کد مطلب : ۳۲۵۴۲
آیت الله گرامی:حفظ امامت با رشادتهای حضرت زهرا(س) محقق شده است
مقام و منزلت حضرت صدیقه طاهره سلام الله علیها و نقش آن حضرت در نهضت اسلامی دو موضوعی است که پرداختن به آن می تواند بخش مهمی از ابعاد شخصیتی آن حضرت را نمایان کند.شفقنا در گفت وگو با آیت الله گرامی به بررسی این دو موضوع می پردازد.
آیت الله گرامی دو ماه پایانی حیات حضرت زهرا سلام الله علیها را مهمترین قسمت زندگی آن حضرت دانسته و معتقد است که حفظ امامت با رشادتهای حضرت صدیقه طاهره محقق شده است.
* در بیان کسانی که درباره فضیلت حضرت زهرا سلام الله علیها سخن می گویند بیشتر عناوینی مانند دختر پیامبر، همسر علی و مادر حسنین علیهم السلام شنیده می شود. آیا مهمترین فضائل حضرت رابطه نسبی ایشان با سایر حضرات است؟
روایاتی ما داریم که اصالت خود شخص ایشان را به خوبی نشان می دهد ، نه به عنوان این که دختر پیغمبر یا همسر علی یا مادر حسنین است. در همان جلد مربوطه به ایشان از کتاب بحار روایتی وجود دارد و آن اینکه خداوند نور پیغمبر را آفرید و از نور پیغمبر عرش را آفرید، نور حضرت امیر را آفرید کرسی را آفرید و این انوار منشأ خلقت آسمان و زمین و … شد و با وجود خلقت این انوار هنوز ظلمت بر قرار بود، هنوز ظلمت به کلی رفع نشده بود، ملائکه شکایت بردند به خداوند متعال از ظلمت، فخلق الله الزهرا، خداوند زهرا را آفرید و ظلمت از بین رفت، تعبیر روایت است که قبل از خلقت حضرت زهرا هنوز کلا ظلمت از بین نرفته بود و با خلقت او ظلمت از بین رفت.
روایت مشهور ” لولاک” هم در زمینه فضیلت حضرت وجود دارد. روایت می گوید” لولاک لما خلقت الأفلاک و لولا علیٌ ما خلقتک و لولا فاطمه لما خلقتکما” این هم نشان می دهد که غرض از خلقت پیغمبر و حضرت امیر علیهما السلام، حضرت زهرا (علیها سلام) بوده است.
* گروهی به سند این حدیث اشکال می کنند و بزرگی درباره این حدیث عبارت ” لایصدقوا عن یقال لولا فاطمه لما خلق الله محمد” به کار برده است. نظر حضرت عالی درباره این اشکالات چیست؟
بله؛ یک بحثهایی وجود دارد که سند این حدیث درست نیست و یا اینکه سند ندارد و یا معنایش درست نیست. و این عبارت “لا یصدقوا ” را هم مرحوم عسگری به کار برده بودند یا بعضی های دیگر در منبر این حدیث ار مطرح و رد کرده بودند. من هم از این بیانات تعجب می کنم؛ به فرض اینکه یک حدیثی را راجع به فضائل اهل بیت علیهم السلام قبول نداشته باشند، مطرح کردن و رد کردن این ها مناسب نیست. به نظر من احتمال دارد این حدیث درست باشد. اولا از بعد سندی باید بگوییم روایات زیادی در باب فضائل دیگران داریم که یا سند ندارد و یا سند آن درست نیست ولی این طور نیست که اصلا در هیچ کتابی نیامده باشد. به قول “آقای معرفت”- که فوق العاده نوشته بود – اگر یک مداحی یک حرفی بزند نباید شرعش کنید. اینجا صحبت از مداح نیست بلکه مرحوم تهرانی این حدیث را در “شفاء الصدور” آورده و البته برخی دیگر هم نقل کرده اند که ما این بحث را در آن جزوه “لولا فاطمه” آوردیم.
