کد مطلب : ۳۶۱۴۱
مداح هیئت انصارالحسین تهران؛
از شکنجه ساواک تا جدایی از فرقان
حسین عسکری، تاریخ‌نگار و البرزپژوه و نویسنده کتاب‌هایی چون «کتابشناسی ساوجبلاغ»، «نقد دل»، «بیداری دشت کهن»، «علمای مجاهد استان البرز»، «دشتی به وسعت تاریخ»، «کهن دشت»، «روستای ایستا» و «روستازادگان دانشمند» در گزارشی تاریخی به یکی از ذاکران حضرت سیدالشهدا (ع) پرداخته است که نقش مهمی در مبارزه علیه رژیم پهلوی داشت.
مشروح این گزارش را در ادامه بخوانید:
نام «سید مصطفی میرخانی» فرزند سید ولی الله، از مداحان صاحب سبک هیئت‌های مذهبی تهران، چندین بار در اسناد سازمان اطلاعات و امنیت حکومت پهلوی (ساواک) آمده است. او - که ریشه در روستای تالیان شهرستان ساوجبلاغ استان البرز دارد - در سال ۱۳۱۸ در محله بازار قدیم تهران زاده شد. به همراه برادرش آقابزرگ میرخانی در هیئت انصارالحسین تهران به طور ثابت مداحی می‌کرد. در اسناد ساواک، او متصدی اصلی این هیئت مذهبی معرفی شده است.
در سال‌های پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، سید مصطفی میرخانی در بازار تهران به «گالش فروشی» اشتغال داشت و بعدها «کارخانه کفش دهقان» را تأسیس کرد. حضور او در هیئت‌های مذهبی از قبیل «انصارالحسین» و «مکتب قرآن» مورد حساسیت ساواک قرار گرفت و در ۵ دی ۱۳۴۳ به علت اظهار مطالب تحریک آمیز، دستگیر و به قید تعهد آزاد شد. اما بار دیگر، در ۱۱ آبان ۱۳۴۶ به اتهام چاپ اعلامیه امام خمینی به همراه دو تن از دوستانش، بازداشت و به ۷۵ روز حبس تأدیبی محکوم شد. میرخانی به جهت حضور در هیئت انصارالحسین تا سال ۱۳۵۴ زیر نظر قرار داشت و در سال ۱۳۵۳ در گزارش ساواک، «از افراد متعصب مذهبی و طرفدار امام خمینی» معرفی شد. پس از پیروزی انقلاب، در سال ۱۳۷۲ بازرس «صندوق قرض الحسنه پیوند» بود. میرخانی در ماه رمضان سال ۱۳۸۱ خورشیدی در تهران درگذشت و پیکرش در شهرری به خاک سپرده شد.
آیت الله سید علی خامنه ای، آیت الله اکبر هاشمی رفسنجانی، آیت الله شهید دکتر محمدجواد باهنر، حجت الاسلام شهید فضل الله محلاتی، آیت الله علی اصغر مروارید، حجت الاسلام عبدالمجید معادیخواه از سخنرانان هیئت انصارالحسین به شمار می‌روند. در سال‌های پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، اعضای هیئت‌های مؤتلفه اسلامی و حزب ملل اسلامی از فعالان هیئت انصارالحسین بودند. آیت الله هاشمی رفسنجانی این هیئت انقلابی را به شکل کلاس آموزشی بزرگی درآورده بود. وقتی در سال‌های ۵۰ - ۱۳۴۹ نام او در لیست سیاه ساواک جای گرفت، حجت الاسلام معادیخواه کار او را ادامه داد.
«نواب» رئیس ساواک تهران در ۱۳ آبان ۱۳۴۶ در گزارشی به رئیس کل ساواک از انتشار اعلامیه‌ای با عنوان «عزایی به نام جشن» خبر داده و نوشته است: «در ساعت ۲۳ روز ۱۱/۸/۱۳۴۶ عباس بهشتی [از اعضای اصلی هیئت انصارالحسین] که یکی از متهمین چاپ اعلامیه [امام] خمینی و مدتی متواری بوده است در منزل مسکونی خود دستگیر [شده] و بر مبنای اعترافات وی دو نفر به اسامی [سید] مصطفی میرخانی و علی اصغر مرتضوی معروف به عبدالله جعفری بازداشت و به زندان قزل قلعه تحویل گردید.»
