در «اقتصاد محرم» چه می‌گذرد؟

ریحانه یاسینی: در میانه کوچه‌ای در محله پیروزی تهران، پرچمی ساده، بی‌هیچ نقش‌و نگاری با رنگ سرخ یکدست، بالا رفته و دو طرف آن با طنابی ضخیم به پنجره خانه‌های روبه‌روی هم وصل شده است. یکی از اهالی خانه می‌گوید: «ما سال‌های زیادی است اینجا هیأت داریم، بیشتر یک هیأت خانوادگی است. پارکینگ را هیأت می‌کنیم، هر شب هم شام می‌دهیم و خرجش را هم خودمان از فامیل یا دوستانمان تأمین می‌کنیم. هر شب نزدیک 100 پرس غذا می‌دهیم.» از بالا تا پایین خیابان طویل و محله مذهبی‌نشین پیروزی، بنرهای بزرگ هیأت‌های عزاداری علم شده‌اند که هر کدام نام مداح و سخنران را درشت و رنگی نوشته‌اند تا عزاداران بیشتری را به خود جلب کنند.

یکی دو روز  به محرم باقی مانده و خیابان‌های پایتخت، حال و هوایشان در حال عوض شدن است. خیابان‌های شهر تهران، درون خود 12 هزار هیأت را که به طور رسمی ثبت شده‌اند، جای داده است. آمار سازمان تبلیغات اسلامی نشان می‌دهد که در کل استان تهران 19 هزار و 294 هیأت مذهبی با 6 هزار و 715 مداح فعالیت می‌کنند و در کل کشور نیز 100 هزار هیأت، به‌طور رسمی به ثبت رسیده‌اند. اما تنها در شهر تهران، تعداد هیأت‌های غیررسمی حدود 30 هزار برآورد می‌شود. این هیأت‌ها هر سال کمک‌های مالی نیز از سازمان تبلیغات اسلامی دریافت می‌کنند که البته میزان دقیق آن مشخص نیست. شهرداری تهران نیز در سال‌های گذشته، کمک‌های زیادی به هیأت‌ها کرده است تا جایی که پارسال، خبر کمک 8 میلیارد تومانی شهرداری به هیأت‌ها منتشر شد. از آنچه در اقتصاد ماه محرم می‌گذرد، اعداد پراکنده‌ای در دسترس است. بعضی محاسبات نشان می‌دهد که ایرانی‌ها حدود 2 هزار میلیارد تومان در این ماه نذری می‌دهند. برآورد ساده دیگری نیز می‌توان داشت؛ هزینه هر پرس قیمه به طور متوسط حدود 6 هزار تومان می‌شود. اگر نصف هیأت‌های رسمی تهران، 6 هزار هیأت، تنها برای دو شب تاسوعا و عاشورا صد پرس قیمه نذری توزیع کنند، هزینه آن به 7 میلیارد و 200 هزار تومان
 می‌رسد.
ثبات در بازار مواد غذایی
محمدآقا طاهر، رئیس اتحادیه بنکداران مواد غذایی درباره بازار مواد غذایی در ماه محرم گفته است:«در ایران دستیابی به آمارهای دقیق دشوار است و اتحادیه رقم مشخصی از میزان فروش واحدهای صنفی در دست ندارد، اما به‌طور میانگین در ماه محرم خرید کالاهای اساسی بین ٣٠ تا ٤٠‌درصد افزایش دارد. همچنین برنج پرفروش‌ترین ماده غذایی در ماه محرم است و روغن و حبوب در جایگاه‌های بعدی قرار دارند» با این تفسیر، می‌توان حسابی سرانگشتی از مصرف مواد غذایی در ماه محرم به دست آورد. آخرین گزارش بانک مرکزی از بودجه خانوار که در آن به جزئیات هزینه‌ها و درآمدها پرداخته است، مربوط به سال 94 می‌شود. بر اساس این گزارش، خانواده‌های ایرانی در سال 94، 116 کیلو برنج مصرف کرده‌اند که متوسط سرانه آن برای هر نفر در سال حدود 40 کیلو و در ماه حدود 3.3 کیلو است. سرانه مصرف روغن نیز برای خانواده‌ها سالانه 36 کیلو و در ماه برای هر نفر، حدود یک کیلوگرم می‌شود. با این حساب، در ماه محرم مصرف برنج در ایران ٩١‌ هزار تن، روغن ۵.۴۱‌ هزار تن و حبوبات ٢٣‌ هزار تن بیشتر از بقیه ماه‌های‌ سال است. بررسی‌های مختلف نشان می‌دهد که با رسیدن ماه محرم، بازار مواد غذایی در ثبات است، کالاهای مورد نیاز تأمین شده‌اند و نوسانات چندانی اتفاق نیفتاده است. برنج که به‌عنوان پرمصرف‌ترین کالا شناخته می‌شود، بر اساس تنوع کالا و مانند روزهای گذشته به فروش می‌رسد. هر کیلوگرم برنج طارم اصل و هاشمی، 10 هزار و 800 تومان قیمت دارد، در میان وارداتی‌ها نیز برنج هندی دانه بلند کیلویی 5200 و برنج وارداتی تایلندی کیلویی 2700 تومان به فروش می‌رسد.
