کد مطلب : ۳۰۱۸۶
نگاهی به آئین های ماه رمضان در استان سمنان
با آغاز ماه رمضان، مردم استان سمنان با غبارروبی مساجد و منازل به استقبال این ماه مبارک می روند و از این فرصت برای برآورده شدن حاجات و دستگیری از مستمندان استفاده و از هم پیشی می گیرند.
این ماه با ویژگی های خاص خود، سفره های محبت را بین مردم می گستراند و روزه داران در گوشه و کنار ایران با آداب زیبایی، ورود به ماه ضیافت الهی را گرامی می دارند.
وجود آداب و رسوم خاص هر منطقه به مهمانی ماه مبارک رمضان، جلوه و شور خاصی بخشیده است.
آدابی که در استان سمنان هم وجود دارد و باعث می شود طروات ماه خدا با یاری و کمک به دیگران، دادن نذورات و برگزاری جلسات انس با قرآن بیشتر شود.
*** گلاکنی
ناصر تهرانی کارشناس مردم شناس می گوید: در آستانه ماه مبارک رمضان بانوان مجنی با مالیدن دوغاب گل قرمز به نمای دیوارهای کاهگلی، شهر را برای ورود رمضان آذین می بندند.
وی گفت: بانوان مجن ازتوابع شاهرود به تهیه نان و حلوای محلی هم اهمیت زیادی می دهند و یکی از مهم ترین رسوم آن ها پخت نان و حلوا برای افطار است.
به گفته وی، مجنی ها آئین حنابندان رمضان هم دارند، می روند عطاری های قدیم، حنای اصل می خرند و در اولین شب ماه رمضان ، دست و پای خود را حنا می بندند.
*** شوخوانی
خیلی ازمناطق استان سمنان هنوز 'شوخوان' دارد ، همان خوش صداهایی که هنگام سحر بر روی پشت بام خانه خود یا مسجد دعا و مناجات می خواند و مردم را با شب خوانی برای سحری خوردن بیدار می کند.
طاهره افشار کارشناس ادبیات کهن می گوید: در زمان قدیم به علت وسایل ارتباط جمعی ، هنگام سحر فردی که صدای بلندی داشت بر پشت بام سه بار 'یا الله' می گفت و به نوعی بیدارباش مردم بود ، تعدادی از افراد هم که به آن ها شب خوان یا به اصطلاح محلی ' شوخوان ' می گفتند در کوچه ها به راه می افتادند و با خواندن اشعاری ، مردم را برای سحری خوردن و روزه داری بیدار می کردند.
وی خاطرنشان کرد : این رسم زیبا هنوز هم در برخی مناطق روستایی استان سمنان با کمک و همیاری جوانان روستا حفظ و اشعار شوخوانی به عنوان گنجینه ای از ادبیان ، سینه به سینه منتقل می شود.
الله تویی، مرد تویی، دانایی / از مورچه ای که دم زند در ته چاه / از دم زدن مور آگاه تویی یا الله / یا رب تو گناهان مرا دو نیمه کن درعرفات / نیمی به حسن ببخش، نیمی به حسین.... نمونه ای از این اشعار کهن است .
*** ختم نبات ، نماز جعفر طیار
آیین مقابله قرآن و قرائت یک جزء از کلام الله وحی ، مراسم عمومی است که در همه مناطق ایران برگزار می شود.
در مناطقی از استان سمنان نظیر خارتوران شاهرود ، به مراسم ختم یک جزء قرآن ، ختم نبات می گویند.
مرتضی شاهمیری کارشناس مردم شناسی گفت : علت این نامگذاری این است که در هر آیین ختم قرآن ، پس از قرائت روزه داران ، به تبرک ختم یک جزء قرآن ، مقداری نبات، نقل، برنج یا گلاب بین قاریان تقسیم می شود تا در تهیه افطار همان روز استفاده شود.
