کد مطلب : ۳۲۰۷۶
نقش مهم موسیقی در آیین های دینی به ویژه محرم
جواد شعبانی، موزیسین و مدرس موسیقی
در گذشته در میان همه اقوام و به خصوص آسیایی ها نقش موسیقی و ادبیات در هنگام اجرای ایین های دینی به قدری مهم بود که بدون موسیقی و شعر هیچ مراسمی اجرا نمی شده است. به همین دلیل است که در این نواحی موسیقی و هنر دینی مهم ترین بخش موسیقی و هنر را تشکیل می دهد.
موسیقی دینی و آیینی در ایران با توجه به نوع دین آیین‌های ویژه خاص خود را دارد. فرقه های مختلف اسلامی از جمله شیعه و سنی از موسیقی و نغمه های خاصی استفاده می کنند که با اعتقادات و نیازهای ایین آنها همخوانی دارند.
در مقایسه با سایر ادیان موسیقی در ایران از نظر کیفیت و تنوع از سایر ادیان بالاتر است. موسیقی اسلامی بخش قابل توجهی از موسیقی ایرانی را تحت سیطره خود قرار داده و به شاخه های گوناگونی تقسیم شده است. در مقایسه با سایر هنرها، موسیقی دینی از اهمیت فوق العاده ای و رواج فوق العاده زیادی برخوردار است. موسیقی دینی ایرانی را می توان به انواع زیر تقسیم کرد:
- آیین های عاشورایی
- موسیقی نمایشی تعزیه
- موسیقی عبادی
- موسیقی عرفانی
یکی از این شاخه ها موسیقی عاشورایی است.. این گونه موسیقی از جهات گوناگون مورد توجه و اقبال مردم بوده است. اگرچه این موسیقی از غم انگیزترین و تأثر برانگیزترین نوع موسیقی است اما قسمت زیاد و قابل توجهی را در ایام محرم و تاسوعا و عاشورای حسینی و دیگر ایام عزاداری را در طول سال شامل می شود..
به گواهی اسناد تاریخی، ارتباط موسیقی ملی و مذهبی ایران، از قدیم الایام ارتباطی تنگاتنگ بود. در صفحه 229 کتاب «تاملی در باب مداحی» نوشته رنجبر گل محمدی آمده است: «موسیقی اصیل و ملی مذهبی ما همان ترنمی است که از بالای منابر بر دلهای مشتاقان نام حضرت ابا عبدالله علیه السلام جاری می شده و با ضرب آهنگ اسرارآمیز سینه زنی به هق هق، حق جویان ختم می گشته است. ما نمی توانیم موسیقی ایرانی را به دو بخش مذهبی و غیر مذهبی تقسیم کنیم. وعاظ و خطبای قدیم علاوه بر داشتن علم، تقوا، ورع و زهد، از صدایی خوش برخوردار بوده و بر دقایق ظریف موسیقی ایرانی آشنایی کامل داشتند و اگر صحبتی نکرده اند شاید مورد لزوم آن فراهم نشده است و گرنه کسی که روضه ها، زمینه ها و مصیبت ها را در دستگاه های مختلف و آن هم بی غلط می خواند با علم موسیقی غریبه نیست.»
ایین های عاشورایی بیشترین تنوع و بیشترین قسمت موسیقی دینی ایران را در بر می گیرد. ایین های عاشورایی با نوعی موسیقی ریتمیک همراه با حرکاتی سمبلیک همچون زنجیر زنی، سینه زنی، کف بر هم کوبیدن اجرا می شود. در این مراسم از سازهای بادی و طبل های گوناگون استفاده می شود که در مقایسه با همین مراسم در کشورهای دیگر و کشورهای عربی نوع سازها فرق کرده و خود مراسم نیز دارای تفاوتهای زیادی است.
در روزهای محرم، نوحه ها و مراثی گوناگون خوانده می شود که غیر از آنهایی که در تجلیل از امام حسین (ع) سروده و اجرا می شوند. نوحه های مربوط به حضرت عباس (ع)، علی اصغر (ع)، حضرت زینب (ع) و حضرت رقیه (ع) از اهمیت خاصی برخوردارند. مراسم ایینی شام غریبان نیز که به یاد اسرا و یتیمان بازمانده از فاجعه کربلا اجرا می شود بسیار رایج و متداول است و با شکوه خاص خود اجرا می شود. که این مراسم به خاطر آشفتگی اسیران کربلا بر عکس مراسم زنجیرزنی و سینه زنی در روزهای دیگر بدون همراه داشتن بیرق و پرچم و وسایل روشنایی برگزار می شود. در نواحی مختلف ایران هم ایین های بیشماری در مورد فاجعه کربلا اجرا می شود که در همه آنها موسیقی نقش بسیار مهمی دارد از جمله این مراسم می توان قالی شویان اردهال کاشان، مراسم نخل گردانی، قنبرخوانی، مقتل خوانی و مراسم چمر اشاره کرد.
