همه جنبه های هیئتها باید سیاسی باشد

عصر ۱۵ آبان  ماه بیستمین قسمت از برنامه «حذف و اضافه» با حضور مسئولان دو هیئت بزرگ دانشجویی دانشگاه امام صادق (ع) و دانشگاه هنر، با موضوع بررسی نسبت معنویت و دانشگاه به طور زنده روی آنتن شبکه سه سیما رفت.

پرسش پیامکی قسمت بیستم برنامه «حذف و اضافه» اینگونه طرح شد: "مهمترین شاخصه یک هیئت موفق دانشجویی چست؟ ۱) توجه مسائل روز و تحولات اجتماعی، ۲) توانمندی سخنران و مداح، ۳) نوآوری ضمن حفظ اصول".

در ابتدای این گفتگو فرزانه پزشکی از خادمین هیئت «محبین اهل بیت (ع)» میهمان برنامه «حذف و اضافه» بود. وی بیان داشت: هیئت محبین اهل بیت (ع)، در واقع هیئت دانشجویان و فارغ التحصیلان دانشگاه های هنر تهران شامل دانشگاه های هنرهای زیبا، سوره، دانشگاه هنر و معماری، دانشگاه شاهد و دانشگاه شریعتی است. محل برگزاری هیئت نیز در دانشگاه هنر تهران است.

پشتوانه هیئت «میثاق با شهدا»، جلسات هفتگی پس از جنگ بود

در ادامه سید ابوالحسن حسینی از مسئولان هیئت دانشجویی «میثاق با شهدا» دانشگاه امام صادق (ع) درباره این هیئت گفت: تأسیس این هیئت به سال ۶۹ بر می گردد. زمانی که بعد از جنگ برخی از دانشجویان شهید شدند و افرادی که باقی ماندند به یاد دوستان شهیدشان هر هفته محفلی را تشکیل دادند که یکشنبه شب های هر هفته به نام «میثاق با شهدا» برگزار می شد و فراز و فرودهایی داشت تا اینکه در سال ۸۱-۸۲ هیئت رو به رشد رفت و جلسات هفتگی را با رونق بیشتر برگزار کرد. و پس از رونق گرفتن جلسات هفتگی از سال ۸۵-۸۶ مراسم عزاداری دهه محرم در هیئت برگزار شد. در واقع پشتوانه مراسم ماه محرم همان جلسات هفتگی بود.

سیالی و پویایی دانشجویان، نقطه قوت هیئات دانشجویی

وی درباره نقطه قوت هیئت های دانشجویی بیان داشت: نقطه قوت هیئت دانشجویی همین سیال بودن و پویا بودن به خاطر حرکت دانشجویان است. یعنی دانشجویانی در یک برهه فعالیت می کنند و بعد از فارغ التحصیل شدن آنها عده دیگری جایگزین شان می شوند. البته این می تواند یک نقطه ضعف نیز باشد و اگر انتقال تجربیات به درستی صورت نگیرد، سبب انقطاع نسل های خدام هیئت می شود. ولی اگر ارتباط صورت گیرد، سبب می شود هر سال افرادی با روحیات جدید وارد شوند و رو به رشد باشد.

هیئت هنر با انگیزه معروف شدن شروع نکرد

در ادامه یحیی نوریان از مسئولان هیئت محبین اهل بیت (ع) تصریح کرد: هیئت هنر با انگیزه معروف شدن شروع نکرده و با انگیزه های بزرگ تری کار می کند. سالهای ۷۶ بود که هیئتهای کوچکی در دانشگاه های هنر وجود داشت و برای اقشار مختلف دانشجویان با گرایشات مذهبی در جلسات کوچک و محدودی مراسم برگزار می کرد، اما در سال ۸۴ جمعی از دانشجویان تصمیم گرفتند سوگواره ای با نام «هنر و حماسه» به مدت ده شب در دانشگاه هنر برگزار کنند. به علت ماهیت هنر که همیشه افراد هنرمند را جذب می کند هنرمندان از نقاط مختلف به این هیئت روی آوردند و ابتدا هیئت دانشجویان و فارغ التحصیلان دانشگاه هنر نام داشت. بعدها به هیئت دانشجویان و فارغ التحصیلان دانشگاه های هنر تبدیل شد. نهایتا به علت علاقمندی اهالی هنر و رسانه به مباحث و فضای این هیئت نام هیئت در پهنه اهالی رسانه وسعت یافت. و امروز نیز دانشجویان هنر و فعالان عرصه رسانه جزء علاقمندان این هیئت هستند.

