چگونه به مقام قرب الهی دست یابیم

استاد غلامرضا اعوانی (چهره ماندگار فلسفه): عرفان از طریق بحث و تصور و تصدیق صرف قابل وصول نیست، البته می‌توان عرفان را بحثی فهمید اما دستیابی بدان تنها از این طریق ممکن نیست بلکه روش دیگری دارد و آن هم کشف و شهود و اشراق الهی است.

پیامبر(ص) در تعبیری علم را نور دانستند و فرمودند که خداوند در دل هر کس که بخواهد این نور را می‌افکند. نور شدت و ضعف دارد، حتی علم بحثی هم نور ضعیفی دارد و نور قوی‌تر اشراق الهی است که با سلوک و تصفیه نفس ممکن می‌شود.

در آیات قرآن کریم تزکیه نفس بسیار مهم است، ما در آیات متعددی می‌خوانیم که خداوند شرایط فلاح و رستگاری انسان را معرفی می‌کند، در یک آیه خداوند می‌فرماید: قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَکَّاها و در آیه دیگری می‌گوید: قد افلح من تزکّی.

عرفان مسیری است که با تزکیه نفس به سرانجام می‌رسد و با قرآن کریم و دستورات حضرت رسول (ص) مسیرش میسر می‌شود.

زمانی که انسان تزکیه نفس می‌کند به مرتبه اشراق دست می‌یابد، مثل اینکه آیینه اگر کثیف باشد چیزی را نشان نمی‌دهد و اگر هم صاف باشد همه چیز را نشان می‌دهد وجود انسان هم نظیر آیینه اسرار الهی است که اگر صیقل خورده باشد همه چیز را در خود نشان می‌دهد.

ما چند نوع کشف و شهود داریم حتی علاوه بر کشفیات ملکی، صوری، صوری خیالی، حدیث نفس، کشف شیطانی هم داریم. اما مهمتر از همه کشف الهی است که از سوی خداوند ممکن می‌شود.

معرفت علم بعد از جهل است به همین دلیل هم هست که خداوند را عارف نمی‌گویند چرا که خداودن علیم ازلی و ابدی است و معرفت را انسان کسب می‌کند چرا که علمش بعد از جهل حاصل می‌شود پس با این کشف الهی انسان مشاهده می‌کند که اصل و حقیقت صور عالم چیست.

دستیابی به عرفان و حکمت الهی سمتی است که انسان در آن گام بر می‌دارد و حق بین و واصل به حق می‌شود، جامعیت وجود انسان به انس با خداوند است، این مقام را هیچگاه موجودات دیگری کسب نمی‌کنند.

بنابراین انسان وجود جامع قرآنی دارد همین که قرآن به انسان نازل می‌شود و به هیچ موجود دیگری نازل نمی‌شود این حقایق عالم را نشان می‌دهد.

نسبت انسان کامل به خداوند به مانند مردمک چشم در روایات است، انسان العین به معنای مردمک چشم است در اکثر زبان‌ها که مقالاتی نوشته شده است مردمک چشم انسان یک لغت است مثلا ما می‌گوییم مردم که هم مردم است و هم مردمک چشم.

علتش هم این است که ولی کامل به مرتبه قرب نوافل رسیده و از این مرتبه هم گذشته و به مرتبه قرب فرائض دست پیدا کرده است.