کد مطلب : ۳۶۱۳۳
باید سیستم تشویق‌گر و حمایت‌گری در مسیر تولید و توزیع ادبیات عاشورایی داشته باشیم
در این شماره، ناهید حسن‌پور، نویسنده کتاب عاشورایی «کفیل»، در یادداشتی که در اختیار ایبنا قرار داده است درباره توجه کم‌تر به داستان عاشورایی نسبت‌به شعر این حوزه، دلایلی ارائه داده است که می‌توانید آن را در این مطلب بخوانید.
یکی از زیباترین و تصویری‌ترین رجزهای کربلا بیت شعر مشهور «امیری حسین و نعم‌الامیر، سرور فؤاد البشیر النذیر» است که در عصر حاضر هم فراوان خوانده‌ایم و شنیده‌ایم.
مصرع نخست این شعر از غنی‌ترین و حماسی‌ترین ذخایر فکری و احساسی شیعه است که در بیان عظمت و جایگاه والای امام حسین (ع) نقش مؤثری ایفا کرده. تا جایی‌که از روز عاشورای محرم سال 61 هجری به امروز بیشتر مداحان، پیرغلامان و وعاظ در جلسات عزاداری و ذکر مصیبت اهل‌بیت از آن استفاده می‌کنند. نکته جالب توجه این است که در برخی منابع، شاعر این شعر معروف را شهید ایرانی حاضر در روز عاشورا به نام اسلم دیلم قزوینی معرفی کرده‌اند. این خود نشان مبرهنی هست بر ذوق، قریحه و استعداد شعرگویی و شعرخوانی ایرانی‌ها که سابقه دیرینه دارد.
ورود حادثه عاشورا به حیطه ادبیات، یکی از عوامل ماندگاری و پایداری نهضت امام حسین (ع) است؛ اما آن چیزی که حضور پررنگ‌تر شعر در روایت عاشورا را نافذ کرده مرثیه و سوگداشت این ماجرا و از طرف دیگر پیوندی‌ست که میان عواطف و احساسات و حقیقت ماجرای عاشورا خورده است. سادگی، شیوایی، ریتم و ضرب‌آهنگ اشعار و ماندگاری که به واسطه سبک، مدح و خوانش در ذهن مخاطب به جای گذاشته دلیل دیگر استقبال بزرگسالان از شعر عاشورایی نسبت به داستان حسینی است و این جدای از محبت به حضرت اباعبدالله‌الحسین ریشه در تأثیر، تشویق و تأیید اهل‌بیت در به تصویر کشیدن، زنده نگه‌داشتن نام‌ویاد خاندان بنی‌هاشم و پرداختن به ظلم‌ناحقی که بر خاندان عصمت و طهارت رفته است، دارد. شاهدش منابع متقن تاریخی و روایی است که در بیانی زیبا عنوان کرده‌اند حضرت ام‌البنین (س) در سوگواری پسرانش اشعاری جاودانه سروده؛ در واقع اثری که این گونه‌ی ادبی در بیان شناخت اهل‌بیت داشته، نقش مهمی در ادبیات ما ایفا کرده است.
شعر و داستان، هر دو انواع مختلفی از گونه‌های ادبی هستند که با به کارگیری کلمات، مفهومی را در قالب احساسی و با خط سیری مشخص به مخاطب انتقال می‌دهند. آنچه در این بین رسالت نویسنده را صدچندان می‌کند، رویکرد و هدف دینی در ادبیات کودک‌ونوجوان است که به گونه‌ای متفاوت باید عمل شود. این در حالی است که نویسنده باید با آزادی عمل در نگارش مواجه باشد تا شاهد بروز خلاقیتش در صحنه‌پردازی و شخصیت‌پردازی شویم. در ادبیات مدرن، قالب داستان کوتاه و رمان به چنین کارکردی قائل است تا طرح و پیرنگ داستان مقبول واقع شود. برخی نویسندگان بر این باورند که در پرداختن به مفاهیمی که به بازنمایی حقیقت دین و واقعه عاشورا می‌پردازد، باید با حفظ منابع و بدون ضربه‌زدن به ماجرا و شخصیت‌های اصلی در یک رویداد تاریخی و با بیانی حماسی به شیوه‌ای متفاوت به معرفی پرداخت.
