کد مطلب : ۳۲۱۵۵
یک بدعت ناپسند/ قمه زنی؛ آیین عاریتی
در برخی شهرها و شهرستان‌های کشور مراسمی با هدف اظهار آمادگی برای خون دادن و جان باختن در راه امام حسین(ع) و در تاسی به مجروح شدن و به شهادت رسیدن حضرت سیدالشهدا(ع) تحت عنوان قمهزنی برگزار می‌کنند. افراد حاضر در این مراسم صبح زود در روز عاشورا سفیدپوش می‌شوند و در محلی با قمه به سر خود می‌زنند و خون را به صورت و بدن و لباس خود جاری می‌کنند. این مقوله جنبه نذری نیز دارد؛ یعنی یک عده نذر می‌کنند که در محرم چنین عملی را انجام دهند یا حتی این نذر را درباره کودکان خود اجرا کنند و با تیغ به سر آنها می‌زنند و خون از سر آنها جاری می‌کنند.
بدعتی وارداتی
در ارتباط با ریشه پیدایش این موضوع نقل قول‌های مختلف و متعددی وجود دارد اما مستندترین نقل قول‌ها این است که قمهزنی و تیغ‌زنی رسومی عاریتی هستند که از طرف ترک تبارهای آذربایجان به فارسی‌زبان‌‌ها و سپس به اعراب انتقال یافته است. در منابع خارجی نیز که در شرح عاشورای 1919 در نجف ضمن گزارش مقامات بریتانیایی آمده است، گروهی متشکل از 100 نفر ترک شیعه در این سال در شهر نجف در روز عاشورا قمهزنی کردند. ورود این رسم در ایران نیز به زمان حکومت صفویان برمی‌گردد؛ صفویانی که در دو زمینه حکومتی و رسمی کردن مجالس سوگواری و عزاداری و دیگری ایجاد کردن آیین‌ها و رسوم جدید عزاداری اقدامات قابل توجه و بسیار زیادی انجام دادند. قمهزنی، تیغ‌زنی، قفل‌زنی و سنگ‌زنی از این دست نوآوری‌هایی است که توسط صفویان و جریان فداییان ایجاد شده است.از همان ابتدا و در زمان حکومت صفویه نیز برخی علما همچون علامه مقدس اردبیلی با این رسم مخالفت می‌کردند اما قمهزنی چنان ریشه دوانده بود که این علما بودند که با بی‌توجهی در این خصوص مواجه و از طرف جامعه طرد شدند. اوج رواج و وجود قمهزنی به دوره قاجاریه برمی‌گردد. این رسم یکی از آیین‌ها و الزامات اجتناب‌ناپذیر مراسم عزاداری بود.
تهمت به علما
در دوره قاجار نیز همچون زمان صفویه علمایی در جهت مخالفت با این رسم عاریتی مواضعی را اتخاذ کردند؛ علمایی همچون علامه سیدمحسن‌امین عاملی که قمهزنی و اعمالی نظیر آن را شیطان پسند و غیرشرعی خواند و در این خصوص مخالفت کرد. اما این بار و در این دوره نیز این علما بودند که مواضع‌شان با مواضع عوام در تضاد قرار گرفت؛ چرا که قمهزنی در میان مردم جامعه ریشه دوانده بود و هیچ مخالفتی از سوی هیچ عالم و مجتهدی کارساز واقع نبود. در نهایت این علما بودند که تهمت نسخ اخبار و اعمال دین را می‌خوردند.
این رسم به نوعی بدعتی تاریخی بود که تا امروز با فراز و نشیب‌های بسیار ادامه پیدا کرده است. در این راستا ما همچنان شاهد اعمالی همچون قمهزنی، تیغ‌زنی و قفل‌زنی و نظایر آن در شهرها و شهرستان‌های ایران و سایر کشورهای شیعه‌نشین، هم علنا و هم در خفا هستیم. اعمالی که امروزه با گسترش و فعالیت رسانهها و سوء‌استفاده‌‌های گوناگون معاندین دین اسلام و مذهب تشیع به عنوان سندی دال بر خشونت‌طلبی و وهن وجه اسلام و تشیع به جهانیان و سایر فرهنگ‌ها و اقوام معرفی می‌شود. گستردگی و اهمیتی که از جهت همین گستردگی و استقبال، عاید چنین اعمالی شد باعث توجه کارشناسان و محققان در زمینه‌های دینی و مذهبی شد. بر همین اساس، همواره و براساس اطلاعات و تحقیقات، عوامل مختلفی در پیدایش و شکل‌گیری و البته ادامه چنین رسومی دخیل بوده‌اند و می‌توان گفت همواره طرف بهره‌مند و ذی‌نفع از برگزاری چنین آیین و مراسمی وجود داشته که بعد از این همه سال و با وجود مخالفت علمای بزرگ و صاحب‌نام و اندیشه توانسته ادامه حیات بدهد و فعال باشد.