از نظر معنا هم این دو روایت دور از نظر نیستند. اجمالا باید بگوییم یا به دستورات اسلام معتقدیم یا معتقد نیستیم. یا می پذیریم که دستورات اسلام یک زیبایی معنوی به انسان می دهد یا نمی پذیریم. دستوراتی که برای اصل تولد یک شخص است برای انعقاد نطفه اش است برای دورۀ شیرخوارگی اش است، آنچه را که در اسلام مطرح است به عنوان راه خوب برای تولید خوب فرزند و برای پرورش خوب فرزند فقط دربارۀ حضرت زهرا پیاده شده و دربارۀ هیچ کس دیگری پیاده نشده است. یک کسی نطفۀ منعقده اش از غذای بهشتی باشد، دستور می دهد مرد از زن چهل روز فاصله بگیرد در حقیقت هم تقویت نطفه است و هم جنبه های عبادت و معنویت و فنای فی الله، آن هم در مسجد معتکف شود ؛ یعنی اعتکاف مقدمه برای نزدیکی و تماس شود و بعد هم بچه داری، در دوران شیرخوارگی مادر دائما در حال ارتباط با خدا و مخصوصا حالت اعتزالی که از همه پیدا کرده بود و دیگران با او قطع رابطه پیدا کرده بودند و فقط او بود و خدای خودش و دائما یا الله گویان بود در حقیقت، این ها بی اثر نیست و اثرات خیلی خیلی بالایی دارد و برای وضع حمل او، زن های بهشتی از عالم دیگر بیایند، آسیه و مادر موسی و … به عنوان قابله بیایند، این ها همه مؤثر است ، اگر اینها موثر است پس در زیبایی معنوی شخص اثر دارد. این مطالبی که بیان شد فقط دربارۀ حضرت زهرا سلام الله علیها گفته شده و دربارۀ احدی گفته نشده است. وقتی دربارۀ ایشان گفته شد پس ایشان گل سر سبد عالم است؛ مگر اینکه بگوییم اینها اثر ندارد که معنای این سخن این است که اهداف اسلام لغو باشد، اینطور نیست.
بنابراین ایشان آن زیبایی مطلق عالم می شود و خودش مطرح است نه به عنوان دختر پیغمبر، البته مربی اش پیغمبر است و این هم موثر است، این هم یکی از حسن های او است که چنین معلم خوبی داشته باشد که کسی هم چنین معلمی نداشته است، معلم اش بهترین معلم، دامن بهترین دامن، دورۀ حمل بهترین مورد، دورۀ شیرخوارگی بهترین، همه اش بهترین است، این ها همه نشان می دهد که او اصل است.
* روایتی که فرمودید که ظلمت بود و با وجود حضرت فاطمه سلام الله علیها بر طرف شد را اگر با جود حضرت امیر و پیامبر تفسیر کنیم چطوری می توانیم این را بیان کنیم؟
ج: ما این روایت را داریم نمی توانیم بگوییم دروغ است حتما، توجیه هم همین باید باشد، بالاخره چیزهایی که دربارۀ حضرت زهرا هست آیا معتقدیم این ها اثر دارد یا ندارد اگر بگوییم اثر ندارد پس یعنی احکام اسلام بیخودی است اگر اثر دارد پس اثر دارد در زیبایی معنوی.
*کدام یک از جنبه های زندگی حضرت صدیقه طاهره سلام الله علیها را برجسته می بینید؟
آن دو ماه زندگی بعد از پیغمبر، آن دو ماه تمام برکت زندگی حضرت فاطمه بود، حفظ مقام امامت فوق نبوت است و حفظ امامت در این دو ماه انجام می شود. نبوت و امامت اجرای قانون است، و روایاتی ناظر به این مطلب نیز وجود دارد. امامت فوق نبوت است، حفظ امامت به همین تناسب بسیار مهم است و حضرت زهرا سلام الله علیها بود که امامت را حفظ کرد. بعد از پیغمبر وقتی به خانه حضرت حمله کردند،می خواستند حضرت امیر را از بین ببرند، حضرت امیر با صبر آن را تحمل کرد، اگر می خواست مبارزه کند باعث اختلاف عمیقی می شد و الا حضرت دارای قدرتی معنوی است که در قضیه در قلعه خیبر نمود آن را می بینیم . مبارزه حضرت امیر علیه السلام می توانست زمینه را برای اصحاب ارتداد که بیرون مدینه منتظر مسائل داخلی بودند، فراهم کند.
