کد مطلب : ۳۲۸۹۴
مجموعة مقالات پژوهشی و تحقیقی در زمینة عاشورا
معرفی کتاب/ روز دهم ۱
«روز دهم» مجموعه مقالات عاشورایی است که در دو جلد گردآوری شده و توسط انتشارات «خورشید باران» به چاپ رسیده است. جلد اول کتاب در 394 صفحه و متشکل از ۱۱ مقاله از ۱۱ نویسنده و پژوهشگر در زمینة عاشورا است که با مقدمه‌ای از دکتر «محمدرضا سنگری» به چاپ رسیده است.
نخستین مقالة کتاب به «نقش خواص و عوام در حادثة عاشورا» و عصر امام حسین(ع) و موضوع‌گیری آنها می‌پردازد و در صفحاتی، این نکته را تشریح می‌کند: «حرکت خواص، به دنبال خود، حرکت عوام را می‌آورد ... یک وقت یک حرکتِ بجا، تاریخ را نجات می‌دهد؛ گاهی یک حرکت نابجا ناشی از ترس و ضعف و دنیاطلبی و حرص برای زنده ماندن تاریخ را در ورطة گمراهی می‌غلطاند ...».
دومین مقاله، نگاهی دارد به مجموعة شعر «هم صدا با حلق اسماعیل» اثر «سید حسن حسینی» که در آن به جلوه‌های عاشورایی این اشعار پرداخته است؛
شوریده‌سری که شرح ایمان می‌کرد
هفتاد و دو فصل سرخ، عنوان می‌کرد
با نای بریده نیز بر منبر نی
تفسیر خجسته‌ای ز قرآن می‌کرد
مقالة بعدی، علل و عوامل بروز حماسة عاشورا در ابعاد مختلف (سیاسی، اقتصادی، اجتماعی) را مورد بررسی قرار می‌دهد؛ هم‌چنین به ویژگی‌های قیام، امام، اهداف قیام عاشورا، دستاوردهای و پیام‌های عاشورایی می‌پردازد. در بخشی از این مقاله آمده است: «یکی از علل قیام امام حسین(ع) عامل «اصلاح امت» است آن حضرت می‌فرماید: «اِنّما خَرجَتُ لطَلَبِ الاِصلاح فی اُمة جَدّی»».
مقالة چهارم، مقاله‌ای است با نام «هنرهای نمایشی تعزیه» که در آن نویسنده تعزیه را بستری می‌داند که با احساس تماشاگر ارتباط برقرار کرده و با ایجاد تداعی در ذهن تماشاگر، او را با موضوع نمایش پیوند می‌دهد و باعث ملموس شدن و تأثیر آن بر تماشاگر می‌شود. این مقاله، از روند رشد و سیر نزولی تعزیه تا شناخت تعزیه‌ها، دکور، لباس، آرایش نقش‌ها و ... پیش رفته و آنها را مورد بررسی قرار داده است. هم‌چنین در این مقاله نویسنده مسیر تاریخی هنر تعزیه، ریشه‌ها و ساختار آن را بررسی می‌کند، نویسنده در قسمتی از مقالة خود می‌گوید: «سعی من در این مقاله این است که ضمن مروری بر تاریخچة تعزیه و نشان دادن قدمت این هنر و مسیری که پیموده، ارتباط آن را با بقیة هنرها مورد بررسی قرار دهم، هر چند هنر عاشورایی بی‌ارتباط با هنر تعزیه نمی‌باشد ...».
مقالة بعدی، پژوهشی است پیرامون تقیه و نهضت عاشورا که در آن نویسنده به معنای لغوی و همین‌طور اصطلاحی تقیه و مستندات مشروعیت آن با تکیه بر آیات قرآن پرداخته است. در این مقاله نویسنده به تقیه در احکام، موضوعات و حکم و نیز شرایط عمل به تقیه اشاره دارد.
مقالة ششم این کتاب به نام «امام حسین(ع) و نماز شگفت‌انگیز عاشورا» است که در آن هدفمند بودن قیام عاشورا با توجه به کتب مورخانی مثل ابن اعثم کوفی، علامه مجلسی و ابن اثیر و ابن نما بیان شده است. نویسنده در این مقاله به موضوع نماز و اهمیت آن از دیدگاه امام حسین(ع) پرداخته است، و در مقالة خود آورده است: «نماز ظهر عاشورا روایتی است از جنس آسمان که هر صاحبدلی را متحیر می‌کند و بی‌تردید در مقام عمل بالاترین تأکید و سفارش بر اهمیت جایگاه فریضة مقدس نماز است.»
