کد مطلب : ۳۲۱۷۴
حماسه اقتصادی در دستگاه امام حسین(ع)
سرفصل اول: کاهش هزینه‌ها توسط محرم و صفر با بهینه شدن روابط انسانی
یکی از ثمرات قیام عاشورا، آموزش ایثار است و ایثار خود مغز روابط انسانی بهینه و تکامل‌یافته است. لذا می‌توان این نتیجه را گرفت که هزینه برای برپایی عزای حسینی و اقامه آن برای بهینه شدن روابط انسانی و دینی است. وقتی روابط انسانی بهینه می‌شود، معضلات اجتماعی همچون طلاق کاهش پیدا می‌کند. با کاهش اصطکاک بین اراده‌ها، بیماری‌های روحی و روانی روند نزولی خود را طی می‌کند و پیوندهای اجتماعی در موضوعات مختلف کشور افزایش می‌یابد و همدلی چه در نهاد کوچکی چون خانواده و چه در کل جامعه افزایش یافته و طی مسیرهای دشوار آسان‌تر خواهد شد و در نتیجه هزینه‌های کشور کاهش پیدا خواهد کرد، که مهم‌ترین آن در حوزه سلامت و خانواده است. اخیرا وزارت بهداشت به سمت جذب بیشتر دانشجو و افزایش کد رشته‌محل‌‌های روانشناسی رفته چراکه آمارها حاکی از افزایش عدم تعادل روحی و روانی به‌علت سست شدن بیان خانواده در بخش‌هایی از اقشار کشور است.
سرفصل دوم: خدمات اقتصادی که مساجد و هیات‌ها به فقرا می‌دهند
خیریه‌ها و مراکز رسیدگی به امور مستضعفین که زیرمجموعه هیات‌ها و مساجد هستند، در سالیان اخیر در کشور افزایش یافته‌اند، به‌طوری که مبنی‌بر یکی از آمارهای غیررسمی حجم این کمک‌های مردمی با هزینه‌های کمیته امداد و بهزیستی برابری می‌کند. این خود یکی از وجوه زیرمجموعه دستگاه امام حسین(ع) محسوب می‌شود که منجر به ایجاد تشکیلات وسیع مردمی برای رسیدگی به امور محرومین مثل تشکیلات خودجوش فرهنگی شده است.
سرفصل سوم: مردمی‌سازی اقتصاد
دولت در برگزاری مراسم ایام محرم و صفر دخیل نیست و ورود آن در مقابل حضور مردم گم است. مردم هم در دستگاه امام حسین(ع) نمی‌گویند که چون دولت حضور دارد، پس ما نذری نمی‌دهیم و هیات برگزار نمی‌کنیم و این خود یک ظرفیت بزرگ انسانی را به وجود آورده است. خروجی این سرمایه عظیم مردمی در ایران و عراق چیست؟ یکی از خروجی‌ها این است که در همین شهر کوچک کربلا در ایام اربعین، 20 میلیون زائر حضور پیدا می‌کنند و در این مسیر و این شهر هیچ زائری نیست که مشکل جای خواب و بهداشت و غذا پیدا کند. اگر دولت عراق و ایران در کنار هم بخواهند خود را جایگزین این خیل مردمی کنند و به همه اعلام کنند که مسئولیت کامل با آنهاست و کسی حضور پیدا نکند، توان این کار را نخواهند داشت؛ ولی وقتی مردم حضور می‌یابند، این سرمایه عظیم و این مراسم با کمترین کم و کاستی شکل می‌گیرد. نکته اینجاست که این سرمایه عظیم مردمی که در ایام ماه‌های محرم و صفر شکل می‌گیرد، زیربنای فرهنگی دارد و یک جنبش نرم‌افزاری پشت سر آن است.
حال اگر این فرهنگ و جنبش نرم‌افزاری را استخراج کنیم و در جامعه برای 365 روز سال تعمیم دهیم و آن را در موضوعات اقتصادی پیاده کنیم، خیلی از مشکلات اقتصادی موجود حل خواهد شد. این سرمایه مردمی می‌تواند وجهه اقتصادی پیدا کند و حماسه‌آفرین شود. وجهه فرهنگی پیدا کند و حماسه‌آفرین باشد. وقف تنها یکی از هزاران ظرفیت اقتصادی این فرهنگ و جنبش نرم‌افزاری است که گسترش آن می‌تواند خیلی از مشکلات موجود نظام پولی و مالی کشور را حل کند. وقف هم مردمی است. محرومیت‌زدایی مردمی توسط هیات‌ها و مساجد یکی از این وجوه ظرفیت عظیم مردمی است. همه اینها مبتنی‌بر همان فرهنگ ایثاری است که در سرفصل اول ذکر شد.