مگر با یک معجزه ای خارق العاده ای حضرت بخواهد جلو این جریان بایستد که بنا نبود عالم اختیار انسانها، با آن معجزه ها درست شود، لذا حضرت صبر و تحمل کردند؛ ولی اسلام هم به حال خود رها نشد، این حضرت زهرا بود که فریاد زد و در دفاع از حضرت به مسجد آمد. حفظ امامت با همان دو ماه زندگی حضرت زهرا سلام الله علیها محقق شد .
من اصلا یادم نبود؛ بعد مراجعه کردم دیدم که در همان روز اول به حضرت سیلی زدند و اینها … غرض آن فعالیت که حضرت را آنقدر زدند که حضرت افتاد روی زمین بعد وقتی بلند شد پرسید که علی را کجا بردند؟ گفتند بردند مسجد، دنبال علی دوید .در مسجد غوغا کرد . حضرت زهرا در آن روز، فریاد زد بعد هم وقتی کار تمام شد باز هم دفاع را رها نکرد و خطبه ی مفصلی خواند. حضرت زهرا سلام الله علیها آن دو ماه بعد از پیغمبر مهم ترین انجام وظیفه را انجام دادند.
* شما معتقدید که اگر حضرت زهرا نبودند عنوان” ولایت” هم از بین می رفت؟
به حسب ظاهر بله، اگر حضرت زهرا نبود کسی دفاع موثر نداشت، سلمان و اباذر و چند نفر دیگر سخنرانی هایی کردند ولی اثری نداشت.کسی توانست آنها را عقب بزند فاطمه زهرا سلام الله علیها بود .
چه عاملی باعث شد که حضرت بتواند در این برهه از زمان این نقش برجسته را ایفا کنند؟
موقعیت حضرت ، روایاتی که پیغمبر راجع به حضرت زهرا بیان فرموددند راجع به احدی بیان نشده است. رسول خدا دست حضرت زهرا را بوسید. آخرین کسی که وقتی پیغمبر می خواهد از مدینه برود از او خداحافظی می کند فاطمه سلام الله علیها است و وقتی برمی گردند با اول کسی که دیدار می کرد حضرت زهرا سلام الله است. عبارت” فداها ابوها “دربارۀ حضرت زهرا سلام الله علیها است و دربارۀ احدی همچنین تعبیراتی نیست. لذا آن دو مجبور شدند که به خدمت حضرت زهرا بیایند تا بتوانند رضایت آن حضرت را جلب کنند. حضرت گفتند پرده ای زدند و بعد فرمودند می دانید که پیغمبر فرمود من آذی فاطمه فقد آذانی، کسی که فاطمه را اذیت کند مرا اذیت کرده و از آنها اقرار گرفتتند. حضرت دست بلند کردند و گفتند خدایا تو شاهد باش من از اینها رازی نیستم. این دو نفر اگر مجبور نبودند که نمی آمدند . انقدر قضیه مهم بود که وقتی قبر حضرت زهرا سلام الله مشخص نشد می خواستند بروند نبش قبر کنند و حضرت را تشییع کنند، یعنی همین که تشییع زهرا نبودند برایشان شکننده بود.
* از این برهۀ برجسته زندگی حضرت زهرا برای دنیای امروز می شود چه استفاده ای کرد؟
برای حفظ مسائل مورد به دین همه مسئولند و اگر نیاز بود باید برای حفظ دین قیام کرد فکر می کنید چقدر حضرت در این مورد موفق بود؟
حضرت زهرا سلام الله علیها هم توانست حضرت امیر را حفظ کند و هم مانع نابودی ولایت و امامت شدند. درست است که حضرت امیر به ناچار گوشه نشینی را انتخاب کردند ولی آنها می خواستند حضرت را از بین ببرند. بعد ها مراقب حضرت بودند که مبادا حضرت به فکر خلافت بیفتد. یک وقتی دومی از ابن عباس پرسید که “از پسر عمویت چه خبر؟ آیا باز هم به فکر خلافت هست؟” یعنی مراقب اش بودند که در فکرش چه می گذرد، حضرت زهرا او را حفظ کردند. بعد از آن دو ماه شرایط یک قدری آرام شد ولی دورا دور مراقب بودند و از حضرت امیر تحرکی نمی دیدند . حضرت هم مشغول نوشتن تفسیر شدند. آن مدت اولیه که احتمال می دادند حضرت در فکر حکومت باشد و می خواستند ایشان را از سر راه خود بردارند فقط حضرت زهرا سلام الله بودند که حضرت را حفظ کردند.