وی ادامه داد: در دامغان هم در اولین جمعه ماه مبارک رمضان ، مردم در خانه و مسجد ، نماز جعفر طیار می خوانند.
*** آش قل هو الله
یکی از بهترین آداب ماه مبارک رمضان ، ختم قرآن است.
شاهمیری از رسم زیبایی می گوید که در بسیاری از مناطق استان سمنان تا کنون حفظ شده و باعث گرد هم آمدن مردم حتی پس از این ماه مبارک می شود.
به گفته وی، در جلسه های مقابله قرآن، هر فردی که بر اساس نوبت سوره اخلاص ( قل هوالله احد ) را قرائت کند، پس از ماه رمضان دیگر افراد جلسه را برای خوردن آش و یا شیرینی به منزل خود دعوت می کند.
*** غذاهای رمضانی
تنوع غذاهای سنتی در ماه مبارک رمضان در استان سمنان زیاد است.
در کنار غذاهایی نظیر شیر برنج، فرنی، شله زرد و حلیم ، مردم هر شهر و منطقه غذای مخصوصی هم برای افطار و سحر دارند که عبارتند از :کشک بادمجان در سمنان، حسّو در شاهرود، لرزان در دامغان، قلیه بادمجان در گرمسار، حلوای آروشه در مهدیشهر، آش دوغ محلی سرخه ، آش خمیر میامی و شله قروت در آرادان.
در باور مردم استان سمنان، نان جو و خرما، غذای اصلی مولای متقیان حضرت علی (ع) بوده است و بر همین اساس ، در سفره های سحر و افطار خانواده ها ، نان جو و خرما حتما وجود دارد.
پخت انواع نان به خصوص نان های روغنی هم در طول ماه رمضان مرسوم است.
در برخی مناطق استان سمنان نظیر دامغان، افطار نخستین روز ماه مبارک رمضان بر اساس یک سنت قدیمی کشمش پلوست و معمولا کوچکترها ، اولین افطار را در منزل بزرگ خاندان مهمان می شوند.
*** آب زعفران و شیر ربانی در شب های قدر
در شب های قدر مردم استان سمنان مانند سایر مناطق کشور با حضور درمساجد و خواندن قرآن و دعاهای جوشن کبیر، مجیر، افتتاح به شب زنده داری می پردازند.
در شهر شاهرود زنان همزمان با تلاوت دعای جوشن کبیر ظرفی از آب حاوی زعفران را نزد خود نگه داشته و با خواندن هر بند از دعا بر آن می دمند تا به عنوان تبرک آن را با خود به خانه ببرند.
در روز بیست و یکم ماه مبارک رمضان، مردم دست از کار می کشند و در مراسم سوگواری شهادت حضرت امام علی (ع) شرکت می کنند.
در روستای کوه زر دامغان ، با فرار رسیدن ۲۱ رمضان ، بانوان نان فتیر می پزند و به نیت درگذشتگان بین عزاداران تقسیم می کنند.
در این روز دامداران استان هم ، به یاد شیرهایی که کودکان کوفه برای مداوای امام اول شیعیان به پیشگاه آن حضرت تقدیم کردند ، شیر دوشیده از گاو و گوسفند خود را به ایتام ، فقرا و نیازمندان اختصاص می دهند. این رسم زیبا ' شیر ربانی ' نام دارد که در بسیاری از مناطق کویری و ییلاقی استان که محل استقرار عشایر و دامداران است مرسوم است.
*** کیسه مراد
در روز بیست و هفتم ماه مبارک رمضان ، در شهرهای شاهرود، دامغان ، گرمسار و روستای جزن دامغان ، کیسه مراد دوخته می شود، آئینی که ۵۰۰ سال قدمت دارد.
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی دامغان گفت: در این آیین بانوان، کیسه های کوچک رنگی را می دوزند و درون آن را تعدادی سکه یا برنج قرار می دهند و این کیسه را تا ۲۷ ماه مبارک رمضان سال آینده نزد خود نگه می دارند.
