کد مطلب : ۶۷۹۵
مدیر مرکز مطالعات راهبردی خیمه:
کودکان در تولید کتابهای دینی نادیده گرفته می‌شوند
حجت‌الاسلام مرتضی وافی بیان کرد: «موضوع کتاب به عنوان یک رسانه تأثیرگذار مکتوب که جزوء معدود رسانه‌هایی است که از میراث گذشتگان ما بوده، هنوز هم کاربردهای تأثیرگذار خود را دارد؛ رسانه‌های مکتوب در جامعه و فضای فرهنگی نقش ویژه‌ای ایفا می‌کنند.»
دبیر شورای فرهنگی و برنامه‌ریزی مسجد مقدس جمکران افزود: «مطالب این نوع رسانه‌ها از ماندگاری بیشتری برخوردار هستند و در روایات آمده است که اگر می‌خواهید علم بماند با نوشتن این کار را انجام دهید؛ در حقیقت نوشتن علوم باعث انتقال معارف دین و فرهنگ به ما شده است؛ بحث قلم و نوشتار از بحث‌های مبنایی در دین ما هستند.»
مهمترین ویژگی کتاب در دسترس بودن آن است
وی دومین نکته مهم در رابطه با رسانه کتاب را در دسترس بودن آن عنوان کرد و گفت: «در بسیاری از رسانه‌های امروز موقعیت و فضای مشخص یک پارامتر ارتباطی است اما در رابطه با کتاب اینگونه نیست، کتاب یار همراه است در هر موقعیتی با چند دقیقه فرصت به همان میزان می‌توان از کتاب استفاده کرد؛ در رسانه‌های دیگر کمتر این ویژگی وجود دارد. در رسانه مکتوب قدرت فکر و تأمل نیز بیشتر است.»
مدیر مرکز مطالعات راهبردی خیمه تصریح کرد: «در جریان کتابهای دینی به ۴ عامل بر می‌خوریم که این چهار عامل هرجا قوت گرفته کتابهای دینی با قوت بیشتر با تیراژ بالاتر و با نفوذ بیشتر و مخاطب بیشتر در جامعه مواجه شده و عکس آن نیز صادق است.»
ضرورت نیازسنجی و مخاطب‌شناسی کتاب دینی
دبیر شورای فرهنگی و برنامه‌ریزی مسجد مقدس جمکران در رابطه با نخستین عامل از این عوامل چهارگانه گفت: «نیازسنجی و مخاطب‌شناسی نخستین عامل است؛ اگر این مؤلفه با دقت کامل لحاظ شود در گام اول، اولین مؤلفه چرخه تولید کتاب دینی رعایت می‌شود که البته این امر نیازمند شناخت مؤلف از زمان و زمانه خود و همچنین نیازهای روز است؛ کسانی که در جامعه نیستند برحسب ظاهر می توانند قلم بزنند اما نوشته های آنها متناسب با درد جامعه نیست؛ قلم کسانی موفق است که در دل جامعه باشند، ببینند، حس کنند و بعد بنویسند.»
انتخاب عناوین مناسب برای محتوای کتاب دینی
وی گفت: «کسانی که قدم اول را بردارند در بحث کتاب دینی دنبال سرفصلها و عناوین مناسب می‌گردند؛ گاهی چیزهایی باب می‌شود جو گسترده‌ای ایجاد می‌شود و کسانی هم به دنبال آن می‌روند، در عین اینکه این جو فرهنگی ممکن است مؤثر هم باشد اما عدم توجه به مسیر آن ممکن است باعث سطحی گرایی و جوزدگی گردد این جمله که می‌گویند مطالب سفارشی در بحث‌های این گونه کاربرد ندارد جمله دقیقی است.»
وافی افزود: «فقط برای گرمی بازار یک موضوع نباید نوشت؛ کسی شاید برای امام علی(ع) ننویسد اما همه برای اصلاح الگوی مصرف می نویسند، این امر در عین حال که یک نوید و فرصت است تهدید هم محسوب می شود خیلی ها تنها برای اینکه اقبال جامعه به آن است یک سری مطالب سفارشی می‌نویسند.»
مدیر مرکز مطالعات راهبردی خیمه بیان کرد: «در بحث انتخاب عناوین و سرفصلها باید دقت کنیم که این عناوین و سرفصلها دقیقا براساس داده‌های علمی نه برداشتهای شخصی و نکته های تجربی باشد، اما در عین حال باید توجه داشت نویسندگان کتاب دینی هنرمند هستن؛ هنرمند باید انتقال درونی حس خود را به جامعه نیز داشته باشد.»