گره‌ای که امروزه در ادبیات دینی کودک‌ونوجوان وجود دارد ذائقه و سلیقه متفاوت نسل جدید است که نباید از آن غافل بود و ما را از وظیفه اصلی‌مان جدا کند. گره‌ای که اگر گره‌گشایی شود جای خالی ناگفته‌های مکتب امام حسین (ع) و یارانش را برای مخاطب پر می‌کند، نکته‌ای که از ضروریات است و باید به آن توجه ویژه داشت.
مقتل‌خوانی و استفاده از محضر استادان مقتل‌شناسی، تاریخ‌شناسان و دعوت از آن‌ها به عرصه ادبیات برای همراهی و خارج‌نشدن طرح داستان از خط سیر حقیقی، یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین مواردی است که نویسنده و ناشر باید به آن بپردازند.
متاسفانه معضلی در تولید، عرضه و توزیع ادبیات داستانی دینی وجود دارد که باعث می‌شود نویسنده فقط به عشق، علاقه و حرفه خود توجه کند؛ در کشور ما داستان و رمان دینی اگر به صورت سفارشی نباشد، مسیر رشد را برای نویسندگان صاحب‌نام و ناشران مطرح فراهم کرده است. ما با این واقعیت تلخ روبه‌رو هستیم؛ در حالی که ذوق هنری، استعداد و احساس سرشار از معنویت در بین شعرا و نویسندگان ایرانی قابل تحسین است. باید همتی گماشت و سیستم تشویق‌گر و حمایت‌گری در این مسیر قدم بردارد تا شاهد شور سراسری برای پاسداشت امام حسین (ع) در عرصه تولید آثار فاخر در زمینه شعر و داستان برای گروه سنی‌های مختلف (کودک، نوجوان و بزرگسال) و در ژانرهای متفاوت باشیم.
یکی از زیباترین و تصویری‌ترین رجزهای کربلا بیت شعر مشهور «امیری حسین و نعم‌الامیر، سرور فؤاد البشیر النذیر» است که در عصر حاضر هم فراوان خوانده‌ایم و شنیده‌ایم.
مصرع نخست این شعر از غنی‌ترین و حماسی‌ترین ذخایر فکری و احساسی شیعه است که در بیان عظمت و جایگاه والای امام حسین (ع) نقش مؤثری ایفا کرده. تا جایی‌که از روز عاشورای محرم سال 61 هجری به امروز بیشتر مداحان، پیرغلامان و وعاظ در جلسات عزاداری و ذکر مصیبت اهل‌بیت از آن استفاده می‌کنند. نکته جالب توجه این است که در برخی منابع، شاعر این شعر معروف را شهید ایرانی حاضر در روز عاشورا به نام اسلم دیلم قزوینی معرفی کرده‌اند. این خود نشان مبرهنی هست بر ذوق، قریحه و استعداد شعرگویی و شعرخوانی ایرانی‌ها که سابقه دیرینه دارد.