آیت الله گرامی دو ماه پایانی حیات حضرت زهرا سلام الله علیها را مهمترین قسمت زندگی آن حضرت دانسته و معتقد است که حفظ امامت با رشادتهای حضرت صدیقه طاهره محقق شده است.
* در بیان کسانی که درباره فضیلت حضرت زهرا سلام الله علیها سخن می گویند بیشتر عناوینی مانند دختر پیامبر، همسر علی و مادر حسنین علیهم السلام شنیده می شود. آیا مهمترین فضائل حضرت رابطه نسبی ایشان با سایر حضرات است؟
روایاتی ما داریم که اصالت خود شخص ایشان را به خوبی نشان می دهد ، نه به عنوان این که دختر پیغمبر یا همسر علی یا مادر حسنین است. در همان جلد مربوطه به ایشان از کتاب بحار روایتی وجود دارد و آن اینکه خداوند نور پیغمبر را آفرید و از نور پیغمبر عرش را آفرید، نور حضرت امیر را آفرید کرسی را آفرید و این انوار منشأ خلقت آسمان و زمین و … شد و با وجود خلقت این انوار هنوز ظلمت بر قرار بود، هنوز ظلمت به کلی رفع نشده بود، ملائکه شکایت بردند به خداوند متعال از ظلمت، فخلق الله الزهرا، خداوند زهرا را آفرید و ظلمت از بین رفت، تعبیر روایت است که قبل از خلقت حضرت زهرا هنوز کلا ظلمت از بین نرفته بود و با خلقت او ظلمت از بین رفت.
روایت مشهور ” لولاک” هم در زمینه فضیلت حضرت وجود دارد. روایت می گوید” لولاک لما خلقت الأفلاک و لولا علیٌ ما خلقتک و لولا فاطمه لما خلقتکما” این هم نشان می دهد که غرض از خلقت پیغمبر و حضرت امیر علیهما السلام، حضرت زهرا (علیها سلام) بوده است.
* گروهی به سند این حدیث اشکال می کنند و بزرگی درباره این حدیث عبارت ” لایصدقوا عن یقال لولا فاطمه لما خلق الله محمد” به کار برده است. نظر حضرت عالی درباره این اشکالات چیست؟
بله؛ یک بحثهایی وجود دارد که سند این حدیث درست نیست و یا اینکه سند ندارد و یا معنایش درست نیست. و این عبارت “لا یصدقوا ” را هم مرحوم عسگری به کار برده بودند یا بعضی های دیگر در منبر این حدیث ار مطرح و رد کرده بودند. من هم از این بیانات تعجب می کنم؛ به فرض اینکه یک حدیثی را راجع به فضائل اهل بیت علیهم السلام قبول نداشته باشند، مطرح کردن و رد کردن این ها مناسب نیست. به نظر من احتمال دارد این حدیث درست باشد. اولا از بعد سندی باید بگوییم روایات زیادی در باب فضائل دیگران داریم که یا سند ندارد و یا سند آن درست نیست ولی این طور نیست که اصلا در هیچ کتابی نیامده باشد. به قول “آقای معرفت”- که فوق العاده نوشته بود – اگر یک مداحی یک حرفی بزند نباید شرعش کنید. اینجا صحبت از مداح نیست بلکه مرحوم تهرانی این حدیث را در “شفاء الصدور” آورده و البته برخی دیگر هم نقل کرده اند که ما این بحث را در آن جزوه “لولا فاطمه” آوردیم.
