حکومت پیامبر(ص) اخلاق مدار و سیاست شان اخلاقی بود

«سعید طاووسی مسرور» محقق و پژوهشگر تاریخ اسلام درباره نحوه تشکیل حکومت اسلامی توسط پیامبر(ص) گفت: اگر منظور از حکومت آن چیزی است که امروز در جامعه وجود دارد، قطعاً در آن دوران وجود نداشته است اما اگر اساسا وجود حکومت در آن دوران رد می شود، صحیح نیست.
 وی ادامه داد: تشکیل حکومت توسط پیامبر(ص) یکی از مسلمات تاریخی است و اولین حکومتی که در حجاز بنابر اسناد تاریخی و شواهد باستان شناسی به وجود آمده، حکومت اسلامی توسط پیامبر(ص) بوده است. یکی از دلایل مبرهن این عقیده واژه «مدینه» است. ریشه واژه مدینه از «مدن» دانسته شده در حالی که ثابت شده ریشه «مدن» از «دین» استخراج می شود.
طاووسی تاکید کرد: یکی از معانی «دین» قانون و شریعت است لذا اولین شهری که در حجاز دارای قانون بود و حاکم داشت، مدینه بود. اساساً مکه و طائف در آن زمان شهر نبودند و از نظام شهروندی بی بهره بودند. پیامبر اسلام در اوایل ورود به مدینه قانون اساسی نوشتند که مبتنی بر حقوق شهروندی بود و به نام «دستورالمدینه» نامیده شد.
این پژوهشگر تاریخ اسلام افزود: «دستورالمدینه»  شامل روابط مسلمان با مسلمان، مسلمان و اهل کتاب، مسلمان با مشرکان و ملحدان بود. این قانون شامل ۴۰ بند می شد و تکلیف را در جزئیات هم مشخص می‌کرد. چنین مستنداتی دال بر تشکیل حکومت توسط پیامبر(ص) می شود.
وی اظهار کرد: دلیل دیگری که برای تشکیل حکومت می توان به آن اشاره کرد، ثقیفه است. ثقیفه اساسا جریان منفی بود که منجر به جداشدن مسلمانان از خط غدیر، لایت و امامت بود. اما نکته مثبت ثقیفه در وجود این عقیده بود که مشروعیت وجود حکومت و یا تشکیل آن زیر سوال نمی رفت و اینکه تا قبل از پیامبر(ص) مردم به صورت قبیله ای زندگی می کردند و بعد از رحلت ایشان نیازی به حکومت احساس نشود و همه مجدداً به زندگی قبیله ای بازگردند.
وی با بیان اینکه  پیامبر(ص) اسلام با تاسیس حکومت، لزوم وجود آن را برای مردم مشخص کردند، گفت: حکومت برای پیاده شدن حق، قانون، دین و اسلام لازم بود. پیامبر حاکم دولت اسلامی بود اما نه مانند حاکمان و دولتمردان در دیگر جوامع زیرا ایشان حکومتی ایمان مدار و اخلاق محور تاسیس کرده بود و نه بر اساس منافع شخصی و ظلم و خونریزی.
طاووسی به تشریح ویژگی های حکومت پیامبر(ص) پرداخت و گفت: حکومتی که پیامبر(ص) ایجاد کردند دارای شاخصه ها و ویژگی های بود که مقام معظم رهبری در کتاب انسان ۲۵۰ ساله در هفت مورد بیان کردند. در این شاخص ها تفاوت حکومت های اسلامی و غیر اسلامی مشخص می شود.
وی ادامه داد: شاخص اول تقویت روح ایمان و معنویت در مردم است. پیامبر(ص) وجه همت خود را تقویت ایمان افراد قرار داده بودند در حالی که اکنون افرادی با لباس روحانیت تقویت ایمان افراد را وظیفه دولت و حکومت نمی دانند. چنین مسئله ای منطبق با حکومت نبوی نیست زیرا حکومت پیامبر(ص) با دین و ایمان مردم سر و کار دارد.
وی اضافه کرد: شاخص دوم در حکومت نبوی، قسط و عدل است که در تعالیم انبیای گذشته در قرآن هم آمده است. شاخص سوم علم و معرفت است. چنانکه ارزش علم در اسلام از جایگاه بالایی برخوردار بوده و تقلید کورکورانه نفی می شود. ویژگی چهارم صفا و اخوت است که به جای منفعت طلبی و سود شخصی طلبی، اخوت و همدلی و برادری قرار می گیرد. شاخص پنجم حکومت نبوی، صلاح اخلاقی و رفتاری است. پیامبر(ص) عامل به تزکیه و تعلیم در افراد است به این معنی که ابتدا پرورش و سپس آموزش در نظر ایشان دارای اهمیت هستند.