آشنایی من با هیئت، با هیئت دانشگاه هنر بود

در ادامه خانم پزشکی اظهار داشت: من قبل از این هیئت، هیچ هیئتی نرفته بودم. در واقع آشنایی من با این هیئت بود. ظاهر من در ابتدا کمی با امروزم متفاوت بود اما دغدغه هایی داشتم که دوست داشتم با زبان دیگری آنها را متناسب با رشته خودم بیان کنم. یک روز در دانشگاه در سال ۸۴ در شب ششم محرم با سوگواره «هنر و حماسه» آشنا شدم. دیدم در هیئت با وجود جمعیت کم بچه ها از شاعران، هنرمندان و نقاش های زیادی دعوت کرده بودند و آدم ها فارغ از هر ظاهری می توانستند هرچیزی را ارائه دهند و کافی بود دغدغه این را داشته باشند که یک تعریفی در ذهنشان داشته باشند با یک اثری از حضرت اباعبدلله (ع). این برایم جالب بود.

در هیئت هنر با جنبه حماسه عاشورا آشنا شدم

این دانشجوی دانشگاه هنر ادامه داد: یک چیز دیگری که برایم خیلی جالب بود دعوت از خانم شاعری برای قرائت شعری درباره حضرت اباعبدلله (ع) بود. جلوی در نیز خانمی نشسته بودند و داشتند با سفال کار می کردند. چیزی که خیلی برای من جذاب بود، این بود که در فضای عزاداری عموما آنچه از اباعبدلله (ع) معرفی می شود، فضای تشنگی، مظلومیت و ترحم انگیز بوده است، اما آنجا شخصیت هایی برای من تعریف شد که سال ها کارهای هنریم را بر آن اساس انجام دادم. مثل کلمه «مقتدر مظلوم» که ضمن توانمندی بتوانی در جایی سکوت کنی و هر سال با واژه های «حماسه» و «هنر» برای عاشورا آشناتر می شدم.

کسی که به امام حسین(ع) علاقمند است، به اسلام سیاسی علاقمند است

در ادامه حسینی پیرامون طرح مباحث روز جامعه در هیئت «میثاق با شهدا» بیان داشت: این موضوع به یک پشتوانه عقب تری برمی گردد. چون هیئت نهادی است که می خواهد رابطه عاطفی و عقلانی جامعه با حادثه عاشورا را پیوند بزند و روز به روز تعمیق بخشد. بحثی که گاهی در برخی محافل مطرح می شود این است که آیا هیئت سکولار است یا خیر؟ با مسائل جامعه ارتباط دارد یا خیر؟ به نظر می رسد که در پاسخ به این سوال باید به قیام عاشورا برگردیم. آیا امام حسین (ع) یک سکولار بود یا در بستر حوادث روز جامعه حرکت می کرد؟ به نظر می رسد کسی که به حضرت علاقمند می شود به اسلام سیاسی و اسلام مجاهده و مقاتله علاقمند می شود. اسلامی که در آن حتما مبارزه با ظالم و موضع گیری در برابر اتفاقات جامعه وجود دارد و اینها قابل تفکیک از یکدیگر نیستند. و این اتفاقات تا آنجا که در توان ما بوده در هیئت ما مطرح شده است.

همه ابعاد یک هیئت باید سیاسی باشد

وی درباره چگونگی تحقق این ویژگی ها در یک هیئت عنوان کرد: این امر باید در همه ابعاد بروز کند. چون هیئت به معنی یک سخنران خوب، مداح خوب، برنامه ریزی و کادر خوب نیست. همه این ابعاد است. سیاهپوشی خوب، برنامه ریزی خوب، فضاسازی خوب، سخنران خوب، مداح خوب، شاعر خوب و فاخر و خدمه با اخلاص که با تکلیف مداری پای هیئت هستند. باید به این توجه داشت که هیئت نمی تواند به مسائل روز بی تفاوت باشند.