از نظر معنا هم این دو روایت دور از نظر نیستند. اجمالا باید بگوییم یا به دستورات اسلام معتقدیم یا معتقد نیستیم. یا می پذیریم که دستورات اسلام یک زیبایی معنوی به انسان می دهد یا نمی پذیریم. دستوراتی که برای اصل تولد یک شخص است برای انعقاد نطفه اش است برای دورۀ شیرخوارگی اش است، آنچه را که در اسلام مطرح است به عنوان راه خوب برای تولید خوب فرزند و برای پرورش خوب فرزند فقط دربارۀ حضرت زهرا پیاده شده و دربارۀ هیچ کس دیگری پیاده نشده است. یک کسی نطفۀ منعقده اش از غذای بهشتی باشد، دستور می دهد مرد از زن چهل روز فاصله بگیرد در حقیقت هم تقویت نطفه است و هم جنبه های عبادت و معنویت و فنای فی الله، آن هم در مسجد معتکف شود ؛ یعنی اعتکاف مقدمه برای نزدیکی و تماس شود و بعد هم بچه داری، در دوران شیرخوارگی مادر دائما در حال ارتباط با خدا و مخصوصا حالت اعتزالی که از همه پیدا کرده بود و دیگران با او قطع رابطه پیدا کرده بودند و فقط او بود و خدای خودش و دائما یا الله گویان بود در حقیقت، این ها بی اثر نیست و اثرات خیلی خیلی بالایی دارد و برای وضع حمل او، زن های بهشتی از عالم دیگر بیایند، آسیه و مادر موسی و … به عنوان قابله بیایند، این ها همه مؤثر است ، اگر اینها موثر است پس در زیبایی معنوی شخص اثر دارد. این مطالبی که بیان شد فقط دربارۀ حضرت زهرا سلام الله علیها گفته شده و دربارۀ احدی گفته نشده است. وقتی دربارۀ ایشان گفته شد پس ایشان گل سر سبد عالم است؛ مگر اینکه بگوییم اینها اثر ندارد که معنای این سخن این است که اهداف اسلام لغو باشد، اینطور نیست.
بنابراین ایشان آن زیبایی مطلق عالم می شود و خودش مطرح است نه به عنوان دختر پیغمبر، البته مربی اش پیغمبر است و این هم موثر است، این هم یکی از حسن های او است که چنین معلم خوبی داشته باشد که کسی هم چنین معلمی نداشته است، معلم اش بهترین معلم، دامن بهترین دامن، دورۀ حمل بهترین مورد، دورۀ شیرخوارگی بهترین، همه اش بهترین است، این ها همه نشان می دهد که او اصل است.
* روایتی که فرمودید که ظلمت بود و با وجود حضرت فاطمه سلام الله علیها بر طرف شد را اگر با جود حضرت امیر و پیامبر تفسیر کنیم چطوری می توانیم این را بیان کنیم؟
ج: ما این روایت را داریم نمی توانیم بگوییم دروغ است حتما، توجیه هم همین باید باشد، بالاخره چیزهایی که دربارۀ حضرت زهرا هست آیا معتقدیم این ها اثر دارد یا ندارد اگر بگوییم اثر ندارد پس یعنی احکام اسلام بیخودی است اگر اثر دارد پس اثر دارد در زیبایی معنوی.
*کدام یک از جنبه های زندگی حضرت صدیقه طاهره سلام الله علیها را برجسته می بینید؟
آن دو ماه زندگی بعد از پیغمبر، آن دو ماه تمام برکت زندگی حضرت فاطمه بود، حفظ مقام امامت فوق نبوت است و حفظ امامت در این دو ماه انجام می شود. نبوت و امامت اجرای قانون است، و روایاتی ناظر به این مطلب نیز وجود دارد. امامت فوق نبوت است، حفظ امامت به همین تناسب بسیار مهم است و حضرت زهرا سلام الله علیها بود که امامت را حفظ کرد. بعد از پیغمبر وقتی به خانه حضرت حمله کردند،می خواستند حضرت امیر را از بین ببرند، حضرت امیر با صبر آن را تحمل کرد، اگر می خواست مبارزه کند باعث اختلاف عمیقی می شد و الا حضرت دارای قدرتی معنوی است که در قضیه در قلعه خیبر نمود آن را می بینیم . مبارزه حضرت امیر علیه السلام می توانست زمینه را برای اصحاب ارتداد که بیرون مدینه منتظر مسائل داخلی بودند، فراهم کند.
مگر با یک معجزه ای خارق العاده ای حضرت بخواهد جلو این جریان بایستد که بنا نبود عالم اختیار انسانها، با آن معجزه ها درست شود، لذا حضرت صبر و تحمل کردند؛ ولی اسلام هم به حال خود رها نشد، این حضرت زهرا بود که فریاد زد و در دفاع از حضرت به مسجد آمد. حفظ امامت با همان دو ماه زندگی حضرت زهرا سلام الله علیها محقق شد .