دبیر شورای فرهنگی و برنامه‌ریزی مسجد مقدس جمکران تصریح کرد: «تألیف یک رسانه مکتوب است که از ارتباط دو سویه باید بهره ببرد، اگر احساس خود را در قالب یک نوشتار و دغدغه دینی به جامعه منتقل می کنیم باید دغدغه نوع برداشت جامعه و از آن را هم داشته باشیم.»
رعایت قالب صحیح بر اساس نیازهای مخاطب
وافی با تأکید بر اینکه «به تناسب مخاطب، درک و نیازهای مخاطب باید قالب درستی برای کتاب‌ها در نظر گرفت»، گفت: «شاید بروشورها را در قالب کتاب نبینید اما برخی از مسائل دینی در قالب برشورها نیز ارائه می‌شود؛ گاهی بخشی از رسانه‌ها و کتاب‌ها و نوشتارها را باید به سمتی ببریم که مخاطب یک مطلب دقیق دینی را با استدلال، منطق، شبهات و پاسخ‌ها، مقدمات و نتیجه‌گیری‌های آن بخواند و این منافات با مطالب و قالبهای ساندویچی و مختصر دارد.»
جدا از محتوا ظاهر کتابهای دینی نیز با ضعف مواجه است
وی همچنین در رابطه با ظاهر کتابهای دینی افزود: «درحال حاضر معمولا از قطع‌های وزیری، جیبی، پالتویی و رقعی استفاده می‌کنیم درحالی که قالبهای دیگر نیز در دنیا متنوع است، برای اینکه دور ریز کاغذ نداشته باشیم تنوع را نادیده می‌گیریم؛ درحالی که از دور ریز این کتاب‌ها می‌توان قطع‌های جدید ارائه کرد.»
مدیر مرکز مطالعات راهبردی خیمه بیان کرد: «جدا از اینکه ما در تولید و بسیاری از بحث‌های دیگر ضعیف هستیم در توزیع بیش از تمام موارد ضعف داریم؛ مهمترین ضعف و نقص که بدون درنظرگیری مخاطب اتفاق می‌افتد توزیع ضعیف کتاب‌ها است.»
دبیر شورای فرهنگی و برنامه‌ریزی مسجد مقدس جمکران همچنین کمبود پایگاه توزیع محصولات فرهنگی و کتابهای دینی را از جمله ضعف‌ها دراین حوزه توصیف کرد و گفت: «مهمترین رنج و درد ناشران کتابهای دینی از کمبود پایگاه‌های توزیع کتابهای دینی است چرا که آنها نگران هستند چرا این کتابهای دینی در دسترس علاقمندان قرار نمی‌گیرد؛ درحالی که بیش از ۱۰۰هزار پایگاه مذهبی در کشورمان وجود دارد و اگر این پایگاه‌های مذهبی را بتوانیم به به فروشگاه‌هایی تبدیل کنیم که بتوانند دست کم کتاب‌هایی را با گزینش دقیق و صحیح ارائه کنند تا حدی مشکل توزیع را حل کرده‌ایم.»
ضعف کتاب دینی برای کودکان و تشکیل شورای‌عالی هماهنگی
وافی از دیگر دغدغه مهم در فضای فرهنگی جامعه را بحث آشنایی کودک و نوجوان با موضوعات فرهنگی و دینی توصیف کرد و افزود: «کودک و نوجوان ما برای اولین قدم‌های آشنایی خود با مبانی فرهنگی و معارف دینی از راه کتاب وارد می‌شود و در دسترس‌ترین قالبی که برای کودک و نوجوان برای آشنایی با معارف دینی و مذهبی وجود دارد کتاب است و ما به شدت در بحث کتاب کودک و نوجوان در موضوعات دینی و مذهبی با ضعف برنامه‌ریزی، فکر و بازتولید کتابهای فاخر چه از نظر طرح، عکس گرافیک، نوشتار، موضوعات و مقوله‌های مورد نیاز یک کودک است مواجه هستیم.»
