کد مطلب : ۳۳۳۲۹
معرفی کتاب 5/ روایتی شنیدنی از سنت‌های محلی عزای حسین (ع)
هفده مجلس شبیه‌خوانی
شناسنامه کتاب
هفده مجلس شبیه‌خوانی (بخشی از متون تعزیه ننیز و رابر)
مقدمه، تصحیح و گردآوری: مرید قنبری نینز
با گفتاری از: دکتر علی بلوکباشی
انتشارات اطلاعات
تهران، 1394
روستای ننیز در شرق شهرستان رابر در استان کرمان در دوره قاجار یا شاید کمی قبل از آن، دارای 70 خانوار سکنه بوده است، این در حالی است که رابر امروز بالغ بر بیست هزار نفر جمعیت دارد و دارای 140 خانوار است. این مقایسه خود شاهدی بر رونق گذشته ننیز نسبت به امروز است. پیدا شدن سکه‌ای از دوران ساسانی، کشف زغال‌سوخته‌هایی از دوران‌های گذشته، وجود حمام قدیمی و سنگ نبشته‌ای که تاریخ 139 قمری را بر خود دارد، همچنین کشف سنگ‌قبرهای کهن، نشانه‌های دیگری است مبنی بر پیشینه نسبتا کهن ننیز.
در این میان اسناد متعدد دیگری نیز وجود دارد که از پیشینه فرهنگی ننیز در روزگاران گذشته سخن می‌گویند. یکی از این اسناد، وقف‌نامه‌هایی است که در ننیز موجود است. اگرچه این وقف‌نامه‌ها ها قدیمی نیستند اما بدون شک، شکل‌گیری انگیزه وقف برای واقفان آنها مستلزم زمینه‌ای کهن از تاریخ مکتوب این وقف‌نامه‌ها می‌باشد که این از سیاق عبارات این وقف‌نامه‌ها و تاکیدی که بر صرف عایدات وقف در محل ننیز دارند نیز استنباط می‌شود. وقف‌نامه میربهرام ننیزی به تاریخ 1279 قمری و وقف‌نامه ملا غلامحسین ننیزی به تاریخ 1299 قمری از نمونه‌های آن می‌باشد. در وقف‌نامه میربهرام به صراحت تاکید شده است که عواید وقف، خرج و صرف تعزیه‌داران جناب سیدالشهدا در محل ننیز گردد. عبارات این وقف‌نامه را هرگونه که تفسیر کنیم باز شبیه‌خوانی و تعزیه‌داری حضرت سیدالشهدا را شامل می‌شود، اما به احتمال زیاد منظور از تعزیه‌داران، اختصاصا شبیه‌خوانان هستند، چرا که مرحوم میربهرام در چند سطر قبل از این، وقف‌نامه همه گونه‌های عزاداران نظیر تعزیه‌داران، ذاکرین، مصیبت‌داران، گریه‌کنندگان، نوحه‌خوانان و زوار خامس آل عباس را برشمرده است و سپس خرج عواید را در تعزیه‌داران محصور کرده است. به هرحال، وجود این وقف‌نامه‌ها تاییدی بر رونق هنر تعزیه‌خوانی در ننیز از روزگاران گذشته است.
دکتر علی بلوکباشی در مقدمه این مجموعه آورده است: این مجموعه از میراث ارزشمند نمایش‌های مذهبی مردم این ناحیه و پاره و بخشی از ادبیات شفاهی فرهنگ مردم رابر و ننیز است. جمع‌آوری، تدوین و چاپ و نشر این گونه متون از ادبیات شفاهی محلی، حرکتی است در بهتر شناساندن روند تحول تاریخی – فرهنگی ادبیات عامه، و در آن میان، ادبیات تعزیه و نحوه زبان و بیان و چگونگی اجرای تعزیه در بستر اجتماعی – فرهنگی جماعات ایرانی پراکنده در سرزمین ایران.
مرید قنبری نینز معتقد است بخش عمده نسخه‌های تعزیه ننیز در اثر غفلتی از میان رفته است و آنچه که در این مجموعه آمده بخش‌های باقی‌مانده این میراث گرانبهای مکتوب است. متاسفانه همین چند مجلس باقی مانده نیز در طول زمان دچار تحریف‌ها و دگرگونی‌های خواسته و ناخواسته شده است. مولف کتاب مدعی است که چاپ این مجموعه گامی هر چند کوچک در جهت پاسداشت میراث فرهنگی مکتوب ایران اسلامی است. وی همچنین نام هنرمندان گمنام ننیز را در این مجموعه ذکر کرده است.
تعزیه مرد تعزیه‌دار (پسرفروش)، حضرت مسلم، طفلان مسلم، حجه‌الوداع، حر، وهب نصرانی، حضرت علی‌اکبر (ص)، حضرت قاسم (ع)، حضرت عباس (ع)، عاشورا، خیام، حضرت رقیه (ع)، حضرت امام حسن (ع)، حضرت فاطمه صغری، حضرت زهرا (س)، حضرت امام رضا (ع)، قیام مختار بن ابوعبیده ثقفی، و بخش تصاویر، مجموعه مطالب تشکیل‌دهنده کتاب است.
«هفده مجلس شبیه‌خوانی»، آن بخش از نسخ تعزیه ننیز است که از گزند حوادث روزگار در امان مانده و امروزه در منطقه رابر، واقع در استان کرمان اجرا می‌شود. گردآورنده مجموعه کوشیده است تا ضمن ثبت و ضبط متون تعزیه، بر پایه اسناد موجود و روایات شفاهی، تاریخچه‌ای از پیشینه شبیه‌خوانی در این ناحیه از ایران ارائه نماید.