معصومه داوودیان افزود : بانوانی که حاجت سال پیش آن ها برآورده شده، امسال هنگام کیسه دوزی، به شکرانه مستجاب شدن دعایشان، نان و شیرینی بین سایر بانوان تقسیم می کنند تا هنگام افطار استفاده کنند.
مراسم کیسه دوزی بین نماز ظهر و عصر روز بیست و هفتم رمضان برگزار می شود.
محل برگزاری این مراسم در دامغان ، مسجد تاریخانه است یکی از مساجد قرون اولیه و مرجع تاریخ گذاری جهان اسلام . در این آیین بانوان پس از کیسه دوزی و اقامه نماز عصر دو رکعت نماز حاجت نیز اقامه می کنند.
*** چرخاندن فطریه و عیدی فطر
در آخرین روز از ماه مبارک رمضان، همه مردم خود را برای عید فطر آماده و در برخی مناطق استان سمنان ، شیرینی و نان محلی های مخصوص فطر را پخت می کنند.
هنگام افطار آخرین شب از ماه رمضان ، سرپرست خانواده فطریه را از مال خود جدا می کند و به دست همه اعضای خانواده حتی نوزادان هم می دهد تا به اصطلاح ، فطریه بین اعضای خانواده دست به دست چرخانده شود.
در روستای نام نیک کالپوش به مناسبت عید فطر فردی که به تازگی پدر شده کفش های خود را وزن نموده و همان مقدار گندم یا برنج به فقرا می دهد.
بسیاری از خانواده های استان سمنان در این عید فرخنده به نوعروس خانواد عیدی می دهند. نو دامادها هم از عیدی فطر بی نصیب نیستند.
پس از نماز عید فطر هم برنامه عید دیدنی ، زیارت اهل قبور و اماکن مقدس هم از آداب این عید فرخنده است.
در این عید مبارک ، اهالی هر محل هم به دیدن خانواده هایی می روند که به تازگی عزیزی را از دست داده اند و ' نوعید ' آن ها را گرامی داشته و برای سفر کرده شان آرزوی علو درجات می کنند.
این ماه با ویژگی های خاص خود، سفره های محبت را بین مردم می گستراند و روزه داران در گوشه و کنار ایران با آداب زیبایی، ورود به ماه ضیافت الهی را گرامی می دارند.
وجود آداب و رسوم خاص هر منطقه به مهمانی ماه مبارک رمضان، جلوه و شور خاصی بخشیده است.
آدابی که در استان سمنان هم وجود دارد و باعث می شود طروات ماه خدا با یاری و کمک به دیگران، دادن نذورات و برگزاری جلسات انس با قرآن بیشتر شود.
*** گلاکنی
ناصر تهرانی کارشناس مردم شناس می گوید: در آستانه ماه مبارک رمضان بانوان مجنی با مالیدن دوغاب گل قرمز به نمای دیوارهای کاهگلی، شهر را برای ورود رمضان آذین می بندند.
وی گفت: بانوان مجن ازتوابع شاهرود به تهیه نان و حلوای محلی هم اهمیت زیادی می دهند و یکی از مهم ترین رسوم آن ها پخت نان و حلوا برای افطار است.
به گفته وی، مجنی ها آئین حنابندان رمضان هم دارند، می روند عطاری های قدیم، حنای اصل می خرند و در اولین شب ماه رمضان ، دست و پای خود را حنا می بندند.
*** شوخوانی
خیلی ازمناطق استان سمنان هنوز 'شوخوان' دارد ، همان خوش صداهایی که هنگام سحر بر روی پشت بام خانه خود یا مسجد دعا و مناجات می خواند و مردم را با شب خوانی برای سحری خوردن بیدار می کند.
