کد مطلب : ۲۹۶۰۵
«باورهای دینی» وجه تمایز آزادی اخلاقی در غرب و اسلام است
محمدمهدی لبیبی، استاد جامعه شناسی دانشگاه علامه طباطبایی در بحث از آزادی‌های اخلاقی به خبرنگار آیین و اندیشه خبرگزاری فارس گفت: در تفکر غربی سال‌ها پیش مبحثی با این عنوان مطرح شده بود که انسان بر انجام هر چیزی آزاد است مگر اینکه خودش مانعی برای آزادی ایجاد کند، بدین معنا که آزادی انسانی هیچ قید و بندی ندارد.
وی در ادامه یادآور شد: اما مشاهده کردیم که این تعریف بعدها تغییر پیدا کرد، چرا که این امر نظم عمومی زندگی مردم را از بین می‌برد و عده‌ای را مورد ظلم قرار می‌داد، اما در تعریف جدیدتر انسان تا اندازه‌ای آزاد است که مانع آزادی دیگران نشود و حق کسی را پایمال نکند.
لبیبی با اشاره به اینکه تفکر اومانیستی و لیبرالیستی براساس همین تعریف رشد پیدا کرد و در دیگر نقاط تسری یافت، اظهار داشت: البته از یک لحاظ که باعث رشد و شکوفایی فردی افراد می‌شود، این تعریف مناسب است اما پیامدهای اخلاقی منفی زیادی این آزادی دارد، از جمله ارزش‌های دینی و سنت‌ها و باورها پایمال می‌شوند.
این استاد جامعه شناسی با ارائه تعریفی از «گیدنز» گفت: به اعتقاد وی این فرآیند سنت‌زدایی است و در آن افراد باورهای دینی خود را از بین می‌برند و به سمت لذت‌طلبی و لذت‌گرایی سوق پیدا می‌کنند.
وی همچنین اظهار داشت: در جوامع غربی افراد منافع فردی خود را به منافع جمعی ترجیح داده و همین فردگرایی افراطی را ایجاد کرده است؛ بنابراین ایثار و فداکاری از جمله ویژگی‌هایی است که در این جوامع کمرنگ شده است. همینگونه است که امروز شاهد فروپاشی نظام‌های خانوادگی و جمعی در کشورهای غربی هستیم.
لبیبی با تأکید بر اینکه مفهوم اخلاق در همین زمان‌ها که غرب دچار فروپاشی و از بین رفتن ارزش‌های زندگی جمعی شده بود برایشان پا به عرصه گذاشت، توضیح داد: این اخلاق مولود چنین جوامعی است که در کنار آزادی و عدالت قرار می‌گیرد. در حالی که آزادی اخلاقی در اسلام نیز از دیرباز مدنظر بوده و انسان‌ها همیشه آزاد خلق شده و اسلام برای آزادی قید و بند قائل شده و آن قید هم بندگی خداوند است.
وی در نهایت مهمترین وجه تمایز آزادی اخلاقی در غرب و اسلام را باورها و سنت‌های دینی به شمار آورد و گفت: انسان در جهان بینی اسلامی تا جایی آزاد است که اصول دینی و چارچوب‌های آن را نفی کند. پیامبران نیز به همین دلیل نزول کردند که مردم را به رعایت چارچوب‌های دینی و اخلاقی سوق دهند. خود پیامبر (ص) نیز می‌فرماید که برای تکمیل اخلاق مبعوث شده است.
لبیبی در پایان گفت: در نهایت برای اینکه براساس آزادی دینی اسلامی رفتار کنیم باید فضائل اخلاقی را در وجود خود پرورش دهیم و به مرور زمان دچار تحول و تغییرات روحی از نوع تعاریف متفاوت و متناقض از دین نشویم.
وی در ادامه یادآور شد: اما مشاهده کردیم که این تعریف بعدها تغییر پیدا کرد، چرا که این امر نظم عمومی زندگی مردم را از بین می‌برد و عده‌ای را مورد ظلم قرار می‌داد، اما در تعریف جدیدتر انسان تا اندازه‌ای آزاد است که مانع آزادی دیگران نشود و حق کسی را پایمال نکند.
لبیبی با اشاره به اینکه تفکر اومانیستی و لیبرالیستی براساس همین تعریف رشد پیدا کرد و در دیگر نقاط تسری یافت، اظهار داشت: البته از یک لحاظ که باعث رشد و شکوفایی فردی افراد می‌شود، این تعریف مناسب است اما پیامدهای اخلاقی منفی زیادی این آزادی دارد، از جمله ارزش‌های دینی و سنت‌ها و باورها پایمال می‌شوند.
این استاد جامعه شناسی با ارائه تعریفی از «گیدنز» گفت: به اعتقاد وی این فرآیند سنت‌زدایی است و در آن افراد باورهای دینی خود را از بین می‌برند و به سمت لذت‌طلبی و لذت‌گرایی سوق پیدا می‌کنند.
وی همچنین اظهار داشت: در جوامع غربی افراد منافع فردی خود را به منافع جمعی ترجیح داده و همین فردگرایی افراطی را ایجاد کرده است؛ بنابراین ایثار و فداکاری از جمله ویژگی‌هایی است که در این جوامع کمرنگ شده است. همینگونه است که امروز شاهد فروپاشی نظام‌های خانوادگی و جمعی در کشورهای غربی هستیم.
لبیبی با تأکید بر اینکه مفهوم اخلاق در همین زمان‌ها که غرب دچار فروپاشی و از بین رفتن ارزش‌های زندگی جمعی شده بود برایشان پا به عرصه گذاشت، توضیح داد: این اخلاق مولود چنین جوامعی است که در کنار آزادی و عدالت قرار می‌گیرد. در حالی که آزادی اخلاقی در اسلام نیز از دیرباز مدنظر بوده و انسان‌ها همیشه آزاد خلق شده و اسلام برای آزادی قید و بند قائل شده و آن قید هم بندگی خداوند است.
وی در نهایت مهمترین وجه تمایز آزادی اخلاقی در غرب و اسلام را باورها و سنت‌های دینی به شمار آورد و گفت: انسان در جهان بینی اسلامی تا جایی آزاد است که اصول دینی و چارچوب‌های آن را نفی کند. پیامبران نیز به همین دلیل نزول کردند که مردم را به رعایت چارچوب‌های دینی و اخلاقی سوق دهند. خود پیامبر (ص) نیز می‌فرماید که برای تکمیل اخلاق مبعوث شده است.
لبیبی در پایان گفت: در نهایت برای اینکه براساس آزادی دینی اسلامی رفتار کنیم باید فضائل اخلاقی را در وجود خود پرورش دهیم و به مرور زمان دچار تحول و تغییرات روحی از نوع تعاریف متفاوت و متناقض از دین نشویم.
مرجع : خبرگزاری فارس
