کد مطلب : ۳۱۸۰۸
آئین‌های رمضان از خراسان تا هرمزگان
مهمانی خدا در گوشه و کنار ایران؛ از افطاری حرم رضوی تا «شوخوانی»
رمضان دیگری به دهه سوم خود رسید و مردم مشتاق ایران‌زمین عاشقانه آغوش گشودند تا مهمان سفره پربرکت خداوند باشند، مهمانی که در آن نوای آئین‌های رمضان به گوش می‌رسد، آیین‌هایی برای سفره‌های افطار و سحر که شیرینی آن زیر زبان ماندگار می‌شود و عزاداری‌ها و شب‌زنده‌داری‌های شب قدر که توشه راه دنیا و آخرت خواهد شد.
ماه رمضان در گوشه گوشه ایران مملو از آداب‌ورسومی است که گرچه امروزه تنها یادگاری شیرین از برخی از آن رسم و رسوم باقی‌مانده اما هنوز هم می‌توان معنویت را از لابه‌لای این آئین‌ها احساس کرد.
«رمضان» در هر گوشه‌ای از کشور علاوه بر حفظ ساختارهای متعارف شرعی، با آیین‌های خاصی برگزار می‌شود، البته برخی اقوام مختلف مردم ایران از لر، ترک، کرد، فارس، اهالی جنوب، شمال، غرب و شرق در برخی آداب و سنن با یکدیگر مشترک و تنها اختلاف در نام آن آیین به دلیل تفاوت در گویش‌ها و زبان‌ها است.
با مرور این آئین‌ها می‌توان آیینه رسوم قدیمی را که غبار فراموشی گرفته‌اند صیقل داد و پای سفره‌های افطاری مردمان این کهن سرزمین نشست و دعای سحر را از قلب ایران زمزمه کرد.
در هر کوی و برزنی بوی سادگی به مشام می‌رسد و این سفره‌های افطار است که به روی خلق گشوده می‌شود. از خرماهای جنوب تا کلوچه‌های شمال، از نان‌های محلی غرب و شرق تا رسم دعاهای مردمان این دیار که برای نعمت بی‌نهایت خداوند سربه‌مهر، بوته شکر می‌کارند.
در بازخوانی این آئین‌ها می‌توان طعم «برساق» را زیر زبان حس کرد و نان کاکلی، زنجفیلی کوکه، هریس و ایران آشی را با ولع خورد و در این میان مگر می‌شود از شیرینی «کاسمسا» و نان‌های کلوچه‌ای زعفرانی و رنگینه به‌سادگی گذشت.
در این بین، شهرهایی نظیر مشهد، اصفهان، بیرجند، سمنان، زاهدان، بندرعباس و ... آداب و رسوم جالبی دارند که مرور آنها خالی از لطف نیست، آداب و رسومی که گاه بر سفره‌های سحری و افطاری و گاه بر اجرای یک رسم و سنت اشاره دارند.
خراسان رضوی؛ رمضان در حال و هوای حرم
هم‌زمان با فرارسیدن ماه مبارک رمضان زائران و مجاوران بارگاه منور رضوی نیز خود را آماده کردند تا بیشترین بهره معنوی را از این فرصت ناب عبادت و بندگی برده و توشه‌ای از برکات این ماه برای خود بچینند.
حضور مردم در مساجد و حسینیه‌ها برای قرائت روزانه قرآن، جلسات شبانه قرآنی، حضور در حرم مطهر در شب‌های ماه مبارک رمضان و پهن کردن سفرهای افطاری برای خویشاوندان،نیازمندان و ایتام ازجمله رسومی است که مشهدی‌ها در این ایام به انجام می‌رسانند.
امسال نیز همچون سنوات قبل، آستان قدس رضوی اقدام به اطعام روزه‌داران در حرم مطهر رضوی کرده که بزرگ‌ترین و باشکوه‌ترین مراسم افطار در جهان اسلام است.
طبق اعلام آستان قدس رضوی هر شب ۱۳ هزار نفر از شهروندان مشهدی میهمان سفر افطار رضوی در صحن غدیر حرم مطهر هستند و دو هزار خدمه برای پذیرایی از این افراد ساماندهی شده‌اند.
