کد مطلب : ۳۲۱۵۶
محرم، فرصت طلايي ديدن آيين‌هاي مذهبي هزارساله ايران است
از سوگ سياوش تا نخل‌گرداني
روز جهاني گردشگري با تم محرم برگزار مي‌شود. به‌گفته مسئولان گردشگري كشور به‌دليل تقارن روز جهانی گردشگری با ايام محرم، مي‌توان از این ظرفیت بالفعل برای گرامیداشت روز جهانی گردشگری استفاده كرد.
محرم مي‌تواند بهترين زمان براي يك سفر باشد؛ گردشي روحاني و معنوي كه در آن با كهن‌ترين آيين‌هاي مذهبي كشور آشنا مي‌شويم. در اين گزارش به معرفي آيين‌هاي مذهبي چندين شهر ايران پرداخته‌ايم كه بايكديگر مي‌خوانيم.
قالی‌شویان مشهد اردهال
مراسم قالی‌شویان مشهد اردهال کاشان، يكي از مهم‌ترين آيين مذهبي در كشور است كه در يونسكو نيز به ثبت جهاني رسيده است. این مراسم قدمتی چند‌هزارساله دارد و به‌عنوان یکی از مهم‌ترین آیین‌های مذهبی ایران شناخته می‌شود.
هر ساله با نزدیک شدن به دومین جمعه مهر، تکاپویی در میان مردم فین کاشان و ساکنان روستای خاوه اردهال می‌افتد که خبر از فرا رسیدن زمان برگزاری یکی از مراسمات آیینی و مذهبی مهم می‌دهد که قالی‌شویان نام دارد و در آستان مقدس امامزاده سلطان علی بن محمدباقر ( ع ) در مشهد اردهال برگزار می‌شود.
این مراسم که به‌عنوان جمعه قالی یا قالی شورو نیز شهرت دارد، تنها آیین مذهبی در دنیای اسلام است که به تاریخ شمسی برگزار می‌شود و پس از گذشت سالیان بسیار، هنوز شکوه و عظمت خاصی را به نمایش می‌گذارد.
مراسم قالی‌شویان، یکی از آیین‌های کهن ایران با قدمتی بیش از هزار سال است که همچنان به دست مردمان این سرزمین حفظ و تقویت می‌شود. به عقیده کارشناسان، دیرینگی و تاریخی بودن این مراسم و جنبه‌های فرهنگی و اجتماعی آن، شایستگی ثبت در فهرست میراث ناملموس یونسکو را داشته است و به همین سبب، نام آن از دسامبر ۲۰۱۲ در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار دارد.
مراسم قالی‌شویان برای زنده نگه داشتن یاد امامزاده سلطان علی بن محمد باقر ( ع ) و سوگواری در شهادت ایشان برگزار مي‌شود. مردم و اهالی فین کاشان که از حامیان آن حضرت بودند، وی را به این دیار دعوت كردند. زمانی که ایشان قصد ترک کاشان را به مقصد مشهد اردهال داشتند، در ۲۷ جمادی الثانی سال ۱۱۶ هجری قمری به هنگام نماز و دعا به شهادت رسیدند و دشمنان در محلی موسوم به قتلگاه، سر مبارک ایشان را از بدن‌شان جدا ساختند.
دو روز پس از شهادت، اهالی فین خبردار شدند و با بیل، چوب و چماق قدم به اردهال گذاشتند و پس از جنگ با سپاه کفر توانستند در روز سوم شهادت، به پیکر مطهر ایشان دست پیدا کنند. مردم شهر برای دفن جسد، ایشان را در قالی سجاده اش پیچیدند و روی دوش گذاشتند سپس با ذکر حسین حسین به کنار نهر باریکرسف که امروزه به چشمه شازده حسین ( ع ) شهرت دارد، رفتند و جنازه را بر زمین نهادند.
جسد نیاز به غسل داشت، به همین منظور عده‌ای سپاهیان خدا با سلاح های خود به جنگ با کفار پرداختند و عده ای دیگر با چرخیدن به دور خود سعی در پراکنده كردن دشمن و حفظ جسد داشتند تا دیگران بتوانند آن را شستشو دهند. سپس با تلاش بسیار توانستند جسد پاک ایشان را تطهیر کرده و به خاک بسپارند.
از آن پس به یاد این واقعه و حوادثی که در به خاک‌سپاری ایشان به وقوع پیوست، مراسمی را برگزار می‌کنند تا یاد آن بزرگوار و یاران شهیدش را زنده نگه دارند؛ مراسمی که امروز از آن با عنوان قالی‌شویان یاد می‌شود.
طشتگذاری آذري‌ها
عزاداری شهرهای آذربایجان و اردبیل با دو رسم خاص «طشت گذاری» و دسته‌های «شاخسی، واخسی» معروف است که با مرثیه‌ها و آداب خاصی برگزار می‌شود. دسته‌های عزاداری «شاخسی، واخسی» (شاه حسین، وای حسین)، بنابر سنت دیرینه آذربایجانیان، همه ساله از دهه آخر ذی‌الحجه، فعالیت خود را شروع می‌کنند.به این شکل که دسته‌های عزاداری شاخسی، واخسی، از چند روز مانده به ماه محرم، شب‌ها در حسینیه‌ها و مساجد تشکیل شده و با حضور عزاداران، در صف‌هایی طویل و زنجیروار، راهی کوچه و خیابان شده و مرثیه‌ها و اشعار مذهبی در رثای سالار شهیدان و یارانش سرمی‌دهند. اوج این مراسم درظهر عاشورا و پس از اتمام عزاداری ظهر عاشوراست که عزاداران، با ذکر «شاخسی، واخسی»، پس از طی كردن مسیری طولانی درنهايت خود را به خیمه‌های به آتش کشیده شده (نماد خیمه‌های امام حسین(ع) و یارانش در کربلا) رسانده و به سوگ واقعه می‌نشینند.رسم دیگر، «طشتگذاری» یا «طشت‌گردانی» است که منسوب به اردبیل، به‌طور خاص و مردم آذربایجان به طور عام است. در این آیین، طشت، نماد مشک سقای کربلاو نماد آب رود فراتی است که به روی حسین(ع) و یارانش بسته شد؛ چرا که واقعه کربلا و بسته شدن فرات به روی امام حسین(ع)و یاران‌شان و ایثارگری‌های سقای کربلا برای رساندن آب به تشنگان و حماسه آفرینی آنانی که با لبانی تشنه به شهادت رسیدند، به یقین قداست و جایگاه والای آب را در فرهنگ شیعیان و به‌خصوص ایرانیان، بیش از پیش عمق بخشیده است تا آنجا که انعکاس این امر را در فرهنگ مردم و به‌خصوص در شکل گیری آداب و رسوم و آیین‌های آن‌ها شاهد هستیم.
