صابر خراسانی؛ شاعر آیینی: به جای تقلید به نوآوری و اجراهای متنوع رو آوردم

بسیاری او را در ابتدای راه شاگرد مرحوم آغاسی می‌شناختند و معتقد بودند او بیشتر از این شاعر تقلید می‌کند اما او آمده بود تا ادبیات جدیدی از جنس نوآوری را در هنر غریب شعرخوانی جا بیندازد. بنابراین صابر خراسانی هیچ‌گاه دنیای خودش را محدود به سرودن شعر نکرد و همواره کوشید با ارائه ترانه‌های جدید تحولی در فضای مذهبی کشور ایجاد کند. چراکه نسل جوان امروز موسیقی را وسیله‌ای برای القای مناسب معارف، اندیشه و اعتقادات می‌داند و می‌توان اندیشه‌های ناب اسلام محمدی را با هوشمندی و درایت هنرمندانه انتقال داد؛ همان کاری که صابر خراسانی چند سالی است با سرودن شعرهای به روز و سفارش ترانه به شاعران آیینی برجسته با زبان موسیقی تحول شگرفی به فضای مذهبی کشور به وجود آمده. به تعبیر صابر، او و برخی از مداحان و دوستان مذهبی‌اش تحت لوای موسیقی قرار نگرفته‌اند بلکه کوشیده‌اند موسیقی را تحت سیطره خودشان درآورند. نوآوری، تنوع در کلام و خلاقیت در استفاده از رنگ و لعاب‌های تصویری از شاخصه‌هایی است که صابر خراسانی برای انجام رسالت خدمت ادبی و آیینی به مردم که خود وظیفه خطیری در هدایت جامعه به مسیر درست محسوب می‌شود به کار بسته صابر خراسانی معتقد است امروز بیش از دوران‌های گذشته کشور نیازمند توسعه و گسترش فعالیت‌های فرهنگی است که به واسطه آن اقتصاد و دیگر عرصه‌ها هم متحول خواهند شد. زیرا در غیر این صورت افکار بیگانه برای میدان فرهنگی ما تصمیم می‌گیرند و اندیشه‌های مسموم غربی جای خودش را به عقاید مقدس اسلامی می‌دهند.به تازگی چند کلیپ از شعرخوانی او در حضور رهبر معظم انقلاب در شبکه‌های اجتماعی منتشر و با استقبال مواجه شد. بنابراین فرصت را مناسب دیدیم تا با این شاعر آیینی گپ بزنیم.

*می‌دانید که در جامعه مذهبی امروز و در میان این‌همه فعالیت فرهنگی، خلأ هنر شعرخوانی بسیار محسوس است. چرا شما راه شعرخوانی را برگزیدید؟
کسی که شعرخوانی می‌کند می‌تواند شاعر هم باشد. اصلاً یکی از مزیت‌های شعرخوان این است که در وهله اول شاعر باشد تا بتواند با اشراف بهتری وظیفه سنگینش را انجام دهد ولی هر شاعری مستلزم این نیست که شعرخوان هم باشد. زیرا شاعر وظیفه سرودن شعر را برعهده دارد و شعرخوان رسالت اجرای هنرمندانه آن سروده را! شعرخوانی فضای جدیدی از اجرا را به هنرمند نشان می‌دهد که امروز نیاز آن در جامعه بسیار احساس می‌شود و ما با یک بضاعت محدود فضای علاقه‌مند به هنر شعرخوانی را مدیریت می‌کنیم. این را هم بدانید که هرچه شعرخوان اشراف بهتری به ادبیات و شعر داشته باشد، قدرت شعرخوانی‌اش بالا می‌رود. شعرخوانی امروز یک محیط اجرا در جامعه ایجاد کرده که به نظرمن نیاز آن در جامعه ما بوده، هست و خواهد بود. در گذشته کسانی بودند شعر می‌گفتند و شعر می‌خواندند ولی در فضای اجرا به صورت حرفه‌ای ورود نمی‌کردند. تا زمان مرحوم آغاسی که مقداری مسیر شعرخوانی را در ریل رشد و نمو قرار دادند و به عبارتی این فضا را اجتماعی‌تر کردند. زیرا اگر شعرخوان طبق موازین و اصولی که باید شعر را قرائت کند قطعاً مردم با حوزه ادبیات و شعر ارتباط بهتری پیدا خواهند کرد.