امسال برای نخستین مرتبه توزیع افطاری در محلات حاشیه شهر مشهد نیز توسط آستان قدس رضوی به انجام رسیده و هر روز۴۰ هزار بسته افطاری در این مناطق توزیع می‌شود.
در شهرستان‌های دیگر خراسان رضوی نیز آئین‌های قدیمی رمضان همچنان پابرجاست. در شب‌های ماه مبارک رمضان اگر به خانه هر گنابادی وارد شوید، شاهد آن هستید که از سفره‌های پرزرق‌وبرق و غذاهای امروزی خبری نیست، زیرا مردم گناباد رسم نیاکان خود را در پهن کردن سفره‌های ساده همچنان حفظ کرده‌اند.
به سفره افطاری گنابادی‌ها که نگاه می‌کنید آش «لخشک» و سوپ‌های محلی جایگاه ویژه‌ای دارد و در بیشتر سفره‌ها شاهد غذاهای محلی دست‌پخت زنان این دیار هستیم.
نوشیدنی موردعلاقه مردم گناباد در سفره‌های افطار شربت خاکشیری است که خاکشیر آن نیز کاشت و داشت خوشان بوده و اگر سری به بازار بزنید در مغازه‌ها شاهد تابلوی «خاکشیر گنابادی» موجود است خواهید بود.
این غذاهای سنتی را می‌توان حتی در وعده سحری نیز دید و از هر گنابادی که سؤال کنید سحر چه چیزی بخوریم که در طول روز دچار گرسنگی نشوید بلافاصله خواهند گفت: «چنگالی»! غذایی که پایه درست کردن آن شیره انگور است و در طول روز از تشنگی و گرسنگی شما جلوگیری می‌کند.
همان‌طور که در اسلام توصیه‌شده افطاری دادن به روزه‌دار ثواب زیادی دارد، مردم گناباد نیز با پهن کردن سفره‌های افطار ساده این توصیه را انجام می‌دهند. این مهم به شکلی در گناباد جای خود را باز کرده که در امامزادگان و مرقد بهلول گنابادی هر شب شاهد پهن کردن سفره افطاری ساده در حد نان و پنیر و سبزی هستیم که با استقبال روزه‌داران نیز مواجه شده است.
از رسم‌های دیگر گنابادی‌ها که از سالیان دراز به آنها رسیده‌اند می‌توان به «شب خوانی» اشاره کرد. در گذشته که وسایل صوتی امروزی وجود نداشت، یکی از بزرگان روستا یا محله در حدود یک ساعت مانده به سحر در کوچه‌ها راه می‌رفته و یا در پشت‌بام خانه شروع به خواندن مناجات و یا اشعاری می‌کرده که مردم برای سحری بیدار شوند و امروز نیز این سنت باوجود پیشرفت‌های صورت گرفته ادامه دارد و مردم با صدای «شب خوان» برای سحری بیدار می‌شوند.
خراسان جنوبی؛ میزبان آئین «شوخوانی»
رمضان که می‌شود حال و هوای مردمان زمینی هم آسمانی می‌شود، بوی شله و آش غروب‌ها را دل‌انگیز می‌کند و صدای صلوات از میان دود مه‌آلود سپند به گوش می‌شود، صدا «ربنا» از مناره‌های مساجد شهر را با خاطره‌های خوب خدایی به تصویر می‌کشد.
رمضان در خراسان جنوبی از گذشته‌های دور تاکنون با حال و هوای خاصی همراه بوده است، کلمه رمضان در گویش بیرجند به «رمزا» تلفظ می‌شد و مردم از روزها قبل از شروع ماه مبارک خود را برای این مهمانی بزرگ آماده می‌کردند.
درواقع استقبال از رمضان در بین مردم این خطه کویری از ماه رجب و شعبان آغاز می‌شد آنجایی که بیشتر آنها با روزه‌داری در این دو ماه خود را برای مهمانی بزرگ‌تر آماده می‌کنند. غبارروبی خانه‌ها و مساجد یکی دیگر از سنت‌هایی بود تا در کنار زدودن غبار از خانه و مساجد گردوغبار گناه را از دل‌های مؤمنان نیز بزداید.
