کد مطلب : ۲۸۹۹۸
صلوات بر محمد و آل محمد سرّ هدایت بندگان به سوی نور
سید محمود جوادی
در بسیاری از روایات در خصوص صلوات بر پیامبر اکرم و خاندان مطهرش تاکید فراوان شده است، به گونه‌ای که هیچ ذکری از میان اذکار سفارش شده توسط معصومین ثوابی به اندازه ذکر صلوات بر پیامبر و خاندان ایشان ندارد. ثواب صلوات چنان زیاد و برکات آن دور از حد درک است که به فرموده امام صادق علیه السلام «در میزان، چیزی سنگین‌تر از صلوات بر محمد وآل محمد نیست».
خداوند در قرآن به مومنان سفارش می‌کند که بر پیامبرش صلوات بفرستند: « ان‌الله و ملائکته یصلون على النبی، یا ایها الذین آمنوا صلوا علیه و سلموا تسلیما» خدا و فرشتگانش بر پیامبر درود مى فرستند، اى کسانى که ایمان آورده اید، بر او درود فرستید و سلام گویید و کاملا تسلیم فرمان او باشید، این سفارش برای آن است که ما در زمره «الذین آمنوا» قرار بگیریم و از برکات این ذکر در حیات و ممات و آخرت بهره‌مند شویم.
مقام پیامبر آن قدر والا است که خدای سبحان و تمام فرشتگان به ایشان درود و سلام می‌فرستند و بهتر است مومنین هم در این آهنگ کلی هم نوا و هماهنگ شوند. صلوات خداوند و ملائکه بر پیامبر (ص) این گونه است که مقام آن حضرت را لحظه به لحظه رفیع‌تر می‌سازد و این نشان از عشق معبود به این عبد حقیقی است، و ما مسلمانان به آن شهادت می‌دهیم: «اشهد ان محمداً عبده و رسوله» و به مقام عبودیت ایشان قبل از مقام رسالتش شهادت می‌دهیم.
از امام کاظم علیه السلام درباره معناى درود خدا و فرشتگان و مومنان در این آیه سوال شد، فرمود: درود فرستادن خدا، نوعى رحمت از جانب اوست و درود فرشتگان ستایشى است از آنها نسبت به رسول خدا و درود مومنان، دعایى است از آنها براى پیامبر.
درباره اهمیت فرستادن صلوات و سفارش به مداومت بر این ذکر، رسول خدا صلى‌الله علیه و آله فرمود: جبرئیل بر من نازل شد و گفت: خداوند متعال مى فرماید: « من صلی علیک مره صلی‌الله و ملائکته علیه عشره» هر کس که بر تو صلوات بفرستد، من و فرشتگانم ده بار بر او صلوات مى فرستیم. آن حضرت در جای دیگر فرمود: « البخیل من امتی، من اذا ذکرت عنده فلم یصلی علی»، بخیل امت من آن کسی است که وقتی نام من نزد او برده شود بر من صلوات نفرستد.
«صلاه» یا «صلوه» که در تعبیر متداول به معنای نماز و «صلوات» که به معنای ذکر صلوات است هردو دارای یک ریشه رفتاری و معنایی هستند و در ردیف دعا قرار دارند چراکه نماز نوعی دعا و ذکر و درخواست هدایت از خالق یکتاست و صلوات فرستادن مومنان بر پیامبر (ص) یعنی در خواست ما از خداوند برای بالا بردن منزلت و مقام رسول خدا و اهل بیت ایشان است که با این «دعای مستجاب» ثواب عظیمی را عاید خود می‌نماییم و بوسیله اجابت این دعا توسط خداوند متعال، مقام و جایگاه پیامبر و اهل بیت آن حضرت رفیع‌تر می‌گردد و چه عملی بالاتر از این در میان سایر اعمال سراغ داریم که بنده‌ای دست به کاری بزند که چنین نتیجه‌ای در پی داشته باشد؟
ابو سعید خدرى مى گوید: عمار یاسر به پیامبر صلى‌الله علیه و آله گفت: دوست دارم تا به قدر عمر نوح در میان ما زندگى کنى ! پیامبر صلى‌الله علیه و آله فرمود: اى عمار! زندگى من در میان شما براى شما خیر است و فوت من نیز شر نخواهد بود؛ چرا که در حال حیات من، پیش من مى آیید و عرض حال مى کنید و من هم از خدا براى شما طلب غفران مى کنم؛ولى پس از وفات من، صلوات بفرستید؛ زیرا اسم هاى شما، پدر و مادران تان و اقوام تان بر من عرضه خواهد شد، اگر در آن اسامى، اعمال نیک شما ضبط شده باشد، خدا را سپاس مى گویم و اگر غیر آن باشد از خداوند متعال براى شما، طلب غفران از گناهان شما را دارم.