*بیشتر از اشعار خودتان استفاده می‌کنید یا از اشعار دوستان؟
بیشتر از اشعار خودم استفاده می‌کنم. اما دو سه سالی است که از اشعار بقیه هم استفاده می‌کنم. به خاطر اینکه نوع دیدگاه و رویکرد جامعه و نگرش نسل امروز ما به سمت شعر لطیف‌تر و عاطفی‌تر حرکت کرده و ما هم شناسایی به موقعی داشتیم و آمدیم در موضوع ترانه فعالیت جدیدی را آغاز کردیم. می‌دانید که ترانه یک بخشی از شعر تخصصی و ویژه‌ای است که ترانه‌سرا این کار را به خوبی انجام می‌دهد. از این رو ترانه‌هایی را با موضوع روز به دوستان ترانه‌سرا سفارش دادیم. البته بنده سابقه سرودن ترانه را با فیلم شیار 143 داشتم؛ همان ترانه مربوط به مادران شهدای گمنام. وقتی ترانه‌ها به کلیپ‌هایی تأثیرگذار تبدیل شدند مردم دنبال این بودند که اجرای صحنه را هم ببینند. ابتدا با انتقاداتی مواجه شدیم. یکی دو سالی زمان برد تا این رویه و تنوع ایجاد شده در فضای شعرخوانی جا بیفتد.

*فکر می‌کنید چه چیزی باعث شد جامعه مذهبی

کشور شما را با روی باز بپذیرد؟
اجازه دادیم هرکس هر انتقادی دارد بکند و در این راه پرفراز و نشیب ترجیح دادیم صبر کنیم. به جای تقلید به نوآوری و اجراهای متنوع و هنرمندانه رو آوردیم. می‌دانستم که کلمات بارهای متفاوتی دارند و اجرای شعر کلاسیک با ترانه نیازمند فضاسازی‌های متفاوتی است.

*به ظنّ بسیاری از بزرگان یکی از نکات موفقیت یک شاعر و شعرخوان نوآوری و نگاه متنوع به آثار است. شاعر هر اثر را با یک تفکر و اندیشه‌ای خلق می‌کند. این موفقیت‌ها چگونه بدست آمده‌اند؟
با تمرین و ممارست. هرکاری که در پشت آن تفکر و اندیشه باشد خروجی مثمرثمر و موفقیت‌آمیزی خواهد داشت. برای اینکه در شعرخوانی بتوانم تحولی ایجاد کنم برای جوانانی که امروز دنبال شکل جدید و متفاوتی هستند. باید زبان تجربه را امتحان می‌کردم. به عبارت دیگر باید یک هنرمند علم القای هنرمندانه و عالمانه را بداند تا معارف و اهداف موردنظرش را به بهترین شکل ممکن به سمع و نظر مخاطب برساند.

*یکی از نکاتی که امروز بحث آن مطرح است ورود برخی از مداحان و شاعران از جمله جنابعالی به فضای موسیقی است. برخی اعتقاد دارند از این راه بهتر می‌توان در میدان مذهبی به سرمنزل مقصود رسید اما در این میان برخی به شدت نسبت به ورود شاعران و مداحان به این فضا، انتقاد دارند. نظر شما در این خصوص چیست؟
ما در عرصه جهانی باید فراخ‌تر و بازتر بیندیشیم. نسل جدید ما طالب موسیقی است. چون موسیقی فضایی را برای جوان ما ایجاد می‌کند که به بسیاری از خواسته‌هایش خصوصاً روحی و روانی‌اش می‌رسد. مسئولیت صابر خراسانی این است که زیر سایه موسیقی کار کند یا موسیقی را زیر سایه مذهب قرار دهد. اگر بتوانیم موسیقی را زیر سایه فضای مذهبی بیاوریم، موفق خواهیم شد. یعنی بیاییم یک پس‌صدایی را انتخاب کنیم که بتواند خشک بودن فضای شعر را بپوشاند. همان‌طور که آهنگ در کلام یک مداح این جذابیت را برای مخاطب ایجاد می‌کند. شعرخوان هم می‌تواند از این فرصت برای القای مناسب معارف ناب اعتقادی بهره ببرد. البته موسیقی غیرغنایی که شأن والای کار را زیر سوال نبرد یعنی ما زیر چتر موسیقی نرفتیم و موسیقی را زیر چتر اشعار آیینی و اهل‌بیتی آوردیم. باید مراقب باشیم در فضای موسیقی دچار اشتباه نشویم. یعنی همواره باید خودمان را امتحان کنیم و مراقب رفتار موسیقی که با ما می‌شود، باشیم. می‌دانیم نسل جوان ما موسیقی پرسر‌و‌صدا را دوست دارد. بیاییم در فضای این موسیقی پرسر‌و‌صدا با همان روش‌های دینی و مذهبی خودمان یک آرامشی را ایجاد کنیم.