از شواهد چنین برمی آید که ساواک، افراد دستگیر شده را در زندان مورد شکنجه شدید قرار داده است. در گزارش اول آذر ۱۳۴۶ ساواک در این باره آمده است: «یکی از افراد هیئت انصارالحسین که نامش هنوز مشخص نشده است، ضمن صحبت خصوصی اظهار داشت: بعد از آنکه تهیه کننده اعلامیه (عزایی به نام جشن) را دستگیر نموده اند او را شکنجه بسیار داده و کتف وی را شکسته اند به طوری که دیگر قادر نیست [دست] خود را تکان بدهد. ضمناً [سید] مصطفی میرخانی و [عباس] بهشتی را هم در بازجویی شکنجه زیاد داده اند و وضع آنها نیز خیلی ناراحت [کننده] است ولی پس از اظهار مطالب فوق اضافه نمود: آقای خمینی در نجف سخنرانی شدیدی علیه دستگاه حاکمه ایران نموده، اعلامیه مهمی نیز از طرف ایشان تهیه و به چاپ رسیده که به زودی پخش خواهد شد.»
از دیگر فعالیت‌های سیاسی میرخانی که در اسناد ساواک آمده، حضور او در آئین ترحیم دکتر علی شریعتی در مسجد ارگ تهران بود. مأمور مخفی ساواک در این باره نوشته است: «از ساعت ۱۶ روز مزبور [۲ تیر ۱۳۵۶] حدود ده نفر از افراد متعصب مذهبی و سابقه دار من جمله سید محسن امیرحسینی، حاج مصطفی میرخانی، مهدی عراقی، علی حاتمی آموزگار که به مسجد ارگ آمده و دیدند درِ مسجد بسته است در چهارراه گلوبندک اجتماع [کرده] و تصمیم داشتند از چهارراه گلوبندک به طرف میدان اعدام [محمدیه فعلی] تظاهراتی را شروع [کرده] و به نفع دکتر شریعتی شعار بدهند که بلافاصله داریوش فروهر به وسیله حاج محمد خلیل نیا به یکی از دوستانش پیغام داده که به بچه‌ها بگویید این کار را نکنند و از تظاهرات خیابانی بپرهیزند زیرا این عمل نتیجه معکوس دارد. حامل پیغام هم این موضوع را به اطلاع نامبردگان فوق رسانیده و آنها هم به دوستان و آشنایانی که به حوالی چهارراه گلوبندک آمده بودند موضوع را بازگو کرده و نتیجتاً تظاهراتی انجام نشده است.»
سید مصطفی میرخانی در سال‌های آغازین پیروزی انقلاب اسلامی به گروه فرقان گرایش پیدا کرد اما پس از مدتی از آن جدا شد. محسن رفیق دوست (متولد ۱۳۱۹) که منزلش در سال‌های پیش از انقلاب میزبان هیئت انصارالحسین بود در این باره می‌گوید: «اوایل پیروزی انقلاب یکی از دوستان نزدیک من به نام سید مصطفی میرخانی - که مداح بود - جذب این گروه شده بود. او چندین جلسه آمد و برای جذب من به گروه فرقان کار کرد. من از آنجا بیشتر با گروه فرقان آشنا شدم. بعد، با تماس با شهید [دکتر سید محمد حسینی] بهشتی و آقای هاشمی رفسنجانی تلاش کردیم و آقای میرخانی را از آنها جدا کردیم.»
در سال ۱۳۸۵ مجموعه لوح فشرده ای با نام «پرده عشاق» منتشر شد که روضه خوانی سید مصطفی میرخانی هم در آن آمده است. همچنین در پاییز ۱۳۹۶ ده سخنرانی آیت الله خامنه ای در هیئت انصارالحسین، در کتابی با عنوان «همرزمان حسین» منتشر شده است.
منابع
رسول جعفریان، جریان‌ها و سازمان‌های مذهبی - سیاسی ایران، ص ۴۰۷؛ سیر مبارزات امام خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ج ۱۶، ص ۴۶۲، ۴۷۶؛ شریعتی به روایت اسناد ساواک، ج ۳، ص ۱۸۴؛ مسجد ارک به روایت اسناد ساواک، ج ۳، ص ۵۷۲؛ سعید علامیان، برای تاریخ می گویم: خاطرات محسن رفیق دوست (۱۳۶۸ - ۱۳۵۷)، ص ۹۸؛ شهید محمدصادق اسلامی به روایت اسناد ساواک ص ۱۴۵؛ حسین عسکری، بیداری دشت کهن، ص ۲۵۲؛ «معرفی هیئت‌های مذهبی تأثیرگذار در انقلاب اسلامی»، بخش دوم، پایگاه اطلاع رسانی مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱ آبان ۱۳۹۴.