علاوه بر این مردم خراسان جنوبی در گذشته‌های دور از هفته‌های قبل از ماه رمضان به فکر آذوقه و تأمین مواد خوراکی خود در این ماه بودند به‌گونه‌ای که هرکدام از آنها با قربانی کردن گوسفند در قبل از ماه مبارک و کبابی کردن آن یا به قول مردم محلی «گوشت داغ» گوشت موردنیاز خود در ماه رمضان را تأمین می‌کردند.
یکی دیگر از مهم‌ترین مواد غذایی مصرفی مردم نان بود که از چند روز قبل از ماه مبارک طبخ می‌شد، مردم محل از ترس آفتاب گرم و سوزان روزهای خشک کویر، از چند روز قبل از آغاز ماه مبارک دورهم جمع می‌شدند و با همکاری یکدیگر در هرروز برای یک خانوار مقدار زیادی نان پخت می‌کردند. این نان‌ها در صندوق‌های چوبی نگهداری و نان موردنیاز مردم روزه‌دار را تا پایان ماه تأمین می‌کرد.
علاوه بر این مردم با جمع‌آوری چندروزه شیر دام‌ها، ماست، پنیر و سایر لبنیات محلی موردنیاز خود را تهیه می‌کردند.
مسئول حوزه پژوهش و مطالعات میراث فرهنگی خراسان جنوبی نیز با اشاره به مهم‌ترین آداب‌ورسوم مردم استان در ماه مبارک رمضان، اظهار داشت: یکی از این مراسمات که هنوز نیز در برخی از روستاهای استان انجام می‌شود مراسم شب خوانی یا به‌اصطلاح مردم خراسان جنوبی« شوخوانی» است.
احمد برآبادی با بیان اینکه این مراسم از سنت‌های قدیمی مردم خراسان جنوبی در لیالی ماه مبارک رمضان است که هنگام سحر اجرا می‌شد، بیان کرد: در این مراسم، اشعار و دعاهایی در پشت‌بام مساجد یا منازل یکی از افراد محله توسط فردی خوش‌صدا خوانده می‌شد تا مردم را به سحرخیزی و سحری خوری دعوت کند.
وی با اشاره به اینکه در این مراسم برخی از مردان مؤمن و خوش‌صدا پس از نیمه‌شب به بالای بام خانه خود می‌رفتند و با صدای بلند به خواندن ادعیه و اشعار مذهبی می‌پرداختند، عنوان کرد: شب خوانی معمولاً در سه نوبت انجام می‌گرفت که هرکدام نمودار وقتی از سحرگاهان بود.
وی با بیان اینکه مراسم «رمضان خوانی» به شماره ۸۱۱ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است، عنوان کرد: این مراسم در حال حاضر در شهرها و روستاهای بیرجند، قاین، نهبندان، سربیشه برگزار و در شهرستان درمیان نیز سابق این مراسم اجرا می‌شده ولی در حال حاضر انجام نمی‌شود.
مراسم «بیست و هفتمو»، آیین ملاقه زنی (کفچلزی ) و طبل زنی در طبس ازجمله دیگر سنت‌های مردم خراسان جنوبی در ماه مبارک رمضان بوده که هنوز هم در برخی از روستاها اجرا می‌شود.
اصفهان و آئین «کلوخ‌اندازان»
این روزها شاید دیگر تعداد کمی از رسوم گذشته در ارتباط با ماه مبارک رمضان اجرا شود به‌نوعی که بسیاری از رسوم جدید جای آنها را گرفته و یا برخی رسوم قدیمی شکل و شیوه‌ای نوین‌تر به خود گرفته است.
رسم مشاهده هلال ماه مبارک رمضان از علایق و سنت‌های قدیمی اصفهانی‌ها است و تقریباً تمام اصفهانی‌های قدیمی در شب‌های نزدیک به ماه رمضان اوقاتی از زمان غروب را روی پشت‌بام برای مشاهده هلال ماه سپری می‌کردند و امروز همین رسم توسط بسیاری از جوانان در قالبی نو اجرا می‌شود.