نخل گرداني در يزد
شكوه عزاداری مردم سرزمین بادها و بادگیرها در سوگواری روز عاشورا، آیین نخل‌برداری است. در یزد، نخل را به شکل تابوت سیدالشهدا(ع) یا نمادی از یکی از شهدای کربلا درمی آورند. نخلی از جنس چوب و به شکل برگ درخت یا سرو که هیچ شباهتی به درخت نخل ندارد اما به این نام خوانده می‌شود. مراسم نخل‌برداری از ویژگی‌های منحصر به فرد محرم و عزاداری در یزد است که با همکاری و همیاری اهالی در تمام مراحل مراسم، از کمک مالی و تهیه چوب و دیگر وسایل آن گرفته تا کمک در تزيین و عَلَم کردن و حمل آن در روز عاشورا برگزار می‌شود. دربرخی موارد، زرتشتیان یزد نيز در ساختن نخل‌ها، همیاری و همکاری دارند. آن‌ها حضرت سیدالشهدا(ع) را همسر شهربانوی ایرانی دانسته و نسبت به وی احترام و ارادت خاصی قايل هستند. مراسم آذین‌بندی و آماده کردن نخل‌ها برای ایام عزاداری محرم با یک فراخوان، بسیج همگانی اهل محل و آبادی صورت می‌گیرد. برخی‌ها در یزد و حوالی آن، درختان خود را وقف می‌کنند تا در زمان کهنسالی آن ساقه‌هایش را صرف مرمت نخل کنند. نخل‌های بزرگ، پس از تزيین، چندین تُن وزن پیدا می‌کنند و برای بلند کردن و حرکت آن نیروی بسیاری لازم است. به‌عنوان مثال نخل‌های میدان امیر چخماق، میدان امام تفت ومیدان مهریز، هریک به زور ده‌ها نفر نیاز دارد.
تاسوعا و عاشورا در ابيانه
ابیانه از روستاهای تاریخی ایران با مردمانی اصیل و سنتی است که به سنن خود بسیار پایبندند.محرم و عزاداری های آن، یکی از مهم‌ترین و پر شورترین مراسم‌های مذهبی آن‌هاست.اهالی ابیانه، حتی اگر مهاجرت کرده و به شهرهای دیگر رفته باشند، خود را برای سوگواری های حسینی به ابیانه می رسانند؛ به‌گونه‌اي که در دو روز تاسوعا و عاشورا حدود چهار هزار نفر جمعیت در ابیانه به عزاداری شهادت اباعبدا... حسین(ع) می پردازند.نکته جالب توجه در این روستا، پوشش مردان و زنان ابیانه است که تحت هر شرایطی حتی در عزاداری ها و محرم آن را حفظ می‌کنند. ادای احترام به خانواده‌های داغدار، حرمت به بزرگ‌ترها و ... از رسومات پسندیده اهالی ابیانه در این ایام است. اغلب ظرف هایی مملو از حلوا و خرما را برای نذر در این روز همراه خود می آورند و از عزاداران حسینی پذیرایی می کنند.
مردم ابیانه مانند مردم دیگر نقاط ایران برای این روز تاریخی، رسم های خاص خود را دارند و از شب تاسوعا خود را مهیا می کنند. « ذاکری »مراسم خاص شب تاسوعای حسینی است که در آن مردم در مسجد «یسمان» دور هم جمع می‌شوند و نوحه‌هایی را با نوا و آهنگ های خاص خود می خوانند.
در صبح و پیش از شروع عزاداری‌های ظهر تاسوعا، مردهای محله «هرده» جلوی امامزاده جمع شده و باحرکت عَلَمی مزین به پارچه های قرمز به سمت خانه‌هایی می روند که از محرم سال گذشته تا امسال، عزیزی را از دست داده اند. خانواده های عزادار نیز، جلوی درب منزل خود خیرات و نذری می گذارند و اهالی که برای عرض تسلیت می‌آیند از آن ها برداشته و فاتحه‌ای نثار روح مرحوم مي‌کنند.
علمی که در جلوی این جمعیت به حرکت در می آید، به «پارسا » معروف است؛ به همین دليل به این مراسم پرسه یا پارسا گفته می‌شود. برخی به آن، «علم قاسم» می‌گویند که به یاد حضرت قاسم، علم بلند و گردانده می شود.
جالب است بدانیم تا زمانی که مراسم «پرسه» تمام نشود، نخل گردانی پایین دهی ها شروع نخواهد شد.
یکی از جذاب‌ترین و قدیمی‌ترین مراسم های روز تاسوعا در ابیانه، جغجغه زنی است که برای اهالی این روستا و میهمانانش بسیار جالب و دوست داشتنی مي‌باشد. این مراسم مختص ابیانه و باقی مانده از روزگار باستان است كه برای دیدن آن باید به این روستا رفت.
جغجغه، ابزاری چوبی است که بر هم می کوبند. سوگواران حسینی جَغجَغه‌ها را از روی پله‌های مسجد برداشته و بعد از تشکیل صف و شروع نوحه‌خوانی دو جغجغه را به هم می کوبند و صدای چِک‌چِک در ترکیب صدای طبل و سنج، فضایی خاص و نوایی شنیدنی و جذاب را به وجود می آورد.
در طول مسیرِ گذرِ هیات جغجغه زن، افرادی که عزیزی از خانواده خود را از دست داده اند، در مسیر نشسته و نذری پخش می کنند.نکته جالبی که در این مراسم وجود دارد، نوحه های آن است که در دستگاه های موسیقی ایران خوانده می‌شوند و از سبک‌های «یک‌ضرب»، «سه‌ضرب» در «دستگاه شور» و «پشت سر هم» در جغجغه زنی بهره می برند.
مراسمی حزن انگیزی در صبح عاشورا توسط مردم ابیانه اجرا می‌شود که دل هر انسانی را در ابیانه به صبح کربلا پیوند می‌دهد و اشک از دیدگان همه جاری می‌شود.مراسمی بی ریا به نام «طلوع خوانی»که پیش از اذان صبح تاطلوع آفتاب ادامه دارد و درآن اشعاری از مصیبت این روز می‌خوانند و پس از آن به سمت حسینیه می روند تا نماز صبح را اقامه کنند. پس از نماز از مردم با آش شله قلمکار و حلیم پذیرایی می‌شود.