در این یادداشت سعی می‌شود درخصوص مردمی‌سازی اقتصاد با الهام از مردمی بودن عزادارای برای امام حسین(ع) بحث شود. نکته مهمی که وجود دارد این است که رهبر معظم انقلاب بعد از تمام انتخابات‌ها فرمودند مردم حماسه سیاسی آفریدند. در سال 92 هم که به نام «حماسه سیاسی، حماسه اقتصادی» نامیده شد، معظم‌له این‌گونه فرمودند: «امسال ما عرض کردیم: حماسه سیاسی و حماسه اقتصادی. هر دو مقوله از مقولاتی است که آحاد ملت در آن می‌توانند نقش ایفا کنند؛ و تا آحاد ملت نقش ایفا نکنند، حماسه به‌وجود نمی‌آید.
البته بعضی‌ها ممکن است گرفتار باشند، بعضی‌ها تنبل باشند، بعضی‌ها شوق و شور لازم را نداشته باشند؛ وقتی قاطبه ملت، نوع مردم در سرتاسر کشور، با نگاه به آن چشم‌انداز روشن، انگیزه لازم را برای حرکت داشتند، حماسه به وجود می‌آید.»نکته اساسی در همه این حماسه‌های سیاسی، مردمی بودن آن بوده و این مردم بودند که این حماسه‌های سیاسی را آفریدند، نه دولت. مردم نقش اصلی را داشتند. دولت‌ها فقط نقش بستر‌سازی و زمینه‌چینی را داشتند و اگر مردم نبودند، دولت‌ها توان آفریدن این حماسه سیاسی را نداشتند.
حال جمهوری اسلامی این توانایی را از خود در این 37 سال گذشته نشان داده که می‌تواند بارها و بارها با کمک ابزار مردمی حماسه سیاسی بیافریند، ولی هنوز در ایجاد حماسه‌های اقتصادی یا فرهنگی اندر خم یک کوچه‌ایم.به نظر می‌رسد عدم دستیابی به حماسه‌های اقتصادی و فرهنگی چیزی جز حذف مردم از سوی دولت نباشد.
کشور جایی دچار مشکلات فرهنگی و اقتصادی شده که مردم در آن حضور نداشتند. در امور فرهنگی، اصلاح فرهنگی جامعه صرفا به سازمان تبلیغات اسلامی و وزارت ارشاد اسلامی واگذار شده و این نهادها هم در تمامی این سال‌ها عملکرد چشمگیری نداشته‌اند و هیچ‌وقت هم نمی‌توانند این بار بزرگ را بر دوش کشند و به مقصد برسانند. مردمی شدن اقتصاد که اصلی‌ترین مولفه اقتصاد مقاومتی است، سال‌هاست به فراموشی سپرده شده و در اجرای اصل 44 قانون اساسی نهادهای اقتصادی دولتی هم غالبا خصولتی شده‌اند. «این در حالی است که نگاه شیعی مبتنی‌بر جلو بردن کارها با زمینه‌سازی عمومی برای مردم و به صحنه کشاندن آنها برای حل مسائل در ارتباط دوجانبه با رهبری دینی سامان یافته است. از ابتدای نهضت شیعی هم در عصر حکومت و هم تقیه، محور اقتصادی در کنار محور فرهنگی-تبلیغی، سیاسی- مبارزاتی و تشکیلاتی نقش موثری داشته است. ساختار اقتصادی مبتنی‌بر وجوه شرعی متخذ از مردم و تولید اقتصادی و تامین سایر محورهای حرکت شیعی جزء این راهبردها بوده است که در زمان حضور معصومین و فقهای ما نمود داشته است.»
حالا اینکه مردم را چگونه می‌توان وارد عرصه فرهنگی و اقتصادی کرد، پاسخش در همین حضور مردمی در محرم و صفر است. مدل حضور مردمی در مراسم محرم و صفر نشان می‌دهد که چگونه می‌توان مردم را برای اداره اقتصادی، اجتماعی و سیاسی کشور برای تمام ایام سال پای صحنه آورد.