وی تصریح کرد: «در بسیاری از موضوعات فرهنگی به دنبال تدوین یک مهندسی فرهنگی و ایجاد شورای فرهنگی هستیم اما در کتاب این طور نیست اگر ما مهندسی فرهنگی دقیقی را در کشور طراحی کنیم، آئین‌نامه و اساس‌نامه‌ای تدوین کنیم و از مجموعه‌هایی که در تولید و توزیع کتابهای دینی دست دارند استفاده کنیم، می‌توانیم یک شورای‌عالی هماهنگی شکل دهیم و از این طریق یک نظام هماهنگ تولید و توزیع کتاب دینی کودک و نوجوان را شکل دهیم»
دبیر شورای فرهنگی و برنامه‌ریزی مسجد مقدس جمکران افزود: «مطالب این نوع رسانه‌ها از ماندگاری بیشتری برخوردار هستند و در روایات آمده است که اگر می‌خواهید علم بماند با نوشتن این کار را انجام دهید؛ در حقیقت نوشتن علوم باعث انتقال معارف دین و فرهنگ به ما شده است؛ بحث قلم و نوشتار از بحث‌های مبنایی در دین ما هستند.»
مهمترین ویژگی کتاب در دسترس بودن آن است
وی دومین نکته مهم در رابطه با رسانه کتاب را در دسترس بودن آن عنوان کرد و گفت: «در بسیاری از رسانه‌های امروز موقعیت و فضای مشخص یک پارامتر ارتباطی است اما در رابطه با کتاب اینگونه نیست، کتاب یار همراه است در هر موقعیتی با چند دقیقه فرصت به همان میزان می‌توان از کتاب استفاده کرد؛ در رسانه‌های دیگر کمتر این ویژگی وجود دارد. در رسانه مکتوب قدرت فکر و تأمل نیز بیشتر است.»
مدیر مرکز مطالعات راهبردی خیمه تصریح کرد: «در جریان کتابهای دینی به ۴ عامل بر می‌خوریم که این چهار عامل هرجا قوت گرفته کتابهای دینی با قوت بیشتر با تیراژ بالاتر و با نفوذ بیشتر و مخاطب بیشتر در جامعه مواجه شده و عکس آن نیز صادق است.»
ضرورت نیازسنجی و مخاطب‌شناسی کتاب دینی
دبیر شورای فرهنگی و برنامه‌ریزی مسجد مقدس جمکران در رابطه با نخستین عامل از این عوامل چهارگانه گفت: «نیازسنجی و مخاطب‌شناسی نخستین عامل است؛ اگر این مؤلفه با دقت کامل لحاظ شود در گام اول، اولین مؤلفه چرخه تولید کتاب دینی رعایت می‌شود که البته این امر نیازمند شناخت مؤلف از زمان و زمانه خود و همچنین نیازهای روز است؛ کسانی که در جامعه نیستند برحسب ظاهر می توانند قلم بزنند اما نوشته های آنها متناسب با درد جامعه نیست؛ قلم کسانی موفق است که در دل جامعه باشند، ببینند، حس کنند و بعد بنویسند.»
انتخاب عناوین مناسب برای محتوای کتاب دینی
وی گفت: «کسانی که قدم اول را بردارند در بحث کتاب دینی دنبال سرفصلها و عناوین مناسب می‌گردند؛ گاهی چیزهایی باب می‌شود جو گسترده‌ای ایجاد می‌شود و کسانی هم به دنبال آن می‌روند، در عین اینکه این جو فرهنگی ممکن است مؤثر هم باشد اما عدم توجه به مسیر آن ممکن است باعث سطحی گرایی و جوزدگی گردد این جمله که می‌گویند مطالب سفارشی در بحث‌های این گونه کاربرد ندارد جمله دقیقی است.»
وافی افزود: «فقط برای گرمی بازار یک موضوع نباید نوشت؛ کسی شاید برای امام علی(ع) ننویسد اما همه برای اصلاح الگوی مصرف می نویسند، این امر در عین حال که یک نوید و فرصت است تهدید هم محسوب می شود خیلی ها تنها برای اینکه اقبال جامعه به آن است یک سری مطالب سفارشی می‌نویسند.»
مدیر مرکز مطالعات راهبردی خیمه بیان کرد: «در بحث انتخاب عناوین و سرفصلها باید دقت کنیم که این عناوین و سرفصلها دقیقا براساس داده‌های علمی نه برداشتهای شخصی و نکته های تجربی باشد، اما در عین حال باید توجه داشت نویسندگان کتاب دینی هنرمند هستن؛ هنرمند باید انتقال درونی حس خود را به جامعه نیز داشته باشد.»
دبیر شورای فرهنگی و برنامه‌ریزی مسجد مقدس جمکران تصریح کرد: «تألیف یک رسانه مکتوب است که از ارتباط دو سویه باید بهره ببرد، اگر احساس خود را در قالب یک نوشتار و دغدغه دینی به جامعه منتقل می کنیم باید دغدغه نوع برداشت جامعه و از آن را هم داشته باشیم.»
