نظرات مداحان اهل سنت درباره امام حسین(ع) و ماه محرم

عاشورا یکی از روزهای مهم در مذهب تسنن است. در این روز مردم اهل تسنن با خیرات و انفاق به ایتام ارادت خود را به امام حسین(ع) و یارانش نشان می دهند. از برگزاری مراسم جشن و شادی خودداری می کنند. به تلاوت قرآن می پردازند و در مسجدها و خطبه ها حضور پیدا می کنند.
امروزه در مناطق مختلف جهان اسلام اهل تسنن برای امام حسین(ع) عزاداری می‌کنند؛ مثلاً در بین تاجیکان سنی مذهب، مرثیه خوانی رواج دارد و منحصر به روز عاشورا نیست. در تمام فصل‌های سال به ویژه در مراسم زنانه بی بی سه شنبه، مرثیه خوانی برقرار است. یکی از متونی که در این مجالس خوانده می‌شود، مثنوی صیقلی به زبان ازبکی سروده شاعر سنی مذهب، صیقلی حصاری است. مسلمانان اهل تسنن پاکستان، بنگلادش و هند نیز در دهه نخست ماه محرم برای امام حسین(ع) عزاداری می‌کنند و حتی در هندوستان با این که اکثریت هندو هستند، روز عاشورا تعطیل رسمی است.
مولوی عبدالرحیم رئیسی، از روحانیون اهل سنت سیستان و بلوچستان در مورد رسوم عزاداری اهل سنت پاکستان در ماه محرم می گوید: مهمترین کاری که مردم اهل سنت پاکستان در کل مناطق از روستاها گرفته تا شهرهای بزرگ، در ماه محرم انجام می‌­دهند، این است که هرکسی در حد توان خود برای سیدالشهدا نذری می­‌دهد. یکی گوسفند قربانی می‌کند یکی غذا می­‌دهد. کلاً هرکسی هرچه از دستش برمی­‌آید انجام می­‌دهد. به نوعی تلاش می­‌کنند این فرهنگ عزاداری در بین مردم زنده بماند و یادبودی از امام حسین(ع) و شهدای کربلا داشته باشند.
وی می گوید: در مورد بزرگداشت یادبودهای اسلامی مثل مبعث و ولادت پیامبر(ص) و یا محرم و زنده نگه داشتن یاد شهدای کربلا هیچ فرقی بین شیعه و سنی وجود ندارد. اهل سنت در ایام محرم سوگوار هستند. مثلاً قرآن می‌خوانند، نذری می‌­دهند، ‌در حالت غم و عزاداری هستند. نوحه خوانی هم دارند ولی سینه نمی­‌زنند. عروسی نمی­‌گیرند و حالت غم را در خانه­، ‌کوچه و خیابان­‌ها حفظ می­‌کنند. اهل سنت هم مداح دارند و در طول ماه محرم مداح­‌ها نوحه خوانی می­‌کنند. این مراسم فقط مخصوص اهل سنت شبه قاره نیست. اهل سنت سراسر دنیا حتی در اروپا و امریکا هم این مراسم را برگزار می کنند.
اهل تسنن در مناطق مختلف افغانستان مانند کابل، ولایت بدخشان و به ویژه در ولایت بلخ و مزارشریف برای شهدای کربلا مجالس سوگواری برپا می‌کنند. در اندونزی، مالزی و جنوب فیلیپین نیز مسلمانان که غالباً سنی شافعی هستند در روز عاشورا سوگواری می‌کنند. ترکمن‌های ایران که پیرو مذهب حنفی هستند، در روزهای عاشورا و اربعین سوگواری می‌کنند و حتی دسته‌های عزاداری راه می‌اندازند. در بین کردهای سنی مذهب ایران و عراق نیز عزاداری امام حسین(ع) بسیار رواج دارد. در کردستان ایران با آغاز ماه محرم مراسم جشن یا عروسی برگزار نمی‌شود. برخی زنان کرد از اول تا پایان محرم، سرمه به چشم نمی‌زنند. در شهر سنندج مردم در شب عاشورا به مقبره پیر عمر می‌روند و تا پاسی از شب با روشن کردن شمع به دعا و ذکر می‌پردازند. برخی کردهای ایران به حضرت ابوالفضل(ع) توسل می‌کنند و به نام آن حضرت نذر می‌کنند. شاعران کرد نیز اشعار و مراثی با ارزشی درباره امام حسین(ع) سروده‌اند.