چاووش عزا در كاشان
در آخرین روز ذی‌الحجه با ورود دسته «چاووش عزا» به بازار شهر کاشان، مردم و کسبه از فرا رسیدن محرم مطلع می‌شوند. بیشتر اعضاي این دسته، مداحان اهل بیت(ع) هستند كه هر كدام در مسیر راه اشعاری را در رثای امام حسین (ع) و واقعه عاشورا می‌خوانند. با نگاهی به تاریخ عزاداری سنتی در كاشان و شهرهای همجوار آن، همچون نطنز، آران و بیدگل و اردستان به برخی آیین‌های سنتی ازجمله نخل گردانی و حمل خیمه‌گاه حسینی و شهدای كربلا بر می‌خوریم كه در زمان آل‌بویه مرسوم بوده و در زمان قاجار نیز با برپا كردن تكیه‌ها آیین‌های تعزیه رونق بیشتری گرفته است. عزاداری‌های سنتی در شهر كاشان سابقه‌ای طولانی دارد. به گونه‌اي که سابقه برپایی عزاداری در چند هیات به بیش از دو قرن می‌رسد. مجلس روضه‌خوانی بیت آیت‌ا... مدنی بیش از دو قرن نسل به‌نسل بر پا می‌شود. یك قرن از سابقه برپایی مجلس روضه‌خوانی در بیت آیت‌ا... یثربی در مسجد حبیب ابن موسی (ع) می‌گذرد و مجلس روضه‌خوانی در مسجد «درب یلان» از طرف مرحوم حاج ارباب حسن تفضلی دو قرن پیش از پدر وی به یادگار مانده كه هنوز همه ساله برگزارمی‌شود. مراسم «توغ»برداری در كاشان نیز از جمله آداب مورد توجه اهالی این شهرستان است. زمان برداشتن توغ در كاشان، در شب و روز عاشورا و شانزدهم محرم است كه دسته‌های عزاداری به دنبال آن به بازار رفته و در پای آن عزاداری می‌كنند.
چایینه زنان در ايلام
در ایام محرم بیشتر مردها در سوگواری سالار شهیدان امام حسین (ع ) و یارانش، نقش فعال‌تری دارند اما در میان مردم ایلام، زنان در رسم «چایینه» دیگر تنها شاهدان اندوهگین نیستند و مراسم ویژه‌ای دارند. از جمله این چایینه‌ها می‌توان به چایینه حضرت قاسم (ع) در روز هفتم، چایینه حضرت عباس (ع ) در روز هشتم، چایینه امام حسین (ع ) در روز دهم و چایینه روز اربعین حسینی اشاره داشت. به طور مثال در چایینه قاسم، بر تن دختری جوان و ازدواج نکرده لباس عروسی می‌پوشانند و پس از آن چایینه خوان‌ها، این رسم را به جا می‌آورند.
روز «یا عباس یا عباس» در شاهرود
پنجمین روز از محرم هر سال در شهر شاهرود، روز«یا عباس یا عباس» نامیده شده و مراسم طوق‌بندان در این روز بر پا می‌شود. این نشانه از سه قسمت پایه چوبی، بدنه فلزی سینی مانند مشبک به شکل قلب و زبانه فولادی به عرض تقریبی 10 سانتی‌متر و طول یک متر تشکیل می‌شود. در باور اهالی منطقه، این نشانه، نمادی از علم و بیرق علمدار واقعه کربلا حضرت ابوالفضل‌العباس (ع) است.جامه به تن کردن بدنه طوق با پارچه‌های مشکی، سبز و غیره در این روز توسط سادات و پیرغلامان اباعبدا...الحسین(ع) انجام می‌شود. بزرگ‌ترین و سنگین‌ترین طوق شهر طوق «بابا علی» نام دارد كه اگر در هنگام حمل طوق به طور ناگهانی تیغه آن بر زمین بیفتد، بلافاصله گوسفندی را در همان محل قربانی می‌کنند. در غیر این صورت معتقدند که پیشامد ناگواری برای شخص حامل طوق اتفاق خواهد افتاد.هر طوق بنا بر سال‌های گذشته در مقابل خانه افرادی که نذر دارند با حضور عزاداران و با ذکر سلام و صلوات توسط سادات یا پیرغلامان تکایا و مساجد ادا می‌شود؛ پس از جامه‌شدن همه طوق‌ها، در ساعت چهار بعد از ظهر، عده‌ای از بزرگان تکیه‌ها در حالی که اشعار محتشم کاشانی را زمزمه می‌کنند در جلوی دیگر عزاداران به حرکت در می‌آیند؛ در مقابل آن‌ها بیرق سفیدی توسط یکی از خادمین تکیه بازار حمل می‌شود. این بیرق به حضرت عباس (ع) منتسب بوده و رنگ سفید آن از عزیمت آن حضرت برای آوردن آب و نه جنگ‌طلبی حکایت دارد.
محرم در حسینیه اعظم زنجان
زنجان شهر کوچکی است و جمعیت آن به 500 هزار نفر نيز نمی‌رسد اما سال‌هاست که درعصر روز هشتم محرم به یاد سقای دشت کربلا ،چندین هزار عزادار از حسینیه اعظم به سوی امامزاده ابراهیم شهر حرکت می‌کنند که به‌طورحتم تصاویرش را در تلویزیون دیده‌اید. در سال‌های اخیر بیش از 200هزار نفر در این دسته شرکت می‌کنند. علاوه بر اهالی شهر، جمعی از اهالی استان‌های آذری زبان همسایه و حتی کشور آذربایجان خود را به زنجان می‌رسانند تا در این آیین بی‌نظیر شرکت کنند.کثرت نذورات از سراسر جهان از جمله چندین هزار گوسفند اهدایی و قربانی کردن آن‌ها پیشاپیش دسته، صحنه جالبی خلق می‌کند. این گوسفندهای نذری به حدی است که می‌توان حسینیه اعظم زنجان را دومین قربانگاه مسلمانان جهان پس از منا نامید! در این دسته، نه علم‌کشی می‌کنند و نه از زنجیر‌زنی و طبل دهل رایج در دسته‌های عزاداری خبری است.فقط سیل انسان‌های عزاداری است که نوحه‌های سنتی و قدیمی را زمزمه می‌کنند و بر سر و سینه می‌زنند. مسجد حسینیه اعظم زنجان و گرمابه قدیمی آن در جنوبی‌ترین بخش بافت قدیمی شهر زنجان و در محله‌ای معروف به «سیدلر» واقع شده كه به دروازه جنوبی شهر (دروازه قلتوق) مشرف بوده و براساس كتیبه‌ای كه بر سردر ورودی گرمابه این مجموعه قرار دارد، تاریخ تجدید بنای آن به عهد ناصرالدین شاه باز می‌گردد.
