کد مطلب : ۲۵۶۵۷
زیست مسلمانی از نگاه امام علی(ع)
حریم خصوصی و کرامت انسانی دو شاخصه مهم در زندگی مسلمانی است
حجت الاسلام محمد حسن موحدی ساوجی تصریح کرد: رعایت نکات اخلاقی در زیست مسلمانی جایگاه ویژه ای دارد که این رعایت نکات اخلاقی هم در برخورد با دیگران است و هم در برخورد با کسانی که انسان آنها را قبول ندارد؛ به تعبیری برخورد با مخالفان است، که در حال حاضردر زندگی های ماکمرنگ شده است.
حوزه خصوصی افراد باید دارای امنیت باشد
او در ادامه بیان کرد: اولین نکته اخلاقی که باید در زندگی رعایت شود، موضوع حریم خصوصی افراد است و این موضوع را از آیات قرآنی هم می توان برداشت نمود. به عبارت دیگر حوزه خصوصی افراد باید دارای امنیت باشد و این حق نه اذعان مردم است و نه حکومت ها؛ البته منظور قرآن آن بخشی از زندگی انسان هاست که مربوط به خودشان است و هیچ تاثیری در اجتماع یا در حقوق دیگران ندارد.در قرآن آیه « يا أَيهَا الَّذينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثيراً مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَ لا تَجَسَّسُوا » امنیت حوزه خصوصی را توضیح می دهد و به مردم می گوید:” اي كساني كه ايمان آوردهايد! از بسياري از گمانها بپرهيزيد، چرا كه بعضي از گمانها گناه است و هرگز (در كار ديگران) تجسّس نكنيد.”و در اینجا اگر منظور از تجسس تمام حیطه خصوصی افراد نباشد یکی از مصادیقش حیطه خصوصی است. به طور نمونه اگر فردی در جایی که کسی نمی بیند کاری را مخفیانه انجام داد؛ جزء حیطه خصوصی اش است و اگر کسی بخواهد کاوش کند تا بخواهد از آن سردر بیاورد، به حیطه خصوصی افراد وارد شده است.
سفارش امام علی به مالک نسبت به رعایت حریم خصوصی افراد
حجت الاسلام ساوجی با اشاره به نامه حضرت امیر(ع) به مالک اشتر تاکید کرد: در زمانی که مالک به عنوان یک حاکم روانه مصر بود، حضرت به ایشان سفارش می کند که وظیفه حاکم است که حیطه خصوصی افراد را مشخص می کند و نسبت به آن مسئول باشد؛ آنگاه که حاکمیت حق نداشته باشد به حریم خصوصی افراد وارد شود. این موضوع در نامه ۵۳ نهج البلاغه به وضوح بیان شده است و می فرماید: “هر آینه در میان مردم عیب هایی است اما حاکم سزاوارترین فرد است به پوشش مردم و حاکم باید عیب مردم را بپوشاند پس هرگز عیوبی که از تو پنهان شده را آشکار نکن که آشکار سازی آن چیزی که بر تو به عنوان حاکم آن است که آن ها را تطهیر و پاکیزه کنی و یا هر حکمی که برآن است را اجرا کنی؛ آن کس که نسبت به عیوب و گناهانی که از مردم سر زده حکم و داوری می کند خداوند است.” تمام این صحبت ها نشان می دهد که حریم خصوصی مردم مربوط به مردم و خدا است و ارتباطی با حاکمیت و یا افراد دیگر ندارد.
این کارشناس دینی با یادآوری به این موضوع که ما اجازه ورود به حریم افراد را نداریم تصریح کرد: حتی اگر این امور مربوط به گناه باشد حق سرکشی نداریم تا ببینیم که آن فرد چه گناهی انجام داده که ما از آن غافل هستیم. در روایات هم داریم خداوند عذاب می کند کسانی را که به صحبت دیگران گوش می دهند در حالیکه آنها راضی نیستند (منظور استراق سمع است).
حاکم و کارگزاران حاکم حق عیب جویی از مردم را ندارند
او افزود: من چهار نکته را از جملات حضرت علی برداشت می کنم، اول آنکه حاکم و کارگزاران حاکم حق عیب جویی از مردم را ندارند تا بدین وسیله تفحص در زندگی مردم کنند؛ دوم این است که کارگزاران حاکم حق ندارند نه تنها در زندگی خصوصی بلکه در امور اجتماعی افراد دنبال نقطه ضعف افراد باشند یعنی حتی اگر فردی در زندگی اجتماعی ضعف هایی دارد نباید آن را آشکار کنند؛ سوم آنکه اگر گناهی یا زشتی و عیبی از افراد آشکار شد اگر فرد شاکی خصوصی ندارد؛ حاکم مسئول است که گناه او را بپوشاند و به تعبیر حضرت حاکم و کارگزاران حاکم بیش از بقیه افراد موظف هستند که آن گناه را پوشش دهند و از بقیه افراد مستور کنند و چهارم آن که حکومت نسبت به گناهان شخصی شهروندان که در حریم خصوصیشان سر می زند و ارتباطی به حق دیگران ندارد وظیفه ای ندارد و حتی صلاحیت ورود به آن حریم را ندارند و داور نهایی خداوند است.