من اصلا یادم نبود؛ بعد مراجعه کردم دیدم که در همان روز اول به حضرت سیلی زدند و اینها … غرض آن فعالیت که حضرت را آنقدر زدند که حضرت افتاد روی زمین بعد وقتی بلند شد پرسید که علی را کجا بردند؟ گفتند بردند مسجد، دنبال علی دوید .در مسجد غوغا کرد . حضرت زهرا در آن روز، فریاد زد بعد هم وقتی کار تمام شد باز هم دفاع را رها نکرد و خطبه ی مفصلی خواند. حضرت زهرا سلام الله علیها آن دو ماه بعد از پیغمبر مهم ترین انجام وظیفه را انجام دادند.
* شما معتقدید که اگر حضرت زهرا نبودند عنوان” ولایت” هم از بین می رفت؟
به حسب ظاهر بله، اگر حضرت زهرا نبود کسی دفاع موثر نداشت، سلمان و اباذر و چند نفر دیگر سخنرانی هایی کردند ولی اثری نداشت.کسی توانست آنها را عقب بزند فاطمه زهرا سلام الله علیها بود .
چه عاملی باعث شد که حضرت بتواند در این برهه از زمان این نقش برجسته را ایفا کنند؟
موقعیت حضرت ، روایاتی که پیغمبر راجع به حضرت زهرا بیان فرموددند راجع به احدی بیان نشده است. رسول خدا دست حضرت زهرا را بوسید. آخرین کسی که وقتی پیغمبر می خواهد از مدینه برود از او خداحافظی می کند فاطمه سلام الله علیها است و وقتی برمی گردند با اول کسی که دیدار می کرد حضرت زهرا سلام الله است. عبارت” فداها ابوها “دربارۀ حضرت زهرا سلام الله علیها است و دربارۀ احدی همچنین تعبیراتی نیست. لذا آن دو مجبور شدند که به خدمت حضرت زهرا بیایند تا بتوانند رضایت آن حضرت را جلب کنند. حضرت گفتند پرده ای زدند و بعد فرمودند می دانید که پیغمبر فرمود من آذی فاطمه فقد آذانی، کسی که فاطمه را اذیت کند مرا اذیت کرده و از آنها اقرار گرفتتند. حضرت دست بلند کردند و گفتند خدایا تو شاهد باش من از اینها رازی نیستم. این دو نفر اگر مجبور نبودند که نمی آمدند . انقدر قضیه مهم بود که وقتی قبر حضرت زهرا سلام الله مشخص نشد می خواستند بروند نبش قبر کنند و حضرت را تشییع کنند، یعنی همین که تشییع زهرا نبودند برایشان شکننده بود.
* از این برهۀ برجسته زندگی حضرت زهرا برای دنیای امروز می شود چه استفاده ای کرد؟
برای حفظ مسائل مورد به دین همه مسئولند و اگر نیاز بود باید برای حفظ دین قیام کرد فکر می کنید چقدر حضرت در این مورد موفق بود؟
حضرت زهرا سلام الله علیها هم توانست حضرت امیر را حفظ کند و هم مانع نابودی ولایت و امامت شدند. درست است که حضرت امیر به ناچار گوشه نشینی را انتخاب کردند ولی آنها می خواستند حضرت را از بین ببرند. بعد ها مراقب حضرت بودند که مبادا حضرت به فکر خلافت بیفتد. یک وقتی دومی از ابن عباس پرسید که “از پسر عمویت چه خبر؟ آیا باز هم به فکر خلافت هست؟” یعنی مراقب اش بودند که در فکرش چه می گذرد، حضرت زهرا او را حفظ کردند. بعد از آن دو ماه شرایط یک قدری آرام شد ولی دورا دور مراقب بودند و از حضرت امیر تحرکی نمی دیدند . حضرت هم مشغول نوشتن تفسیر شدند. آن مدت اولیه که احتمال می دادند حضرت در فکر حکومت باشد و می خواستند ایشان را از سر راه خود بردارند فقط حضرت زهرا سلام الله بودند که حضرت را حفظ کردند.
مرجع : شفقنا