حرکت به سوی قدمگاه در بندرعباس
مردم عزادار شهر بندرعباس صبح تاسوعا تابوت‌هایی را از حسینیه‌ها بیرون می‌آورند و از شهر خارج می‌کنند تا به طرف قدمگاهی که مردم معتقدند به حضرت علی (ع ) منسوب است، ببرند. اهالی بر این باورند که با رقص دجله به طرف این قدمگاه، حرکت نمادین فرزند به سوی پدر و دیدار با او انجام می‌شود.
سوگ سیاوش در خرم‌آباد
لرها توجه خاصی به مراسم سوگواری در ماه محرم دارند و به ویژه در دهه اول این ماه، شهر خرم آباد ميهمانان زیادی را به خود جلب می‌کند. عاشورای حسینی در خرم آباد با آداب و سنن دیرینه خود ازجمله زیباترین و پرشورترین آیین‌های اهالی این نقطه از سرزمین پهناور ایران است. گل، نماد عزاداری و ماتم، از داغ سوگ سیاوش برای ایرانیان است که امروزه لرها وارث این رسم در روزهای عزا و ماتم هستند. ازچند روز مانده به عاشورا عده‌ای جهت روشن کردن آتش در صبح عاشورا، هیزم جمع می‌کنند تا اگر در روز عاشورا برف و باران بارید و هوا سرد شد، عزادارانی كه درگِل می‌افتند از سرما حفظ شوند.صبح روز عاشورا قبل از طلوع آفتاب، صدای آشنا و دلگیرانه ساز و دهل، جمعیت عزادار را به سوی میدان شهر و خره (گل) عاشورا فرا می‌خوانند. دسته دسته افراد سینه زن كه از سر تا پا در گل غلت خورده‌اند، در میان دسته‌های عزادار سینه زنان به‌سوی مركز شهر حركت می‌كنند و این مراسم تا ظهر عاشورا ادامه دارد. از دیگر رسم‌های روز عاشورای لرها مراسم «دختران چهل منبر» است. از اول صبح عاشورا، دخترانی سیاه‌پوش و نقابدار با پای برهنه به‌صورت گروهی، مجالس عزا و حسینیه‌های شهر را می‌گردند و با نیت خواسته‌های مختلف به‌ویژه بخت گشایی در هر جلسه و مراسم عزاداری یك شمع روشن می‌كنند تا چهل منبر را سر بزنند و چهل شمع روشن كنند.
حمل شیدونه در دزفول
مردم عزادار دزفول، در روز عاشورا طاقی با چهار گلدسته را به حرکت در می‌آورند که روی آن به سبک نقاشی‌های قهوه‌خانه‌ای، صحنه‌هایی از عاشورا به تصویر درآمده است. این طاق «شیدونه» نام دارد و نذورات مردم در آن پخش می‌شود. شیدونه‌ها به بزرگانی که در روز تاسوعا نقش داشته‌اند، اختصاص دارد.
واحد در بوشهر
آوای غم انگیز نوحه خوانی و نوازندگی سنج و دمام بوشهری‌ها در محرم و صفر، حکایت از دردها و غم‌های فراوان آن‌ها دارد. سینه زنی در بوشهر و سایر شهرهای خطه جنوب با شکوه خاصی برگزار می‌شود. سینه زنی بوشهری به این صورت است كه نوحه‌خوان در وسط می‌ایستد و بین پنج تا 20 حلقه انسانی دور او تشكیل می‌شود. سینه‌زن‌ها به صورت دایره‌ای می‌چرخند و حركت پای آنان با نوای نوحه‌خوان هماهنگی دارد؛ صحنه‌هایی بسیار تماشایی و شور انگیز که هر بیننده‌ای را تحت تا ثیر قرار می‌دهد.این نوع سینه‌زنی حالا از بوشهر به بقیه شهرهای جنوب نيز راه یافته است. اوج اجرای سینه‌زنی، هنگام اعلام واحد توسط نوحه‌خوان است که در آخرین لحظات سینه‌زنی و دمام که دریای مواج سینه زنان در اوج هیجان و شور و خلسه فرو رفته، پس از یک مکث کوتاه با صدای رسا می‌گوید «واحد» و گروه سینه‌زن یک صدا جواب می‌دهند «ا... واحد» و نوحه‌خوان نوحه واحد را مطابق و مناسب با روز عزا می‌خواند.از قدیمی‌ترین محله‌های بوشهر که از قدیم‌الایام مردم به برپایی مراسم سوگواری سید و سالار شهیدان پرداخته‌اند، چهار محل است که ازشب‌های ابتدایی محرم بیشتر بوشهری‌ها به آنجا می‌روند. در «شام غریبان» بوشهری‌ها در حالی که علم‌ها را به صورت خوابانده حمل می‌کنند با حرکت در معابر عمومی و اجتماع در مساجد، تکایا و حسینیه‌ها با خاموش کردن چراغ‌ها و در فضای تاریک در غم شهدای دشت کربلا و حالات خاندان رسول‌ا...(ص) اشک ماتم می‌ریزند.
کسانی که برای دیدن عزاداری به بوشهر می‌روند، باید بدانند که آنجا غذاهایی كه به صورت نذری پخته می‌شوند، بیشتر محلی هستند. در صبحانه، نان و‌اش بوشهری با سبزی و گوشت پخته بین عزاداران پخش می‌شود. ناهار و شام نيز بیشتر شكر پلو با شكر و زعفران و قیمه بوشهری با گوشت و نخود له شده می‌پزند.
محرم در سیستان و بلوچستان
در سیستان و بلوچستان، این سنت وجود دارد که مردم، سه روز قبل از عاشورا از پختن غذا پرهیز مي‌کنند و خانم ها از کارهایی مثل سوزن دوزی و حصیربافی که از هنرهای این استان محسوب می شود، دست می‌کشند و بیشتر وقت خود را به عزاداری و عبادت مي‌گذرانند. نوحه‌خوانی، زنجیر زنی و سینه زنی و خواندن مکرر زیارت عاشورا، از دیگر بخش های عزاداری است که توسط مردم انجام می شود. در روز عاشورا مردم چابهار، خیمه هایی که بر پا کرده بودند را آتش می زنند و یاد اسیران کربلا را با بر سر و سینه زدن، زنده و باحضرت زینب (س) و اسیران همدردی می کنند.