با دو مداح اهل سنت در مورد عزاداری بر سیدالشهدا به گفتگو نشستیم که در ادامه می خوانید؛
سید بهاالدین حسینی، مداح اهل سنت در مورد جایگاه حب اهل بیت در مبانی فکری اهل سنت گفت: محبت خدا و رسول و اولیای خدا از بنیان­های اعتقادی و عملی اهل سنت است. علی القاعده تبعیت، اوج محبت است. شما اگر بگویید من عاشق امام حسین هستم، یعنی تابع او هستم. عشق بدون تبعیت ادعایی دروغین است.
قطعا یکی از شواهد محبت اهل سنت به اهل بیت رسول اکرم اشعار نغز و ادبیات فاخر ایشان است که بهترین آثار را به این گرانمایه گان تقدیم کرده اند. اگر اشعار اهل سنت را مطالعه کنید خواهید دید که مشحون از مدایح نبوی و اولیای خداست.
وی ادامه داد: قطعاً یکی از شواهد محبت اهل سنت به اهل بیت رسول اکرم، اشعار نغز و ادبیات فاخر ایشان است که بهترین آثار را به این گرانمایه گان تقدیم کرده اند. اگر اشعار اهل سنت را مطالعه کنید خواهید دید که مشحون از مدایح نبوی و اولیای خداست.
وی افزود: برای مثال شیخ رضا طالبانی قادری کرکوکی از شاعران بزرگ کُرد اهل سنت در یکی از اشعارش می گوید محبت امام حسین را فقط در لاف های کلامی خلاصه نکنید. او می گوید «لافت از عشق حسین است و سرت بر گردن است/ عشق بازی سر به میدان وفا افکندن است/ گر هواخواه حسینی ترک سر کن چون حسین/ شرط این میدان به خون خویش بازی کردن است/ سُنی ام سُنی ولیکن حب آل مصطفی/ دین و آیین من و آبا و اجداد من است/ شیعه و سنی ندانم دوستم با هر که با او/ دوست باشد، دشمنم با هر که با او دشمن است» در آخرین بیت این شعر نیز به احترام و محبت اهل بیت و اصحاب به صورت توأمان اشاره دارد.
سیدبهاالدین حسینی گفت: ما باید در اشتراکات گرد هم آئیم. همه ما امام حسین(ع) را دوست داریم اما شیوه های ابراز محبتمان فرق می کند. ما نباید به جزئیات و شیوه های دوست داشتن توجه داشته باشیم. بلکه باید بر اصل اصیل اتحاد که محبت به خدا و رسول و اهل بیت است اشتراک کنیم که این مسئله در قرآن هم آمده است که «وَلا تَنازَعوا فَتَفشَلوا وَتَذهَبَ ریحُکُم» نزاع نکنید وگرنه فشل می شوید و بی عطر و بو خواهید شد.
وی ادامه داد: می توانید بیایید و بنگرید که اهل سنت به هیچ کدام از سابقون الاولون اعم از اهل بیت، اصحاب، تابعین و صلحاء هیچ اهانتی و سخافتی ندارند و نام همه این ارجمندان را تکریم می کند. بیایید در کوچه های شهرها و روستاهایمان بگردید و اسامی مردممان را بپرسید، اسم بسیاری از مردم اهل سنت نام فاطمه، علی، حسن، حسین و مهدی و هادی، رضا و امثالهم است. این یعنی چه؟ ما و شما از یزید و شمر نفرت داریم. آیا نام اینها را بر فرزندانمان می گذاریم؟
این مداح اهل سنت گفت: احدی حق ندارد امام حسین را برای خودش مصادره کند. در جایی که رهبر آزادی بخش هندوستان، گاندی، می گوید که من برای بیرون راندن سیطره استعماری انگلیس به قیام امام حسین و واقعه کربلا تأسی کردم، دیگر جایی برای محصور کردن قیام عاشورا برای یک مکتب خاص نمی ماند.