نسبت به مخالفانمان کرامت انسانی را رعایت کنیم
حجت الاسلام ساوجی در دومین نکته اخلاقی خود به کرامت انسانی اشاره کرد وگفت: نکته دوم آن است که ما نسبت به اطرافیانمان کرامت انسانی را رعایت کنیم مخصوصا کسانی که با آنها مخالف هستیم. در روایات نقل شده از حضرت امیرالمومنین علی (ع) نسبت به خوارج که گروهی در حال محاربه بودند و نسبت به حضرت توهین می کردند و حضرت را کافر خطاب می کردند فرموده اند:” آنان برادران ما هستند که برما یورش آورده اند ” بنابراین حضرت بر این گروه نسبت به آنها تعبیر مشرک را به کار نبرده بلکه آنها را برادر خود نام برده است و یا در مورد اصحاب معاویه در جنگ صفین در خطبه ۲۰۶ نهج البلاغه دو تن از یاران حضرت، اصحاب معاویه را دشنام می دادند که حضرت فرمودند:” من ناپسند می دارم برای شما که دشمنام دهنده باشید.” و به یارانشان فرمودند:” اگر اعمال آنها را توصیف کنید به گفتار صحیح نزدیک تر است و برای اتمام حجت هم رساتر است به جای اینکه آنها را دشنام دهید و در ادامه فرمودند: خدایا خون ما و خون آنها را حفظ کند و بین ما و میان آنها را اصلاح کند و آنها را از گمراهی شان حفظ کند و کسیکه حق را نمی داند به حق آگاهی پیدا کند.”
این استاد دانشگاه در پایان گفت:به نظر می رسد در جامعه ما این دو خصیصه دچار انحرافاتی شده است و بهتر است هر کس از خود شروع کند و در جهت رفع این نقایص برآید چرا که این دو نکته در رفع مشکلات بین مسلمانان و اتحاد ببین آنان که جزء پایه های اصلی دین است نقش اساسی دارد.
حوزه خصوصی افراد باید دارای امنیت باشد
او در ادامه بیان کرد: اولین نکته اخلاقی که باید در زندگی رعایت شود، موضوع حریم خصوصی افراد است و این موضوع را از آیات قرآنی هم می توان برداشت نمود. به عبارت دیگر حوزه خصوصی افراد باید دارای امنیت باشد و این حق نه اذعان مردم است و نه حکومت ها؛ البته منظور قرآن آن بخشی از زندگی انسان هاست که مربوط به خودشان است و هیچ تاثیری در اجتماع یا در حقوق دیگران ندارد.در قرآن آیه « يا أَيهَا الَّذينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثيراً مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَ لا تَجَسَّسُوا » امنیت حوزه خصوصی را توضیح می دهد و به مردم می گوید:” اي كساني كه ايمان آوردهايد! از بسياري از گمانها بپرهيزيد، چرا كه بعضي از گمانها گناه است و هرگز (در كار ديگران) تجسّس نكنيد.”و در اینجا اگر منظور از تجسس تمام حیطه خصوصی افراد نباشد یکی از مصادیقش حیطه خصوصی است. به طور نمونه اگر فردی در جایی که کسی نمی بیند کاری را مخفیانه انجام داد؛ جزء حیطه خصوصی اش است و اگر کسی بخواهد کاوش کند تا بخواهد از آن سردر بیاورد، به حیطه خصوصی افراد وارد شده است.