محرم مي‌تواند بهترين زمان براي يك سفر باشد؛ گردشي روحاني و معنوي كه در آن با كهن‌ترين آيين‌هاي مذهبي كشور آشنا مي‌شويم. در اين گزارش به معرفي آيين‌هاي مذهبي چندين شهر ايران پرداخته‌ايم كه بايكديگر مي‌خوانيم.
قالی‌شویان مشهد اردهال
مراسم قالی‌شویان مشهد اردهال کاشان، يكي از مهم‌ترين آيين مذهبي در كشور است كه در يونسكو نيز به ثبت جهاني رسيده است. این مراسم قدمتی چند‌هزارساله دارد و به‌عنوان یکی از مهم‌ترین آیین‌های مذهبی ایران شناخته می‌شود.
هر ساله با نزدیک شدن به دومین جمعه مهر، تکاپویی در میان مردم فین کاشان و ساکنان روستای خاوه اردهال می‌افتد که خبر از فرا رسیدن زمان برگزاری یکی از مراسمات آیینی و مذهبی مهم می‌دهد که قالی‌شویان نام دارد و در آستان مقدس امامزاده سلطان علی بن محمدباقر ( ع ) در مشهد اردهال برگزار می‌شود.
این مراسم که به‌عنوان جمعه قالی یا قالی شورو نیز شهرت دارد، تنها آیین مذهبی در دنیای اسلام است که به تاریخ شمسی برگزار می‌شود و پس از گذشت سالیان بسیار، هنوز شکوه و عظمت خاصی را به نمایش می‌گذارد.
مراسم قالی‌شویان، یکی از آیین‌های کهن ایران با قدمتی بیش از هزار سال است که همچنان به دست مردمان این سرزمین حفظ و تقویت می‌شود. به عقیده کارشناسان، دیرینگی و تاریخی بودن این مراسم و جنبه‌های فرهنگی و اجتماعی آن، شایستگی ثبت در فهرست میراث ناملموس یونسکو را داشته است و به همین سبب، نام آن از دسامبر ۲۰۱۲ در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار دارد.
مراسم قالی‌شویان برای زنده نگه داشتن یاد امامزاده سلطان علی بن محمد باقر ( ع ) و سوگواری در شهادت ایشان برگزار مي‌شود. مردم و اهالی فین کاشان که از حامیان آن حضرت بودند، وی را به این دیار دعوت كردند. زمانی که ایشان قصد ترک کاشان را به مقصد مشهد اردهال داشتند، در ۲۷ جمادی الثانی سال ۱۱۶ هجری قمری به هنگام نماز و دعا به شهادت رسیدند و دشمنان در محلی موسوم به قتلگاه، سر مبارک ایشان را از بدن‌شان جدا ساختند.
دو روز پس از شهادت، اهالی فین خبردار شدند و با بیل، چوب و چماق قدم به اردهال گذاشتند و پس از جنگ با سپاه کفر توانستند در روز سوم شهادت، به پیکر مطهر ایشان دست پیدا کنند. مردم شهر برای دفن جسد، ایشان را در قالی سجاده اش پیچیدند و روی دوش گذاشتند سپس با ذکر حسین حسین به کنار نهر باریکرسف که امروزه به چشمه شازده حسین ( ع ) شهرت دارد، رفتند و جنازه را بر زمین نهادند.
جسد نیاز به غسل داشت، به همین منظور عده‌ای سپاهیان خدا با سلاح های خود به جنگ با کفار پرداختند و عده ای دیگر با چرخیدن به دور خود سعی در پراکنده كردن دشمن و حفظ جسد داشتند تا دیگران بتوانند آن را شستشو دهند. سپس با تلاش بسیار توانستند جسد پاک ایشان را تطهیر کرده و به خاک بسپارند.
از آن پس به یاد این واقعه و حوادثی که در به خاک‌سپاری ایشان به وقوع پیوست، مراسمی را برگزار می‌کنند تا یاد آن بزرگوار و یاران شهیدش را زنده نگه دارند؛ مراسمی که امروز از آن با عنوان قالی‌شویان یاد می‌شود.
طشتگذاری آذري‌ها
عزاداری شهرهای آذربایجان و اردبیل با دو رسم خاص «طشت گذاری» و دسته‌های «شاخسی، واخسی» معروف است که با مرثیه‌ها و آداب خاصی برگزار می‌شود. دسته‌های عزاداری «شاخسی، واخسی» (شاه حسین، وای حسین)، بنابر سنت دیرینه آذربایجانیان، همه ساله از دهه آخر ذی‌الحجه، فعالیت خود را شروع می‌کنند.به این شکل که دسته‌های عزاداری شاخسی، واخسی، از چند روز مانده به ماه محرم، شب‌ها در حسینیه‌ها و مساجد تشکیل شده و با حضور عزاداران، در صف‌هایی طویل و زنجیروار، راهی کوچه و خیابان شده و مرثیه‌ها و اشعار مذهبی در رثای سالار شهیدان و یارانش سرمی‌دهند. اوج این مراسم درظهر عاشورا و پس از اتمام عزاداری ظهر عاشوراست که عزاداران، با ذکر «شاخسی، واخسی»، پس از طی كردن مسیری طولانی درنهايت خود را به خیمه‌های به آتش کشیده شده (نماد خیمه‌های امام حسین(ع) و یارانش در کربلا) رسانده و به سوگ واقعه می‌نشینند.رسم دیگر، «طشتگذاری» یا «طشت‌گردانی» است که منسوب به اردبیل، به‌طور خاص و مردم آذربایجان به طور عام است. در این آیین، طشت، نماد مشک سقای کربلاو نماد آب رود فراتی است که به روی حسین(ع) و یارانش بسته شد؛ چرا که واقعه کربلا و بسته شدن فرات به روی امام حسین(ع)و یاران‌شان و ایثارگری‌های سقای کربلا برای رساندن آب به تشنگان و حماسه آفرینی آنانی که با لبانی تشنه به شهادت رسیدند، به یقین قداست و جایگاه والای آب را در فرهنگ شیعیان و به‌خصوص ایرانیان، بیش از پیش عمق بخشیده است تا آنجا که انعکاس این امر را در فرهنگ مردم و به‌خصوص در شکل گیری آداب و رسوم و آیین‌های آن‌ها شاهد هستیم.