وی ادامه داد: حسین(ع) یک شخصیت فرامرزی و واقعه کربلا یک واقعه فرامرزی است. نمی توان آن را در میان مرزهای ایران یا مرزهای شیعه یا سُنی محدود کرد. حسین(ع) شخصیتی متعلق به بشریت است.
حقیقت این است که اگر امام حسین به کربلا نمی رفت، آبرویی برای دین اسلام باقی نمی ماند. خون حسین(ع) آبروی اسلام است. ظلم ستیزی آبروی اسلام است.
وی افزود: اهل سنت جایگاه قیام عاشورا را در شئون فکری خود دارد. اهل سنت معتقد است اگر امام حسین(ع) به کربلا نمی رفت بالاخره در گوشه ای از این جهان از این دنیا می رفت و فوت می کرد. اما حقیقت این است که اگر امام حسین به کربلا نمی رفت، آبرویی برای دین اسلام باقی نمی ماند. خون حسین(ع) آبروی اسلام است. ظلم ستیزی آبروی اسلام است.
سیدبهاالدین حسینی اظهار داشت: واقعه کربلا برای اسلام آبرو خرید. شکست خورده صحرای کربلا یزید است و کسی که برای همیشه تاریخ کشته شد یزید و تفکر یزیدی است و آنچه ماند و پیروز شد خون امام حسین بود. نام نیکی که از امام حسین در جهان است زندگی و حیات است و نام ننگی که برای سپاه یزید باقی مانده یک شکست و فضیحت است. اهل سنت به اینها اعتقاد دارد.
وی افزود: در ادبیات اهل سنت واقعه عاشورا جایگاه رفیعی دارد. در اشعار مختلف یا مستقیم از آن یاد کرده اند یا از شور عاشورا به عنوان شاهد مثال برای غم­هاشان بهره جسته اند. ماموستا مولوی کرد در توصیف غم جانگداز محبوبش چنین می سراید؛ «شورای عاشورا هم دیس به زمه ش به ست. / موحه رره م ئاما مه حره م شی نه ده ست». باز در کتاب عقیده المرضیه می گوید شهادت امام حسین دیه اصلی بشریت بود که بایسته و شایسته بود در ذبح اسماعیل برای طلوع میلاد حضرت محمد بپردازد.
وی ادامه داد: هر انسان عاقلی می دانست که امام حسین(ع) حتماً کشته خواهد شد ولی انسان عاشق درک می کند که چرا امام حسین به قربانگاه رفت؟
وی افزود: شیخ رضا طالبانی در مورد سوگ امام حسین می گوید «در ماتم آل علی، خون هم چو دریا می رود/ تیغ است و بر سر می زند، دست است و بالا می رود/ از عشق آل بوالحسن، این تیغ زن، وان سینه زن/ داد و فغان مرد و زن، تا عرش اعلی می رود/ پیراهن شمع خدا، یعنی حسین و مجتبی / جان ها همی گردد فدا، سر ما به یغما می رود/ کوتاه کن انکار را، بدعت مگو این کار را/ این سوگ آل حیدر است، این خون نه بی جا می رود/ من چون ننالم این زمان، زار و ضعیف و ناتوان/ کاین برق آه عاشقان، از سنگ خارا می رود/ از ابن سعد بی وفا، شامی ِ شوم پرجفا/ بر آل بیت مصطفی چندین تعدی می رود/ من سنّی ام نامم رضا، کلب امام مرتضی/ درویش عبدالقادرم، راهم به مولا می رود»
سیدبهاالدین حسینی در مورد لزوم وحدت میان شیعه و اهل تسنن گفت: حسب آیه لقد کان لکم فی رسول الله اسوه حسنه، لزوماً مسلم و مؤمن حقیقی باید به رسول الله و سنن گفتاری و رفتاری او متخلق باشد. یعنی بیشترین شباهت را به آن حضرت داشته باشند. به زبان ساده تر، هر تفکر و مکتبی از مکاتب اسلامی، رفتاری نزدیکتر به رسول الله دارند درجه اسلام و ایمانشان بالاتر است.