با سخنران، مداح و شاعر جلسه می گذاریم

این مسئول هیئت «میثاق با شهدا» افزود: تقریبا نبوده سخنرانی دعوت کنیم که قبلش با او جلسه نداشته باشیم. لذا از کسانی دعوت می کنیم که با ما همراه باشند و ما با منبری، مداح و شاعر جلساتی در باره همراهی یکدیگر داریم.

هیئت دانشجویی یک هیئت نخبگانی نیست

در ادامه نوریان در همین باره بیان داشت: من به تفاوت ها قائل نیستم که ما کار خاصی می کنیم. حادثه ای در افق بالایی رخ داده که از عارفان پیر تا خردسالان با آن رابطه برقرار می کنند. جامعه ما نیز در سطوح مختلف ارتباط برقرار می کنند. حتی نمی توانم بگوییم هیات دانشجویی یک هیات نخبگانی است. همه عرض ارادت به یک واقعه بزرگ می کنند و هرکس ابزاری در اختیار دارد. دانشجویان هنر هم مواد خامشان هنر است. ما در این دانشگاه بازی نمی کنیم. عظمت حادثه این است که هرکس را با مواد خودش وارد بازی می کند.

نباید هیئت دانشجویی را در مقابل هیئت خانگی قرار داد

وی افزود: استطاعت بچه های ما در نقاشی، کلیپ، موسیقی و.. است. حادثه ای اتفاق افتاده در اوج هنر که بچه ها همان را پیاده می کنند. ما در این هیئت یک دورهمی هر ساله داریم با ابزار هنر و نباید هیئت دانشجویی را در مقابل یک هیئت خانگی یک پدیده نخبگانی بدانیم، بلکه اساسا تشکیل هیئت و گذشتن از معاش برای پرداختن به یک حماسه توسط یک پیرزن در یک روستای دور افتاده یک امر نخبگانی است.

جذابیت های هنری هیئت محبین اهل بیت (ع)

در ادامه خانم پزشکی در پاسخ به این سوال که "چقدر فضای هنری هیئت محبین اهل بیت (ع) در زندگی آن افراد تاثیر گذاشته است"، عنوان کرد: اگر در آن فضا نباشید هرچقدر که من توضیح بدهم درک آن مشکل است. برای تمام برنامه های هیئت ساعت ها فکر می شود و برنامه ریزی صورت می گیرد. این وامدار این است که ما در رشته هایی هستیم که همیشه بهترین کارهای هنری در ایران در مکان های مذهبی بوده است. فضایی مهیا باشد که بتوانند نمایش عروسکی اجرا کند. نه اینکه ساعت ها در هیئت بنشیند و مفاهیم متناسب با سنش را نشنود. برای اینکه بچه ها بیشتر با محیط درگیر شوند عکاسخانه در نظر گرفته شد. عکاسخانه کودک هدفش این بود که وقتی بچه ها وارد هیئت می شوند فضایی باشد که دوست داشته باشند در آن شرکت کنند. حدود ۷ سال است که وجود دارد و هر سال طرح هایش متناسب با روز تغییر می کند. ما یک حسینیه کودک داریم که شاید برنامه هایش از برنامه های هیئت جدی تر باشد. یک مکان بزرگ که کارگاه های متفاوتی برایش طراحی می شود. شاید در زندگی همه آدم هایی که از ۷ سال پیش می شناختم تا امروز جسورتر و پیشروتر شده اند. و اگر در فضای بیرونی جامعه مردم همدیگر را قضاوت می کنند اینها در فضای هنر فکرهایشان را آن طور که باید ارائه بدهند. یکی از جذاب ترین اتفاقات ما سفر پیاده روی اربعین است. که امسال سال ششم این اتفاق است و ما به این نتیجه رسیدیم که این وقایع را برای عالم باید بگوییم. الان با دیدن این واقعه بزرگ، در این مسیر جدی تر و جسورتر شدیم و فقط به دنبال بیان آن هستیم.