قمه‌‌زنان و افرادی که به چنین آیین و رسومی معتقدند بر این باورند که با جاری کردن خون خود این پیام را به حضرت سیدالشهدا (ع) مخابره می‌کنند که ابایی از فدا کردن خون خود در جهت باورهای عاشورایی ندارند. اما چنین دلیل و منطقی نمی‌تواند آنقدر محکم و مستدل باشد که چشم را به سوی اهرم‌ها و محرک‌های خارجی دیگر ببندیم و منکر آنها شویم؛ چرا که عاشورا و شهادت حضرت اباعبدا...الحسین(ع) دنیایی از مفاهیم و معارف را به سمت انسان گسیل می‌کند که عمل و حرکت در جهت هر یک از آنها می‌تواند پایه‌گذار اتفاقات و حرکاتی شگرف در جهت تعالی نفس، روح و جسم انسانی باشد؛ بدون آنکه قطره‌ای خون جاری شود. اما دخالت‌‌های بیرونی و تاثیر و تاثر آن اشخاص و جریان‌های خاص با مطامع مختلف که هزینه‌های هنگفتی را نیز متحمل شده است، توانسته تا امروز حیات این آیین عاریتی را حفظ کند.
سوای الزام و توجه برخی علما به انجام این نوع عزاداری نقش استکبار و استعمار جهانی در افزایش شعله حرارت پرداختن به چنین اعمالی قابل انکار نیست و نمی‌توان آن را انکار کرد. حدود قرن 18 میلادی و در زمان اقتدار سه حکومت ایران و هند و عثمانی به جهان متمدن مشرق زمین کشورهای غربی نظیر انگلیس و هلند و اسپانیا و فرانسه که تحت لوای حکومت‌های مسیحیان بودند به فکر تقابل با قدرت‌‌یابی و گسترش حکومت‌های اسلامی افتادند. انگلیسیها در این راستا هند و ایران را به عنوان کانون اصلی گرایش‌های اسلامی مورد توجه و حملات ایدئولوژیک خود جهت اسلام‌‌زدایی و تصویرسازی‌‌های خشن از دین قرار دادند.
هند به دلیل دوری از نجف، مرکز خلافت شیعه، شدیدتر و جدی‌تر از سایر نواحی مورد هجمه انگلیسیها قرار گرفت. جهل و ساده‌اندیشی‌های آنها باعث شد خوراک مسموم آماده شده توسط انگلیسیها در چگونگی انجام آیین و فرایض دینی به راحتی مقبول‌شان افتد و بدون توجه به مخالفت‌های علما قمهزنی را بیاموزند. کار استعمار انگلیس به اینجا ختم نشد. این رسم از هند به ایران و سپس به عراق رسید و در آن رخنه کرد. در حمایت سفارتخانه‌‌های بریتانیا در تهران و بغداد از هیات‌هایی که چنین اعمالی را انجام می‌دادند بیش از پیش خوی منفعت‌طلبانه و مغرضانه آنها از چنین اعمالی را می‌توان دید. همچنین این موضوع موید وهن‌انگیز و غیر‌عقلانی بودن چنین عملی است.
سیا و انگلیس مشوق قمه زنی
بریتانیا نیز مقصود خود را از استعمار کنترل و قیمومیت اقوام وحشی این کشورهای مسلمان می‌دانست و همچنین خود را متولی منع گسترش و گرایش اقوام مسلمانان به چنین اعمال وحشی‌گرایانه‌ای معرفی می‌کرد. علاوه بر انگلستان، سازمان اطلاعات آمریکا، سیا نیز ید طولایی در تشویق و گسترش اعمال و اقداماتی نظیر قمهزنی در کشورهای اسلامی داشته اند که بخشی از مقاصد و چگونگی فعالیت‌های آنها در کتاب «نقشه‌ای برای جدایی مکاتب الهی» ضمن گفت‌وگویی با یکی از معاونان سابق سیا آورده شده است. بخشی از آن بدین شرح است: «بعد از مدت ها تحقیق، به این نتیجه رسیدیم که قدرت رهبر مذهبی ایران و استفاده از فرهنگ شهادت، در انقلاب ایران تاثیرگذار بوده است. ما همچنین به این نتیجه دست یافتیم که شیعیان، بیشتر از دیگر مذاهب اسلامی فعال و پویا هستند.
در این گردهمایی تصویب شد که روی مذهب شیعه تحقیقات بیشتری صورت گیرد. طبق این تحقیقات، برنامه‌ریزی‌هایی داشته باشیم. به همین منظور، 40 میلیون دلار بودجه برای آن اختصاص دادیم و این پروژه در سه مرحله به ترتیب زیر انجام شد. پس از نظرسنجی‌ها و جمع‌آوری اطلاعات از سراسر جهان، به نتایج مهمی دست یافتیم؛ متوجه شدیم که قدرت مذهب شیعه در دست مراجع و روحانیت است... این تحقیقات ما را به این نتیجه رساند که به طور مستقیم نمی توان با مذهب شیعه رو‌در‌رو شد و امکان پیروزی بر آن بسیار سخت است و باید پشت پرده کار کنیم. ما به جای ضرب‌المثل انگلیسی «اختلاف بینداز، حکومت کن!» از سیاست «اختلاف بینداز، نابود کن!» استفاده کردیم و درهمین راستا برنامه‌ریزی‌های گسترده ای را برای سیاست‌های بلند مدت خود طرح کردیم.
