کد مطلب : ۳۶۳۴۹
بررسی ابعاد مختلف حضور زنان در هیئت‌های مذهبی؛ هیئت های عمومی یا هیئت‌های مردانه؟
غیاب زنان و کودکان در محتوای هیئت‌های مذهبی
این روز ها هم زمان با برگزاری هیئت های عزاداری اباعبدالله (علیه السلام)، و پررنگ شدن مسئله حضور خانواده در عزاداری های عمومی، موضوع عزاداری زنان به طور مشخص مورد توجه قرار گرفته است. شاید بتوان گفت نقطه ی ضعف اساسی بسیاری از هیئت های عمومی و حتی مشهوری که در ایام محرم مراسمات عزاداری را برگزار میکنند، غیاب زنان و به تبع آن کودکان در فرایند عزاداری است.
آنطور که مشهور است زنان ایرانی از زمان دور نحوه ی عزاداری خاص خود را داشته اند و حتی در نحوه عزاداری خاص آنها، الگو هایی از انها شکل گرفته است و البته همچنان در برخی از مناطق سنتی ایران نشانه هایی از ان به چشم میخورد. اما انچه که در حال حاضر در بخش های زنانه هیئت های عمومی مشاهده میکنیم ان است که زنان به تماشاگران منفعل عزاداری مردان تبدیل شده اند و بدون هیچ فعالیت خاصی صرفا در مراسمات روضه و سینه زنی شرکت میکنند. این در حالی است که بسیاری از بانوان به واسطه داشتن فرزندان کوچک و فراهم نبودن فضای مناسب برای حضور کودکان در هیئت ها، از حضور در این مراسمات عمومی محروم میشوند و حتی شرایط تحقق این نقش منفعلانه را نیز ندارند. ضمن آنکه ان دسته از مادرانی که با فرزندان خود در هیئت ها حضور پیدا میکنند، به واسطه نامساعد بودن فضا برای کودکان، اغلب فراغت یک عزاداری با خیال نسبتا راحت را پیدا نمیکنند. فضای حاکم بر اکثر هیئت های عمومی از جهتی معطوف به حضور مردان است و از جهت دیگر برای حضور کودکان و البته زنان مناسب سازی نشده است. اغلب بانوان فارغ از آنکه فرزند دارند یا خیر، از تهویه نامطلوب و امکانات صوتی و تصویری ضعیف بسیاری از هیئت های عمومی شکایت دارند و در مرحله ی بعد نیز مادران با نبود امکانات لازم برای حضور کودکان از جمله فضای مخصوص نگهداری کودکان مواجه میشوند.
یکی دیگر از ابعاد عزاداری که در هیئت های امروزه بسیار به چشم میخورد، غیاب زنان و کودکان در محتواهای ارائه شده در بسیاری از هیئت ها است. اغلب مخاطب هیئت ها چه در بخش سخنرانی و چه در بخش روضه و سینه زنی، مردان میباشند و زنان و یا کودکان به عنوان بخشی دیگر از مخاطبین هیئت مورد توجه قرار نمیگیرند. همه این ها در حالی است که ما از هیئت به عنوان یک فضای رشد و بستر شکل گیری هویت انسان شیعه از زمان کودکی یاد میکنیم و در این فرایند رشد نیز ، زنان چه از جهت زیست مومنانه خود به صورت فردی، و چه از جهت تحقق حضور کودکان در هیئت، نقشی محوری را ایفا میکنند.
اما در میان این وضعیت موجود سوسوی چراغ هایی به چشم میخورد که میتوان به واسطه ی آنها نحوه ی عزاداری فعالانه ی زنان ( همینطور مادران ) را محقق کرد و از بستر هیئت های زنانه میتوان به عنوان الگویی در جهت رسیدن بخش های زنانه هیئت های عمومی به آن شرایط استفاده کرد. یکی از این امکانات هیئت های زنانه است. در هیئت های زنانه، مدیریت تمام کار ها در دست بانوان است و در نتیجه بهترین بستر برای تصمیم گیری در جهت تحقق یک فضای ایده ال برای زنان است. یکی از مهم ترین شرایطی که به بسیاری از مادران کمک میکند تا بتوانند عزاداری فعالانه را محقق کنند وجود مهد کودک هایی در هیئت ها است که در انها محتواهای مربوط به عزاداری سید الشهدا(علیه السلام) با سبک متناسب با کودکان ارائه شود.
