کد مطلب : ۳۲۱۵۴
سینه‌زنی ٣ سنگ، عزاداری خوش‌نوای بهبهانی‌ها
عزاداری برای امام حسین(ع) در هر یک از شهرهای ایران شکل خاصی دارد. یکی از روش‌های مرسوم عزاداری که سال‌هاست وجود دارد، سینه‌زنی است، اما همین سینه‌زنی هم شکل‌های متفاوتی دارد. یکی از این اشکال سینه‌زنی سه‌سنگ است که رسم عزاداری بهبهانی‌هاست. دسته‌های سینه‌زنی در بهبهان ورود و خروج خود را به صحن امامزاده با شور و حرارت خاصی شروع می‌کنند که شیوه ورود آنها به صحن امامزاده را «کولکی» و سبک سینه‌زنی هنگام خروج از امامزاده را «سه‌سنگ» می‌نامند. نحوه ورود و خروج دسته‌های عزاداری در امامزاده‌ها نکته قابل توجه در عزاداری بهبهانی‌هاست. به‌گونه‌ای که به هنگام ورود به صحن امامزاده دسته‌های عزادار در قالب گروه‌های چهارنفری کمر همدیگر را گرفته و با ریتم و آهنگی خاص که به آن «کولکی» می‌گویند، با سردادن اشعار شورانگیزی همچون: شب قتل است که احوال ندارد زینب، همچو مرغی که پر و بال ندارد زینب، یا: ای بی‌برادر زینب، بی‌یار و یاور زینب، یا چگونه من آب روان بنوشم صدای العطش رسد به گوشم و سروده‌هایی از این قبیل، وارد صحن مطهر امامزاده می‌شوند و پس از نوحه‌خوانی و سینه‌زنی آرام و به هنگام خروج از امامزاده با زدن نوعی سینه که به آن «سه‌سنگ» می‌گویند، از صحن امامزاده خارج می‌شوند.
سینه‌زنی سه‌سنگ چیست؟
طریقه سینه‌زنی سه‌سنگ به این صورت است که عزاداران روی زانو می‌نشینند و نوحه‌خوان به آرامی نوحه می‌خواند؛ تا جایی که نوحه اوج می‌گیرد و با گفتن کلمه «علی» سینه‌زنان سه‌بار محکم و متوالی به روی سینه خود می‌زنند و در چندین نوبت این شیوه تکرار می‌شود، سپس در پایان نوحه، نوحه‌سرا با گفتن صلوات، از عزاداران می‌خواهد که امامزاده را ترک کنند. نوحه مخصوص این سبک سینه‌زنی منسوب به قدیمی‌ترین نوحه‌سرای بهبهان، یعنی میرزا شوقی بهبهانی است. او به درخواست اهالی محله پهلوانان بهبهان نوحه جدیدی می‌سراید که به سه‌سنگ معروف شد و مورد توجه گروه‌های مختلف سینه‌زنی در بهبهان قرار گرفت. محلات کاروانسرا، پهلوانان و حضرت شاهزاده فضل، محله‌هایی از بهبهان هستند که اهالی آن مشهورترین سینه‌زنی‌های «سه‌سنگ» را برگزار می‌کنند. نوحه‌خوانی به اصطلاح سه‌سنگ همان ریتم ٤/٣ است که با اشاره نوحه‌خوان، سینه‌زنان سه‌بار پیاپی به سینه می‌کوبند. معروف‌ترین و ماندگارترین و درعین حال بانی نوحه سه‌سنگ میرزا شوقی بهبهانی است. نوحه‌هایی که بعد از حدود ١٣٠سال، هر سال اجرا می‌شود. معروف‌ترین آنها عباس علمدار- حیف از علی‌اکبر- حسن یا حسین است. معمولا وزن نوحه‌های سنگین و مجلسی در میزان ٨/٦ اجرا می‌شود و در این خطه ٤/٣ یعنی اگر واحد زمان را چهار بگیریم، سه‌بار آن را به سینه می‌زنیم. درحالی که در ٨/٦ واحد زمان هشت است و این بسیار کند و آرام است.