ورود حادثه عاشورا به حیطه ادبیات، یکی از عوامل ماندگاری و پایداری نهضت امام حسین (ع) است؛ اما آن چیزی که حضور پررنگ‌تر شعر در روایت عاشورا را نافذ کرده مرثیه و سوگداشت این ماجرا و از طرف دیگر پیوندی‌ست که میان عواطف و احساسات و حقیقت ماجرای عاشورا خورده است. سادگی، شیوایی، ریتم و ضرب‌آهنگ اشعار و ماندگاری که به واسطه سبک، مدح و خوانش در ذهن مخاطب به جای گذاشته دلیل دیگر استقبال بزرگسالان از شعر عاشورایی نسبت به داستان حسینی است و این جدای از محبت به حضرت اباعبدالله‌الحسین ریشه در تأثیر، تشویق و تأیید اهل‌بیت در به تصویر کشیدن، زنده نگه‌داشتن نام‌ویاد خاندان بنی‌هاشم و پرداختن به ظلم‌ناحقی که بر خاندان عصمت و طهارت رفته است، دارد. شاهدش منابع متقن تاریخی و روایی است که در بیانی زیبا عنوان کرده‌اند حضرت ام‌البنین (س) در سوگواری پسرانش اشعاری جاودانه سروده؛ در واقع اثری که این گونه‌ی ادبی در بیان شناخت اهل‌بیت داشته، نقش مهمی در ادبیات ما ایفا کرده است.
شعر و داستان، هر دو انواع مختلفی از گونه‌های ادبی هستند که با به کارگیری کلمات، مفهومی را در قالب احساسی و با خط سیری مشخص به مخاطب انتقال می‌دهند. آنچه در این بین رسالت نویسنده را صدچندان می‌کند، رویکرد و هدف دینی در ادبیات کودک‌ونوجوان است که به گونه‌ای متفاوت باید عمل شود. این در حالی است که نویسنده باید با آزادی عمل در نگارش مواجه باشد تا شاهد بروز خلاقیتش در صحنه‌پردازی و شخصیت‌پردازی شویم. در ادبیات مدرن، قالب داستان کوتاه و رمان به چنین کارکردی قائل است تا طرح و پیرنگ داستان مقبول واقع شود. برخی نویسندگان بر این باورند که در پرداختن به مفاهیمی که به بازنمایی حقیقت دین و واقعه عاشورا می‌پردازد، باید با حفظ منابع و بدون ضربه‌زدن به ماجرا و شخصیت‌های اصلی در یک رویداد تاریخی و با بیانی حماسی به شیوه‌ای متفاوت به معرفی پرداخت.
گره‌ای که امروزه در ادبیات دینی کودک‌ونوجوان وجود دارد ذائقه و سلیقه متفاوت نسل جدید است که نباید از آن غافل بود و ما را از وظیفه اصلی‌مان جدا کند. گره‌ای که اگر گره‌گشایی شود جای خالی ناگفته‌های مکتب امام حسین (ع) و یارانش را برای مخاطب پر می‌کند، نکته‌ای که از ضروریات است و باید به آن توجه ویژه داشت.
مقتل‌خوانی و استفاده از محضر استادان مقتل‌شناسی، تاریخ‌شناسان و دعوت از آن‌ها به عرصه ادبیات برای همراهی و خارج‌نشدن طرح داستان از خط سیر حقیقی، یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین مواردی است که نویسنده و ناشر باید به آن بپردازند.
متاسفانه معضلی در تولید، عرضه و توزیع ادبیات داستانی دینی وجود دارد که باعث می‌شود نویسنده فقط به عشق، علاقه و حرفه خود توجه کند؛ در کشور ما داستان و رمان دینی اگر به صورت سفارشی نباشد، مسیر رشد را برای نویسندگان صاحب‌نام و ناشران مطرح فراهم کرده است. ما با این واقعیت تلخ روبه‌رو هستیم؛ در حالی که ذوق هنری، استعداد و احساس سرشار از معنویت در بین شعرا و نویسندگان ایرانی قابل تحسین است. باید همتی گماشت و سیستم تشویق‌گر و حمایت‌گری در این مسیر قدم بردارد تا شاهد شور سراسری برای پاسداشت امام حسین (ع) در عرصه تولید آثار فاخر در زمینه شعر و داستان برای گروه سنی‌های مختلف (کودک، نوجوان و بزرگسال) و در ژانرهای متفاوت باشیم.
مرجع : خبرگزاری خبرگزاری کتاب ایران