وی ادامه داد: در این میان مکتب های ارهابی و تندرو که نه تنها برای عالم رحمت نیستند، بلکه اسباب وحشت و زحمت برای تمام مردم را فراهم کرده اند، قطعاً شباهتی به سنن و خصیصه رحمة للعالمین پیامبر اکرم ندارند. لذا هر کسی که داعیه اسلام دارد و برای مردم رحمت نیست نباید پنداشت که بر طریق رسول الله است.
این مداح اهل سنت در پایان گفت: با وجود تفاوت ها ما باید با هم دوستی کنیم نه اینکه تو سُنی شوی تا من با تو دوست شوم و یا من شیعه شوم تا تو با من دوست شوی. این تفکر فاشیستی است. تفکر اسلامی این است که با همه تفاوت ها همدیگر را دوست داشته باشیم. اسلام یعنی محبت و صفا و دوست داشتن. پیامبر ما رحمة للعالمین است. واجب دینی من این است که به شیعه محبت کنم و واجب دینی شیعه این است که به سُنی محبت کند. اصل این است.
ملاجلال مرادی، شاعر آئینی اهل سنت نیز در مورد شهادت امام حسین(ع) گفت: در دیدگاه اهل سنت بعد از وفات رسول الله(ص) و شهادت حضرت علی ابن ابی طالب(ع)، واقعه عاشورا یکی از رویدادهای تلخ و یکی از اتفاقات سخت و تأسف برانگیز است و به عنوان بزرگ ترین ظلم و ستم در حق خاندان پیامبر محسوب می شود. کتاب بدایه نهایه امام ابن کثیر دمشقی و خیلی دیگر از کتاب های اهل سنت واقعه عاشورا را نقل کرده است.
وی افزود: پیامبر اکرم در مورد امام حسین(ع) فرمودند «الحسن و الحسین سید شباب اهل الجنه» لذا جایگاه خاصی در میان اهل بیت دارند. آیه تطهیر که می فرماید «إِنَّما یُریدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهیراً» جایگاه اهل بیت را نشان می دهد.
اهل سنت به روش برادران شیعه عزاداری نمی کنند اما در مراسمات عزاداری همکاری می کنند مثلا در بیجار در ماه محرم در مراسم عزاداری شیعیان شرکت می کنند. من خودم در ماه محرم در مراسم عزاداری سخنرانی می کنم.
وی ادامه داد: بین آداب و رسوم هر منطقه ای در مورد شهادت امام حسین(ع) و عزاداری برای ایشان تفاوت هایی وجود دارد. اهل سنت به روش برادران شیعه عزاداری نمی کنند، اما احترام خاصی برای ماه محرم قائل هستند و روز عاشورا را به خاطر اینکه امام حسین با زبان تشنه در صحرای عاشورا به شهادت رسیدند، روزه می گیرند. اهل سنت در مراسمات عزاداری همکاری می کنند و به احترام ماه محرم مراسم عروسی و شادی برگزار نمی کنند.
وی افزود: حب اهل بیت وجه مشترکی میان شیعه و سُنی است. امام شافعی خیلی به اهل بیت پیامبر ارادت داشته است و اشعاری هم در این مورد دارد و مدح اهل بیت را در اشعار امام شافعی می بینیم. لذا اهل سنت مثلاً در بیجار در ماه محرم در مراسم عزاداری شیعیان شرکت می کنند. من خودم در ماه محرم در مراسم عزاداری سخنرانی می کنم.
