تفسیر یک نقاشی قهوه خانه ای درمورد حوادث کربلا

در مراسم تحلیل و تفسیر تابلو مدبر درمورد عزیمت مسلم بن عقیل که در موزه دوران اسلامی برگزار شد، اردشیر صالح پور محقق، پژوهشگر و مدیر هنری ایکوم ایران در سخنانی به بازنگری و بازنمادی این اثر پرداخت.
وی گفت: این تابلو یکی از آثار با ارزش سبک نقاشی قهوه خانه ای یا خیالی نگاری و در واقع یک نوع تابلو نمایش است. روایتی نمایشی از ماجرای مربوط به واقعه پیشاکربلا که به زیباترین شکل و جزء به جزء ابراز شده و در حقیقت یک فتورمان یا فتورئال است.
صالح پور، با اشاره به اینکه برای طراحی این اثر دو نگاه یا نظریه وجود دارد گفت: دیدگاه اول شکل اسپرال یا حلزونی یکی از شیوه های نگارگری ایرانی مانند مینیاتور است که حالت چرخشی و از بالای اثر شروع و به وسط یا میانه اثر ختم می شود.
کانون مرکزی این اثر با عدد ۱۲ نشان داده شده است که عدد تمثیلی و نماد فرهنگی و شیعه ۱۲ امامی است.
صالح پور درمورد دیدگاه دوم طراحی این اثر گفت: یک لایه بیرونی که دور تا دور قاب و یک لایه میانی و یک لایه درونی یا مرکزی طراحی شده که در لایه بیرونی ۱۷تصویر از سرگذشت مسلم مشاهده می شود. در لایه میانی ۱۴ تصویر به سرگذشت طفلان مسلم پرداخته است و مرکز کانون جنک مسلم را بیان می کند.
وی در رابطه با سابقه این شیوه نقاشی گفت: این شیوه از ۴۰۰ سال پیش در زمان صفویه در اصفهان رایج بوده و سپس در نقاط دیگر ایران از جمله تهران رواج یافته است.
به گفته صالح پور، قهوه خانه تنها محلی برای صرف چای نبوده بلکه یک کانون فرهنگی بوده و به همین دلیل علاوه بر نقالان و راویان داستان ها و روایات و آئین ها را بازگو می کردند نقاشان نیز در کنار آنها این روایات را به تصویر می کشیدند، در واقع قهوه خانه ها نخستین گالری ها و تماشاخانه های ایرانی بودند.
نقاشی قهوه خانه ای شیوه ای از نقاشی ایرانی است. این نوع نقاشی، نقاشی روایی رنگ روغنی با درون مایه های رزمی، مذهبی و بزمی است نمونه های قابل توجهی از آثار هنرمندان نقاشی قهوه خانه ای در موزهٔ رضا عباسی نگهداری می شود.
از نقاشان مشهور سبک قهوه خانه ای می توان به حسین قوللر آغاسی و محمد مدبر اشاره کرد که حسین قوللر آغاسی سردمدار نقاشی هایی با مضمون حماسی و محمد مدبر را سردمدار نقاشی هایی با مضمون مذهبی دانسته اند.