هفده مجلس شبیه‌خوانی (بخشی از متون تعزیه ننیز و رابر)
مقدمه، تصحیح و گردآوری: مرید قنبری نینز
با گفتاری از: دکتر علی بلوکباشی
انتشارات اطلاعات
تهران، 1394
روستای ننیز در شرق شهرستان رابر در استان کرمان در دوره قاجار یا شاید کمی قبل از آن، دارای 70 خانوار سکنه بوده است، این در حالی است که رابر امروز بالغ بر بیست هزار نفر جمعیت دارد و دارای 140 خانوار است. این مقایسه خود شاهدی بر رونق گذشته ننیز نسبت به امروز است. پیدا شدن سکه‌ای از دوران ساسانی، کشف زغال‌سوخته‌هایی از دوران‌های گذشته، وجود حمام قدیمی و سنگ نبشته‌ای که تاریخ 139 قمری را بر خود دارد، همچنین کشف سنگ‌قبرهای کهن، نشانه‌های دیگری است مبنی بر پیشینه نسبتا کهن ننیز.
در این میان اسناد متعدد دیگری نیز وجود دارد که از پیشینه فرهنگی ننیز در روزگاران گذشته سخن می‌گویند. یکی از این اسناد، وقف‌نامه‌هایی است که در ننیز موجود است. اگرچه این وقف‌نامه‌ها ها قدیمی نیستند اما بدون شک، شکل‌گیری انگیزه وقف برای واقفان آنها مستلزم زمینه‌ای کهن از تاریخ مکتوب این وقف‌نامه‌ها می‌باشد که این از سیاق عبارات این وقف‌نامه‌ها و تاکیدی که بر صرف عایدات وقف در محل ننیز دارند نیز استنباط می‌شود. وقف‌نامه میربهرام ننیزی به تاریخ 1279 قمری و وقف‌نامه ملا غلامحسین ننیزی به تاریخ 1299 قمری از نمونه‌های آن می‌باشد. در وقف‌نامه میربهرام به صراحت تاکید شده است که عواید وقف، خرج و صرف تعزیه‌داران جناب سیدالشهدا در محل ننیز گردد. عبارات این وقف‌نامه را هرگونه که تفسیر کنیم باز شبیه‌خوانی و تعزیه‌داری حضرت سیدالشهدا را شامل می‌شود، اما به احتمال زیاد منظور از تعزیه‌داران، اختصاصا شبیه‌خوانان هستند، چرا که مرحوم میربهرام در چند سطر قبل از این، وقف‌نامه همه گونه‌های عزاداران نظیر تعزیه‌داران، ذاکرین، مصیبت‌داران، گریه‌کنندگان، نوحه‌خوانان و زوار خامس آل عباس را برشمرده است و سپس خرج عواید را در تعزیه‌داران محصور کرده است. به هرحال، وجود این وقف‌نامه‌ها تاییدی بر رونق هنر تعزیه‌خوانی در ننیز از روزگاران گذشته است.
دکتر علی بلوکباشی در مقدمه این مجموعه آورده است: این مجموعه از میراث ارزشمند نمایش‌های مذهبی مردم این ناحیه و پاره و بخشی از ادبیات شفاهی فرهنگ مردم رابر و ننیز است. جمع‌آوری، تدوین و چاپ و نشر این گونه متون از ادبیات شفاهی محلی، حرکتی است در بهتر شناساندن روند تحول تاریخی – فرهنگی ادبیات عامه، و در آن میان، ادبیات تعزیه و نحوه زبان و بیان و چگونگی اجرای تعزیه در بستر اجتماعی – فرهنگی جماعات ایرانی پراکنده در سرزمین ایران.
مرید قنبری نینز معتقد است بخش عمده نسخه‌های تعزیه ننیز در اثر غفلتی از میان رفته است و آنچه که در این مجموعه آمده بخش‌های باقی‌مانده این میراث گرانبهای مکتوب است. متاسفانه همین چند مجلس باقی مانده نیز در طول زمان دچار تحریف‌ها و دگرگونی‌های خواسته و ناخواسته شده است. مولف کتاب مدعی است که چاپ این مجموعه گامی هر چند کوچک در جهت پاسداشت میراث فرهنگی مکتوب ایران اسلامی است. وی همچنین نام هنرمندان گمنام ننیز را در این مجموعه ذکر کرده است.
تعزیه مرد تعزیه‌دار (پسرفروش)، حضرت مسلم، طفلان مسلم، حجه‌الوداع، حر، وهب نصرانی، حضرت علی‌اکبر (ص)، حضرت قاسم (ع)، حضرت عباس (ع)، عاشورا، خیام، حضرت رقیه (ع)، حضرت امام حسن (ع)، حضرت فاطمه صغری، حضرت زهرا (س)، حضرت امام رضا (ع)، قیام مختار بن ابوعبیده ثقفی، و بخش تصاویر، مجموعه مطالب تشکیل‌دهنده کتاب است.
«هفده مجلس شبیه‌خوانی»، آن بخش از نسخ تعزیه ننیز است که از گزند حوادث روزگار در امان مانده و امروزه در منطقه رابر، واقع در استان کرمان اجرا می‌شود. گردآورنده مجموعه کوشیده است تا ضمن ثبت و ضبط متون تعزیه، بر پایه اسناد موجود و روایات شفاهی، تاریخچه‌ای از پیشینه شبیه‌خوانی در این ناحیه از ایران ارائه نماید.