جنس عاشورا و قیام اباعبدالله (ع) سیاسی است

در ادامه حسینی در پاسخ به این سوال که "تبیین واقعه عاشورا از نگاه یک هیئت دانشجویی چه تفاوتی با دیگر هیئات دارد"، گفت: همان طور که آقای نوریان اشاره کردند هیئات دانشجویی با هیئات دیگر تفاوت ماهوی ندارند. لذا ما نباید بگوییم هیئات دانشجویی باید سیاسی باشد. این در مورد همه هیئات صادق است. چون جنس عاشورا سیاسی است و امکان ندارد، دم از امام حسین (ع) بزنیم و دم از اسلام سیاسی و مبارزه با استکبار و ظلم نزنیم. حتما شعار هیهات من الذله جاری است. ما برای یک اتفاق در گذشته گریه نمی کنیم! ما برای یک اتفاق پویا که در جریان است گریه می کنیم. اینکه می فرمایند کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا یک شعار ساده نیست، یک مفهوم در جریان است. قیام سیدالشهدا و حادثه عاشورا هر روز با ما زندگی می کند. پس ما نمی توانیم دم از عاشورا بزنیم و نسبت به مسائل روز حساس نباشیم. اگر حساس نبودیم بدانیم به همان نسبت با حضرت و قیام ایشان فاصله داریم. چون حضرت هیچگاه دم از مذاکره، معامله و سازش با ستمگر نزدند و محکم ایستادند. لذا هیئات باید محکم و صریح نسبت به اتفاقات روز موضع گیری کنند.

منظور از سیاست، روزمرگی سیاسی نیست

حسینی در پاسخ به این سؤال که "آیا باید به هیئتی نسبت های سیاسی انتصاب داد یا خیر"، عنوان کرد: البته باید دقت کنیم که منظور ما این نیست که لازم یا خوب است که هیئات در مورد هر مسئله سیاسی اظهارنظر کنند. اصلا اینطور نیست. منظور، سیاست زدگی یا روزمرگی سیاسی نیست و این بسیار هم بد است. منظور این است که آن خط اصلی اسلام و انقلاب که حضرت امام مشخص کردند حفظ شود. و این خط باید جدی، همیشگی، پررنگ و مستدام حفظ شود. هیئت دانشگاه امام صادق (ع) نیز متعلق به یک جریان سیاسی و حزبی خاص نبوده و نیست. نباید هم باشد. اما متعلق به جریان اصیل انقلاب بوده و هست. و به این خط اصیل انقلاب تأکید محکمی است.

وی درباره حضور افراد با خطوط فکری- سیاسی مختلف در هیئت «میثاق با شهدا» گفت: در هیئت ما آدم هایی با ظواهر و نگاه های مختلف می آیند. کسانی که شاید به لحاظ مولفه های ظاهری روشن نباشند، اما در دل وابسته به اباعبدالله هستند. هیئت امام صادق (ع) در منطقه ای از تهران واقع است که افراد با گرایش های مختلف زندگی می کنند. در این سال هایی که هیئت فعالیت جدی داشته است به زعم خیلی از اهالی منطقه سعادت آباد، تأثیر جدی بر روی اهالی گذاشته است.

در ادامه نوریان درباره انتقال دانش از نسل های گذشته به اعضای جدید هیئت اظهار داشت: ما بین دانشجویان هنر تبلیغات محدودی داریم. و وقتی دوستان وارد هیات می شوند مجموعه رفتارها و کارهای هنری صورت می گیرد که خیلی از قالب های آکادمیک هنری در قالب کارگروه هست و انجام می گیرد. لذا در دل هیئت با هم دوست می شوند. بخصوص در سفر اربعین که رفتارهایی با کارکرد سیاسی و اجتماعی صورت می گیرد و جمع همراه تر می شوند. و دوستان بعد از فارغ التحصیلی که مشغول به کار حرفه ای می شوند باز با هیئت همکاری دارند. ما در هیئت از دانشجویان کنونی تا فارغ التحصیلان سال های جنگ نیز داریم. چون علقه ای که وجود دارد منهای نگاه های دینی و سیاسی حاکم بر نهضت عاشورا، علقه به نام هنر نیز هست که افراد را از هر صنفی جذب می کند. موضوع هیئت با تشکل های دانشجویی فرق دارد و از همه قشر آدمی با هر جنس عقیده دور هم جمع می شوند.