طاووسی شاخص ششم را اقتدار و عزت عنوان کرد و گفت: اساساً مومن ذلت نمی پذیرد و با طل را قبول نمی کند. پس جامعه اسلامی عزتمند است. شاخص هفتم کار، حرکت و پیشرفت دائمی است که در اصطلاح مدیریت، به آن بهبود مستمر گفته می شود. در حکومت اسلامی توقف و ایستایی وجود ندارد همان طور که در روایات اسلامی آمده است کسی که دو روز از عمر خود را مشابه یکدیگر بگذراند، ضرر کرده است.
پیامبر نظام ارزشی را تغییر دادند تا هویت و زیست جدیدی شکل بگیرد که قرآن تعبیر «حیات طیبه» برای آن می کند و در مسائل مختلف هم این تجلی دیده می شود
طاووسی با اشاره به ایجاد پیوند اخوت و برادری بین مسلمانان که توسط پیامبر(ص) صورت گرفت، گفت: پیامبر(ص) به انسانها به چشم ماشین و یا نیروی کار نگاه نمی کردند بلکه به تعاملات انسانی توجه داشتند. ایشان در مکه و در دورانی که اوضاع بحرانی در آنجا حاکم بود، پیمان برادری منعقد کردند و همان پیمان را در مدینه مجددا بستند. در پیمان برادری در مدینه، مهاجر و انصار با یکدیگر هم پیمان می شدند.
به گفته طاووسی ملاک اخوت و ارتباط توسط پیامبر(ص)، ایمان تعریف شد که از ملاک های خونی و روابط خانوادگی باارزش تر دانسته می شد.
مدیریت پیامبر(ص) در حکومت مبتنی بر روابط انسانی، عاطفه و مهربانی بود چرا که ایشان رحمه للعالمین هستند. اما در مدیریت های امروز راه های سودآوری بیشتر مطرح است و به انسان به چشم کالا و ابزار کار و نیرو نگاه می شود
وی افزود: اگر روابط در جامعه بر اساس حقوق و پاداش و منافع شخصی درنظر گرفته شود، فضای رقابتی و ناسالم حاکم می شود لذا پیامبر نظام ارزشی را تغییر دادند تا هویت و زیست جدیدی شکل بگیرد که قرآن تعبیر «حیات طیبه» برای آن می کند و در مسائل مختلف هم این تجلی دیده می شود.
طاووسی بیان کرد: پیامبر(ص) در غزوه حنین که غنائم را تقسیم می کردند به انصار فرمودند: «شما از حق خود بگذرید و آنها را به تازه مسلمانان مکه واگذار کنید تا باعث دلگرمی آنان شوید.» عده ای پذیرفتند و عده ای هم اعتراض کردند. پیامبر(ص) فرمودند: «کسانی که سهم غنیمت خود را نگرفتند و اعتراض دارند من را به غنیمت ببرند.» این سخن نشان می دهد رهبری پیامبر در جامعه مبتنی بر اخلاق و عاطفه بود.
وی تاکید کرد: مدیریت پیامبر(ص) در حکومت مبتنی بر روابط انسانی، عاطفه و مهربانی بود چرا که ایشان رحمه للعالمین هستند. اما در مدیریت های امروز راه های سودآوری بیشتر مطرح است و به انسان به چشم کالا و ابزار کار و نیرو نگاه می شود.
وی با اشاره به ویژگی منحصر به فرد حکومت پیامبر(ص) نسبت به حکومت هایی که در آن دوران وجود داشتند، گفت: ویژگی حکومت پیامبر(ص) صرفا منحصر به آن دوره زمانی نیست و تا امروز هم این ویژگی صادق است. مهم ترین ویژگی حکومت ایشان، سیاست اخلاقی و تجلی اخلاق پیامبر در سیاست شان بود.
طاووسی در پایان گفت: هر کجا وجهه سیاسی پیامبر(ص) مانند فرماندهی جنگ غلبه پیدا می کند، ویژگی های اخلاقی ایشان، بیشتر تجلی پیدا می کند. حکومت پیامبر(ص) اخلاق مدار و سیاست ایشان اخلاقی بود.