حمایت از افرادی که با مذهب شیعه اختلاف نظر دارند و ترویج کافر بودن شیعیان به گونه‌ای که در زمان مناسب علیه آنها توسط دیگر مذاهب اعلام جهاد شود. همچنین باید تبلیغات گسترده‌ای را علیه مراجع و رهبران دینی شیعه صورت دهیم تا آنها مقبولیت خود را در میان مردم از دست بدهند.یکی دیگر از مواردی که باید روی آن کار می‌کردیم، موضوع فرهنگ عاشورا و شهادت‌طلبی بود که هر ساله شیعیان با برگزاری مراسمی این فرهنگ را زنده نگه می‌دارند. ما تصمیم گرفتیم با حمایت های مالی از برخی سخنرانان و مداحان و برگزار کنندگان اصلی این‌گونه مراسم که افراد سودجو و شهرت طلب هستند، عقاید و بنیان‌های شیعه و فرهنگ شهادت‌طلبی را سست و متزلزل کنیم و مسائل انحرافی در آن به وجود آوریم؛ به گونه‌ای که شیعه یک گروه جاهل و خرافاتی در نظر آید. در مرحله بعد، باید مطالب فراوانی علیه مراجع شیعه جمع‌آوری شده و به وسیله مداحان و نویسندگان سودجو انتشار دهیم و تا سال 1389 مرجعیت را که سد راه اصلی اهداف ما هستند، تضعیف کرده و آنان را به دست خود شیعیان و دیگر مذاهب اسلامی نابود کنیم و در نهایت تیر خلاص را بر این فرهنگ و مذهب بزنیم.»
مراجع، مخالف با قمه زنی
اما حالا و بعد از سیر تاریخی و چرایی و چگونگی ایجاد چنین آیین و مراسمی در عزاداری حضرت سیدالشهدا(ع) چیزی که خوراک عقیدتی عاملان و آگاهان جامعه امروز را درجهت فهم و کنشگری در برابر چنین اعمالی فراهم می‌کند، در وهله اول عللی منطقی در رد گرایش به این اعمال و سپس فتوا و نظر مراجع و بزرگان و عالمان دینی و موضعگیری‌‌های قاطع آنان است که قبل از پرداختن مبسوط می‌توان به رای اکثریت قاطع علمای عصر حاضر، بیان کرد که قمهزنی، تیغ‌زنی و سایر اعمال اینچنینی به دلیل حساسیت‌های زمانی و جلوگیری از ایجاد وهن و ساخت تصویر خشن از دین و تشیع حرام است و نباید آنها را انجام داد.
فتاوای مراجع در ارتباط با قمهزنی
علی‌رغم فتوا و منبع علما و مراجع دین علل گوناگون دیگری نیز در جهت عدم‌گرایش و عدم تاثیر چنین رفتارها و سنت‌هایی وجود دارد که می‌توان به اختصار به برخی از آنها اشاره کرد. قمهزنی و اعمالی نظیر آن مصداق عزاداری نیست. اینکه عزاداران و شیعیان از شدت غم فهم مصائب و جور وارد شده به خاندان پیامبر(ص) و حضرت امام حسین(ع) آسیبی به خود وارد کنند هیچ سنخیت و شباهتی به قمهزنی ندارد و عملی کاملا غیرمنتظره و حتی طبیعی است و اینکه باید در نظر داشت عزاداری برای حضرت اباعبدا... الحسین(ع) نیز همچون سایر فرایض دینی حد و حدودی دارد که باید رعایت شود و به گواه عالمان قمهزنی خارج از دایره حدود شرعی است. شهید مرتضی مطهری معتقد است: «قمهزنی در شرایط فعلی هیچ دلیل عقلی و نقلی بر آن نداریم و یکی از مصادیق بارز تحریف محسوب می‌شود و حداقل اینکه در زمان فعلی، باعث زیرسوال رفتن تشیع می‌شود. از برنامه‌هایی که هیچ ارتباطی با اهداف امام حسین(ع) ندارند، تیغ، قمه و قفل زدن است. قمه زدن هم همین‌طور است. این کار، کار غلطی است که یک عده قمه‌ها را بگیرند؛ به سرهای خودشان بزنند و خون‌ها را بریزند که چه شود؟ کجای این حرکت، عزاداری است؟»
ابتلا به بیماری با قمه زنی
علاوه‌بر این قمهزنی مصداق آسیب رساندن به بدن نیز محسوب می‌شود و براساس آیات و روایات هرگونه آسیب رساندن به بدن و اعضا و جوارح نهی شده است. قمهزنی همچنین موجب به مخاطره افتادن سلامت فرد و جامعه نیز می‌شود چراکه جاری شدن این حجم از خون از بدن و ایجاد زخم‌های بسیار می‌تواند موجب بروز بیماری‌های گوناگون ازجمله هپاتیت و عفونت‌های مختلف نیز شود. علاوه‌بر سلامت فردی سلامت جامعه و تعادل روحی و روانی افراد بالاخص گروه‌های حساس مثل کودکان با مشاهده چنین صحنه‌هایی دچار مشکل شده و اثراتی که در عقاید آنها با ساختن چنین صحنه‌های به جا می‌گذارد، بیش از آنکه تثبیت‌کننده عقاید دینی و مذهبی باشد، باعث تفرق و جدایی عقاید از مسائل دینی خواهد شد و این خود گناهی بزرگ محسوب می‌شود.