*اتفاق جذابی که سال گذشته افتاد شعرخوانی شما در محضر رهبر انقلاب بود. به ظنّ بسیاری یکی از اجراهای هنرمندانه و زیبا خدمت ایشان بود. از تجربه شعرخوانی در محضر معظم‌له بگویید.
همیشه گفته‌ام من یک شعرخوان هستم و باید در همه‌جا کارم را خوب انجام دهم. شعرخوانی در محضر یک بزرگتر، رهبر و مرجع دینی بسیار سخت‌تر از اجراهای مردمی است. وقتی شعرخوان بداند باید شعر خوب ارائه بدهد و هرجا لازم باشد به میدان القای معارف هنرمندانه برود. از طرف دیگر آن روز بسیار آرامش داشتم. چون قبل از هر اجرایی به ائمه اطهار توسل پیدا می‌کنم. خوشبختانه بعد از اجرای برنامه حضرت آقا بنده را تشویق کردند و یکسری صحبت‌هایی هم داشتند که بگذارید خصوصی باقی بماند.

*نقش هیئت‌های مذهبی را در پرورش استعدادهای ادبی چقدر مؤثر می‌دانید؟
به نظرمن بیشتر از اینکه اقتصاد باید در جامعه تقویت شود نیازمند توسعه فعالیت‌های فرهنگی هستیم. حضرت آقا الان حدود بیست سال است که می‌فرمایند که کار فرهنگی انجام دهید. چرا این حرف تکرار می‌شود؟ چون ما کار فرهنگی نکرده‌ایم یا به معنای بهتر این فضا را نشناخته‌ایم. اگر ما امروز برای نسل جدید کار فرهنگی به روز انجام ندهیم از بیرون می‌آیند و خوراک مسموم و ناشناخته ارائه می‌دهند. وقتی شما تقاضا دارید و عرضه نیست شخص دیگری به شما عرضه می‌کند و موفق می‌شود. اگر امروز در مجالس مذهبی به شناخت نسل جوان اهمیت ندهند فضا به سمت ناکجاآباد هدایت می‌شود. چرا هنوز برای مصداق آوردن از تجربه مقدس جنگ تحمیلی استفاده می‌کنند؟ چون این کار فرهنگی ارزشمند در سایه توجه به اندیشه‌ها و اعتقادات یک عده هم‌گرایش و هم‌نسل به منصه ظهور رسید. امروز دست‌اندرکاران تأثیرگذار حوزه‌های مذهبی باید نیازهای این نسل را بهتر بشناسند. بدانیم جوان ما از مداحی چه انتظاری دارد و همان مسیر درست را برای او طراحی کنیم که دنبال مسیر غلط نرود. ما اگر نیازهای جامعه را بشناسیم قطعاً در هر زمینه‌ای موفق خواهیم بود. باید بدانیم که نسل امروز فرهیخته‌تر شده‌اند و باید به جدّ بر روی حوزه‌های اندیشه‌ای کار کنیم تا در میان ایجاد چالش، افکار بیگانه رسوخ نکنند. می‌دانیم که نمی‌توانیم جلوی توسعه و گسترش فضای مجازی را بگیریم اما می‌توانیم با فضاسازی درست فضا را به سمت تولیدات ارزشمند رهنمون سازیم.
 