طاهره افشار کارشناس ادبیات کهن می گوید: در زمان قدیم به علت وسایل ارتباط جمعی ، هنگام سحر فردی که صدای بلندی داشت بر پشت بام سه بار 'یا الله' می گفت و به نوعی بیدارباش مردم بود ، تعدادی از افراد هم که به آن ها شب خوان یا به اصطلاح محلی ' شوخوان ' می گفتند در کوچه ها به راه می افتادند و با خواندن اشعاری ، مردم را برای سحری خوردن و روزه داری بیدار می کردند.
وی خاطرنشان کرد : این رسم زیبا هنوز هم در برخی مناطق روستایی استان سمنان با کمک و همیاری جوانان روستا حفظ و اشعار شوخوانی به عنوان گنجینه ای از ادبیان ، سینه به سینه منتقل می شود.
الله تویی، مرد تویی، دانایی / از مورچه ای که دم زند در ته چاه / از دم زدن مور آگاه تویی یا الله / یا رب تو گناهان مرا دو نیمه کن درعرفات / نیمی به حسن ببخش، نیمی به حسین.... نمونه ای از این اشعار کهن است .
*** ختم نبات ، نماز جعفر طیار
آیین مقابله قرآن و قرائت یک جزء از کلام الله وحی ، مراسم عمومی است که در همه مناطق ایران برگزار می شود.
در مناطقی از استان سمنان نظیر خارتوران شاهرود ، به مراسم ختم یک جزء قرآن ، ختم نبات می گویند.
مرتضی شاهمیری کارشناس مردم شناسی گفت : علت این نامگذاری این است که در هر آیین ختم قرآن ، پس از قرائت روزه داران ، به تبرک ختم یک جزء قرآن ، مقداری نبات، نقل، برنج یا گلاب بین قاریان تقسیم می شود تا در تهیه افطار همان روز استفاده شود.
وی ادامه داد: در دامغان هم در اولین جمعه ماه مبارک رمضان ، مردم در خانه و مسجد ، نماز جعفر طیار می خوانند.
*** آش قل هو الله
یکی از بهترین آداب ماه مبارک رمضان ، ختم قرآن است.
شاهمیری از رسم زیبایی می گوید که در بسیاری از مناطق استان سمنان تا کنون حفظ شده و باعث گرد هم آمدن مردم حتی پس از این ماه مبارک می شود.
به گفته وی، در جلسه های مقابله قرآن، هر فردی که بر اساس نوبت سوره اخلاص ( قل هوالله احد ) را قرائت کند، پس از ماه رمضان دیگر افراد جلسه را برای خوردن آش و یا شیرینی به منزل خود دعوت می کند.
*** غذاهای رمضانی
تنوع غذاهای سنتی در ماه مبارک رمضان در استان سمنان زیاد است.
در کنار غذاهایی نظیر شیر برنج، فرنی، شله زرد و حلیم ، مردم هر شهر و منطقه غذای مخصوصی هم برای افطار و سحر دارند که عبارتند از :کشک بادمجان در سمنان، حسّو در شاهرود، لرزان در دامغان، قلیه بادمجان در گرمسار، حلوای آروشه در مهدیشهر، آش دوغ محلی سرخه ، آش خمیر میامی و شله قروت در آرادان.
در باور مردم استان سمنان، نان جو و خرما، غذای اصلی مولای متقیان حضرت علی (ع) بوده است و بر همین اساس ، در سفره های سحر و افطار خانواده ها ، نان جو و خرما حتما وجود دارد.
پخت انواع نان به خصوص نان های روغنی هم در طول ماه رمضان مرسوم است.
در برخی مناطق استان سمنان نظیر دامغان، افطار نخستین روز ماه مبارک رمضان بر اساس یک سنت قدیمی کشمش پلوست و معمولا کوچکترها ، اولین افطار را در منزل بزرگ خاندان مهمان می شوند.
*** آب زعفران و شیر ربانی در شب های قدر
در شب های قدر مردم استان سمنان مانند سایر مناطق کشور با حضور درمساجد و خواندن قرآن و دعاهای جوشن کبیر، مجیر، افتتاح به شب زنده داری می پردازند.