علی‌رغم تمامی این مخاطرات و تصورات مخدوش که ماحصل چنین اعمالی است، خدشه‌دار شدن اهداف عزاداری‌ها، وهن دین و مذهب و حرکت در مسیر خلاف اعتقادات و سیره معصومین دیگر نتایج و بازخوردهای ناشی از قمهزنی و اعمالی از این دست خواهد بود و افکار و عقاید موجود در دنیای فعلی را که توسط رسانهها مرزبندی محدودی ندارد در جهت ساخت تصویری خشن علیه اسلام و تشیع سوق می‌دهد و این نه با آرمان‌های ذاتی و ابتدایی دین و نه با اهداف انقلاب اسلامی و شیعی ایران همخوانی دارد. بهتر این به نظر می‌رسد که در وهله اول مردم و عزاداران و در مرحله بالاتر مسئولان در جهت جایگزینی این مراسم خشن به وسیله اقداماتی انسان‌دوستانه‌تر و ملایم‌‌تر گام برداشته و چهره واقعی و سالم اسلام را به پیروان و محققان اسلام نشان بدهند.
نظر مراجع تقلید درخصوص قمهزنی
آیت‌ا... خامنه‌ای: قمه‌زنى علاوه‌بر اینکه از نظر عرفى از مظاهر حزن و اندوه محسوب نمىشود و سابقهاى در عصر ائمه «علیهم‌السلام» و زمان‌هاى بعد از آن ندارد و تاییدى هم به شکل خاص یا عام از معصوم (علیه‌السلام) در مورد آن نرسیده است، در زمان حاضر موجب وهن و بدنام شدن مذهب مىشود، بنابراین در هیچ حالتى جایز نیست.
آیت‌ا... مکارم‌شیرازی: قمهزنی قطعا حرام است و باید از انجام اعمالی که موجب وهن مذهب یا آسیب به بدن می‌شود، اجتناب کرد.
آیت‌ا... سیستانی: باید از کارهایی که عزاداری را خدشه‌دار می‌کند، اجتناب شود.
آیت‌ا... فاضل‌لنکرانی: توجه به گرایشی که نسبت به اسلام و تشیع بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، در اکثر نقاط جهان پیدا شده است و ایران اسلامی به‌عنوان ام‌القرای جهان اسلام، شناخته می‌شود و اعمال و رفتار ملت ایران به‌عنوان الگو و بیانگر اسلام، مطرح است، لازم است در رابطه با مسائل سوگواری و عزاداری سالار شهیدان، حضرت امام حسین (علیه السلام) به‌گونه‌ای عمل شود که موجب گرایش بیشتر و علاقه‌مندی شدیدتر به آن حضرت و هدف مقدس وی شود. پیداست در این شرایط، مساله قمه‌زدن نه‌تنها چنین نقشی ندارد، بلکه به علت عدم‌قابلیت پذیرش و نداشتن هیچ‌گونه توجیه قابل فهم مخالفان، نتیجه سوء بر آن مترتب خواهد شد. بنابراین لازم است، شیعیان علاقه‌مند به مکتب امام حسین (علیه‌السلام) از آن خود‌داری کنند و چنانچه در این مورد، نذری وجود داشته باشد؛ نذر واجدشرایط صحت و انعقاد نیست.
آیت‌ا... جوادی‌آملی: چیزی که مایه وهن اسلام و پایه هتک‌حرمت عزاداری است جایز نیست، انتظار می‌رود از قمهزنی و مانند آن پرهیز شود.
آیت‌ا... بهجت: از هر عملی که باعث وهن به تشیع می‌شود باید پرهیز کرد.
آیت‌ا... مظاهری‌اصفهانی: قمه‌زدن و مانند آن جایز نیست.
آیت‌ا... سیدکاظم حائری: خرافاتی مانند قمهزنی، موجب بدنامی اسلام و تشیع است.