مقالة دیگری که در این کتاب آمده است؛ «جوانان و عاشورا» است که در آن نویسنده می‌کوشد تا پیام عاشورا و تأثیر آن را در نسل جوان از ابعاد گوناگون مورد بررسی قرار دهد و راه‌های مناسب انتشار این فرهنگ را ارائه می‌کند. در بخشی از این مقاله آمده است: «یکی از مهم‌ترین آسیب‌های سوگواری‌ها در بین جوانان، آسیب «تحریف» است. برخی از مداحان تنها برای گرم کردن مجلس روضه‌هایی را می‌خوانند که هیچ ارتباطی با عاشورا ندارند. آنها دانسته یا نداسته به جنگ با فرهنگ عاشورا برخاسته‌اند ...». در پایان این مقاله نویسنده برای برپایی مراسم عاشورایی پیشنهادهای مفیدی ارائه کرده است.
«جوانان و نوجوانان در عاشورا»، نام مقالة دیگر این کتاب است که به حضور و ارتباط جوانان و نوجوانان با واقعة عاشورا، معرفی و بیان اخلاق و فضایل آنها و همین‌طور ارتباط آنها با امام حسین(ع) پرداخته است.
مقالة دیگر این کتاب «عاشورا و تأثیر آن بر نسل امروز» نام دارد. این مقاله رازناکی و رمز جاودانگی عاشورا را مورد تحلیل و بررسی قرار داده است و با پرداختن به موضوع دلاوری و رشادت‌های امام حسین(ع) این واقعه را این‌گونه برای نسل امروزی تشریح می‌کند: «نسل امروز وقتی خود را در برابر واقعة جاودان‌یاد عاشورا حاضر و ناظر آن حرکت الی الله می‌بیند، مردانه و جاودانه زیستن را تجربه می‌کند و درمی‌یابد که آن‌چه سبب پایندگی و نیک‌نامی است از خود گذشتن و به حق پیوستن است ...».
«زنان و دختران جوان در عاشورا» آخرین مقاله در جلد اول کتاب روز دهم است. نویسنده در این مقاله به حضور زنان در واقعة عاشورای سال 61 هجری می‌پردازد و زنان را حامی نهضت عاشورا معرفی می‌کند. این مقاله به معرفی زنانی پرداخته که یا در واقعة عاشورا حضور داشتند یا پس از آن به خون‌خواهی وی برخاستند یا از نزدیکان و سحابة اهل‌بیت پیامبر(ص) بودند که برای امام حسین(ع) به عزا نشستند.
نویسندگان این مقاله‌ها حسن رضایی‌مهر، سید حبیب حبیب‌پور، محمد اسماعیل‌زاده، راضیه مقدمی‌نیا، هیثم شیرکش، کاظم کامران شرفشاهی، بنیاد سعادتی، طیبه شجاعی، دکتر فریدون اکبری شلدره‌ای و مهدیه پورحسنی جنت‌آباد، هستند که در مجموع با نثری آشنا مخاطبان خود را به‌خوبی به دنبال کردن مطالب آن که مجموعه‌ای از مقالات عاشورایی است دعوت می‌کنند.
نخستین مقالة کتاب به «نقش خواص و عوام در حادثة عاشورا» و عصر امام حسین(ع) و موضوع‌گیری آنها می‌پردازد و در صفحاتی، این نکته را تشریح می‌کند: «حرکت خواص، به دنبال خود، حرکت عوام را می‌آورد ... یک وقت یک حرکتِ بجا، تاریخ را نجات می‌دهد؛ گاهی یک حرکت نابجا ناشی از ترس و ضعف و دنیاطلبی و حرص برای زنده ماندن تاریخ را در ورطة گمراهی می‌غلطاند ...».
دومین مقاله، نگاهی دارد به مجموعة شعر «هم صدا با حلق اسماعیل» اثر «سید حسن حسینی» که در آن به جلوه‌های عاشورایی این اشعار پرداخته است؛
شوریده‌سری که شرح ایمان می‌کرد
هفتاد و دو فصل سرخ، عنوان می‌کرد
با نای بریده نیز بر منبر نی
تفسیر خجسته‌ای ز قرآن می‌کرد
مقالة بعدی، علل و عوامل بروز حماسة عاشورا در ابعاد مختلف (سیاسی، اقتصادی، اجتماعی) را مورد بررسی قرار می‌دهد؛ هم‌چنین به ویژگی‌های قیام، امام، اهداف قیام عاشورا، دستاوردهای و پیام‌های عاشورایی می‌پردازد. در بخشی از این مقاله آمده است: «یکی از علل قیام امام حسین(ع) عامل «اصلاح امت» است آن حضرت می‌فرماید: «اِنّما خَرجَتُ لطَلَبِ الاِصلاح فی اُمة جَدّی»».