اصفهان به‌عنوان یکی از شهرهایی که بیشترین علاقه‌مندان علم نجوم را دارد در شب‌های پیش از ماه رمضان میزبان جوانانی است که برای رصد هلال ماه رمضان با چشم غیرمسلح و یا ابزار نجومی به خارج از شهر و مناطق مرتفع می‌روند و در طول ماه مبارک رمضان نیز از برنامه‌های مرکز نجوم اصفهان در ارتباط با مشاهده آسمان و تنها قمر زمین بهره می‌گیرند.
هنوز که هنوز است رسم «کلوخ‌اندازان» در پیش از ماه مبارک رمضان در برخی شهرستان‌های استان اصفهان جلوه خاص رمضانی دارد و خانواده‌های ایرانی روز پیش از آغاز این ماه را با دور یکدیگر جمع شدن و جشن گرفتن با خوراکی‌های متنوع سپری می‌کنند.
گرچه امروزه شیوه‌های مختلف و سنتی بیدار کردن مردم برای سحری خوردن همچون استفاده از نقاره، طبل و شیپور، صدای توپ و سحری خوانی بر بام منازل رواج ندارد اما هنوز در محله‌هایی قدیمی اصفهان دق‌الباب درب منزل همسایه‌ها برای بیدار کردن سحر همانند گذشته یکی از آداب زیبای سحر است.
رسم کمک به نیازمندان در اصفهان به‌عنوان شهری که بیشترین مراکز خیریه کشور را با رویکردهای متنوع دارد، جلوه خاصی دارد از برگزاری مراسم‌های گل‌ریزان‌های متعدد برای آزادی زندانیان جرائم غیر عمد در کل ماه رمضان گرفته تا نذری‌های مواد غذایی مختلف به‌ویژه در قالب گوشت و خواروبار برای کمک به مردم مستضعف از رسومی است که در این ماه جایگاه خاصی نزد مردم پایتخت فرهنگی کشور دارد.
رسم افطاری دادن در میان خانواده و دوستان نیز هنوز در اصفهان کمرنگ نشده است و غذاهای محلی اصفهانی‌ها در این میان جایگاه خاصی دارد، اصفهانی‌ها البته برخلاف برخی شهرهای کشور در این ماه مبارک به دو وعده غذایی شامل سحری و افطاری بسنده می‌کنند که این شیوه برترین روش غذایی در ماه مبارک رمضان شمرده می‌شود و به گفته متخصصان تغذیه با آداب سلامتی در این ماه تناسب دارد.
دراین‌ارتباط کارشناس مردم‌شناسی میراث فرهنگی با اشاره به اینکه با توجه به بافت سنتی کاشان، مردم این شهرستان بسیاری از آداب‌ورسوم سنتی خود را در بخش‌های مختلف حفظ کرده‌اند، به مهر می‌گوید: یک روز مانده به ماه مبارک رمضان آیین «کلوخ‌اندازان» که شامل مهمانی، شب‌نشینی و دیدوبازدید از اقوام است انجام می‌شود.
عباس تراب‌زاده با بیان اینکه آیین «هومبابائی» که در فهرست آثار میراث ناملموس کشور به ثبت رسیده است از دیگر آداب کاشانی‌ها در این ماه است، افزود: این رسم از شب نخست ماه مبارک رمضان تا نیمه ماه برگزار می‌شود.
تراب‌زاده با اشاره به برگزاری سه شب احیاء و عزاداری برای امام علی (ع) در شهر کاشان همانند دیگر نقاط کشور تأکید کرد: همچنین آیین نخل‌گردانی در شب ۲۱ رمضان از دیگر آداب این ماه است که به نشانه عزاداری در برخی روستاهای اطراف کاشان برگزار می‌شود.
هرمزگان؛ برگزاری مراسم علم شمشیری
روزه‌داری در استان هرمزگان هم از ماه شعبان شروع می‌شود زیرا معتقدند روزه‌های واجبی دارند که نتوانسته‌اند در سال‌های گذشته بگیرند و یا روزه‌های مستحبی دارند تا ثواب ببرند. وقتی به انتهای ماه شعبان می‌رسید عده‌ای از قدیم‌الایام عادت دارند که غروب آن روز در بالای پشت‌بام و جاهای بلند و برخی هم با دستگاه‌های مدرن به انتظار دیدن ماه رمضان می‌نشینند تا ماه نو را خود ببیند و مطمئن شوند.