مشروح این گزارش را در ادامه بخوانید:
نام «سید مصطفی میرخانی» فرزند سید ولی الله، از مداحان صاحب سبک هیئت‌های مذهبی تهران، چندین بار در اسناد سازمان اطلاعات و امنیت حکومت پهلوی (ساواک) آمده است. او - که ریشه در روستای تالیان شهرستان ساوجبلاغ استان البرز دارد - در سال ۱۳۱۸ در محله بازار قدیم تهران زاده شد. به همراه برادرش آقابزرگ میرخانی در هیئت انصارالحسین تهران به طور ثابت مداحی می‌کرد. در اسناد ساواک، او متصدی اصلی این هیئت مذهبی معرفی شده است.
در سال‌های پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، سید مصطفی میرخانی در بازار تهران به «گالش فروشی» اشتغال داشت و بعدها «کارخانه کفش دهقان» را تأسیس کرد. حضور او در هیئت‌های مذهبی از قبیل «انصارالحسین» و «مکتب قرآن» مورد حساسیت ساواک قرار گرفت و در ۵ دی ۱۳۴۳ به علت اظهار مطالب تحریک آمیز، دستگیر و به قید تعهد آزاد شد. اما بار دیگر، در ۱۱ آبان ۱۳۴۶ به اتهام چاپ اعلامیه امام خمینی به همراه دو تن از دوستانش، بازداشت و به ۷۵ روز حبس تأدیبی محکوم شد. میرخانی به جهت حضور در هیئت انصارالحسین تا سال ۱۳۵۴ زیر نظر قرار داشت و در سال ۱۳۵۳ در گزارش ساواک، «از افراد متعصب مذهبی و طرفدار امام خمینی» معرفی شد. پس از پیروزی انقلاب، در سال ۱۳۷۲ بازرس «صندوق قرض الحسنه پیوند» بود. میرخانی در ماه رمضان سال ۱۳۸۱ خورشیدی در تهران درگذشت و پیکرش در شهرری به خاک سپرده شد.
آیت الله سید علی خامنه ای، آیت الله اکبر هاشمی رفسنجانی، آیت الله شهید دکتر محمدجواد باهنر، حجت الاسلام شهید فضل الله محلاتی، آیت الله علی اصغر مروارید، حجت الاسلام عبدالمجید معادیخواه از سخنرانان هیئت انصارالحسین به شمار می‌روند. در سال‌های پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، اعضای هیئت‌های مؤتلفه اسلامی و حزب ملل اسلامی از فعالان هیئت انصارالحسین بودند. آیت الله هاشمی رفسنجانی این هیئت انقلابی را به شکل کلاس آموزشی بزرگی درآورده بود. وقتی در سال‌های ۵۰ - ۱۳۴۹ نام او در لیست سیاه ساواک جای گرفت، حجت الاسلام معادیخواه کار او را ادامه داد.
«نواب» رئیس ساواک تهران در ۱۳ آبان ۱۳۴۶ در گزارشی به رئیس کل ساواک از انتشار اعلامیه‌ای با عنوان «عزایی به نام جشن» خبر داده و نوشته است: «در ساعت ۲۳ روز ۱۱/۸/۱۳۴۶ عباس بهشتی [از اعضای اصلی هیئت انصارالحسین] که یکی از متهمین چاپ اعلامیه [امام] خمینی و مدتی متواری بوده است در منزل مسکونی خود دستگیر [شده] و بر مبنای اعترافات وی دو نفر به اسامی [سید] مصطفی میرخانی و علی اصغر مرتضوی معروف به عبدالله جعفری بازداشت و به زندان قزل قلعه تحویل گردید.»