در شهر شاهرود زنان همزمان با تلاوت دعای جوشن کبیر ظرفی از آب حاوی زعفران را نزد خود نگه داشته و با خواندن هر بند از دعا بر آن می دمند تا به عنوان تبرک آن را با خود به خانه ببرند.
در روز بیست و یکم ماه مبارک رمضان، مردم دست از کار می کشند و در مراسم سوگواری شهادت حضرت امام علی (ع) شرکت می کنند.
در روستای کوه زر دامغان ، با فرار رسیدن ۲۱ رمضان ، بانوان نان فتیر می پزند و به نیت درگذشتگان بین عزاداران تقسیم می کنند.
در این روز دامداران استان هم ، به یاد شیرهایی که کودکان کوفه برای مداوای امام اول شیعیان به پیشگاه آن حضرت تقدیم کردند ، شیر دوشیده از گاو و گوسفند خود را به ایتام ، فقرا و نیازمندان اختصاص می دهند. این رسم زیبا ' شیر ربانی ' نام دارد که در بسیاری از مناطق کویری و ییلاقی استان که محل استقرار عشایر و دامداران است مرسوم است.
*** کیسه مراد
در روز بیست و هفتم ماه مبارک رمضان ، در شهرهای شاهرود، دامغان ، گرمسار و روستای جزن دامغان ، کیسه مراد دوخته می شود، آئینی که ۵۰۰ سال قدمت دارد.
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی دامغان گفت: در این آیین بانوان، کیسه های کوچک رنگی را می دوزند و درون آن را تعدادی سکه یا برنج قرار می دهند و این کیسه را تا ۲۷ ماه مبارک رمضان سال آینده نزد خود نگه می دارند.
معصومه داوودیان افزود : بانوانی که حاجت سال پیش آن ها برآورده شده، امسال هنگام کیسه دوزی، به شکرانه مستجاب شدن دعایشان، نان و شیرینی بین سایر بانوان تقسیم می کنند تا هنگام افطار استفاده کنند.
مراسم کیسه دوزی بین نماز ظهر و عصر روز بیست و هفتم رمضان برگزار می شود.
محل برگزاری این مراسم در دامغان ، مسجد تاریخانه است یکی از مساجد قرون اولیه و مرجع تاریخ گذاری جهان اسلام . در این آیین بانوان پس از کیسه دوزی و اقامه نماز عصر دو رکعت نماز حاجت نیز اقامه می کنند.
*** چرخاندن فطریه و عیدی فطر
در آخرین روز از ماه مبارک رمضان، همه مردم خود را برای عید فطر آماده و در برخی مناطق استان سمنان ، شیرینی و نان محلی های مخصوص فطر را پخت می کنند.
هنگام افطار آخرین شب از ماه رمضان ، سرپرست خانواده فطریه را از مال خود جدا می کند و به دست همه اعضای خانواده حتی نوزادان هم می دهد تا به اصطلاح ، فطریه بین اعضای خانواده دست به دست چرخانده شود.
در روستای نام نیک کالپوش به مناسبت عید فطر فردی که به تازگی پدر شده کفش های خود را وزن نموده و همان مقدار گندم یا برنج به فقرا می دهد.
بسیاری از خانواده های استان سمنان در این عید فرخنده به نوعروس خانواد عیدی می دهند. نو دامادها هم از عیدی فطر بی نصیب نیستند.
پس از نماز عید فطر هم برنامه عید دیدنی ، زیارت اهل قبور و اماکن مقدس هم از آداب این عید فرخنده است.
در این عید مبارک ، اهالی هر محل هم به دیدن خانواده هایی می روند که به تازگی عزیزی را از دست داده اند و ' نوعید ' آن ها را گرامی داشته و برای سفر کرده شان آرزوی علو درجات می کنند.
مرجع : ایرنا
