کد مطلب : ۳۰۸۵۷
اجرای مستمر تعزیه؛ نیازمند برنامه‌ریزی و عزم سازمانی است
محمدحسین ناصربخت؛ مدرس دانشگاه و شبیه‌پژوه گفت: همانگونه که بارها به این امر تأکید شده است، تعزیه به عنوان یک نهاد فرهنگی و اصیل ایرانی از جمله گونه‌های سنتی است که پیشینه قوی و دیرپایی دارد و به‌مانند بسیاری از آئین‌های نمایشی اقوام و ملل صاحب تمدن به‌ویژه کشورهای آسیایی که بخشی از تمدن‌سازی آنها برپایه این آئین‌هاست، تعزیه نیز فخر هنرهای نمایشی ایرانی است و بررسی تحول و تطور این هنر می‌تواند اساسی برای سیر تاریخ اجتماعی و فرهنگی ایران حداقل در یکی دو قرن اخیر باشد.
وی گفت: آنچه که از تحقیق و بررسی اجرای مجالس شبیه‌خوانی مذهبی و تعزیه می‌توان نتیجه‌گیری کرد اینکه تعزیه به عنوان یک هنر مردمی، توسط توده مردم نیز سرمایه‌گذاری، تولیت و اجرا می‌شود و در قدم نخست شاید نتوان این هنر را در ارتباط مستقیم با دستگاه اجرایی دولتی در بخش برنامه‌های فرهنگی و هنری دخیل دانست اما نکته اینجاست که هرچند مردم خود متولی صفر تا صد اجرای مجالس تعزیه هستند اما نگرش آنها به تعزیه یک نگرش آئینی و مناسبتی است.
ناصربخت تصریح کرد: چنین نگرشی موجب آن می‌شود که به تعزیه به شکل مدون و مستمر به عنوان یک جریان جاری و لاینقطع نگاه نشود که نیاز به برنامه‌ریزی جامع و هدفمند دارد؛ لذا در مقاطعی از سال و بیشتر در موسم عزا به‌ویژه عزای اباعبدالله‌الحسین(ع) شاهد اجرای تعزیه هستیم و پس از آن تمام فعالیت‌های مربوط به تعزیه کمرنگ شده و یا رو به افول می‌گذارد تا سال بعد که مجدد برنامه و یا مجموعه برنامه‌هایی به این منظور در نظر گرفته شود.
وی ادامه داد: با این رویکرد حتی به فرض آنکه اجرای تعزیه باید مکانی درخور و فاخر همچون «تکیه‌دولت» را در اختیار داشته باشد، چنین هدفی در اولویت برنامه‌های فرهنگی نه دستگاه دولتی و نه فعالان و دلسوختگان حقیقی مجالس تعزیه قرار نمی‌گیرد چرا که پس از برچیده شدن مظاهر برپایی مجالس عزا در هر سالی، همه‌چیز به تعطیلی کشیده شده و قابلیت و ظرفیت‌های موجود در چنین مکانی چیزی حدود یک سال به شکل متروک باقی می‌ماند.
این مدرس دانشگاه با اشاره به اینکه احیا و بازسازی «تکیه دولت» امر مطلوب و خوشایندی است و از جنبه‌های توریستی در فضای فرهنگی کشور، می‌تواند مزیتی به دنبال داشته باشد، گفت: با این حال نباید از این مسئله غافل ماند که احیای «تکیه دولت» تنها جنبه نمادین و سمبلیک دارد و بیشتر از پرداختن به این موضوع باید فرهنگ‌سازی صورت گیرد؛ باید از اماکنی که برای اجرای تعزیه ایجاد شده و تعداد آنها به‌ویژه از دهه ۷۰ رو به فزونی است به بهترین نحو ممکن استفاده شود و با پرهیز از مناسبتی دیدن تعزیه، برای تمام ایام سال برنامه‌ریزی برای اجرای مکرر مجالس تعزیه داشته باشیم؛ چرا که نسخ تعزیه تنها شرح وقایع دینی و تاریخی نیستند و ممکن است تعزیه به مسائلی که جامعه در روزگار کنونی به آن نیز مبتلاست نیز پرداخته باشد.