وی ادامه داد: امام حسین متعلق به تمام جهان است. پیامبر اسلام رحمه للعالمین است. لذا امام حسین که فرزند رسول خداست هم متعلق به همه مذاهب است. نمی توان دیگران را از وجود امام حسین محروم کرد.
وی افزود: قیام امام حسین(ع) دل غافل مردم را بیدار کرد و درس آزادی و آزادگی را به همگان آموخت. او درس ایستادگی و پایداری در مقابل ظلم و فساد را به ما آموخت و به ما یاد داد که در هر شرایطی که هستیم بتوانیم از حق و دین خدا و سنت رسول خدا دفاع کنیم.
قیام امام حسین دل غافل مردم را بیدار کرد و درس آزادی و آزادگی را به همگان آموخت. او درس ایستادگی و پایداری در مقابل ظلم و فساد را به ما آموخت و به ما یاد داد که در هر شرایطی که هستیم بتوانیم از حق و دین خدا و سنت رسول خدا دفاع کنیم.
این شاعر آئینی اهل سنت گفت: ما هم در منابع اهل سنت و هم در میان شاعران اهل سنت در مورد شخصیت امام حسین مطالب زیادی داریم. شاعران اهل سنت زیادی در مورد امام حسین شعر سروده اند.
وی ادامه داد: بنده در مورد واقعه عاشورا یک شعر کُردی سرودم که در کنگره اهل بیت در خراسان به عنوان اثر برتر کشور انتخاب شد. خیلی از علما و شعرای ما در اشعار خود ارادت خود را به خاندان اهل بیت ابراز کرده اند. ائمه ما مثل امام شافعی حکومت اموی را قبول نداشتند و عاشق و شیفته اهل بیت بودند.
ملاجلال مرادی گفت: شیعیان و اهل سنت اشتراکات زیادی با هم دارند که یکی از این اشتراکات قرآن است. در قرآن خداوند در سوره شعرا جایگاه اهل بیت را چنین معرفی کرده اند «قُل لا أَسئَلُکُم عَلَیهِ أَجراً إِلاَّ المَوَدَّةَ فِی القُربی» اگر کسی پیامبر اکرم را دوست دارد باید اهل بیت را نیز دوست داشته باشد. انتظاری که پیامبر از ما دارد محبت و مودت فی القربی است.
وی ادامه داد: آیات دیگر قرآن مانند آیه تطهیر یا آیه «وَ یُطْعِمُونَ الطَّعامَ عَلی حُبِّهِ مِسْکِیناً وَ یَتِیماً وَ أَسِیراً» که در مورد حضرت زهرا و حضرت علی(ع) است و روایات از امام بخاری از امام مسلم و... جایگاه خاص اهل بیت را نشان می دهد. تا جایی که پیامبر فرموده اند محبت علی(ع) عبادت است. در جای دیگر پیامبر فرموده اند هر کس علی را دوست دارد، مرا دوست دارد و هر کس او را از خود برنجاند مرا رنجانده است. در جای دیگر آمده کسی که بغض علی(ع) را در دل پرورش داده، منافق است. این احادیث جایگاه اهل بیت در میان اهل سنت را می رساند.
خداوند در قرآن مدح اهل بیت را کرده است. آیه تطهیر اگر مدح اهل بیت نیست، پس چیست؟ بنابراین مداحی در میان اهل سنت به معنی تخلق به اخلاق خداوند است.
وی افزود: خداوند در قرآن مدح اهل بیت را کرده است. آیه تطهیر اگر مدح اهل بیت نیست، پس چیست؟ بنابراین مداحی در میان اهل سنت به معنی تخلق به اخلاق خداوند است. در جایی که خدا از اهل بیت مدح کرده است، پس ما هم اگر اهل بیت را مدح کنیم، تخلق به اخلاق خداوند کرده ایم. ما شاعری در میان اهل سنت نداریم که اهل بیت پیامبر را مدح نکرده باشد. اکثر شعرا و اهل قلم ما در مورد عاشورا و شخصیت امام حسین و همه ائمه مداحی کرده اند.
