سخنان غیر مستند منتسب به امام حسین(ع)(پرسش و پاسخ)

در محافل مذهبی و روضه‌خوانی و نگارش برخی متون سخنانی را در قالب نظم و نثر به امام حسین(ع) نسبت می‌دهند که در کتابهای مرجع هیچ سند و مدرکی برای آنها یافت نمی‌شود. لطفا اهم مصادیق این نوع مطالب را بیان کنید؟

پاسخ:
مقتل‌نگاران و روضه‌خوانان، سخنان بسیاری را در قالب نثر و نظم به امام حسین(ع) نسبت داده‌اند که هرگز سند و مدرکی برای آنها نمی‌توان یافت. بعضی از آن سخنان با اینکه غیر مستند و جعلی‌اند، بسیار مشهور و متداول نیز هستند و از آنجا که مقبولیت عام یافته‌اند، برخی از پژوهشگران و نویسندگان بنام و معاصر نیز آنها را مسلّم‌الصدور پنداشته، بدون تأمل و تحقیق، در آثار خود به عنوان سخنی از سخنان امام حسین(ع) آورده‌اند. امروز هم بسیاری از مؤلفان و مبلّغان پیوسته آنها را در تألیفات و تبلیغات خویش از زبان امام حسین(ع) می‌نویسند و در شمارگان فراوانی منتشر می‌کنند؛ غافل از آنکه امام حسین(ع) هرگز آن سخنان را نگفته و به زبان نیاورده است و آن سخنان، هریک مصداق آشکاری است از آن ضرب‌المثل معروف که می‌گوید: «ربّ مشهورٍ لا اصل له.» چه بسیار سخنان مشهوری که پایه و اساس ندارد.
این‌گونه سخنان حدیث‌گونه، به‌ویژه در میان اشعاری که به امام حسین(ع) نسبت داده می‌شود فراوان است. دهها بلکه صدها بیت از این‌گونه اشعار را تنها در کتابی مجهول‌المؤلف به نام «ادب الحسین و حماسته» می‌توان یافت ما در اینجا تنها بعضی از آن سخنان را که بسیار مشهور و معروف‌اند و اکنون نیز برخی از مؤلفان و نویسندگان و روضه‌خوانان آنها را از سخنان امام حسین(ع) می‌پندارند و از زبان آن حضرت نقل می‌کنند، مورد بررسی قرار می‌دهیم.

اِنّ الحیاهًْ عقیدهًْ و جهاد
این مطلب به‌عنوان سخنی از سخنان امام حسین(ع) زبانزد خاص و عام است و به‌جز اهل تحقیق، همگان آن را از زبان آن حضرت نقل می‌کنند. استاد شهید مطهری معتقد است این سخن را سند و مدرکی نیست و از نظر مفهوم و محتوا نمی‌تواند درست باشد. مرحوم علامه جعفری(ره) در شرح نهج‌البلاغه خود نوشته است: «مقدس‌ترین خونهایی که در این خاکدان به زمین ریخته است، خونهای دفاع کنندگان از ایمان به حقایق «حیات معقول» بوده است که می‌گفت: قِفْ دونَ رأیک فی الحیاهًِْ مُجاهداً اِنَّ الحیاهًَْ عَقیدهًْ و جٍهادء» در برابر نظر خودت در زندگی مجاهدانه بایست که همانا زندگی عقیده و جهاد در راه آن است. از این سخن استاد تنها همین قدر فهمیده می‌شود که این سخن، مصرعی از یک بیت شعر است و حدیث و روایت نیست. در کتاب «موسوعه کلمات الامام الحسین» هم این سخن منسوب به امام حسین(ع) نیامده است. سرانجام، یکی از پژوهشگران معاصر با انتشار مقاله‌ای پرده از راز این معما چندین ساله ما برداشت و ثابت کرد که این سخن روایت یا حدیث نیست و از امام حسین(ع) نقل نشده است، بلکه یکی از شعرای معاصر مصری، یعنی احمد شوقی، آن را سروده است. (اقبال الاعمال، سید رضی الدین علی بن طاوس، تحقیق جواد قیومی، قم، دفتر تبلیغات، 1416 ق)