شب‌های قدر که معروف به شب‌های ضربت خوردن و شهادت حضرت علی (ع) هم است را «شب‌های قتل» می‌گویند که علاوه بر آیین‌های یادشده آیین‌های سوگواری شهادت مولای متقیان هم برگزار می‌شود.
خواندن ۱۰۰رکعت نماز مستحبی و دعای معروف جوشن کبیر یا ۱۰۰بند در بین ساکنان این خطه همچنان در شب‌های قدر از اهمیت و جایگاه خاصی برخوردار است.
دعای ۱۰۰بند که همراه با هر بار جمله «الْغَوْثَ خَلِّصْنَا مِنَ النَّارِ یَا رَبِّ» به پایان می‌رسد به نخی که همراه دارند یک گره می‌زنند و پس از پایان دعا در جای مناسب نگه می‌دارند و اعتقاد دارند کسی که همراه داشته باشد و یا در خانه نگهداری کند با مشکل مواجه نمی‌شود.
از شب بیست ویکم رمضان آیین‌های ختم قرآن و فاتحه اموات نیز به مدت ۹ شب در این استان به جریان می‌افتد و در این شب‌ها برخی از مردم به یاد درگذشتگان خود به‌ویژه پدر و مادر، خواهر و برادر مراسم یادبودی برگزار می‌کنند.
این برنامه ازاین‌قرار است که یک تا چند قاری معروف به ملا عصر به منزل خود دعوت می‌کنند و هریک یک جزء قرآن را به نیت ثواب به روح اموات دعوت‌کننده تلاوت می‌کنند.
این رسم یک سابقه دیرینه در نزد هرمزگانی‌ها دارد که هنوز برخی از آن یاد می‌کنند و معتقدند که اموات آنها در ماه رمضان چشم‌انتظار هستند و این رسم در سال دو بار انجام می‌شود. می‌گویند سرمنشأ و خاستگاه این رسم قرآنی و نوعی گرامیداشت یاد و خاطره اموات و درگذشتگان است و روح آنها با این کار شاد می‌شود.
در ۱۹ ماه مبارک رمضان مراسم «علم شمشیری» که از قدمت نهصد ساله برخوردار است برگزار می‌شود این مراسم نشان از آن دارد که شیعه از دیرباز در جزیره قشم سکونت داشته و شیعیان قشمی جزو اولین کسانی هستند که ساختار شهری قشم را به وجود آورده‌اند.
در این مراسم کهن شیعیان قشمی علم شمشیری را با پای پیاده از شهر قشم به روستای حمیری در ۱۲ کیلومتری قشم می‌برند و غروب همان روز قبل از اذان مغرب بازمی‌گردانند.
سیستان و بلوچستان؛ برگزاری آئین سحر خوانی
سیستان و بلوچستان سرزمینی ناشناخته است که با توجه به شرایط خاص خود از ظرفیت‌های فراوانی برخوردار بوده و یکی از این ظرفیت‌ها تنوع قومی و مذهبی مردمان این دیار است. سنت‌ها و آیین‌های متفاوت و جالب اقوام، طوایف و مذاهب مختلف این استان در ماه مبارک رمضان یکی از این زیبایی‌هاست که این روزها شور و حال خاصی را به مناطق مختلف استان داده است.
نکته جالب‌توجه اینکه باوجود برخی از تفاوت‌ها بسیاری از رسوم مردم استان سیستان و بلوچستان از شمال تا جنوب این استان بسیار شبیه هم هستند به‌عنوان‌مثال آیین «سحر خوانی» دارای قدمتی بیش از هزار سال در این خطه از کشور است.
در شمال استان و منطقه سیستان آیین سحر خوانی یا همان «رمضوالله» در تقریباً یک ساعت مانده به اذان صبح در روستاهای این استان اجرا می‌شود.
