بریده است
نیزه نشین شد حضرت سقا و اهل بیت
زخم زبان ز هر کس و ناکس شنیده است
گفتی رقیه ... گفت نمی‌آیم عمه جان!
در شام ماند و شهر جدید آفریده است
و پاسخ شما برای این کلمات؟
کربلا؟
از زیارت وارث شروع شده و به زیارت وارثان زمین ختم می‌شود.
نیزه؟
یادآور حقیقتی که سر مطهرش بر فراز نیزه قاری کلام خدا بود.
یا لثارات الحسین؟
دریای دست‌هایی که در اربعین برای یاری خون خدا بلند می‌شوند.
عاشورا؟
انقلابی که هرگز نمی‌میرد.
چای؟
در پیاده روی اربعین طعم متفاوتی دارد، انگار با عشق امام حسین(ع) درآمیخته است.
گریه؟
برای امام حسین(ع) سوزنده گناهان است.
تکان دهنده ترین صحنه در کربلا؟
دیدن آب مواج فرات که بر سیدالشهدا(ع) و یارانش بسته شد.
یک آرزوی دیرینه استاد پناهیان؟
تا انتهای عمر زائر کربلا و اربعین حسینی باشم و دیگر هیچ....
مرجع : قدس آنلاین