این شاعر آئینی اهل سنت گفت: جوانان اهل سنت به امام حسین ارادت دارند و ما می بینیم که خیلی از جوانان اهل سنت در تکایا شرکت می کنند. به خصوص جوانان ما در ماه ربیع برای اهل بیت مداحی می کنند و در این ماه مجالس مدح اهل بیت همزمان با میلاد پیامبر اکرم توسط اهل سنت برگزار می شود.
وی ادامه داد: امام حسین(ع) خود فرمودند به خاطر احیای دین جدش و به خاطر نهی از منکر و حاکمی که مشروعیت نداشت، قیام کردند. ما تأثیر این مسئله را در قیام های کشورهای عربی دیدیم. این درسی بود که امام حسین(ع) به جوانان اهل سنت داد و آن درس آزادگی بود. امام حسین(ع) در مقابل ظلم قد علم کرد و سر مبارک را خم نکرد و در این راه جان خود را فدا کرد.
وی افزود: انقلاب اسلامی ما و خیلی از انقلاب هایی که در کشورهای مسلمان اتفاق می افتد، برگرفته از قیام حضرت سیدالشهدا است. جوانان ما امروز اگر بخواهند به شخصیتی اقتدا کنند که شایستگی داشته باشد، این شخصیت کسی جز امام حسین(ع) نیست. امام حسین درس بزرگی به ما داد که به دنبال هوا و هوس دنیا نرویم.
ملاجلال مرادی گفت: یکی از نکاتی که خیلی مهم است این است که امام حسین خانواده خود را در مسیر عاشورا با خود همراه کردند و امام حسین هم خودش و هم خانواده اش را در این راه فدا کردند و این بزرگترین درس برای ماست.
وی در نقد جریان وهابیت گفت: مذاهب اهل سنت وهابیت را قبول ندارند. اگرچه وهابیت نام اهل سنت را یدک می کشد، اما عقاید آنها و مباحث فقهی آنها با مبانی اهل سنت سازگار نیست.
وی ادامه داد: بزرگان اهل سنت در رد تفکر وهابیت خیلی کتاب نوشته اند. جریان وهابیت خارج از مذهب اهل سنت است. سال گذشته تمام علمای کشورهای اسلامی طوماری نوشتند و فکر وهابیت را تقبیح کردند. علمای تمام کشورهای مسلمان این طومار را امضا کردند ولی کشورهای غربی این طومار را پوشش رسانه ای ندادند.
وی افزود: جریان وهابیت، جریانی مطرود و منفور در افکار عمومی اهل سنت است. وهابی ها اهل سنت را هم تکفیر می کنند، چون ما زیارت و توسل را قبول داریم. زیارت و توسل و... نه تنها شرک نیست بلکه عین توحید است. ارادت به اهل بیت و زیارت و توسل چیزی نیست که خلاف قرآن باشد. علمای اهل سنت بیش از 300 کتاب در رد وهابیت نوشته اند. اولین کتابی که در رد وهابیت نوشته شد کتابی بود که برادر محمد ابن عبدالوهاب نوشت.
ملاجلال مرادی گفت: تا قرن هفتم هجری اهل سنت در مسئله توسل و استغاثه به ائمه اطهار هیچ اختلافی با شیعیان نداشتند. تنها کسی که این مسئله را به عنوان شرک تلقی کرد، ابن تیمیه بود. امام شافعی، سیوطی، غزالی و... توسل را جز اقرب قربات و به عنوان یکی از کارهایی که انسان را به خدا نزدیک می کند، می دانستند.
وی در پایان تصریح کرد: ان شالله ما بتوانیم در مورد خدمت به دین اسلام و اهل بیت رسول الله نقشی داشته باشیم که این می تواند با مداحی و با شعر باشد و یا با بیان واقعه عاشورا و فداکاری های امام حسین، و بتوانیم آن را به نسل های بعدی منتقل کنیم و نسل خوبی برای آینده اسلام تربیت کنیم.