هنگامی که از حضور کودکان در هیئت صحبت میکنیم، یعنی موقعیت های اضطراب زا و نگران کننده برای کودک در هیئت نباید وجود داشته باشد. از مهم ترین این موقعیت ها وجود صدای بیش از حد بلند باند های صوتی، تاریکی مطلق و البته تهویه نامطلوب است که هرکدام انها به تنهایی میتواند تجربه ی تلخی را برای کودک و والد او رقم بزند. هیئت های زنانه به واسطه ی درگیری مستقیم و بی واسطه با این دغدغه های زنانه میتوانند در جهت رفع این موانع و فراهم کردن بهترین فضا برای کودک و والد او قدم بردارند و خادمین هیئات نیز در نقش یاریگر مادران ظاهر شوند. و این تنها بخشی از امکاناتی است که با جان گرفتن هیئت های زنانه برای زنان مهیا میشود.
از جهت دیگر در هیئت های زنانه، مخاطب سخنرانی و روضه زنان اند و در فرایند عزاداری و سینه زنی نیز زنان در مرکز فعالیت جمعی عزاداری برای سید الشهدا قرار میگیرند. در فضایی که در هیئت زنانه شکل میگیرند زنان به جای تماشای سینه زنی و عزاداری منظم مردان، خود مجری سینه زنی منظم میشوند و این خود یکی از نمادهای تحقق مرکزیت زنان در عزاداری اباعبدالله است که امکان خروج از حالت انفعال و تماشاچی بودن، به حالت فعال و در متن عزاداری بودن را برای آنها فراهم میکند.
در نهایت میتوان گفت فراهم کردن فضای مناسب برای حضور مادران در هیئت ها در حال حاضر از هر زمانی ضروری تر به نظر میرسد و برای تحقق این امر نیز چند اقدام هدفمند از جمله فراهم کردن فضای مخصوص کودک ، ارائه محتوای مخصوص کودکان، و مناسب سازی فضای ویژه ی بانوان برای حضور کودک کمک فراوانی به حضور مادران به نحو فعالانه در هیئت های عمومی عزاداری میکند.
آنطور که مشهور است زنان ایرانی از زمان دور نحوه ی عزاداری خاص خود را داشته اند و حتی در نحوه عزاداری خاص آنها، الگو هایی از انها شکل گرفته است و البته همچنان در برخی از مناطق سنتی ایران نشانه هایی از ان به چشم میخورد. اما انچه که در حال حاضر در بخش های زنانه هیئت های عمومی مشاهده میکنیم ان است که زنان به تماشاگران منفعل عزاداری مردان تبدیل شده اند و بدون هیچ فعالیت خاصی صرفا در مراسمات روضه و سینه زنی شرکت میکنند. این در حالی است که بسیاری از بانوان به واسطه داشتن فرزندان کوچک و فراهم نبودن فضای مناسب برای حضور کودکان در هیئت ها، از حضور در این مراسمات عمومی محروم میشوند و حتی شرایط تحقق این نقش منفعلانه را نیز ندارند. ضمن آنکه ان دسته از مادرانی که با فرزندان خود در هیئت ها حضور پیدا میکنند، به واسطه نامساعد بودن فضا برای کودکان، اغلب فراغت یک عزاداری با خیال نسبتا راحت را پیدا نمیکنند. فضای حاکم بر اکثر هیئت های عمومی از جهتی معطوف به حضور مردان است و از جهت دیگر برای حضور کودکان و البته زنان مناسب سازی نشده است. اغلب بانوان فارغ از آنکه فرزند دارند یا خیر، از تهویه نامطلوب و امکانات صوتی و تصویری ضعیف بسیاری از هیئت های عمومی شکایت دارند و در مرحله ی بعد نیز مادران با نبود امکانات لازم برای حضور کودکان از جمله فضای مخصوص نگهداری کودکان مواجه میشوند.