آیت‌ا... نوری‌همدانی: عزاداران محترم و متعهد به جای اینکه قمه را بر فرق خود بکوبند در فکر آن باشند قمه را بر سر دشمنان اسلام که اراضی آنان را اشغال کرده و در فکر تضعیف آنان هستند و منابع آنان را غارت و بالاخره هر روزی با ترفند جدیدی حیات اسلامی آنها را به مخاطره می‌اندازند، بکوبند. خداوند توفیق بیشتر برای پیمودن این راه به همه مسلمانان عنایت بفرماید.
بدعتی وارداتی
در ارتباط با ریشه پیدایش این موضوع نقل قول‌های مختلف و متعددی وجود دارد اما مستندترین نقل قول‌ها این است که قمهزنی و تیغ‌زنی رسومی عاریتی هستند که از طرف ترک تبارهای آذربایجان به فارسی‌زبان‌‌ها و سپس به اعراب انتقال یافته است. در منابع خارجی نیز که در شرح عاشورای 1919 در نجف ضمن گزارش مقامات بریتانیایی آمده است، گروهی متشکل از 100 نفر ترک شیعه در این سال در شهر نجف در روز عاشورا قمهزنی کردند. ورود این رسم در ایران نیز به زمان حکومت صفویان برمی‌گردد؛ صفویانی که در دو زمینه حکومتی و رسمی کردن مجالس سوگواری و عزاداری و دیگری ایجاد کردن آیین‌ها و رسوم جدید عزاداری اقدامات قابل توجه و بسیار زیادی انجام دادند. قمهزنی، تیغ‌زنی، قفل‌زنی و سنگ‌زنی از این دست نوآوری‌هایی است که توسط صفویان و جریان فداییان ایجاد شده است.از همان ابتدا و در زمان حکومت صفویه نیز برخی علما همچون علامه مقدس اردبیلی با این رسم مخالفت می‌کردند اما قمهزنی چنان ریشه دوانده بود که این علما بودند که با بی‌توجهی در این خصوص مواجه و از طرف جامعه طرد شدند. اوج رواج و وجود قمهزنی به دوره قاجاریه برمی‌گردد. این رسم یکی از آیین‌ها و الزامات اجتناب‌ناپذیر مراسم عزاداری بود.
تهمت به علما
در دوره قاجار نیز همچون زمان صفویه علمایی در جهت مخالفت با این رسم عاریتی مواضعی را اتخاذ کردند؛ علمایی همچون علامه سیدمحسن‌امین عاملی که قمهزنی و اعمالی نظیر آن را شیطان پسند و غیرشرعی خواند و در این خصوص مخالفت کرد. اما این بار و در این دوره نیز این علما بودند که مواضع‌شان با مواضع عوام در تضاد قرار گرفت؛ چرا که قمهزنی در میان مردم جامعه ریشه دوانده بود و هیچ مخالفتی از سوی هیچ عالم و مجتهدی کارساز واقع نبود. در نهایت این علما بودند که تهمت نسخ اخبار و اعمال دین را می‌خوردند.
این رسم به نوعی بدعتی تاریخی بود که تا امروز با فراز و نشیب‌های بسیار ادامه پیدا کرده است. در این راستا ما همچنان شاهد اعمالی همچون قمهزنی، تیغ‌زنی و قفل‌زنی و نظایر آن در شهرها و شهرستان‌های ایران و سایر کشورهای شیعه‌نشین، هم علنا و هم در خفا هستیم. اعمالی که امروزه با گسترش و فعالیت رسانهها و سوء‌استفاده‌‌های گوناگون معاندین دین اسلام و مذهب تشیع به عنوان سندی دال بر خشونت‌طلبی و وهن وجه اسلام و تشیع به جهانیان و سایر فرهنگ‌ها و اقوام معرفی می‌شود. گستردگی و اهمیتی که از جهت همین گستردگی و استقبال، عاید چنین اعمالی شد باعث توجه کارشناسان و محققان در زمینه‌های دینی و مذهبی شد. بر همین اساس، همواره و براساس اطلاعات و تحقیقات، عوامل مختلفی در پیدایش و شکل‌گیری و البته ادامه چنین رسومی دخیل بوده‌اند و می‌توان گفت همواره طرف بهره‌مند و ذی‌نفع از برگزاری چنین آیین و مراسمی وجود داشته که بعد از این همه سال و با وجود مخالفت علمای بزرگ و صاحب‌نام و اندیشه توانسته ادامه حیات بدهد و فعال باشد.