نخل گرداني در يزد
شكوه عزاداری مردم سرزمین بادها و بادگیرها در سوگواری روز عاشورا، آیین نخل‌برداری است. در یزد، نخل را به شکل تابوت سیدالشهدا(ع) یا نمادی از یکی از شهدای کربلا درمی آورند. نخلی از جنس چوب و به شکل برگ درخت یا سرو که هیچ شباهتی به درخت نخل ندارد اما به این نام خوانده می‌شود. مراسم نخل‌برداری از ویژگی‌های منحصر به فرد محرم و عزاداری در یزد است که با همکاری و همیاری اهالی در تمام مراحل مراسم، از کمک مالی و تهیه چوب و دیگر وسایل آن گرفته تا کمک در تزيین و عَلَم کردن و حمل آن در روز عاشورا برگزار می‌شود. دربرخی موارد، زرتشتیان یزد نيز در ساختن نخل‌ها، همیاری و همکاری دارند. آن‌ها حضرت سیدالشهدا(ع) را همسر شهربانوی ایرانی دانسته و نسبت به وی احترام و ارادت خاصی قايل هستند. مراسم آذین‌بندی و آماده کردن نخل‌ها برای ایام عزاداری محرم با یک فراخوان، بسیج همگانی اهل محل و آبادی صورت می‌گیرد. برخی‌ها در یزد و حوالی آن، درختان خود را وقف می‌کنند تا در زمان کهنسالی آن ساقه‌هایش را صرف مرمت نخل کنند. نخل‌های بزرگ، پس از تزيین، چندین تُن وزن پیدا می‌کنند و برای بلند کردن و حرکت آن نیروی بسیاری لازم است. به‌عنوان مثال نخل‌های میدان امیر چخماق، میدان امام تفت ومیدان مهریز، هریک به زور ده‌ها نفر نیاز دارد.
تاسوعا و عاشورا در ابيانه
ابیانه از روستاهای تاریخی ایران با مردمانی اصیل و سنتی است که به سنن خود بسیار پایبندند.محرم و عزاداری های آن، یکی از مهم‌ترین و پر شورترین مراسم‌های مذهبی آن‌هاست.اهالی ابیانه، حتی اگر مهاجرت کرده و به شهرهای دیگر رفته باشند، خود را برای سوگواری های حسینی به ابیانه می رسانند؛ به‌گونه‌اي که در دو روز تاسوعا و عاشورا حدود چهار هزار نفر جمعیت در ابیانه به عزاداری شهادت اباعبدا... حسین(ع) می پردازند.نکته جالب توجه در این روستا، پوشش مردان و زنان ابیانه است که تحت هر شرایطی حتی در عزاداری ها و محرم آن را حفظ می‌کنند. ادای احترام به خانواده‌های داغدار، حرمت به بزرگ‌ترها و ... از رسومات پسندیده اهالی ابیانه در این ایام است. اغلب ظرف هایی مملو از حلوا و خرما را برای نذر در این روز همراه خود می آورند و از عزاداران حسینی پذیرایی می کنند.
مردم ابیانه مانند مردم دیگر نقاط ایران برای این روز تاریخی، رسم های خاص خود را دارند و از شب تاسوعا خود را مهیا می کنند. « ذاکری »مراسم خاص شب تاسوعای حسینی است که در آن مردم در مسجد «یسمان» دور هم جمع می‌شوند و نوحه‌هایی را با نوا و آهنگ های خاص خود می خوانند.
در صبح و پیش از شروع عزاداری‌های ظهر تاسوعا، مردهای محله «هرده» جلوی امامزاده جمع شده و باحرکت عَلَمی مزین به پارچه های قرمز به سمت خانه‌هایی می روند که از محرم سال گذشته تا امسال، عزیزی را از دست داده اند. خانواده های عزادار نیز، جلوی درب منزل خود خیرات و نذری می گذارند و اهالی که برای عرض تسلیت می‌آیند از آن ها برداشته و فاتحه‌ای نثار روح مرحوم مي‌کنند.
علمی که در جلوی این جمعیت به حرکت در می آید، به «پارسا » معروف است؛ به همین دليل به این مراسم پرسه یا پارسا گفته می‌شود. برخی به آن، «علم قاسم» می‌گویند که به یاد حضرت قاسم، علم بلند و گردانده می شود.
جالب است بدانیم تا زمانی که مراسم «پرسه» تمام نشود، نخل گردانی پایین دهی ها شروع نخواهد شد.
یکی از جذاب‌ترین و قدیمی‌ترین مراسم های روز تاسوعا در ابیانه، جغجغه زنی است که برای اهالی این روستا و میهمانانش بسیار جالب و دوست داشتنی مي‌باشد. این مراسم مختص ابیانه و باقی مانده از روزگار باستان است كه برای دیدن آن باید به این روستا رفت.
جغجغه، ابزاری چوبی است که بر هم می کوبند. سوگواران حسینی جَغجَغه‌ها را از روی پله‌های مسجد برداشته و بعد از تشکیل صف و شروع نوحه‌خوانی دو جغجغه را به هم می کوبند و صدای چِک‌چِک در ترکیب صدای طبل و سنج، فضایی خاص و نوایی شنیدنی و جذاب را به وجود می آورد.
در طول مسیرِ گذرِ هیات جغجغه زن، افرادی که عزیزی از خانواده خود را از دست داده اند، در مسیر نشسته و نذری پخش می کنند.نکته جالبی که در این مراسم وجود دارد، نوحه های آن است که در دستگاه های موسیقی ایران خوانده می‌شوند و از سبک‌های «یک‌ضرب»، «سه‌ضرب» در «دستگاه شور» و «پشت سر هم» در جغجغه زنی بهره می برند.
مراسمی حزن انگیزی در صبح عاشورا توسط مردم ابیانه اجرا می‌شود که دل هر انسانی را در ابیانه به صبح کربلا پیوند می‌دهد و اشک از دیدگان همه جاری می‌شود.مراسمی بی ریا به نام «طلوع خوانی»که پیش از اذان صبح تاطلوع آفتاب ادامه دارد و درآن اشعاری از مصیبت این روز می‌خوانند و پس از آن به سمت حسینیه می روند تا نماز صبح را اقامه کنند. پس از نماز از مردم با آش شله قلمکار و حلیم پذیرایی می‌شود.