رعایت قالب صحیح بر اساس نیازهای مخاطب
وافی با تأکید بر اینکه «به تناسب مخاطب، درک و نیازهای مخاطب باید قالب درستی برای کتاب‌ها در نظر گرفت»، گفت: «شاید بروشورها را در قالب کتاب نبینید اما برخی از مسائل دینی در قالب برشورها نیز ارائه می‌شود؛ گاهی بخشی از رسانه‌ها و کتاب‌ها و نوشتارها را باید به سمتی ببریم که مخاطب یک مطلب دقیق دینی را با استدلال، منطق، شبهات و پاسخ‌ها، مقدمات و نتیجه‌گیری‌های آن بخواند و این منافات با مطالب و قالبهای ساندویچی و مختصر دارد.»
جدا از محتوا ظاهر کتابهای دینی نیز با ضعف مواجه است
وی همچنین در رابطه با ظاهر کتابهای دینی افزود: «درحال حاضر معمولا از قطع‌های وزیری، جیبی، پالتویی و رقعی استفاده می‌کنیم درحالی که قالبهای دیگر نیز در دنیا متنوع است، برای اینکه دور ریز کاغذ نداشته باشیم تنوع را نادیده می‌گیریم؛ درحالی که از دور ریز این کتاب‌ها می‌توان قطع‌های جدید ارائه کرد.»
مدیر مرکز مطالعات راهبردی خیمه بیان کرد: «جدا از اینکه ما در تولید و بسیاری از بحث‌های دیگر ضعیف هستیم در توزیع بیش از تمام موارد ضعف داریم؛ مهمترین ضعف و نقص که بدون درنظرگیری مخاطب اتفاق می‌افتد توزیع ضعیف کتاب‌ها است.»
دبیر شورای فرهنگی و برنامه‌ریزی مسجد مقدس جمکران همچنین کمبود پایگاه توزیع محصولات فرهنگی و کتابهای دینی را از جمله ضعف‌ها دراین حوزه توصیف کرد و گفت: «مهمترین رنج و درد ناشران کتابهای دینی از کمبود پایگاه‌های توزیع کتابهای دینی است چرا که آنها نگران هستند چرا این کتابهای دینی در دسترس علاقمندان قرار نمی‌گیرد؛ درحالی که بیش از ۱۰۰هزار پایگاه مذهبی در کشورمان وجود دارد و اگر این پایگاه‌های مذهبی را بتوانیم به به فروشگاه‌هایی تبدیل کنیم که بتوانند دست کم کتاب‌هایی را با گزینش دقیق و صحیح ارائه کنند تا حدی مشکل توزیع را حل کرده‌ایم.»
ضعف کتاب دینی برای کودکان و تشکیل شورای‌عالی هماهنگی
وافی از دیگر دغدغه مهم در فضای فرهنگی جامعه را بحث آشنایی کودک و نوجوان با موضوعات فرهنگی و دینی توصیف کرد و افزود: «کودک و نوجوان ما برای اولین قدم‌های آشنایی خود با مبانی فرهنگی و معارف دینی از راه کتاب وارد می‌شود و در دسترس‌ترین قالبی که برای کودک و نوجوان برای آشنایی با معارف دینی و مذهبی وجود دارد کتاب است و ما به شدت در بحث کتاب کودک و نوجوان در موضوعات دینی و مذهبی با ضعف برنامه‌ریزی، فکر و بازتولید کتابهای فاخر چه از نظر طرح، عکس گرافیک، نوشتار، موضوعات و مقوله‌های مورد نیاز یک کودک است مواجه هستیم.»
وی تصریح کرد: «در بسیاری از موضوعات فرهنگی به دنبال تدوین یک مهندسی فرهنگی و ایجاد شورای فرهنگی هستیم اما در کتاب این طور نیست اگر ما مهندسی فرهنگی دقیقی را در کشور طراحی کنیم، آئین‌نامه و اساس‌نامه‌ای تدوین کنیم و از مجموعه‌هایی که در تولید و توزیع کتابهای دینی دست دارند استفاده کنیم، می‌توانیم یک شورای‌عالی هماهنگی شکل دهیم و از این طریق یک نظام هماهنگ تولید و توزیع کتاب دینی کودک و نوجوان را شکل دهیم»
مرجع : خبرگزاری مهر