قمه‌‌زنان و افرادی که به چنین آیین و رسومی معتقدند بر این باورند که با جاری کردن خون خود این پیام را به حضرت سیدالشهدا (ع) مخابره می‌کنند که ابایی از فدا کردن خون خود در جهت باورهای عاشورایی ندارند. اما چنین دلیل و منطقی نمی‌تواند آنقدر محکم و مستدل باشد که چشم را به سوی اهرم‌ها و محرک‌های خارجی دیگر ببندیم و منکر آنها شویم؛ چرا که عاشورا و شهادت حضرت اباعبدا...الحسین(ع) دنیایی از مفاهیم و معارف را به سمت انسان گسیل می‌کند که عمل و حرکت در جهت هر یک از آنها می‌تواند پایه‌گذار اتفاقات و حرکاتی شگرف در جهت تعالی نفس، روح و جسم انسانی باشد؛ بدون آنکه قطره‌ای خون جاری شود. اما دخالت‌‌های بیرونی و تاثیر و تاثر آن اشخاص و جریان‌های خاص با مطامع مختلف که هزینه‌های هنگفتی را نیز متحمل شده است، توانسته تا امروز حیات این آیین عاریتی را حفظ کند.
سوای الزام و توجه برخی علما به انجام این نوع عزاداری نقش استکبار و استعمار جهانی در افزایش شعله حرارت پرداختن به چنین اعمالی قابل انکار نیست و نمی‌توان آن را انکار کرد. حدود قرن 18 میلادی و در زمان اقتدار سه حکومت ایران و هند و عثمانی به جهان متمدن مشرق زمین کشورهای غربی نظیر انگلیس و هلند و اسپانیا و فرانسه که تحت لوای حکومت‌های مسیحیان بودند به فکر تقابل با قدرت‌‌یابی و گسترش حکومت‌های اسلامی افتادند. انگلیسیها در این راستا هند و ایران را به عنوان کانون اصلی گرایش‌های اسلامی مورد توجه و حملات ایدئولوژیک خود جهت اسلام‌‌زدایی و تصویرسازی‌‌های خشن از دین قرار دادند.
هند به دلیل دوری از نجف، مرکز خلافت شیعه، شدیدتر و جدی‌تر از سایر نواحی مورد هجمه انگلیسیها قرار گرفت. جهل و ساده‌اندیشی‌های آنها باعث شد خوراک مسموم آماده شده توسط انگلیسیها در چگونگی انجام آیین و فرایض دینی به راحتی مقبول‌شان افتد و بدون توجه به مخالفت‌های علما قمهزنی را بیاموزند. کار استعمار انگلیس به اینجا ختم نشد. این رسم از هند به ایران و سپس به عراق رسید و در آن رخنه کرد. در حمایت سفارتخانه‌‌های بریتانیا در تهران و بغداد از هیات‌هایی که چنین اعمالی را انجام می‌دادند بیش از پیش خوی منفعت‌طلبانه و مغرضانه آنها از چنین اعمالی را می‌توان دید. همچنین این موضوع موید وهن‌انگیز و غیر‌عقلانی بودن چنین عملی است.
سیا و انگلیس مشوق قمه زنی
بریتانیا نیز مقصود خود را از استعمار کنترل و قیمومیت اقوام وحشی این کشورهای مسلمان می‌دانست و همچنین خود را متولی منع گسترش و گرایش اقوام مسلمانان به چنین اعمال وحشی‌گرایانه‌ای معرفی می‌کرد. علاوه بر انگلستان، سازمان اطلاعات آمریکا، سیا نیز ید طولایی در تشویق و گسترش اعمال و اقداماتی نظیر قمهزنی در کشورهای اسلامی داشته اند که بخشی از مقاصد و چگونگی فعالیت‌های آنها در کتاب «نقشه‌ای برای جدایی مکاتب الهی» ضمن گفت‌وگویی با یکی از معاونان سابق سیا آورده شده است. بخشی از آن بدین شرح است: «بعد از مدت ها تحقیق، به این نتیجه رسیدیم که قدرت رهبر مذهبی ایران و استفاده از فرهنگ شهادت، در انقلاب ایران تاثیرگذار بوده است. ما همچنین به این نتیجه دست یافتیم که شیعیان، بیشتر از دیگر مذاهب اسلامی فعال و پویا هستند.
در این گردهمایی تصویب شد که روی مذهب شیعه تحقیقات بیشتری صورت گیرد. طبق این تحقیقات، برنامه‌ریزی‌هایی داشته باشیم. به همین منظور، 40 میلیون دلار بودجه برای آن اختصاص دادیم و این پروژه در سه مرحله به ترتیب زیر انجام شد. پس از نظرسنجی‌ها و جمع‌آوری اطلاعات از سراسر جهان، به نتایج مهمی دست یافتیم؛ متوجه شدیم که قدرت مذهب شیعه در دست مراجع و روحانیت است... این تحقیقات ما را به این نتیجه رساند که به طور مستقیم نمی توان با مذهب شیعه رو‌در‌رو شد و امکان پیروزی بر آن بسیار سخت است و باید پشت پرده کار کنیم. ما به جای ضرب‌المثل انگلیسی «اختلاف بینداز، حکومت کن!» از سیاست «اختلاف بینداز، نابود کن!» استفاده کردیم و درهمین راستا برنامه‌ریزی‌های گسترده ای را برای سیاست‌های بلند مدت خود طرح کردیم.