چرا سنگ؟
در جوامع روستایی که شیوه تولید آن عمدتا کشاورزی- دامداری است، دم‌دست‌ترین اسباب و لوازم هرکاری بی‌شک سنگ است. سنگ کاربردهای گوناگون دارد و یکی از اصلی‌ترین ابزار معیشت کشاورزی است و این قاعده به شاعر هم تسری می‌یابد که به جای وزن از سنگ استفاده کند تا گوش و هوش آدم‌های آشنای آن به راحتی ایجاد ارتباط کنند و قابل درک باشد، چون سه‌بار پیاپی به سینه می‌زنند سه‌تایی (سه وزن) یا سه‌سنگ گویند؛ اما ساخت شعر آن همان بحرطویل است به‌طوری که شعر تشکیل می‌شود از یک مصراع بلند و یک مصراع کوتاه که مصراع کوتاه مرتب تکرار می‌شود. در نوحه‌خوانی و سینه‌زنی، به‌خصوص نوحه‌های سه‌سنگ شوقی عباس علمدار و حیف از علی‌اکبر و حسن یا حسین که معروف‌ترین آن‌هاست، از طرف سینه‌زنان جواب می‌آید. جواب‌های کوتاه از سینه‌زن و مصراع‌های بلند را نوحه‌خوان می‌گوید که بعد از هر توقف نوحه‌خوان می‌گوید، عباس علمدار و آنها چندین‌بار بر سینه می‌زنند، آن هم سه‌تایی که صدای سنگ‌ها (دست‌ها بر سینه‌ها تنها صدای صحن است). در مراسم دعای باران در بهبهان نیز بچه‌ها با دو پاره‌سنگ که در دست دارند، به هم می‌زنند و می‌خوانند.
سینه‌زنی سه‌سنگ چیست؟
طریقه سینه‌زنی سه‌سنگ به این صورت است که عزاداران روی زانو می‌نشینند و نوحه‌خوان به آرامی نوحه می‌خواند؛ تا جایی که نوحه اوج می‌گیرد و با گفتن کلمه «علی» سینه‌زنان سه‌بار محکم و متوالی به روی سینه خود می‌زنند و در چندین نوبت این شیوه تکرار می‌شود، سپس در پایان نوحه، نوحه‌سرا با گفتن صلوات، از عزاداران می‌خواهد که امامزاده را ترک کنند. نوحه مخصوص این سبک سینه‌زنی منسوب به قدیمی‌ترین نوحه‌سرای بهبهان، یعنی میرزا شوقی بهبهانی است. او به درخواست اهالی محله پهلوانان بهبهان نوحه جدیدی می‌سراید که به سه‌سنگ معروف شد و مورد توجه گروه‌های مختلف سینه‌زنی در بهبهان قرار گرفت. محلات کاروانسرا، پهلوانان و حضرت شاهزاده فضل، محله‌هایی از بهبهان هستند که اهالی آن مشهورترین سینه‌زنی‌های «سه‌سنگ» را برگزار می‌کنند. نوحه‌خوانی به اصطلاح سه‌سنگ همان ریتم ٤/٣ است که با اشاره نوحه‌خوان، سینه‌زنان سه‌بار پیاپی به سینه می‌کوبند. معروف‌ترین و ماندگارترین و درعین حال بانی نوحه سه‌سنگ میرزا شوقی بهبهانی است. نوحه‌هایی که بعد از حدود ١٣٠سال، هر سال اجرا می‌شود. معروف‌ترین آنها عباس علمدار- حیف از علی‌اکبر- حسن یا حسین است. معمولا وزن نوحه‌های سنگین و مجلسی در میزان ٨/٦ اجرا می‌شود و در این خطه ٤/٣ یعنی اگر واحد زمان را چهار بگیریم، سه‌بار آن را به سینه می‌زنیم. درحالی که در ٨/٦ واحد زمان هشت است و این بسیار کند و آرام است.
چرا سنگ؟
در جوامع روستایی که شیوه تولید آن عمدتا کشاورزی- دامداری است، دم‌دست‌ترین اسباب و لوازم هرکاری بی‌شک سنگ است. سنگ کاربردهای گوناگون دارد و یکی از اصلی‌ترین ابزار معیشت کشاورزی است و این قاعده به شاعر هم تسری می‌یابد که به جای وزن از سنگ استفاده کند تا گوش و هوش آدم‌های آشنای آن به راحتی ایجاد ارتباط کنند و قابل درک باشد، چون سه‌بار پیاپی به سینه می‌زنند سه‌تایی (سه وزن) یا سه‌سنگ گویند؛ اما ساخت شعر آن همان بحرطویل است به‌طوری که شعر تشکیل می‌شود از یک مصراع بلند و یک مصراع کوتاه که مصراع کوتاه مرتب تکرار می‌شود. در نوحه‌خوانی و سینه‌زنی، به‌خصوص نوحه‌های سه‌سنگ شوقی عباس علمدار و حیف از علی‌اکبر و حسن یا حسین که معروف‌ترین آن‌هاست، از طرف سینه‌زنان جواب می‌آید. جواب‌های کوتاه از سینه‌زن و مصراع‌های بلند را نوحه‌خوان می‌گوید که بعد از هر توقف نوحه‌خوان می‌گوید، عباس علمدار و آنها چندین‌بار بر سینه می‌زنند، آن هم سه‌تایی که صدای سنگ‌ها (دست‌ها بر سینه‌ها تنها صدای صحن است). در مراسم دعای باران در بهبهان نیز بچه‌ها با دو پاره‌سنگ که در دست دارند، به هم می‌زنند و می‌خوانند.
مرجع : شهروند