از شواهد چنین برمی آید که ساواک، افراد دستگیر شده را در زندان مورد شکنجه شدید قرار داده است. در گزارش اول آذر ۱۳۴۶ ساواک در این باره آمده است: «یکی از افراد هیئت انصارالحسین که نامش هنوز مشخص نشده است، ضمن صحبت خصوصی اظهار داشت: بعد از آنکه تهیه کننده اعلامیه (عزایی به نام جشن) را دستگیر نموده اند او را شکنجه بسیار داده و کتف وی را شکسته اند به طوری که دیگر قادر نیست [دست] خود را تکان بدهد. ضمناً [سید] مصطفی میرخانی و [عباس] بهشتی را هم در بازجویی شکنجه زیاد داده اند و وضع آنها نیز خیلی ناراحت [کننده] است ولی پس از اظهار مطالب فوق اضافه نمود: آقای خمینی در نجف سخنرانی شدیدی علیه دستگاه حاکمه ایران نموده، اعلامیه مهمی نیز از طرف ایشان تهیه و به چاپ رسیده که به زودی پخش خواهد شد.»
از دیگر فعالیت‌های سیاسی میرخانی که در اسناد ساواک آمده، حضور او در آئین ترحیم دکتر علی شریعتی در مسجد ارگ تهران بود. مأمور مخفی ساواک در این باره نوشته است: «از ساعت ۱۶ روز مزبور [۲ تیر ۱۳۵۶] حدود ده نفر از افراد متعصب مذهبی و سابقه دار من جمله سید محسن امیرحسینی، حاج مصطفی میرخانی، مهدی عراقی، علی حاتمی آموزگار که به مسجد ارگ آمده و دیدند درِ مسجد بسته است در چهارراه گلوبندک اجتماع [کرده] و تصمیم داشتند از چهارراه گلوبندک به طرف میدان اعدام [محمدیه فعلی] تظاهراتی را شروع [کرده] و به نفع دکتر شریعتی شعار بدهند که بلافاصله داریوش فروهر به وسیله حاج محمد خلیل نیا به یکی از دوستانش پیغام داده که به بچه‌ها بگویید این کار را نکنند و از تظاهرات خیابانی بپرهیزند زیرا این عمل نتیجه معکوس دارد. حامل پیغام هم این موضوع را به اطلاع نامبردگان فوق رسانیده و آنها هم به دوستان و آشنایانی که به حوالی چهارراه گلوبندک آمده بودند موضوع را بازگو کرده و نتیجتاً تظاهراتی انجام نشده است.»
سید مصطفی میرخانی در سال‌های آغازین پیروزی انقلاب اسلامی به گروه فرقان گرایش پیدا کرد اما پس از مدتی از آن جدا شد. محسن رفیق دوست (متولد ۱۳۱۹) که منزلش در سال‌های پیش از انقلاب میزبان هیئت انصارالحسین بود در این باره می‌گوید: «اوایل پیروزی انقلاب یکی از دوستان نزدیک من به نام سید مصطفی میرخانی - که مداح بود - جذب این گروه شده بود. او چندین جلسه آمد و برای جذب من به گروه فرقان کار کرد. من از آنجا بیشتر با گروه فرقان آشنا شدم. بعد، با تماس با شهید [دکتر سید محمد حسینی] بهشتی و آقای هاشمی رفسنجانی تلاش کردیم و آقای میرخانی را از آنها جدا کردیم.»
در سال ۱۳۸۵ مجموعه لوح فشرده ای با نام «پرده عشاق» منتشر شد که روضه خوانی سید مصطفی میرخانی هم در آن آمده است. همچنین در پاییز ۱۳۹۶ ده سخنرانی آیت الله خامنه ای در هیئت انصارالحسین، در کتابی با عنوان «همرزمان حسین» منتشر شده است.
منابع
رسول جعفریان، جریان‌ها و سازمان‌های مذهبی - سیاسی ایران، ص ۴۰۷؛ سیر مبارزات امام خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ج ۱۶، ص ۴۶۲، ۴۷۶؛ شریعتی به روایت اسناد ساواک، ج ۳، ص ۱۸۴؛ مسجد ارک به روایت اسناد ساواک، ج ۳، ص ۵۷۲؛ سعید علامیان، برای تاریخ می گویم: خاطرات محسن رفیق دوست (۱۳۶۸ - ۱۳۵۷)، ص ۹۸؛ شهید محمدصادق اسلامی به روایت اسناد ساواک ص ۱۴۵؛ حسین عسکری، بیداری دشت کهن، ص ۲۵۲؛ «معرفی هیئت‌های مذهبی تأثیرگذار در انقلاب اسلامی»، بخش دوم، پایگاه اطلاع رسانی مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱ آبان ۱۳۹۴.
مرجع : خبرگزاری مهر
