حوزه علمیه برای همزیستی مسالمت‌آمیز در فضای مدرنیته، تلاش کند

یکی از موضوعات حساس و بحث برانگیزِ عصر حاضر، تقابل بین مدرنیزم و سنت است که هریک از نهادهای علمی اعم از حوزه و دانشگاه درباره آن بحث ها دارند و نظریات مطرح کرده اند. در این میان، بحث مدرنیته در حوزه های علمیه با دو مشکل اساسی روبرو است: نخست اینکه، اصول ثابت دانش های اصیل و شکل یافته در متن اسلام، بهره لازم را در حوزه علمیه نبردند. عرفان، حکمت و کلام اسلامی و ... به میزان کافی و شایسته در حوزه های علمیه پرورده نشدند،وسعت لازم را پیدا نکردند و به لحاظ این قصور است که آمادگی لازم را برای اینکه بتوانند روزگار و عصر فعلی را تحت پوشش قرار بدهند، ندارند. به عبارت دیگر، نوانسته اند پاسخگوی برخی نیازها و مطالبات روزگار حاضر باشند. دوم اینکه، فناوری تبدیلِ اینگونه اصول و ارزش ها به مباحث فرهنگی، سیاسی و اجتماعی یعنی فناوری ارتباط بخش ثابت از دین و متغیر از دین در حوزه های علمیه تولید نشده و این، نقص عمده ای است که شاید حوزه را در مقابل این همه پرسش و شبهات ناتوان نشان داده است. به منظور یافتن پاسخ هایی دقیق برای این سوالات، گفت وگویی با حجت‌الاسلام والمسلمین علی نظری منفرد، استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه داشتم. وی متولد سال 1326 در قم است که سال 40 وارد حوزه علمیه شد و پس از گذراندن ادبیات، دروس مقدماتی، فقه و اصول، در سال 46 به نجف اشرف رفت. حجت‌الاسلام والمسلمین نظری منفرد، با موفقیت در آزمون دارالفنون تهران در رشته (معقول و منقول) و پس از اتمام دروس سطح، در درس خارج آیات؛ محقق داماد، میرزا هاشم آملی و اراکی شرکت کرد و فلسفه و حکمت را از شهیدان مفتح و مطهری آموخت. وی به دلیل فعالیت های ضد رژیم پهلوی، در دهه 40 تحت تعقیب ساواک قرار گرفت و پس از پیروزی انقلاب، نماینده مردم آباده فارس در مجالس دوره های اول و دوم شد و پس از اتمام این مرحله، به حوزه علمیه قم بازگشت و تاکنون، مشغول تدریس و تالیف است. ۱) کارشناسان و پژوهشگران معتقدند بخشی از چاش های فرهنگی – تربیتی کشور، به دلیلِ عدم جمع میان سنت و مدرنیته، به ویژه نگاه سلبی و دفعی بدنه روحانیت و حوزه های علمیه به مدرنیزم است. نظر حضرت عالی در این باره چیست؟ مدرنیته تا جایی که با اصول معرفتی، اخلاقی و عملی اسلام منافات نداشته باشد، اشکالی ندارد. ۲) با گسترش جریان های تکفیری طی ده سال اخیر، جریان هایی این فرضیه را طرح کرده اند که، "تعارض ذاتی اسلام با پیشرفت های مادی به معنایی که طی دو قرن اخیر شاهد آن هستیم، عامل اصلی ظهور چنین گروه هایی شده است". پاسخ جناب عالی به این فرضیه چیست؟ هرگز اسلام با پیشرفت در زمینه های علوم، مخالفتی ندارد و اطلاقات روایات درباره یادگیری علوم، شاهد این مدعا است. ۳) به نظر می رسد، تحول در ذات مدرنیزم وجود دارد؛ شما چه راهکارهایی برای تحقق حداکثری تحول در حوزه های علمیه پیشنهاد می کنید؟ بایستی حوزه های علمیه، آمادگی لازم برای تحول را مهیا سازند. البته لازم است برای این موضوع، اتاق فکری تشکیل شود و ابعاد مختلف این امر که نیازمند به تحقیق و روشن شدن ابعاد آن است، مورد بررسی قرار گیرد.