چاووش عزا در كاشان
در آخرین روز ذی‌الحجه با ورود دسته «چاووش عزا» به بازار شهر کاشان، مردم و کسبه از فرا رسیدن محرم مطلع می‌شوند. بیشتر اعضاي این دسته، مداحان اهل بیت(ع) هستند كه هر كدام در مسیر راه اشعاری را در رثای امام حسین (ع) و واقعه عاشورا می‌خوانند. با نگاهی به تاریخ عزاداری سنتی در كاشان و شهرهای همجوار آن، همچون نطنز، آران و بیدگل و اردستان به برخی آیین‌های سنتی ازجمله نخل گردانی و حمل خیمه‌گاه حسینی و شهدای كربلا بر می‌خوریم كه در زمان آل‌بویه مرسوم بوده و در زمان قاجار نیز با برپا كردن تكیه‌ها آیین‌های تعزیه رونق بیشتری گرفته است. عزاداری‌های سنتی در شهر كاشان سابقه‌ای طولانی دارد. به گونه‌اي که سابقه برپایی عزاداری در چند هیات به بیش از دو قرن می‌رسد. مجلس روضه‌خوانی بیت آیت‌ا... مدنی بیش از دو قرن نسل به‌نسل بر پا می‌شود. یك قرن از سابقه برپایی مجلس روضه‌خوانی در بیت آیت‌ا... یثربی در مسجد حبیب ابن موسی (ع) می‌گذرد و مجلس روضه‌خوانی در مسجد «درب یلان» از طرف مرحوم حاج ارباب حسن تفضلی دو قرن پیش از پدر وی به یادگار مانده كه هنوز همه ساله برگزارمی‌شود. مراسم «توغ»برداری در كاشان نیز از جمله آداب مورد توجه اهالی این شهرستان است. زمان برداشتن توغ در كاشان، در شب و روز عاشورا و شانزدهم محرم است كه دسته‌های عزاداری به دنبال آن به بازار رفته و در پای آن عزاداری می‌كنند.
چایینه زنان در ايلام
در ایام محرم بیشتر مردها در سوگواری سالار شهیدان امام حسین (ع ) و یارانش، نقش فعال‌تری دارند اما در میان مردم ایلام، زنان در رسم «چایینه» دیگر تنها شاهدان اندوهگین نیستند و مراسم ویژه‌ای دارند. از جمله این چایینه‌ها می‌توان به چایینه حضرت قاسم (ع) در روز هفتم، چایینه حضرت عباس (ع ) در روز هشتم، چایینه امام حسین (ع ) در روز دهم و چایینه روز اربعین حسینی اشاره داشت. به طور مثال در چایینه قاسم، بر تن دختری جوان و ازدواج نکرده لباس عروسی می‌پوشانند و پس از آن چایینه خوان‌ها، این رسم را به جا می‌آورند.
روز «یا عباس یا عباس» در شاهرود
پنجمین روز از محرم هر سال در شهر شاهرود، روز«یا عباس یا عباس» نامیده شده و مراسم طوق‌بندان در این روز بر پا می‌شود. این نشانه از سه قسمت پایه چوبی، بدنه فلزی سینی مانند مشبک به شکل قلب و زبانه فولادی به عرض تقریبی 10 سانتی‌متر و طول یک متر تشکیل می‌شود. در باور اهالی منطقه، این نشانه، نمادی از علم و بیرق علمدار واقعه کربلا حضرت ابوالفضل‌العباس (ع) است.جامه به تن کردن بدنه طوق با پارچه‌های مشکی، سبز و غیره در این روز توسط سادات و پیرغلامان اباعبدا...الحسین(ع) انجام می‌شود. بزرگ‌ترین و سنگین‌ترین طوق شهر طوق «بابا علی» نام دارد كه اگر در هنگام حمل طوق به طور ناگهانی تیغه آن بر زمین بیفتد، بلافاصله گوسفندی را در همان محل قربانی می‌کنند. در غیر این صورت معتقدند که پیشامد ناگواری برای شخص حامل طوق اتفاق خواهد افتاد.هر طوق بنا بر سال‌های گذشته در مقابل خانه افرادی که نذر دارند با حضور عزاداران و با ذکر سلام و صلوات توسط سادات یا پیرغلامان تکایا و مساجد ادا می‌شود؛ پس از جامه‌شدن همه طوق‌ها، در ساعت چهار بعد از ظهر، عده‌ای از بزرگان تکیه‌ها در حالی که اشعار محتشم کاشانی را زمزمه می‌کنند در جلوی دیگر عزاداران به حرکت در می‌آیند؛ در مقابل آن‌ها بیرق سفیدی توسط یکی از خادمین تکیه بازار حمل می‌شود. این بیرق به حضرت عباس (ع) منتسب بوده و رنگ سفید آن از عزیمت آن حضرت برای آوردن آب و نه جنگ‌طلبی حکایت دارد.
محرم در حسینیه اعظم زنجان
زنجان شهر کوچکی است و جمعیت آن به 500 هزار نفر نيز نمی‌رسد اما سال‌هاست که درعصر روز هشتم محرم به یاد سقای دشت کربلا ،چندین هزار عزادار از حسینیه اعظم به سوی امامزاده ابراهیم شهر حرکت می‌کنند که به‌طورحتم تصاویرش را در تلویزیون دیده‌اید. در سال‌های اخیر بیش از 200هزار نفر در این دسته شرکت می‌کنند. علاوه بر اهالی شهر، جمعی از اهالی استان‌های آذری زبان همسایه و حتی کشور آذربایجان خود را به زنجان می‌رسانند تا در این آیین بی‌نظیر شرکت کنند.کثرت نذورات از سراسر جهان از جمله چندین هزار گوسفند اهدایی و قربانی کردن آن‌ها پیشاپیش دسته، صحنه جالبی خلق می‌کند. این گوسفندهای نذری به حدی است که می‌توان حسینیه اعظم زنجان را دومین قربانگاه مسلمانان جهان پس از منا نامید! در این دسته، نه علم‌کشی می‌کنند و نه از زنجیر‌زنی و طبل دهل رایج در دسته‌های عزاداری خبری است.فقط سیل انسان‌های عزاداری است که نوحه‌های سنتی و قدیمی را زمزمه می‌کنند و بر سر و سینه می‌زنند. مسجد حسینیه اعظم زنجان و گرمابه قدیمی آن در جنوبی‌ترین بخش بافت قدیمی شهر زنجان و در محله‌ای معروف به «سیدلر» واقع شده كه به دروازه جنوبی شهر (دروازه قلتوق) مشرف بوده و براساس كتیبه‌ای كه بر سردر ورودی گرمابه این مجموعه قرار دارد، تاریخ تجدید بنای آن به عهد ناصرالدین شاه باز می‌گردد.