یکی از ثمرات قیام عاشورا، آموزش ایثار است و ایثار خود مغز روابط انسانی بهینه و تکامل‌یافته است. لذا می‌توان این نتیجه را گرفت که هزینه برای برپایی عزای حسینی و اقامه آن برای بهینه شدن روابط انسانی و دینی است. وقتی روابط انسانی بهینه می‌شود، معضلات اجتماعی همچون طلاق کاهش پیدا می‌کند. با کاهش اصطکاک بین اراده‌ها، بیماری‌های روحی و روانی روند نزولی خود را طی می‌کند و پیوندهای اجتماعی در موضوعات مختلف کشور افزایش می‌یابد و همدلی چه در نهاد کوچکی چون خانواده و چه در کل جامعه افزایش یافته و طی مسیرهای دشوار آسان‌تر خواهد شد و در نتیجه هزینه‌های کشور کاهش پیدا خواهد کرد، که مهم‌ترین آن در حوزه سلامت و خانواده است. اخیرا وزارت بهداشت به سمت جذب بیشتر دانشجو و افزایش کد رشته‌محل‌‌های روانشناسی رفته چراکه آمارها حاکی از افزایش عدم تعادل روحی و روانی به‌علت سست شدن بیان خانواده در بخش‌هایی از اقشار کشور است.
سرفصل دوم: خدمات اقتصادی که مساجد و هیات‌ها به فقرا می‌دهند
خیریه‌ها و مراکز رسیدگی به امور مستضعفین که زیرمجموعه هیات‌ها و مساجد هستند، در سالیان اخیر در کشور افزایش یافته‌اند، به‌طوری که مبنی‌بر یکی از آمارهای غیررسمی حجم این کمک‌های مردمی با هزینه‌های کمیته امداد و بهزیستی برابری می‌کند. این خود یکی از وجوه زیرمجموعه دستگاه امام حسین(ع) محسوب می‌شود که منجر به ایجاد تشکیلات وسیع مردمی برای رسیدگی به امور محرومین مثل تشکیلات خودجوش فرهنگی شده است.
سرفصل سوم: مردمی‌سازی اقتصاد
دولت در برگزاری مراسم ایام محرم و صفر دخیل نیست و ورود آن در مقابل حضور مردم گم است. مردم هم در دستگاه امام حسین(ع) نمی‌گویند که چون دولت حضور دارد، پس ما نذری نمی‌دهیم و هیات برگزار نمی‌کنیم و این خود یک ظرفیت بزرگ انسانی را به وجود آورده است. خروجی این سرمایه عظیم مردمی در ایران و عراق چیست؟ یکی از خروجی‌ها این است که در همین شهر کوچک کربلا در ایام اربعین، 20 میلیون زائر حضور پیدا می‌کنند و در این مسیر و این شهر هیچ زائری نیست که مشکل جای خواب و بهداشت و غذا پیدا کند. اگر دولت عراق و ایران در کنار هم بخواهند خود را جایگزین این خیل مردمی کنند و به همه اعلام کنند که مسئولیت کامل با آنهاست و کسی حضور پیدا نکند، توان این کار را نخواهند داشت؛ ولی وقتی مردم حضور می‌یابند، این سرمایه عظیم و این مراسم با کمترین کم و کاستی شکل می‌گیرد. نکته اینجاست که این سرمایه عظیم مردمی که در ایام ماه‌های محرم و صفر شکل می‌گیرد، زیربنای فرهنگی دارد و یک جنبش نرم‌افزاری پشت سر آن است.
حال اگر این فرهنگ و جنبش نرم‌افزاری را استخراج کنیم و در جامعه برای 365 روز سال تعمیم دهیم و آن را در موضوعات اقتصادی پیاده کنیم، خیلی از مشکلات اقتصادی موجود حل خواهد شد. این سرمایه مردمی می‌تواند وجهه اقتصادی پیدا کند و حماسه‌آفرین شود. وجهه فرهنگی پیدا کند و حماسه‌آفرین باشد. وقف تنها یکی از هزاران ظرفیت اقتصادی این فرهنگ و جنبش نرم‌افزاری است که گسترش آن می‌تواند خیلی از مشکلات موجود نظام پولی و مالی کشور را حل کند. وقف هم مردمی است. محرومیت‌زدایی مردمی توسط هیات‌ها و مساجد یکی از این وجوه ظرفیت عظیم مردمی است. همه اینها مبتنی‌بر همان فرهنگ ایثاری است که در سرفصل اول ذکر شد.