حمایت از افرادی که با مذهب شیعه اختلاف نظر دارند و ترویج کافر بودن شیعیان به گونه‌ای که در زمان مناسب علیه آنها توسط دیگر مذاهب اعلام جهاد شود. همچنین باید تبلیغات گسترده‌ای را علیه مراجع و رهبران دینی شیعه صورت دهیم تا آنها مقبولیت خود را در میان مردم از دست بدهند.یکی دیگر از مواردی که باید روی آن کار می‌کردیم، موضوع فرهنگ عاشورا و شهادت‌طلبی بود که هر ساله شیعیان با برگزاری مراسمی این فرهنگ را زنده نگه می‌دارند. ما تصمیم گرفتیم با حمایت های مالی از برخی سخنرانان و مداحان و برگزار کنندگان اصلی این‌گونه مراسم که افراد سودجو و شهرت طلب هستند، عقاید و بنیان‌های شیعه و فرهنگ شهادت‌طلبی را سست و متزلزل کنیم و مسائل انحرافی در آن به وجود آوریم؛ به گونه‌ای که شیعه یک گروه جاهل و خرافاتی در نظر آید. در مرحله بعد، باید مطالب فراوانی علیه مراجع شیعه جمع‌آوری شده و به وسیله مداحان و نویسندگان سودجو انتشار دهیم و تا سال 1389 مرجعیت را که سد راه اصلی اهداف ما هستند، تضعیف کرده و آنان را به دست خود شیعیان و دیگر مذاهب اسلامی نابود کنیم و در نهایت تیر خلاص را بر این فرهنگ و مذهب بزنیم.»
مراجع، مخالف با قمه زنی
اما حالا و بعد از سیر تاریخی و چرایی و چگونگی ایجاد چنین آیین و مراسمی در عزاداری حضرت سیدالشهدا(ع) چیزی که خوراک عقیدتی عاملان و آگاهان جامعه امروز را درجهت فهم و کنشگری در برابر چنین اعمالی فراهم می‌کند، در وهله اول عللی منطقی در رد گرایش به این اعمال و سپس فتوا و نظر مراجع و بزرگان و عالمان دینی و موضعگیری‌‌های قاطع آنان است که قبل از پرداختن مبسوط می‌توان به رای اکثریت قاطع علمای عصر حاضر، بیان کرد که قمهزنی، تیغ‌زنی و سایر اعمال اینچنینی به دلیل حساسیت‌های زمانی و جلوگیری از ایجاد وهن و ساخت تصویر خشن از دین و تشیع حرام است و نباید آنها را انجام داد.
فتاوای مراجع در ارتباط با قمهزنی
علی‌رغم فتوا و منبع علما و مراجع دین علل گوناگون دیگری نیز در جهت عدم‌گرایش و عدم تاثیر چنین رفتارها و سنت‌هایی وجود دارد که می‌توان به اختصار به برخی از آنها اشاره کرد. قمهزنی و اعمالی نظیر آن مصداق عزاداری نیست. اینکه عزاداران و شیعیان از شدت غم فهم مصائب و جور وارد شده به خاندان پیامبر(ص) و حضرت امام حسین(ع) آسیبی به خود وارد کنند هیچ سنخیت و شباهتی به قمهزنی ندارد و عملی کاملا غیرمنتظره و حتی طبیعی است و اینکه باید در نظر داشت عزاداری برای حضرت اباعبدا... الحسین(ع) نیز همچون سایر فرایض دینی حد و حدودی دارد که باید رعایت شود و به گواه عالمان قمهزنی خارج از دایره حدود شرعی است. شهید مرتضی مطهری معتقد است: «قمهزنی در شرایط فعلی هیچ دلیل عقلی و نقلی بر آن نداریم و یکی از مصادیق بارز تحریف محسوب می‌شود و حداقل اینکه در زمان فعلی، باعث زیرسوال رفتن تشیع می‌شود. از برنامه‌هایی که هیچ ارتباطی با اهداف امام حسین(ع) ندارند، تیغ، قمه و قفل زدن است. قمه زدن هم همین‌طور است. این کار، کار غلطی است که یک عده قمه‌ها را بگیرند؛ به سرهای خودشان بزنند و خون‌ها را بریزند که چه شود؟ کجای این حرکت، عزاداری است؟»
ابتلا به بیماری با قمه زنی
علاوه‌بر این قمهزنی مصداق آسیب رساندن به بدن نیز محسوب می‌شود و براساس آیات و روایات هرگونه آسیب رساندن به بدن و اعضا و جوارح نهی شده است. قمهزنی همچنین موجب به مخاطره افتادن سلامت فرد و جامعه نیز می‌شود چراکه جاری شدن این حجم از خون از بدن و ایجاد زخم‌های بسیار می‌تواند موجب بروز بیماری‌های گوناگون ازجمله هپاتیت و عفونت‌های مختلف نیز شود. علاوه‌بر سلامت فردی سلامت جامعه و تعادل روحی و روانی افراد بالاخص گروه‌های حساس مثل کودکان با مشاهده چنین صحنه‌هایی دچار مشکل شده و اثراتی که در عقاید آنها با ساختن چنین صحنه‌های به جا می‌گذارد، بیش از آنکه تثبیت‌کننده عقاید دینی و مذهبی باشد، باعث تفرق و جدایی عقاید از مسائل دینی خواهد شد و این خود گناهی بزرگ محسوب می‌شود.