حرکت به سوی قدمگاه در بندرعباس
مردم عزادار شهر بندرعباس صبح تاسوعا تابوت‌هایی را از حسینیه‌ها بیرون می‌آورند و از شهر خارج می‌کنند تا به طرف قدمگاهی که مردم معتقدند به حضرت علی (ع ) منسوب است، ببرند. اهالی بر این باورند که با رقص دجله به طرف این قدمگاه، حرکت نمادین فرزند به سوی پدر و دیدار با او انجام می‌شود.
سوگ سیاوش در خرم‌آباد
لرها توجه خاصی به مراسم سوگواری در ماه محرم دارند و به ویژه در دهه اول این ماه، شهر خرم آباد ميهمانان زیادی را به خود جلب می‌کند. عاشورای حسینی در خرم آباد با آداب و سنن دیرینه خود ازجمله زیباترین و پرشورترین آیین‌های اهالی این نقطه از سرزمین پهناور ایران است. گل، نماد عزاداری و ماتم، از داغ سوگ سیاوش برای ایرانیان است که امروزه لرها وارث این رسم در روزهای عزا و ماتم هستند. ازچند روز مانده به عاشورا عده‌ای جهت روشن کردن آتش در صبح عاشورا، هیزم جمع می‌کنند تا اگر در روز عاشورا برف و باران بارید و هوا سرد شد، عزادارانی كه درگِل می‌افتند از سرما حفظ شوند.صبح روز عاشورا قبل از طلوع آفتاب، صدای آشنا و دلگیرانه ساز و دهل، جمعیت عزادار را به سوی میدان شهر و خره (گل) عاشورا فرا می‌خوانند. دسته دسته افراد سینه زن كه از سر تا پا در گل غلت خورده‌اند، در میان دسته‌های عزادار سینه زنان به‌سوی مركز شهر حركت می‌كنند و این مراسم تا ظهر عاشورا ادامه دارد. از دیگر رسم‌های روز عاشورای لرها مراسم «دختران چهل منبر» است. از اول صبح عاشورا، دخترانی سیاه‌پوش و نقابدار با پای برهنه به‌صورت گروهی، مجالس عزا و حسینیه‌های شهر را می‌گردند و با نیت خواسته‌های مختلف به‌ویژه بخت گشایی در هر جلسه و مراسم عزاداری یك شمع روشن می‌كنند تا چهل منبر را سر بزنند و چهل شمع روشن كنند.
حمل شیدونه در دزفول
مردم عزادار دزفول، در روز عاشورا طاقی با چهار گلدسته را به حرکت در می‌آورند که روی آن به سبک نقاشی‌های قهوه‌خانه‌ای، صحنه‌هایی از عاشورا به تصویر درآمده است. این طاق «شیدونه» نام دارد و نذورات مردم در آن پخش می‌شود. شیدونه‌ها به بزرگانی که در روز تاسوعا نقش داشته‌اند، اختصاص دارد.
واحد در بوشهر
آوای غم انگیز نوحه خوانی و نوازندگی سنج و دمام بوشهری‌ها در محرم و صفر، حکایت از دردها و غم‌های فراوان آن‌ها دارد. سینه زنی در بوشهر و سایر شهرهای خطه جنوب با شکوه خاصی برگزار می‌شود. سینه زنی بوشهری به این صورت است كه نوحه‌خوان در وسط می‌ایستد و بین پنج تا 20 حلقه انسانی دور او تشكیل می‌شود. سینه‌زن‌ها به صورت دایره‌ای می‌چرخند و حركت پای آنان با نوای نوحه‌خوان هماهنگی دارد؛ صحنه‌هایی بسیار تماشایی و شور انگیز که هر بیننده‌ای را تحت تا ثیر قرار می‌دهد.این نوع سینه‌زنی حالا از بوشهر به بقیه شهرهای جنوب نيز راه یافته است. اوج اجرای سینه‌زنی، هنگام اعلام واحد توسط نوحه‌خوان است که در آخرین لحظات سینه‌زنی و دمام که دریای مواج سینه زنان در اوج هیجان و شور و خلسه فرو رفته، پس از یک مکث کوتاه با صدای رسا می‌گوید «واحد» و گروه سینه‌زن یک صدا جواب می‌دهند «ا... واحد» و نوحه‌خوان نوحه واحد را مطابق و مناسب با روز عزا می‌خواند.از قدیمی‌ترین محله‌های بوشهر که از قدیم‌الایام مردم به برپایی مراسم سوگواری سید و سالار شهیدان پرداخته‌اند، چهار محل است که ازشب‌های ابتدایی محرم بیشتر بوشهری‌ها به آنجا می‌روند. در «شام غریبان» بوشهری‌ها در حالی که علم‌ها را به صورت خوابانده حمل می‌کنند با حرکت در معابر عمومی و اجتماع در مساجد، تکایا و حسینیه‌ها با خاموش کردن چراغ‌ها و در فضای تاریک در غم شهدای دشت کربلا و حالات خاندان رسول‌ا...(ص) اشک ماتم می‌ریزند.
کسانی که برای دیدن عزاداری به بوشهر می‌روند، باید بدانند که آنجا غذاهایی كه به صورت نذری پخته می‌شوند، بیشتر محلی هستند. در صبحانه، نان و‌اش بوشهری با سبزی و گوشت پخته بین عزاداران پخش می‌شود. ناهار و شام نيز بیشتر شكر پلو با شكر و زعفران و قیمه بوشهری با گوشت و نخود له شده می‌پزند.
محرم در سیستان و بلوچستان
در سیستان و بلوچستان، این سنت وجود دارد که مردم، سه روز قبل از عاشورا از پختن غذا پرهیز مي‌کنند و خانم ها از کارهایی مثل سوزن دوزی و حصیربافی که از هنرهای این استان محسوب می شود، دست می‌کشند و بیشتر وقت خود را به عزاداری و عبادت مي‌گذرانند. نوحه‌خوانی، زنجیر زنی و سینه زنی و خواندن مکرر زیارت عاشورا، از دیگر بخش های عزاداری است که توسط مردم انجام می شود. در روز عاشورا مردم چابهار، خیمه هایی که بر پا کرده بودند را آتش می زنند و یاد اسیران کربلا را با بر سر و سینه زدن، زنده و باحضرت زینب (س) و اسیران همدردی می کنند.
مرجع : قانون
