تهی نبودن شعر کلاسیک از موسیقی درونی

این جلسه با حضور مسئول کانون شعر بسیج مداحان استان (احمد حیدری)، مهدی آخرتی(شاعر  و منتقد مشهدی) و یاسر رحمانی (مدیرعامل کانون فرهنگی انوار الثقلین) و جمعی از شاعران آیینی برگزار شد. مهدی آخرتی ضمن نقد اشعار شاعران نکاتی را به آنان گوشزد کرد.
وی با بیان اینکه شعر آیینی قوی به دو سطح خوب و فوق العاده تقسیم می شود، گفت: یکی از دلایلی که شعری از سطح خوب به عالی ارتقا می یابد ساختار کلامی در شعر است، همچنین این تنها فاکتور برای ارتقا شعر نیست بلکه علاوه بر ساختار کلامی باید در وادی محتوای شعر هم در سطح فوق العاده ای قرار گیرد.
این شاعر مشهدی با اشاره به اینکه وزن شعر ایجادکننده نظم و هماهنگی در طول مصراعها و چیدمان هجاهای هر مصراع است، اظهارکرد: وزن شعر ابداع ایرانی ها می باشد اما قوانین آن در ایران نوشته نشده است و فردی به نام عروضی از اهالی جنوب کشور بود به یک کشور عربی رفت و در آن کشور شعرهای شاعران عرب و فارسی را بررسی می کرد و اشعار آن ها را منظم می کرد و به صورت نوشتاری در آورد.
آخرتی با بیان اینکه موسیقی به عنوان یکی از ارکان اصلی شعر در ادبیات فارسی و عربی، به دلیل پیوندهای خاص زبانی مورد توجه ناقدان دو زبان بوده است، بیان کرد: فردی به نام عروضی وزن عروض را ابداع نکرده است بلکه موسیقی شعر و عروض از زمان گذشته وجود داشت و عروضی فقط آن ها را مکتوب و مدون کرد.
وی درخصوص تاثیر وزن شعر در شعر کلاسیک گفت: در تمام تعاریفی که در ادبیات کلاسیک آمده است موزون، مقفا و خیال انگیز سه عنصر مشترک هستند باید توجه داشت که وزن عنصر اصلی شعر است اما عنصر لازم شعر نیست به این شرط که اسلوب کلام در آن شعر رعایت شود و موسیقی غیر از موسیقی عروضی هم نیز داشته باشد.

                      
این شاعر مشهدی تصریح کرد: مثال های زیادی وجود دارد که حاکی از این است که شاملو نزدیک به شعر عروضی شعر می سرود؛ لازم است بدانید در شعر سپید ضرورتی ندارد که موسیقی عروضی رعایت شود اما یک موسیقی ثابت باید در آن وجود داشته باشد
آخرتی ادامه داد: رعایت هم صدایی (واج آرایی قسمتی از هم صدایی است)، هم آوایی(اصوات)، موسیقی دیداری(سطر بندی ها، جدا کردن کلماتی که به قافیه شباهت داشت و ..) و قوافی در شعر سپید بسیار حائز اهمیت است. منظور از هم صدایی تکرار حروف به صورت مشترک در چند جمله شعر است.
این منتقد مشهدی با اشاره به اینکه قوافی در شعر سپید با شعر کلاسیک متفاوت است، اظهار کرد: نود درصد آرایه های بیانی موسیقی درونی دارند و انسجام درونی تولید می کنند. در شعر سپید مکان استفاده از عناصر توسط شاعر تعیین می شود اما در شعر کلاسیک شعر تعیین کننده است در نتیجه شعر کلاسیک هرگز تهی از موسیقی درونی و کلمه ای نبوده است.
وی در پاسخ به این سوال که آیا در شعر کلاسیک وجود وزن ضروری است یا خیر، خاطر نشان کرد: تمام اشعار کلاسیک دارای وزن هستند، وزن در کنار تخیل و انگیزش وجه ممیزه شعر می باشد بنابراین عاطفه و تصویر در شعر کلاسیک از وزن جدا شدنی نیست.
آخرتی بیان کرد: وزن جز جدایی ناپذیر و ضروری برخی تصاویر در شعر کلاسیک است به همین دلیل است که ساختار رتوریک (استفاده از هنرهای زبانی برای اقناع مخاطب در انجام کاری یا پذیرش اندیشه‌ای) شعر سپید با کلاسیک متفاوت است یعنی تصویر در شعر کلاسیک فقط روی وزن قرار می گیرد.
وی افزود: اگر یک عنصر از ساختار شعری خارج شود و بیرون از ساختار کاربرد داشته باشد ، ساختار ماهیت خود را از دست می دهد بنابراین ساختارها ارتباط دو سویه دارند همان طور که اگر وزن بیرون از شعر کلاسیک کارایی داشته باشد و شعر کلاسیک بدون وزن سروده شود آن شعر اصلا ماهیت شعر بودن را ندارد؛ اگر وزن به شعر متصل است قطعا مضمون شعر هم به وزن ارتباط دارد. این شاعر مشهدی گفت: وجود وزن در شعر به اندازه خیال ضرورت ندارد.

                              
 
در ادامه این جلسه مجتبی ابوالقاسمی متخلص به رهگذر در خصوص وزن شعری نکاتی را مطرح کرد. وی با بیان اینکه برخی اشعار تاب ترجمه را ندارد چرا که نقطه شگفت انگیزی شعر گرفته می شود، گفت: وزن عامل آشنازدایی در زبان است که سبب رستاخیز کلماتی که به صورت هنر سازه در شعر وجود دارد می شود.
این شاعر مشهدی افزود: وزن در شعر بسیار اهمیت دارد اگر وزن را در شعری حذف کنید شعر بی معنا می شود و در حوزه واژآرایی و موسیقی کلام وزن است که عبارات را به صورت شیرین کنار یکدیگر قرار می دهد.

لازم به ذکر است در این جلسه شانزده نفر از شاعران آیینی اشعار فاطمی خواندند و از بین این نفرات با توجه به نظر اساتید حاضر در جلسه آقایان رحمانی و آخرتی که این اشعار را ازنظر تاریخی و ادبی بررسی کردند به دو نفر از شاعران ( زهرا علیپور و سعیده کرمانی) جوایزی تعلق گرفت.