علی‌رغم تمامی این مخاطرات و تصورات مخدوش که ماحصل چنین اعمالی است، خدشه‌دار شدن اهداف عزاداری‌ها، وهن دین و مذهب و حرکت در مسیر خلاف اعتقادات و سیره معصومین دیگر نتایج و بازخوردهای ناشی از قمهزنی و اعمالی از این دست خواهد بود و افکار و عقاید موجود در دنیای فعلی را که توسط رسانهها مرزبندی محدودی ندارد در جهت ساخت تصویری خشن علیه اسلام و تشیع سوق می‌دهد و این نه با آرمان‌های ذاتی و ابتدایی دین و نه با اهداف انقلاب اسلامی و شیعی ایران همخوانی دارد. بهتر این به نظر می‌رسد که در وهله اول مردم و عزاداران و در مرحله بالاتر مسئولان در جهت جایگزینی این مراسم خشن به وسیله اقداماتی انسان‌دوستانه‌تر و ملایم‌‌تر گام برداشته و چهره واقعی و سالم اسلام را به پیروان و محققان اسلام نشان بدهند.
نظر مراجع تقلید درخصوص قمهزنی
آیت‌ا... خامنه‌ای: قمه‌زنى علاوه‌بر اینکه از نظر عرفى از مظاهر حزن و اندوه محسوب نمىشود و سابقهاى در عصر ائمه «علیهم‌السلام» و زمان‌هاى بعد از آن ندارد و تاییدى هم به شکل خاص یا عام از معصوم (علیه‌السلام) در مورد آن نرسیده است، در زمان حاضر موجب وهن و بدنام شدن مذهب مىشود، بنابراین در هیچ حالتى جایز نیست.
آیت‌ا... مکارم‌شیرازی: قمهزنی قطعا حرام است و باید از انجام اعمالی که موجب وهن مذهب یا آسیب به بدن می‌شود، اجتناب کرد.
آیت‌ا... سیستانی: باید از کارهایی که عزاداری را خدشه‌دار می‌کند، اجتناب شود.
آیت‌ا... فاضل‌لنکرانی: توجه به گرایشی که نسبت به اسلام و تشیع بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، در اکثر نقاط جهان پیدا شده است و ایران اسلامی به‌عنوان ام‌القرای جهان اسلام، شناخته می‌شود و اعمال و رفتار ملت ایران به‌عنوان الگو و بیانگر اسلام، مطرح است، لازم است در رابطه با مسائل سوگواری و عزاداری سالار شهیدان، حضرت امام حسین (علیه السلام) به‌گونه‌ای عمل شود که موجب گرایش بیشتر و علاقه‌مندی شدیدتر به آن حضرت و هدف مقدس وی شود. پیداست در این شرایط، مساله قمه‌زدن نه‌تنها چنین نقشی ندارد، بلکه به علت عدم‌قابلیت پذیرش و نداشتن هیچ‌گونه توجیه قابل فهم مخالفان، نتیجه سوء بر آن مترتب خواهد شد. بنابراین لازم است، شیعیان علاقه‌مند به مکتب امام حسین (علیه‌السلام) از آن خود‌داری کنند و چنانچه در این مورد، نذری وجود داشته باشد؛ نذر واجدشرایط صحت و انعقاد نیست.
آیت‌ا... جوادی‌آملی: چیزی که مایه وهن اسلام و پایه هتک‌حرمت عزاداری است جایز نیست، انتظار می‌رود از قمهزنی و مانند آن پرهیز شود.
آیت‌ا... بهجت: از هر عملی که باعث وهن به تشیع می‌شود باید پرهیز کرد.
آیت‌ا... مظاهری‌اصفهانی: قمه‌زدن و مانند آن جایز نیست.
آیت‌ا... سیدکاظم حائری: خرافاتی مانند قمهزنی، موجب بدنامی اسلام و تشیع است.
آیت‌ا... نوری‌همدانی: عزاداران محترم و متعهد به جای اینکه قمه را بر فرق خود بکوبند در فکر آن باشند قمه را بر سر دشمنان اسلام که اراضی آنان را اشغال کرده و در فکر تضعیف آنان هستند و منابع آنان را غارت و بالاخره هر روزی با ترفند جدیدی حیات اسلامی آنها را به مخاطره می‌اندازند، بکوبند. خداوند توفیق بیشتر برای پیمودن این راه به همه مسلمانان عنایت بفرماید.
مرجع : فرهیختگان