*پیش آمده مداحی گوش کرده باشید و آن مداحی و شعرش شما را ناراحت کرده باشد؛ چقدر این اتفاق را آسیب می‌دانید؟
برای همه قطعاً پیش آمده. به نظرمن حوزه مذهبی به حساسیت دقیق‎تر و صحیح‌تری نیاز دارد. چون این منابع، کامل و جامع هستند و هیچ‌کس نمی‌تواند برای قرآن و کلام معصومین، نقص قائل شود و بگوید این مفاهیم ارزشمند برای امروز جوامع، کاربردی ندارند. بنده فکر می‌کنم مشکل جامعه ما عدم مطالعه است مخصوصاً کسانی که در حوزه‌های مختلف مسئولیت دارند. وقتی من یک مسئله غلطی را ارائه می‌کنم بعدها می‌بینیم که همان موضوع غلط همه‌گیر شده ما باید نسبت به حضور در این میدان تأثیرگذار مسئولیت‌پذیری داشته باشیم.

*صابر خراسانی هم شعرهای خوبی را برمی‌گزیند و هم لحن و آوایی را برای اجرا به کار می‌بندد. از نظر شما شعر خوب چه شعری است؟
شعر خوب شعری است که از لحاظ محتوا، عاطفه، حماسه و از لحاظ موضوعات مختلفی که می‌خواهیم در مورد آن به کار ببریم جایگاه ویژه و شاخصه‌های خوبی داشته باشد. یعنی وقتی می‌خواهیم مدح امیرالمومنین(ع) بخوانیم و بسراییم باید متناسب با واقعیت امروز بوده و به شنونده من نزدیک باشد. هرچیزی که از دل حقایق دربیاید قطعاً تأثیرگذار خواهد بود. وقتی چیزی از خودم اضافه می‌کنم کار خراب می‌شود، البته شاعر می‌تواند بخش عاطفه و حماسه و رجز شعر را بیشتر کند اما در بعضی موارد هم نمی‌توانیم دست ببریم. دین یک قانون و چارچوب است، ما اگر داخل چهارچوب و قاعده تعریف شده حرکت کنیم هیچ‌کس نمی‌تواند مانع‌تراشی کند. به نظرمن شعر خوب شعری است که بیانگر حقیقت و واقعیت باشد.

*هر موقع در مجلسی حضور پیدا کردید همه با نام و عطر وجودی‌تان برای یک لحظه هم شده به یاد پنجره پولاد امام رضا(ع) می‌افتند. پیش آمده که شعری را با موضوع امام رضا(ع) انتخاب کنید، بسرایید و یا اجرا کنید اتفاق خاصی بیفتد که گفتنی باشد؟
فراوان. چون ذوات مقدس معصومین مرکز نور هستند، قطعاً نور، روشنایی در ظلمت ایجاد می‌کند. در جایی اجرا کردم که شخصی گفت من 20 سال است مشهد نرفته‌ام و انگار دلم با اشعار شما به حرم امام رضا(ع) رفت. یا شخص دیگری جلوی من را گرفت و گفت گرهی در زندگی‌ام افتاده بعدها که او را دیدم گفت به عنایت امام رضا(ع) آن گره باز شد. واقعاً این تمسک و توسل‌ها موثر است. کار امام رضا(ع) و اهل‌بیت گره‌گشایی و راه‌انداختن کار مردم است.

*در پایان اگر صحبتی دارید بفرمایید.
یکی از دغدغه‌های بنده جلوگیری از آسیب‌ها و تهدیداتی است که دشمنان با هر حربه‌ای می‌کوشند هر روز با طراحی فرقه و یا موضوع جدیدی جلوی موفقیت‌های پیاپی و تأثیرگذار هیئت‌های مذهبی را بگیرند. به نظرمن نیاز است یکسری شعرخوان در فضای هیئت‌ها و یکسری هم در فضای غیرمذهبی داشته باشیم. امروز در فضای شعرخوانی جامعه دارای ظرفیت کم و محدودی هستیم، چه در فضای هیئت و غیرهیئت دارای کرسی نیستیم. مسئولین فرهنگی کشور باید در این راستا استعدادهای بالقوه کشور را که هر روز هم بیشتر می‌شود با توانایی و هوشمندی به حالت بالفعل درآورد. واقعاً این همه علاقه‌مندی نیاز به ساماندهی دارد تا از جایی دیگر به این افکار ارزشمند خط فکری منحرف و آلوده ندهند تا بعدها به معضلات تأثیرگذار جامعه تبدیل شوند. باید در این راستا هوشمندانه و با مطالعات و اشراف مناسب ریشه‌های روانشناسی جامعه‌مان را به خوبی بشناسیم.
منبع: چهارده