وی در پاسخ به این پرسش ایکنا که با توجه به مردمی‌بودن هنر تعزیه تا چه اندازه کمک و مشارکت مردمی می‌تواند موجب احیای «تکیه دولت» شود گفت: صرف‌نظر از این مسئله که به عنوان یک رکن اساسی باید آن را مورد توجه داد و از ظرفیت‌های مردمی برای این منظور استفاده کرد اما باید به این نکته نیز دقت داشته باشید که تعزیه در ثبت ملی و جهانی خود به عنوان میراث فرهنگی و ملی ثبت شده است و لذا احیای «تکیه دولت» و تلاش برای برنامه‌ریزی مدون برای اجرای مجالس مختلف تعزیه نیاز به یک عزم سازمانی دارد که در این راستا، نقش سازمان میراث فرهنگی و گردشگری بی‌بدیل است.
وی گفت: آنچه که از تحقیق و بررسی اجرای مجالس شبیه‌خوانی مذهبی و تعزیه می‌توان نتیجه‌گیری کرد اینکه تعزیه به عنوان یک هنر مردمی، توسط توده مردم نیز سرمایه‌گذاری، تولیت و اجرا می‌شود و در قدم نخست شاید نتوان این هنر را در ارتباط مستقیم با دستگاه اجرایی دولتی در بخش برنامه‌های فرهنگی و هنری دخیل دانست اما نکته اینجاست که هرچند مردم خود متولی صفر تا صد اجرای مجالس تعزیه هستند اما نگرش آنها به تعزیه یک نگرش آئینی و مناسبتی است.
ناصربخت تصریح کرد: چنین نگرشی موجب آن می‌شود که به تعزیه به شکل مدون و مستمر به عنوان یک جریان جاری و لاینقطع نگاه نشود که نیاز به برنامه‌ریزی جامع و هدفمند دارد؛ لذا در مقاطعی از سال و بیشتر در موسم عزا به‌ویژه عزای اباعبدالله‌الحسین(ع) شاهد اجرای تعزیه هستیم و پس از آن تمام فعالیت‌های مربوط به تعزیه کمرنگ شده و یا رو به افول می‌گذارد تا سال بعد که مجدد برنامه و یا مجموعه برنامه‌هایی به این منظور در نظر گرفته شود.
وی ادامه داد: با این رویکرد حتی به فرض آنکه اجرای تعزیه باید مکانی درخور و فاخر همچون «تکیه‌دولت» را در اختیار داشته باشد، چنین هدفی در اولویت برنامه‌های فرهنگی نه دستگاه دولتی و نه فعالان و دلسوختگان حقیقی مجالس تعزیه قرار نمی‌گیرد چرا که پس از برچیده شدن مظاهر برپایی مجالس عزا در هر سالی، همه‌چیز به تعطیلی کشیده شده و قابلیت و ظرفیت‌های موجود در چنین مکانی چیزی حدود یک سال به شکل متروک باقی می‌ماند.
این مدرس دانشگاه با اشاره به اینکه احیا و بازسازی «تکیه دولت» امر مطلوب و خوشایندی است و از جنبه‌های توریستی در فضای فرهنگی کشور، می‌تواند مزیتی به دنبال داشته باشد، گفت: با این حال نباید از این مسئله غافل ماند که احیای «تکیه دولت» تنها جنبه نمادین و سمبلیک دارد و بیشتر از پرداختن به این موضوع باید فرهنگ‌سازی صورت گیرد؛ باید از اماکنی که برای اجرای تعزیه ایجاد شده و تعداد آنها به‌ویژه از دهه ۷۰ رو به فزونی است به بهترین نحو ممکن استفاده شود و با پرهیز از مناسبتی دیدن تعزیه، برای تمام ایام سال برنامه‌ریزی برای اجرای مکرر مجالس تعزیه داشته باشیم؛ چرا که نسخ تعزیه تنها شرح وقایع دینی و تاریخی نیستند و ممکن است تعزیه به مسائلی که جامعه در روزگار کنونی به آن نیز مبتلاست نیز پرداخته باشد.
وی در پاسخ به این پرسش ایکنا که با توجه به مردمی‌بودن هنر تعزیه تا چه اندازه کمک و مشارکت مردمی می‌تواند موجب احیای «تکیه دولت» شود گفت: صرف‌نظر از این مسئله که به عنوان یک رکن اساسی باید آن را مورد توجه داد و از ظرفیت‌های مردمی برای این منظور استفاده کرد اما باید به این نکته نیز دقت داشته باشید که تعزیه در ثبت ملی و جهانی خود به عنوان میراث فرهنگی و ملی ثبت شده است و لذا احیای «تکیه دولت» و تلاش برای برنامه‌ریزی مدون برای اجرای مجالس مختلف تعزیه نیاز به یک عزم سازمانی دارد که در این راستا، نقش سازمان میراث فرهنگی و گردشگری بی‌بدیل است.
مرجع : ایکنا