اما قیمت مرغ در سال‌جاری با نوساناتی همراه بود و از مرز کیلویی 8 هزار تومان هم عبور کرد اما در حال حاضر هر کیلو مرغ به‌طور متوسط 7800 تومان قیمت دارد. قیمت مرغ کامل تازه بسته بندی، 7250 تومان و مرغ کامل پاک شده نیز حدود 8 هزار تومان است. در بازار گوشت قرمز نیز انواع گوشت گوسفندی شقه با گردن حدود 44 هزار و 800 تومان و سردست گوسفندی 45 هزار تومان قیمت دارد. یدالله صادقی، معاون امور اقتصادی و بازرگانی وزارت صنعت، معدن و تجارت در خصوص تنظیم بازار این محصول می‌گوید: «توزیع گوشت قرمز گوسفندی وارداتی برای تنظیم بازار محرم و صفر از یک ماه پیش آغاز و در حال حاضر هم ادامه دارد.»
اما قیمه، عدس پلو و قرمه سبزی، اصلی‌ترین غذاهای نذری محرم به حساب می‌آیند و به همین دلیل، حبوبات مصرف بالایی در ماه محرم دارند. اوضاع در بازار حبوبات نیز آرام است؛ هر کیلوگرم عدس درشت درجه یک 5750 تومان، هر کیلو لپه درجه یک 7900 تومان و هر کیلو لوبیا چیتی درجه یک 10 هزار و 500 تومان به فروش می‌رسد.
افزایش 35 درصدی قیمت ظروف پلاستیکی
آمارها نشان می‌دهد که مصرف ظروف پلاستیکی در ماه محرم 3 برابر می‌شود. سید رحیم مقیمی، رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و فروشندگان پلاستیک می‌گوید: «با افزایش قیمت مواد اولیه ظروف یک بار مصرف، این محصولات در آستانه ماه محرم و افزایش تقاضا رشد قیمت 35 درصدی دارند. همچنین این افزایش قیمت ریشه در افزایش قیمت مواد اولیه توسط پتروشیمی‌ها دارد.»
استفاده از ظروف پلاستیکی، ملاحظه‌های زیادی دارد بخصوص حالا که با افزایش قیمت، فضای بازار برای جولان کالاهای ارزان اما بی‌کیفیت فراهم می‌شود. مقیمی درباره تولید و مصرف سفره‌های یکبار مصرف زیر پله‌ای نیز هشدار داده است. بر این اساس، سفره‌های تیره رنگ و غیرشفاف با قیمت‌های ارزان، غیراستاندارد هستند و ضرر جانی به همراه دارند. رئیس اتحادیه تولیدکنندگان پلاستیک به خریداران چنین توصیه می‌کند: «مردم از برندهایی خریداری کنند که در زیر ظرف علامت ساخت کالا حک شده باشد و در غیر این صورت خریداری نکنند. این حساسیت برای محصولاتی مانند کیسه زباله، سفره و ظروف یک بار مصرف بیشتر است. در اکثر جنس‌های چاپی از رنگ‌های صنعتی استفاده شده که این مورد بر سلامت اجناس تأثیر‌گذار است زیرا بهداشتی تلقی نمی‌شوند.»
بازار پرچم‌ها و لباس‌های مشکی
صفحه‌ای اینستاگرامی که تا چند روز پیش روسری‌هایی با طرح‌های گلدار و شلوغ می‌فروخت، حالا عکس‌های آنها به روسری‌های سراسر مشکی اما با مدل‌های مختلف تغییر کرده است. لباس‌ها و کالاهای محرمی چه در شبکه‌های اجتماعی و چه در مغازه‌های سطح شهر، بازار داغی دارند. بر اساس اعلام اتحادیه پیراهن دوزان تهران، یک پیراهن مشکی ایرانی با پارچه و دوخت درجه 2 قیمتی حدود 30 هزار تومان دارد و پیراهن‌هایی با پارچه و دوخت متوسط، با قیمتی حدود 40 تا 50 هزار تومان به فروش می‌رسند. پیراهنی با پارچه و دوخت خوب نیز حدود 70، 80 هزار تومان آب می‌خورد. مجتبی درودیان، رئیس اتحادیه پیراهن دوزان می‌گوید: «تولیدی‌های مختلف مانند سال‌های قبل بخشی از ظرفیت خود را به تولید پیراهن‌های مشکی اختصاص داده‌اند اما به هر صورت در بازار نمونه‌های چینی و ترک نیز در حد قابل توجهی عرضه می‌شود که از میان این پیراهن‌ها بخشی از آنها به صورت رسمی وارد شده و بخشی نیز جزو کالاهای قاچاق محسوب می‌شوند.» اما علم و کتل‌های هیأتی نیز بازار داغی دارند. یکی از فروشندگان خیابان ناصر خسرو به خبرگزاری میزان می‌گوید: «اکثر پرچم‌های عزای موجود در بازار چینی هستند و قیمت آنها بسته به متراژ و میزان کارکرد روی آن متفاوت است، مثلاً قیمت پرچم‌های رنگی «چهار سلام» 10 هزار تومان و پرچم‌های ساده از 10 تا 14 هزار تومان است.» پرچم‌های بزرگ با نام ائمه در رنج قیمتی 25 تا 35 هزار تومان قرار دارند و پرچم‌های ساده ساتن را می‌توان با قیمت کمتری یعنی از 7 تا 10 هزار تومان برای دسته‌های عزاداری تهیه کرد. اما پرچم‌های زربافت از گران و اعلاترین پرچم‌های عزا به حساب می‌آیند که قیمت آنها از 150 هزار تومان شروع و تا 500 هزار تومان ادامه می‌یابد که قیمت یک پرچم زربافت با اسم هفتاد و دوتن در بازار 330 هزار تومان است.