وقتی به فرموده پیامبر اکرم (ص) هرگاه بر ایشان صلوات می‌فرستیم خداوند و فرشتگانش بر ما صلوات می‌فرستند سوال اینجاست که صلوات خداوند و ملائکه ایشان بر ما (صلوات فرستادگان) چگونه است؟ خداوند پاسخ این سوال را پیشتر در قرآن فرموده: « هو الذی یصلی علیکم و ملائکته لیخرجکم من الظلمات الی النور و کان بالمومنین رحیماً». یعنی خداوند و ملائکه بر شما صلوات می‌فرستند تا شما را از تاریکی‌ها خارج و به سوی نور هدایت کنند.
همان گونه که قبلا گفته شد، حضرت امام موسی(ع) در باره درود فرستادن خدا فرمود: درود فرستادن خدا نوعى رحمت از جانب اوست و درود فرشتگان ستایشى است از آنها نسبت به رسول خدا و درود مومنان، دعایى است از آنها براى پیامبر. در اینجا باید به این نکته اشاره کرد «رحمت الهی» که قبلا در قرآن بیان شده و اینکه خداوند بوسیله آن، مومنان را از تاریکی خارج وبه سوی نور و روشنایی هدایت می‌کند، همان رحمت مورد نظر خداوند است که شامل بندگان مومن‌اش می‌کند.
صلوات بر پیامبر و آل ایشان چنان از اهمیت بالایی برخوردار است که رسول خدا (ص) فرمود: « من صلى صلاه لم یصل فیها علی ولا على اهل بیتی لم تقبل صلاته»، هرکس نماز بخواند و در نمازش (تشهد) بر من و اهل بیتم صلوات نفرستد، نماز او مقبول درگاه خداوند واقع نمی‌شود. آن حضرت نیز افزودند:«لا تصلوا علی الصلاه البتراء» بر من صلوات بتراء نفرستید. از ایشان پرسیدند «صلوات بتراء» چیست؟ فرمود: صلوات بتراء صلواتی است که مرا در آن یاد می‌کنند و اهل بیتم را در آن فراموش می‌کنند «صلی‌الله علیه و سلم».
در این زمینه رئیس مذهب شافعی شعری سروده است که در ابیات آن به این موضوع اشاره می‌کند:
«یا آل بیت رسول‌الله حبکم... فرض من‌الله فی القرآن انزله
یکفیکم من عظیم الفخر انکم.. من لم یصلی علیکم لاصلاه له »
ای اهل بیت پیامبر (ص) محبت شما دستور الهی است که در قرآن به آن سفارش شده است، فخری بالاتر از این نیست که هرکس بر شما (اهل بیت) صلوات نفرستد، نماز او پذیرفته نیست.
وقتی مداومت ما بر ذکر سفارش شده «صلوات» موجب این می‌شود که خداوند مارا پیوسته از تاریکی خارج و به نور هدایت نماید، باید پی به این راز ببریم که این ذکر اکسیر بی‌نظیری است که ما را به سوی رستگاری و سعادت هدایت می‌کند. ذکری که سه اصل توحید، نبوت و امامت را یکجا در کنار هم جمع کرده تا به دعایی لاهوتی و ناسوتی تبدیل شود و منزلت رسول اعظم و خاندان ایشان را لحظه به لحظه بالا وبالاتر ببرد.