در این یادداشت سعی می‌شود درخصوص مردمی‌سازی اقتصاد با الهام از مردمی بودن عزادارای برای امام حسین(ع) بحث شود. نکته مهمی که وجود دارد این است که رهبر معظم انقلاب بعد از تمام انتخابات‌ها فرمودند مردم حماسه سیاسی آفریدند. در سال 92 هم که به نام «حماسه سیاسی، حماسه اقتصادی» نامیده شد، معظم‌له این‌گونه فرمودند: «امسال ما عرض کردیم: حماسه سیاسی و حماسه اقتصادی. هر دو مقوله از مقولاتی است که آحاد ملت در آن می‌توانند نقش ایفا کنند؛ و تا آحاد ملت نقش ایفا نکنند، حماسه به‌وجود نمی‌آید.
البته بعضی‌ها ممکن است گرفتار باشند، بعضی‌ها تنبل باشند، بعضی‌ها شوق و شور لازم را نداشته باشند؛ وقتی قاطبه ملت، نوع مردم در سرتاسر کشور، با نگاه به آن چشم‌انداز روشن، انگیزه لازم را برای حرکت داشتند، حماسه به وجود می‌آید.»نکته اساسی در همه این حماسه‌های سیاسی، مردمی بودن آن بوده و این مردم بودند که این حماسه‌های سیاسی را آفریدند، نه دولت. مردم نقش اصلی را داشتند. دولت‌ها فقط نقش بستر‌سازی و زمینه‌چینی را داشتند و اگر مردم نبودند، دولت‌ها توان آفریدن این حماسه سیاسی را نداشتند.
حال جمهوری اسلامی این توانایی را از خود در این 37 سال گذشته نشان داده که می‌تواند بارها و بارها با کمک ابزار مردمی حماسه سیاسی بیافریند، ولی هنوز در ایجاد حماسه‌های اقتصادی یا فرهنگی اندر خم یک کوچه‌ایم.به نظر می‌رسد عدم دستیابی به حماسه‌های اقتصادی و فرهنگی چیزی جز حذف مردم از سوی دولت نباشد.
کشور جایی دچار مشکلات فرهنگی و اقتصادی شده که مردم در آن حضور نداشتند. در امور فرهنگی، اصلاح فرهنگی جامعه صرفا به سازمان تبلیغات اسلامی و وزارت ارشاد اسلامی واگذار شده و این نهادها هم در تمامی این سال‌ها عملکرد چشمگیری نداشته‌اند و هیچ‌وقت هم نمی‌توانند این بار بزرگ را بر دوش کشند و به مقصد برسانند. مردمی شدن اقتصاد که اصلی‌ترین مولفه اقتصاد مقاومتی است، سال‌هاست به فراموشی سپرده شده و در اجرای اصل 44 قانون اساسی نهادهای اقتصادی دولتی هم غالبا خصولتی شده‌اند. «این در حالی است که نگاه شیعی مبتنی‌بر جلو بردن کارها با زمینه‌سازی عمومی برای مردم و به صحنه کشاندن آنها برای حل مسائل در ارتباط دوجانبه با رهبری دینی سامان یافته است. از ابتدای نهضت شیعی هم در عصر حکومت و هم تقیه، محور اقتصادی در کنار محور فرهنگی-تبلیغی، سیاسی- مبارزاتی و تشکیلاتی نقش موثری داشته است. ساختار اقتصادی مبتنی‌بر وجوه شرعی متخذ از مردم و تولید اقتصادی و تامین سایر محورهای حرکت شیعی جزء این راهبردها بوده است که در زمان حضور معصومین و فقهای ما نمود داشته است.»
حالا اینکه مردم را چگونه می‌توان وارد عرصه فرهنگی و اقتصادی کرد، پاسخش در همین حضور مردمی در محرم و صفر است. مدل حضور مردمی در مراسم محرم و صفر نشان می‌دهد که چگونه می‌توان مردم را برای اداره اقتصادی، اجتماعی و سیاسی کشور برای تمام ایام سال پای صحنه آورد.
مرجع : فرهیختگان