یکی دیگر از ابعاد عزاداری که در هیئت های امروزه بسیار به چشم میخورد، غیاب زنان و کودکان در محتواهای ارائه شده در بسیاری از هیئت ها است. اغلب مخاطب هیئت ها چه در بخش سخنرانی و چه در بخش روضه و سینه زنی، مردان میباشند و زنان و یا کودکان به عنوان بخشی دیگر از مخاطبین هیئت مورد توجه قرار نمیگیرند. همه این ها در حالی است که ما از هیئت به عنوان یک فضای رشد و بستر شکل گیری هویت انسان شیعه از زمان کودکی یاد میکنیم و در این فرایند رشد نیز ، زنان چه از جهت زیست مومنانه خود به صورت فردی، و چه از جهت تحقق حضور کودکان در هیئت، نقشی محوری را ایفا میکنند.
اما در میان این وضعیت موجود سوسوی چراغ هایی به چشم میخورد که میتوان به واسطه ی آنها نحوه ی عزاداری فعالانه ی زنان ( همینطور مادران ) را محقق کرد و از بستر هیئت های زنانه میتوان به عنوان الگویی در جهت رسیدن بخش های زنانه هیئت های عمومی به آن شرایط استفاده کرد. یکی از این امکانات هیئت های زنانه است. در هیئت های زنانه، مدیریت تمام کار ها در دست بانوان است و در نتیجه بهترین بستر برای تصمیم گیری در جهت تحقق یک فضای ایده ال برای زنان است. یکی از مهم ترین شرایطی که به بسیاری از مادران کمک میکند تا بتوانند عزاداری فعالانه را محقق کنند وجود مهد کودک هایی در هیئت ها است که در انها محتواهای مربوط به عزاداری سید الشهدا(علیه السلام) با سبک متناسب با کودکان ارائه شود.
هنگامی که از حضور کودکان در هیئت صحبت میکنیم، یعنی موقعیت های اضطراب زا و نگران کننده برای کودک در هیئت نباید وجود داشته باشد. از مهم ترین این موقعیت ها وجود صدای بیش از حد بلند باند های صوتی، تاریکی مطلق و البته تهویه نامطلوب است که هرکدام انها به تنهایی میتواند تجربه ی تلخی را برای کودک و والد او رقم بزند. هیئت های زنانه به واسطه ی درگیری مستقیم و بی واسطه با این دغدغه های زنانه میتوانند در جهت رفع این موانع و فراهم کردن بهترین فضا برای کودک و والد او قدم بردارند و خادمین هیئات نیز در نقش یاریگر مادران ظاهر شوند. و این تنها بخشی از امکاناتی است که با جان گرفتن هیئت های زنانه برای زنان مهیا میشود.
از جهت دیگر در هیئت های زنانه، مخاطب سخنرانی و روضه زنان اند و در فرایند عزاداری و سینه زنی نیز زنان در مرکز فعالیت جمعی عزاداری برای سید الشهدا قرار میگیرند. در فضایی که در هیئت زنانه شکل میگیرند زنان به جای تماشای سینه زنی و عزاداری منظم مردان، خود مجری سینه زنی منظم میشوند و این خود یکی از نمادهای تحقق مرکزیت زنان در عزاداری اباعبدالله است که امکان خروج از حالت انفعال و تماشاچی بودن، به حالت فعال و در متن عزاداری بودن را برای آنها فراهم میکند.
در نهایت میتوان گفت فراهم کردن فضای مناسب برای حضور مادران در هیئت ها در حال حاضر از هر زمانی ضروری تر به نظر میرسد و برای تحقق این امر نیز چند اقدام هدفمند از جمله فراهم کردن فضای مخصوص کودک ، ارائه محتوای مخصوص کودکان، و مناسب سازی فضای ویژه ی بانوان برای حضور کودک کمک فراوانی به حضور مادران به نحو فعالانه در هیئت های عمومی عزاداری میکند.
مرجع : خبرنامه دانشجویان ایران
