بیش از ۸۵ درصد شهروندان تهرانی در مراسم محرم شرکت کرده‌اند

غلامرضا مقدم و علی حاتمی اعضای هیئت علمی پژوهشکده فرهنگ هنر و معماری جهاد دانشگاهی، محرم سال گذشته پژوهشی با عنوان سبک‌های رفتاری شهروندان تهرانی در ایام محرم با نمونه 1300 نفری در مناطق 22 گانه شهر تهران انجام داده‌اند که یافته‌های آن نشان می‌دهد: بر اساس نتایج بدست آمده در خصوص نحوه حضور در مراسم عزاداری، 54 درصد از پاسخگویان همراه با خانواده، 26 درصد به صورت فردی، و 15 درصد همراه با دوستان و همسایگان خود در مراسم عزاداری حاضر شده اند. همچنین حضور جوانان 18 تا 29 سال نسبت به دیگر گروه‌های سنی در تکیه‌ها و عزاداری‌های خیابانی بیشتر از دیگر گروه‌ها به چشم می‌خورد. در مقابل مسن‌تر‌ها بیشتر ترجیح داده‌اند در مراسم مساجد شرکت کنند. در بخشی از این مطالعه به بررسی سبک نوحه خوانی و روضه خوانی و نگرش شهروندان تهرانی به آن پرداخته شده است. پاسخ‌های دریافتی از پاسخگویان گویای این موارد است که 5/62 درصد از پاسخگویان در ایام محرم فقط موسیقی مذهبی گوش می دهند. 17 درصد در این ایام موسیقی شاد گوش نمی‌­دهند و 3/6 درصد این محدودیت را فقط برای روزهای تاسوعا و عاشورا قائل هستند و در این دو روز موسیقی شاد گوش نمی­‌دهند در کنار این افراد 1/7 درصد از پاسخگویان هم برایشان فرقی نمی‌کند و مثل سایر ایام سال همه نوع موسیقی گوش می‌کنند. در مورد نحوه پوشش در محرم و بالاخص در دهه اول، 2/43 درصد گفته‌اند خود را مقید می دارند و در ایام محرم حتماً مشکی می‌پوشند. 8/11 درصد فقط در روزهای تاسوعا و عاشورا مشکی می‌پوشند و 7/3 درصد به هنگام حضور در مراسم عزاداری رخت مشکی به تن می کنند. در مقابل 2/23 درصد معتقدند پوشش آن‌ها مثل طول سال است و تغییری در پوشش خود ایجاد نمی کند و 1/18 درصد گفته‌اند در این ایام فقط سعی می کنند از رنگ‌های شاد در لباس هایشان استفاده نکنند ولی در استفاده از سایر رنگ­‌ها مشکلی ندارند. در پایان باید به این نکته اشاره داشت که بین نوع سبک زندگی افراد و تعداد روزهایی که آنها در مراسم عزاداری در دهه اول محرم شرکت کرده‌‌اند رابطه معکوس و معناداری وجود دارد. هر چه سبک زندگی افراد مدرن­تر می‌شود میزان مشارکت آنها بر اساس تعداد روزهای حضور در مراسم عزاداری کمتر می­ شود با این حال در مورد حضور مستقیم در مراسم، یافته‌های این تحقیق شاهد آن است که فارغ از نوع سبک زندگی 85.3 درصد از شهروندان در مراسم عزاداری محرم شرکت کرده­‌اند و 7.4 درصد از طریق تلویزیون برنامه­‌های محرم را پیگیری کرده ­اند و تنها 7.3 درصد اصلاً در مراسم شرکت نداشته‌­اند. این نتایج به موضوعی دیگر نیز اشاره دارد و آن اینکه با وجود آنکه میزان تعداد روزهای حضور در ایام محرم با سبک زندگی در ارتباط است با این حال اکثریت افراد (اعم از سنتی یا مدرن) در مراسم عزاداری ایام محرم شرکت می‌کنند که این امر بیانگر آن است که عزاداری محرم تبدیل به جزئی از زندگی روزمره‌ی اکثریت شهروندان شده است. همچنین در ارتباط با مکان­‌های عزاداری ما شاهد آن هستیم که، بیشترین مکانی که از سوی افراد با سبک زندگی سنتی انتخاب شده است مسجد (30.7 درصد) و سپس حسینیه‌­ها (25.6 درصد) است، برای افراد با سبک زندگی بینابین حسنیه­‌ها (31.7 درصد) در اولویت بوده و در نهایت آنها که از سبک زندگی مدرن­تری برخوردارند دستجات عزاداری خیابانی با 31.9 درصد در صدر انتخاب آنها بوده است. اینکه مکان عزاداری برای طیف مدرن‌ها، فضای عمومی شهری یعنی خیابان باشد حائز اهمیت می‌باشد از آن جهت است که نشانگر "سیالیت عرصه‌ی عزاداری مذهبی" است. در واقع جریان سنت‌گرا تمایلش آن است که اغلب مراسم عزاداری در مکان‌هایی به مانند مساجد، حسینیه‌ها و تکایا انجام شود چرا که این مکان‌ها در روایت سنت‌گرای دینی، دارای مرکزیتی هستند که عموم طیف سنتی با حضور در آن، هویت سنت‌گرای خویش را حفظ و تقویت می‌نمایند. در حالیکه جریانات مدرن و یا متمایل مدرن به واسطه‌ی نوع مواجهه‌ی متفاوتی که با امر دینی دارند با راه اندازی دستجات عزاداری خیابانی قائل به نوعی "سیالیت مکانی" هستند که نقطه‌ی عزیمت عزاداری محرم را نه مساجد یا حسینیه‌ها که عرصه‌ی عمومی فضای شهری یعنی خیابان قلمداد می‌نمایند. در ارتباط با ذائقه افراد در مورد نوع ذکر مصیبت نیز این چالش مواجهه مدرن­ ها و سنتی‌ها پر رنگ‌تر می‌شود. 93.8 درصد از افرادیکه دارای سبک زندگی سنتی هستند، ذکر مصیبت و مداحی به شکل سنتی را می‌پسندند. در حالی‌که 62 درصد افراد دارای سبک زندگی مدرن ذکر مصیبت با ریتم­‌ها و آهنگ­‌های جدید را ترجیح داده­‌اند.