سفره هاي نذري محرم نماد رسوم مذهبي زنجان

در شهر زنجان از قدیم رسم بر این بوده است که شخصی نیازمند نذر کرده و به یکی از ائمه متوسل می‌شود که در این بین امام حسین بیشتر مورد توجه بوده و نذر می شود که اگر آرزویش برآورده شد، سفره بیندازد که با برآورده شدن حاجت، سفره‌ای روی زمین پهن می‌شود که بنا به اعتقاد قلبی صاحبخانه و نذر وی به یکی از نام‌‌های ائمه از جمله حضرت رقیه(س)، حضرت ابوالفضل(ع)، امام زمان(ع) و یا پنج تن آل‌عبا آراسته می‌شود.» اين جملات بخشي از نوشته هاي رحمان محمدی در کتاب «سفره‌های نذری زنجانی ها" است. نذري هايي که اداب و رسوم خاص خود را را دارند و در سراسر کشور شهره هستند.
صادق رفیعی از قدیمی‌های شهر که خادم مسجد حسینیه زنجان نیز در زمینه آداب و روسوم این مکان مقدس می‌گوید: در طول سال شاید بیش از هزار سفره در این مسجد به نیت برآورده شدن حاجات برپا شود و خانم‌ها با سبدهایی که داخل آن پذیرایی ساده از جمله نان‌سنگک، پنیر، سبزی و خرما گذاشته‌اند از مهمانان پذیرایی می‌کنند و گه‌گاه آش و شله‌زرد هم پخش می‌شود.

دویهج و قویماق نذری سفره زنجانی ها
سفره حضرت رقیه(س) ساده‌ترین، مردمی‌ترین و گسترده‌ترین سفره و سفره حضرت ابوالفضل(ع) مفصل‌ترین سفره‌ای است که برگزار می‌شود، اما با توجه به نوع سفره ، خوراکی‌های مختلفی در آن چیده می‌شود. ماهرخ سلیمانی که هر ماه در منزل، مراسم سفره برگزار می‌کند، می‌گوید: در سفره فاطمه‌زهرا نان، سبزی و حلوا و در زنجان با دویهج و قویماق از مهمانان پذیرایی می‌شود. اما آش‌رشته و آجیل مشکل‌گشا جزء اصلی سفره حضرت ابوالفضل(ع) است و سفره حضرت رقیه‌(س) که ساده‌تر از همه است با نان، پنیر، خرما و سبزی آراسته می‌شود و میوه و شیرینی جزء پذیرایی این همه سفره‌هاست. دویمج خوراک مخصوصی است که در زنجان مرسوم بوده و در روضه حضرت فاطمه‌زهرا‌(س) پخش می‌شود. خانم سلیمانی در این زمینه، می‌گوید: هرکس نذری به این حضرت داشته باشد، با حاجت روا شدن این خوراک را که یک شیرینی دارچینی است، تهیه کرده و در سفره بین مهمانان پخش می‌کند که طبق اعتقاد قدیمی، مردها نباید از آن بخورند.

این شغل نیست یک عشق و علاقه قلبی است
زهرا محمدی از روضه‌خوان‌های قدیمی شهر است که این هنر را از مادر به ارث برده، می‌گوید: 17 سال است که در این مجالس شرکت می‌کنم، اما در گذشته این‌گونه نبود. آن زمان هیئت دختران را داشتم که هر هفته به دعوت یکی از خانم‌ها در منزل وی گردهم می‌آمدیم و با شروع مراسم که معمولا سه بعدازظهر بود، سه نفر با صدای خوش با قرآن و دعا و مناجات جلسه را شروع می‌کردند و در ادامه هرکس با تلاوت دو یا پنج آیه از قرآن که گاه به درخواست صاحب‌خانه سوره یاسین خوانده می‌شد، جلسه را تمام می‌کردیم و در پایان مراسم با چای و خرما، میوه، گاهی نان و پنیر و آش از مهمانان پذیرایی می‌شد.
وقتی درباره کارش می‌پرسم می‌گوید: این شغل نیست یک عشق و علاقه قلبی است و ادامه می‌دهد: مادرم کتاب‌های زیادی داشت و از روی آن‌ها همیشه با صدای خوش و با اندوه روضه ائمه را برای من و برادرم زمزمه می‌کرد و من عشق به ائمه را با صدای خوش مادر در قلبم ضبط و ثبت می‌کردم و بعدها با خواندن کتاب‌های ولی‌اله کلامی و تعمق در معانی و لحن گفتاری آن، خودم را بیشتر تمرین دادم که کتاب‌های مانند منتهی‌الامال، لهوف و نیز حماسه حسینی، بسیار برای من راهگشا بوده‌اند. وی در ادامه می‌گوید: متاسفانه بسیاری از روضه‌خوان‌ها چه مرد و چه زن، توجهی به درستی مطالب ندارند و صرفا به‌خاطر داشتن صدای خوش و گریاندن مردم، مطالبی را از زبان ائمه ذکر می‌کنند که درست نیست و من این روضه‌ها را نمی‌خوانم چون اصولا اشتباه و خرافات است.

بدعتهای غلط و مراسم پرزرق و برق به نام ائمه
صابر اجلی کارشناس مذهبی و مبلغ دینی نيز با اشاره به آداب و روسوم ماه محرم می گوید : برگزاری سفره‌های صلوات ائمه مانند دیگر شهرها از قدیم در بین زنان این شهر مرسوم بوده است که با دعا و مناجات به‌خصوص دعای توسل آغاز می‌شود و پس از تلاوت سوره‌هایی از قرآن مجید، دعاهایی مانند زیارت‌عاشورا، دعای‌عهد، دعای‌ندبه، حدیث شریف کساء و دعاهای مخصوص ایام هفته توسط افرادی که صدای خوب و خوشی دارند، قرائت می‌شود. پس از آماده شدن دل‌ها مداحی و سوگواری مخصوص امامی که سفره به نامش چیده شده، توسط مداح اجرا می‌شود و با پایان یافتن دعا و مناجات، سفره باز می‌شود که با انواع نوشیدنی‌ها و خوردنی‌های رنگارنگ تزئین شده است که حاضران علاوه‌بر خوردن، مقداری را هم برای اهل منزل می‌برند.
وی در ادامه ازبدعتهای غلط و مراسم پرزرق و برقی یاد می کند که داخل خانه‌ها برگزار می‌شود، و می‌گوید: این مجالس مذهبی که به اسم ائمه شکل می‌گیرند روزگاری فقط مجلس دعا بوده، اما امروز تنها بهانه‌ای برای جمع کردن زنان محله و خویشاوندان است تا بر چشم و هم‌چشمی‌ها دامن بزنند که گاه با غیبت و تهمت هم همراه است .
سفره‌های نذری بانوان زنجانی نمونه‌ای زیبا از دریای معرفت حسین "ع"و خاندان اوست که باید با زدودن ناپاکی‌ها از آن، به خصلت ائمه و معصومان نزدیک شد و این نیازمند فرهنگ‌سازی رسانه‌ها و مبلغان دینی است تا با فرهنگ‌سازی درست و ساماندهی و آموزش مداحان و بانیان این مراسم‌ها، از تشریفات کاسته و مردم را متوجه اصل برپایی سفره‌ها کنند.