سفارش امام علی به مالک نسبت به رعایت حریم خصوصی افراد
حجت الاسلام ساوجی با اشاره به نامه حضرت امیر(ع) به مالک اشتر تاکید کرد: در زمانی که مالک به عنوان یک حاکم روانه مصر بود، حضرت به ایشان سفارش می کند که وظیفه حاکم است که حیطه خصوصی افراد را مشخص می کند و نسبت به آن مسئول باشد؛ آنگاه که حاکمیت حق نداشته باشد به حریم خصوصی افراد وارد شود. این موضوع در نامه ۵۳ نهج البلاغه به وضوح بیان شده است و می فرماید: “هر آینه در میان مردم عیب هایی است اما حاکم سزاوارترین فرد است به پوشش مردم و حاکم باید عیب مردم را بپوشاند پس هرگز عیوبی که از تو پنهان شده را آشکار نکن که آشکار سازی آن چیزی که بر تو به عنوان حاکم آن است که آن ها را تطهیر و پاکیزه کنی و یا هر حکمی که برآن است را اجرا کنی؛ آن کس که نسبت به عیوب و گناهانی که از مردم سر زده حکم و داوری می کند خداوند است.” تمام این صحبت ها نشان می دهد که حریم خصوصی مردم مربوط به مردم و خدا است و ارتباطی با حاکمیت و یا افراد دیگر ندارد.
این کارشناس دینی با یادآوری به این موضوع که ما اجازه ورود به حریم افراد را نداریم تصریح کرد: حتی اگر این امور مربوط به گناه باشد حق سرکشی نداریم تا ببینیم که آن فرد چه گناهی انجام داده که ما از آن غافل هستیم. در روایات هم داریم خداوند عذاب می کند کسانی را که به صحبت دیگران گوش می دهند در حالیکه آنها راضی نیستند (منظور استراق سمع است).
حاکم و کارگزاران حاکم حق عیب جویی از مردم را ندارند
او افزود: من چهار نکته را از جملات حضرت علی برداشت می کنم، اول آنکه حاکم و کارگزاران حاکم حق عیب جویی از مردم را ندارند تا بدین وسیله تفحص در زندگی مردم کنند؛ دوم این است که کارگزاران حاکم حق ندارند نه تنها در زندگی خصوصی بلکه در امور اجتماعی افراد دنبال نقطه ضعف افراد باشند یعنی حتی اگر فردی در زندگی اجتماعی ضعف هایی دارد نباید آن را آشکار کنند؛ سوم آنکه اگر گناهی یا زشتی و عیبی از افراد آشکار شد اگر فرد شاکی خصوصی ندارد؛ حاکم مسئول است که گناه او را بپوشاند و به تعبیر حضرت حاکم و کارگزاران حاکم بیش از بقیه افراد موظف هستند که آن گناه را پوشش دهند و از بقیه افراد مستور کنند و چهارم آن که حکومت نسبت به گناهان شخصی شهروندان که در حریم خصوصیشان سر می زند و ارتباطی به حق دیگران ندارد وظیفه ای ندارد و حتی صلاحیت ورود به آن حریم را ندارند و داور نهایی خداوند است.
نسبت به مخالفانمان کرامت انسانی را رعایت کنیم
حجت الاسلام ساوجی در دومین نکته اخلاقی خود به کرامت انسانی اشاره کرد وگفت: نکته دوم آن است که ما نسبت به اطرافیانمان کرامت انسانی را رعایت کنیم مخصوصا کسانی که با آنها مخالف هستیم. در روایات نقل شده از حضرت امیرالمومنین علی (ع) نسبت به خوارج که گروهی در حال محاربه بودند و نسبت به حضرت توهین می کردند و حضرت را کافر خطاب می کردند فرموده اند:” آنان برادران ما هستند که برما یورش آورده اند ” بنابراین حضرت بر این گروه نسبت به آنها تعبیر مشرک را به کار نبرده بلکه آنها را برادر خود نام برده است و یا در مورد اصحاب معاویه در جنگ صفین در خطبه ۲۰۶ نهج البلاغه دو تن از یاران حضرت، اصحاب معاویه را دشنام می دادند که حضرت فرمودند:” من ناپسند می دارم برای شما که دشمنام دهنده باشید.” و به یارانشان فرمودند:” اگر اعمال آنها را توصیف کنید به گفتار صحیح نزدیک تر است و برای اتمام حجت هم رساتر است به جای اینکه آنها را دشنام دهید و در ادامه فرمودند: خدایا خون ما و خون آنها را حفظ کند و بین ما و میان آنها را اصلاح کند و آنها را از گمراهی شان حفظ کند و کسیکه حق را نمی داند به حق آگاهی پیدا کند.”
این استاد دانشگاه در پایان گفت:به نظر می رسد در جامعه ما این دو خصیصه دچار انحرافاتی شده است و بهتر است هر کس از خود شروع کند و در جهت رفع این نقایص برآید چرا که این دو نکته در رفع مشکلات بین مسلمانان و اتحاد ببین آنان که جزء پایه های اصلی دین است نقش اساسی دارد.
مرجع : شفقنا