از این روست که؛ ایام محرم و عزاداری حضرت سیدالشهدا (ع) از دیرباز، فرصت مغتنمی در اختیار آوازخوانان و نوازندگان قرار می داد تا ضمن حضور در مراسم عزاداری، هنر خود را به دیگران عرضه کنند و بتوانند آن ها را با خود همراه کنند. برگزاری این مراسم، نقش مهمی در حفظ فرهنگ موسیقایی داشت و آوازخوانان باید ویژگی های خاصی داشتند تا برای روضه خواندن دعوت شوند.
موسیقی دینی و آیینی در ایران با توجه به نوع دین آیین‌های ویژه خاص خود را دارد. فرقه های مختلف اسلامی از جمله شیعه و سنی از موسیقی و نغمه های خاصی استفاده می کنند که با اعتقادات و نیازهای ایین آنها همخوانی دارند.
در مقایسه با سایر ادیان موسیقی در ایران از نظر کیفیت و تنوع از سایر ادیان بالاتر است. موسیقی اسلامی بخش قابل توجهی از موسیقی ایرانی را تحت سیطره خود قرار داده و به شاخه های گوناگونی تقسیم شده است. در مقایسه با سایر هنرها، موسیقی دینی از اهمیت فوق العاده ای و رواج فوق العاده زیادی برخوردار است. موسیقی دینی ایرانی را می توان به انواع زیر تقسیم کرد:
- آیین های عاشورایی
- موسیقی نمایشی تعزیه
- موسیقی عبادی
- موسیقی عرفانی
یکی از این شاخه ها موسیقی عاشورایی است.. این گونه موسیقی از جهات گوناگون مورد توجه و اقبال مردم بوده است. اگرچه این موسیقی از غم انگیزترین و تأثر برانگیزترین نوع موسیقی است اما قسمت زیاد و قابل توجهی را در ایام محرم و تاسوعا و عاشورای حسینی و دیگر ایام عزاداری را در طول سال شامل می شود..
به گواهی اسناد تاریخی، ارتباط موسیقی ملی و مذهبی ایران، از قدیم الایام ارتباطی تنگاتنگ بود. در صفحه 229 کتاب «تاملی در باب مداحی» نوشته رنجبر گل محمدی آمده است: «موسیقی اصیل و ملی مذهبی ما همان ترنمی است که از بالای منابر بر دلهای مشتاقان نام حضرت ابا عبدالله علیه السلام جاری می شده و با ضرب آهنگ اسرارآمیز سینه زنی به هق هق، حق جویان ختم می گشته است. ما نمی توانیم موسیقی ایرانی را به دو بخش مذهبی و غیر مذهبی تقسیم کنیم. وعاظ و خطبای قدیم علاوه بر داشتن علم، تقوا، ورع و زهد، از صدایی خوش برخوردار بوده و بر دقایق ظریف موسیقی ایرانی آشنایی کامل داشتند و اگر صحبتی نکرده اند شاید مورد لزوم آن فراهم نشده است و گرنه کسی که روضه ها، زمینه ها و مصیبت ها را در دستگاه های مختلف و آن هم بی غلط می خواند با علم موسیقی غریبه نیست.»
ایین های عاشورایی بیشترین تنوع و بیشترین قسمت موسیقی دینی ایران را در بر می گیرد. ایین های عاشورایی با نوعی موسیقی ریتمیک همراه با حرکاتی سمبلیک همچون زنجیر زنی، سینه زنی، کف بر هم کوبیدن اجرا می شود. در این مراسم از سازهای بادی و طبل های گوناگون استفاده می شود که در مقایسه با همین مراسم در کشورهای دیگر و کشورهای عربی نوع سازها فرق کرده و خود مراسم نیز دارای تفاوتهای زیادی است.
در روزهای محرم، نوحه ها و مراثی گوناگون خوانده می شود که غیر از آنهایی که در تجلیل از امام حسین (ع) سروده و اجرا می شوند. نوحه های مربوط به حضرت عباس (ع)، علی اصغر (ع)، حضرت زینب (ع) و حضرت رقیه (ع) از اهمیت خاصی برخوردارند. مراسم ایینی شام غریبان نیز که به یاد اسرا و یتیمان بازمانده از فاجعه کربلا اجرا می شود بسیار رایج و متداول است و با شکوه خاص خود اجرا می شود. که این مراسم به خاطر آشفتگی اسیران کربلا بر عکس مراسم زنجیرزنی و سینه زنی در روزهای دیگر بدون همراه داشتن بیرق و پرچم و وسایل روشنایی برگزار می شود. در نواحی مختلف ایران هم ایین های بیشماری در مورد فاجعه کربلا اجرا می شود که در همه آنها موسیقی نقش بسیار مهمی دارد از جمله این مراسم می توان قالی شویان اردهال کاشان، مراسم نخل گردانی، قنبرخوانی، مقتل خوانی و مراسم چمر اشاره کرد.
از این روست که؛ ایام محرم و عزاداری حضرت سیدالشهدا (ع) از دیرباز، فرصت مغتنمی در اختیار آوازخوانان و نوازندگان قرار می داد تا ضمن حضور در مراسم عزاداری، هنر خود را به دیگران عرضه کنند و بتوانند آن ها را با خود همراه کنند. برگزاری این مراسم، نقش مهمی در حفظ فرهنگ موسیقایی داشت و آوازخوانان باید ویژگی های خاصی داشتند تا برای روضه خواندن دعوت شوند.