* صلوات خداوند و ملائکه بر پیامبر (ص)، مقام آن حضرت را لحظه به لحظه رفیع‌تر می‌سازد و این نشان از عشق معبود به این عبد حقیقی دارد
* امام کاظم(ع): درود و صلوات خدا بر پیامبر (ص) نوعی رحمت از جانب اوست و درود فرشتگان ستایشی از سوی آنها نسبت به رسول خدا و درود مومنان، دعایی از جانب آنها برای پیامبر
* مداومت بر ذکر سفارش شده «صلوات» موجب می‌شود خداوند پیوسته مومنان را از تاریکی خارج و به سوی نور هدایت نماید
در بسیاری از روایات در خصوص صلوات بر پیامبر اکرم و خاندان مطهرش تاکید فراوان شده است، به گونه‌ای که هیچ ذکری از میان اذکار سفارش شده توسط معصومین ثوابی به اندازه ذکر صلوات بر پیامبر و خاندان ایشان ندارد. ثواب صلوات چنان زیاد و برکات آن دور از حد درک است که به فرموده امام صادق علیه السلام «در میزان، چیزی سنگین‌تر از صلوات بر محمد وآل محمد نیست».
خداوند در قرآن به مومنان سفارش می‌کند که بر پیامبرش صلوات بفرستند: « ان‌الله و ملائکته یصلون على النبی، یا ایها الذین آمنوا صلوا علیه و سلموا تسلیما» خدا و فرشتگانش بر پیامبر درود مى فرستند، اى کسانى که ایمان آورده اید، بر او درود فرستید و سلام گویید و کاملا تسلیم فرمان او باشید، این سفارش برای آن است که ما در زمره «الذین آمنوا» قرار بگیریم و از برکات این ذکر در حیات و ممات و آخرت بهره‌مند شویم.
مقام پیامبر آن قدر والا است که خدای سبحان و تمام فرشتگان به ایشان درود و سلام می‌فرستند و بهتر است مومنین هم در این آهنگ کلی هم نوا و هماهنگ شوند. صلوات خداوند و ملائکه بر پیامبر (ص) این گونه است که مقام آن حضرت را لحظه به لحظه رفیع‌تر می‌سازد و این نشان از عشق معبود به این عبد حقیقی است، و ما مسلمانان به آن شهادت می‌دهیم: «اشهد ان محمداً عبده و رسوله» و به مقام عبودیت ایشان قبل از مقام رسالتش شهادت می‌دهیم.
از امام کاظم علیه السلام درباره معناى درود خدا و فرشتگان و مومنان در این آیه سوال شد، فرمود: درود فرستادن خدا، نوعى رحمت از جانب اوست و درود فرشتگان ستایشى است از آنها نسبت به رسول خدا و درود مومنان، دعایى است از آنها براى پیامبر.
درباره اهمیت فرستادن صلوات و سفارش به مداومت بر این ذکر، رسول خدا صلى‌الله علیه و آله فرمود: جبرئیل بر من نازل شد و گفت: خداوند متعال مى فرماید: « من صلی علیک مره صلی‌الله و ملائکته علیه عشره» هر کس که بر تو صلوات بفرستد، من و فرشتگانم ده بار بر او صلوات مى فرستیم. آن حضرت در جای دیگر فرمود: « البخیل من امتی، من اذا ذکرت عنده فلم یصلی علی»، بخیل امت من آن کسی است که وقتی نام من نزد او برده شود بر من صلوات نفرستد.
«صلاه» یا «صلوه» که در تعبیر متداول به معنای نماز و «صلوات» که به معنای ذکر صلوات است هردو دارای یک ریشه رفتاری و معنایی هستند و در ردیف دعا قرار دارند چراکه نماز نوعی دعا و ذکر و درخواست هدایت از خالق یکتاست و صلوات فرستادن مومنان بر پیامبر (ص) یعنی در خواست ما از خداوند برای بالا بردن منزلت و مقام رسول خدا و اهل بیت ایشان است که با این «دعای مستجاب» ثواب عظیمی را عاید خود می‌نماییم و بوسیله اجابت این دعا توسط خداوند متعال، مقام و جایگاه پیامبر و اهل بیت آن حضرت رفیع‌تر می‌گردد و چه عملی بالاتر از این در میان سایر اعمال سراغ داریم که بنده‌ای دست به کاری بزند که چنین نتیجه‌ای در پی داشته باشد؟
ابو سعید خدرى مى گوید: عمار یاسر به پیامبر صلى‌الله علیه و آله گفت: دوست دارم تا به قدر عمر نوح در میان ما زندگى کنى ! پیامبر صلى‌الله علیه و آله فرمود: اى عمار! زندگى من در میان شما براى شما خیر است و فوت من نیز شر نخواهد بود؛ چرا که در حال حیات من، پیش من مى آیید و عرض حال مى کنید و من هم از خدا براى شما طلب غفران مى کنم؛ولى پس از وفات من، صلوات بفرستید؛ زیرا اسم هاى شما، پدر و مادران تان و اقوام تان بر من عرضه خواهد شد، اگر در آن اسامى، اعمال نیک شما ضبط شده باشد، خدا را سپاس مى گویم و اگر غیر آن باشد از خداوند متعال براى شما، طلب غفران از گناهان شما را دارم.