مقالة چهارم، مقاله‌ای است با نام «هنرهای نمایشی تعزیه» که در آن نویسنده تعزیه را بستری می‌داند که با احساس تماشاگر ارتباط برقرار کرده و با ایجاد تداعی در ذهن تماشاگر، او را با موضوع نمایش پیوند می‌دهد و باعث ملموس شدن و تأثیر آن بر تماشاگر می‌شود. این مقاله، از روند رشد و سیر نزولی تعزیه تا شناخت تعزیه‌ها، دکور، لباس، آرایش نقش‌ها و ... پیش رفته و آنها را مورد بررسی قرار داده است. هم‌چنین در این مقاله نویسنده مسیر تاریخی هنر تعزیه، ریشه‌ها و ساختار آن را بررسی می‌کند، نویسنده در قسمتی از مقالة خود می‌گوید: «سعی من در این مقاله این است که ضمن مروری بر تاریخچة تعزیه و نشان دادن قدمت این هنر و مسیری که پیموده، ارتباط آن را با بقیة هنرها مورد بررسی قرار دهم، هر چند هنر عاشورایی بی‌ارتباط با هنر تعزیه نمی‌باشد ...».
مقالة بعدی، پژوهشی است پیرامون تقیه و نهضت عاشورا که در آن نویسنده به معنای لغوی و همین‌طور اصطلاحی تقیه و مستندات مشروعیت آن با تکیه بر آیات قرآن پرداخته است. در این مقاله نویسنده به تقیه در احکام، موضوعات و حکم و نیز شرایط عمل به تقیه اشاره دارد.
مقالة ششم این کتاب به نام «امام حسین(ع) و نماز شگفت‌انگیز عاشورا» است که در آن هدفمند بودن قیام عاشورا با توجه به کتب مورخانی مثل ابن اعثم کوفی، علامه مجلسی و ابن اثیر و ابن نما بیان شده است. نویسنده در این مقاله به موضوع نماز و اهمیت آن از دیدگاه امام حسین(ع) پرداخته است، و در مقالة خود آورده است: «نماز ظهر عاشورا روایتی است از جنس آسمان که هر صاحبدلی را متحیر می‌کند و بی‌تردید در مقام عمل بالاترین تأکید و سفارش بر اهمیت جایگاه فریضة مقدس نماز است.»
مقالة دیگری که در این کتاب آمده است؛ «جوانان و عاشورا» است که در آن نویسنده می‌کوشد تا پیام عاشورا و تأثیر آن را در نسل جوان از ابعاد گوناگون مورد بررسی قرار دهد و راه‌های مناسب انتشار این فرهنگ را ارائه می‌کند. در بخشی از این مقاله آمده است: «یکی از مهم‌ترین آسیب‌های سوگواری‌ها در بین جوانان، آسیب «تحریف» است. برخی از مداحان تنها برای گرم کردن مجلس روضه‌هایی را می‌خوانند که هیچ ارتباطی با عاشورا ندارند. آنها دانسته یا نداسته به جنگ با فرهنگ عاشورا برخاسته‌اند ...». در پایان این مقاله نویسنده برای برپایی مراسم عاشورایی پیشنهادهای مفیدی ارائه کرده است.
«جوانان و نوجوانان در عاشورا»، نام مقالة دیگر این کتاب است که به حضور و ارتباط جوانان و نوجوانان با واقعة عاشورا، معرفی و بیان اخلاق و فضایل آنها و همین‌طور ارتباط آنها با امام حسین(ع) پرداخته است.
مقالة دیگر این کتاب «عاشورا و تأثیر آن بر نسل امروز» نام دارد. این مقاله رازناکی و رمز جاودانگی عاشورا را مورد تحلیل و بررسی قرار داده است و با پرداختن به موضوع دلاوری و رشادت‌های امام حسین(ع) این واقعه را این‌گونه برای نسل امروزی تشریح می‌کند: «نسل امروز وقتی خود را در برابر واقعة جاودان‌یاد عاشورا حاضر و ناظر آن حرکت الی الله می‌بیند، مردانه و جاودانه زیستن را تجربه می‌کند و درمی‌یابد که آن‌چه سبب پایندگی و نیک‌نامی است از خود گذشتن و به حق پیوستن است ...».
«زنان و دختران جوان در عاشورا» آخرین مقاله در جلد اول کتاب روز دهم است. نویسنده در این مقاله به حضور زنان در واقعة عاشورای سال 61 هجری می‌پردازد و زنان را حامی نهضت عاشورا معرفی می‌کند. این مقاله به معرفی زنانی پرداخته که یا در واقعة عاشورا حضور داشتند یا پس از آن به خون‌خواهی وی برخاستند یا از نزدیکان و سحابة اهل‌بیت پیامبر(ص) بودند که برای امام حسین(ع) به عزا نشستند.
نویسندگان این مقاله‌ها حسن رضایی‌مهر، سید حبیب حبیب‌پور، محمد اسماعیل‌زاده، راضیه مقدمی‌نیا، هیثم شیرکش، کاظم کامران شرفشاهی، بنیاد سعادتی، طیبه شجاعی، دکتر فریدون اکبری شلدره‌ای و مهدیه پورحسنی جنت‌آباد، هستند که در مجموع با نثری آشنا مخاطبان خود را به‌خوبی به دنبال کردن مطالب آن که مجموعه‌ای از مقالات عاشورایی است دعوت می‌کنند.