توجه ویژه هیئت هنر به مقوله فرهنگ است

نوریان درمورد فراگیری هیئت دانشگاه هنر عنوان کرد: مثل بقیه هیئت هاست. هیائت یک نهاد رسمی نیست. مال دیگری است. به طور مثال همین هیئت دانشگاه امام صادق (ع) به فراخور پایگاه فکری این دانشگاه شکل گرفته و جز هیئات بزرگ و تأثیرگذار است که مواد و مصالحش همین بحث های نظری و فکری است که بسیار هم تأثیرگذار است. هیئت هنر نیز با مصالح دیگری و در نقطه دیگر شهر با مخاطبان دیگری طرف است. چیزی که در هیئت هنر پررنگ است توجه ویژه آن هیئت به مقوله فرهنگ است به جای توجه به اخبار روز. چیزی که در این هیات شاخص است بحث فرهنگ است؛ آن هم به دلیل آمیختگی فرهنگ و هنر.

وی ریشه بسیاری از مسائل را در فرهنگ دانست و گفت: چالش ما در موضوعات هیئت، پرداختن به ریشه مسائل است. ما فکر می کنیم اگر مردم نسبت به برخی مسائل اسلامی رغبت نشان نمی دهند و یا اگر برخی دولت مردان ما در برخی مسائل به سازش فکر می کنند، ریشه آنها در فرهنگ است. لذا دنبال جوهره های فرهنگی حماسه عاشورا می رویم که اگر اینها را با زبان هنر بیان کردیم و مثلا عزت یک مطالبه عمومی شود، برای دولت مرد ما نیز راحت تر است تا بر سر میز مذاکره با قدرت سخن بگوید. ما اینها را مسائل فرهنگی می دانیم و بازی سیاسی را دون شأن اباعبدلله می دانیم.

هیئت بهترین مکان برای فهم معنای دین است

در انتها خانم پزشکی تصریح کرد: چیزی که معنی هیئت را برای من جا انداخت این بود که اگر هیئت، هیئت اباعبداللهی به معنی واقعی باشد، می تواند زیر بنای زندگی افراد را تغییر دهد و آنهارا به سامان کند. این هیئت، هیئتی است که اقتدار را همراه با مهربانی داشته باشد. آدم های زیادی بر سر فهم اوج مهربانی حضرت اباعبدلله عوض شدند.

وی گفت: من همیشه فکر می کنم آیا کارهای ما مورد پذیرش واقع شده یا خیر؟ و به نظر من نشانه پذیرشش پیوستن آدم های جدید به این جریان است. کسانی مثل من و دوستان من بیایند و سر جای اصلی خود قرار گیرند. امروز یکی از چالش های بزرگ ما مسئله حجاب است، اما ما در هیئت هنر شاهد حضور بسیاری از افراد با حجاب های مختلف هستیم. و وقتی در معرض پیام عاشورا و قیام امام حسین (ع) قرار می گیرند بدون کوچکترین تذکری تغییر می کنند. شاید یکی از بهترین مکان ها برای فهم این معناها، هیئت اباعبدالله (ع) است. در هیئت هنر افراد یکدیگر را قضاوت نمی کنند. در واقعه کربلا می بینیم که اباعبدالله (ع) هرگاه در کسی کوچکترین جوهره بازگشت را می بینند دریغ نمی کنند و خودشان پیش قدم می شوند. احساس می کنم در این هیئت افرادی می آیند که مثل دیروز فرزانه پزشکی هستند و شاید به ظاهر با اباعبدالله نباشد، اما دلش با اوست و می توان او را همراه کرد.

برنامه تلویزیونی «حذف و اضافه» کاری از گروه دانش و اقتصاد شبکه سه سیما است که به مؤلفه‌های دانشگاه تراز انقلاب اسلامی و بررسی مسائل و مشکلات دانشجویان و دانشگاه‌ها می‌پردازد. مخاطبان می‌توانند از طریق شماره پیامک ۲۰۰۰۰۳۵۹ یا ایمیل Daneshgah@tv۳.ir با این برنامه تماس حاصل کنند.