وقتی به فرموده پیامبر اکرم (ص) هرگاه بر ایشان صلوات می‌فرستیم خداوند و فرشتگانش بر ما صلوات می‌فرستند سوال اینجاست که صلوات خداوند و ملائکه ایشان بر ما (صلوات فرستادگان) چگونه است؟ خداوند پاسخ این سوال را پیشتر در قرآن فرموده: « هو الذی یصلی علیکم و ملائکته لیخرجکم من الظلمات الی النور و کان بالمومنین رحیماً». یعنی خداوند و ملائکه بر شما صلوات می‌فرستند تا شما را از تاریکی‌ها خارج و به سوی نور هدایت کنند.
همان گونه که قبلا گفته شد، حضرت امام موسی(ع) در باره درود فرستادن خدا فرمود: درود فرستادن خدا نوعى رحمت از جانب اوست و درود فرشتگان ستایشى است از آنها نسبت به رسول خدا و درود مومنان، دعایى است از آنها براى پیامبر. در اینجا باید به این نکته اشاره کرد «رحمت الهی» که قبلا در قرآن بیان شده و اینکه خداوند بوسیله آن، مومنان را از تاریکی خارج وبه سوی نور و روشنایی هدایت می‌کند، همان رحمت مورد نظر خداوند است که شامل بندگان مومن‌اش می‌کند.
صلوات بر پیامبر و آل ایشان چنان از اهمیت بالایی برخوردار است که رسول خدا (ص) فرمود: « من صلى صلاه لم یصل فیها علی ولا على اهل بیتی لم تقبل صلاته»، هرکس نماز بخواند و در نمازش (تشهد) بر من و اهل بیتم صلوات نفرستد، نماز او مقبول درگاه خداوند واقع نمی‌شود. آن حضرت نیز افزودند:«لا تصلوا علی الصلاه البتراء» بر من صلوات بتراء نفرستید. از ایشان پرسیدند «صلوات بتراء» چیست؟ فرمود: صلوات بتراء صلواتی است که مرا در آن یاد می‌کنند و اهل بیتم را در آن فراموش می‌کنند «صلی‌الله علیه و سلم».
در این زمینه رئیس مذهب شافعی شعری سروده است که در ابیات آن به این موضوع اشاره می‌کند:
«یا آل بیت رسول‌الله حبکم... فرض من‌الله فی القرآن انزله
یکفیکم من عظیم الفخر انکم.. من لم یصلی علیکم لاصلاه له »
ای اهل بیت پیامبر (ص) محبت شما دستور الهی است که در قرآن به آن سفارش شده است، فخری بالاتر از این نیست که هرکس بر شما (اهل بیت) صلوات نفرستد، نماز او پذیرفته نیست.
وقتی مداومت ما بر ذکر سفارش شده «صلوات» موجب این می‌شود که خداوند مارا پیوسته از تاریکی خارج و به نور هدایت نماید، باید پی به این راز ببریم که این ذکر اکسیر بی‌نظیری است که ما را به سوی رستگاری و سعادت هدایت می‌کند. ذکری که سه اصل توحید، نبوت و امامت را یکجا در کنار هم جمع کرده تا به دعایی لاهوتی و ناسوتی تبدیل شود و منزلت رسول اعظم و خاندان ایشان را لحظه به لحظه بالا وبالاتر ببرد.
* صلوات خداوند و ملائکه بر پیامبر (ص)، مقام آن حضرت را لحظه به لحظه رفیع‌تر می‌سازد و این نشان از عشق معبود به این عبد حقیقی دارد
* امام کاظم(ع): درود و صلوات خدا بر پیامبر (ص) نوعی رحمت از جانب اوست و درود فرشتگان ستایشی از سوی آنها نسبت به رسول خدا و درود مومنان، دعایی از جانب آنها برای پیامبر
* مداومت بر ذکر سفارش شده «صلوات» موجب می‌شود خداوند پیوسته مومنان را از تاریکی خارج و به سوی نور هدایت نماید