در این آیین بزرگان منطقه تقریباً یک ساعت مانده به اذان صبح به بالای بلندترین منطقه روستا می‌روند و با ضربه زدن به دهلی خاص و با خواندن اشعار دینی و عرفانی مردم را از خواب بیدار می‌کنند و پس‌ازآنکه مردم بیدار شدند با ذکر سروده‌هایی خاص از اشعار محلی و عرفانی به استقبال اذان صبح می‌روند تا اینکه موقع اذان صبح آن را با صدایی بلند به مردم اعلام کنند
لازم به ذکر است که رمضان خوانی یا همان «رمضونیکه» یکی از سنت‌های زیبای منطقه سیستان است که بر اساس این سنت تعدادی از مردم به‌ویژه جوانان و نوجوانان در هنگام سحر یا بعد از افطار به‌طور دسته‌جمعی (گروه‌های ۵ یا ۶ نفره) با مراجعه به درب خانه‌ها نواهای محلی همچون: «رمضو الله الله رمضو، رمضو اومده مهمونش کُنهِ، گوو گوساله ره قربونش کُنهِ، خروس یکساله ره قربونش کنه» را می‌خوانند.
این سنت در حقیقت نشان‌دهنده اهمیت ماه مبارک رمضان در منطقه سیستان و کمک به هم نوعان است، نوای رمضان خوانان نیز به‌نوعی هشداری برای فراموش نکردن آن و بیداری مردم در هنگام سحر است.
مردم نیز به‌پاس این نواها مقداری مواد خوراکی یا کمک مالی در حد توان خود به این افراد هدیه می‌کنند و نواهای محلی آنان را با ابیاتی مشخص جواب می‌دهند. حتی افرادی که توان مالی کافی ندارند با دادن کاسه‌ای آب از این افراد پذیرایی می‌کنند و اعضای گروه رمضان خوان نیز معمولاً مواد غذایی و اقلامی که از مردم دریافت می‌کنند را در بین مستمندان تقسیم می‌کنند.
یک زن بلوچ در رابطه با آداب و رسوم رمضان به مهر گفت: نماز «تراویح» نمازی است که در مناطق سنی نشین در ایام ماه مبارک خوانده می‌شود این نماز به‌صورت دورکعتی و پشت امام و در مساجد اقامه می‌شود و شور و حال وصف‌ناشدنی دارد که بچه‌ها نیز همراه والدین و بزرگ‌ترها به مسجد می‌روند و در اکثر مساجد این نماز پشت امام ( حافظ قرآن ) خوانده می‌شود.
وی ادامه داد: این نماز معمولاً این‌گونه است که حافظ در هر شب یک جزء از قرآن را می‌خواند و به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی می‌کند که در دهه سوم ماه مبارک قرآن ختم شود و در دهه سوم ماه مبارک رمضان در شهرها و روستاها در هر شب در برخی مساجد مراسم ختم قرآن با حضور علما، روحانیون، معتمدین و اقشار مختلف مردم طی مراسم باشکوهی برگزار می‌شود و همگی با گریه و زاری دست به دعا و استغفار می‌شوند.
سمنان، پخت نان و شیرینی محلی
استان سمنان نیز آداب و رسوم خود را در ماه مبارک رمضان دارد. یک کارشناس مسائل دینی و مذهبی درباره آداب ماه رمضان گفت: استان سمنان نیز مانند سایر نقاط ایران اسلامی است اما از معدود آداب‌ورسوم خاص برای این ماه می‌توان به شوخوانی در شاهرود و شبی خوانی در سمنان یادکرد، در این آئین افرادی با نی و ساز و صلوات در کوی و برزن می‌چرخند تا حلول ماه نور را بشارت دهند.
حجت‌الاسلام ابراهیم صفایی ادامه داد: همچنین سحری خوانی در برخی نقاط مانند کلاته خیج، مزج و جیلان جریان دارد که در سال‌های سال توسط نادعلی، هنرمند بومی مزجی انجام می‌شد از سوی دیگر در دیباج دامغان نیز مراسم مشابهی برگرفته از آداب مازنی در جریان بود که در سال‌های اخیر کمتر آن را دیده‌ایم.
مردم دیار قومس به نان‌هایی مثل «پیچو» که نوعی نان سنتی است و بیشتر در نواحی محلی شهرستان میامی طبخ می‌شود به استقبال رمضان می‌روند این نان مانند همه فرآورده‌های نانی، با خمیری از ترکیب آرد گندم، آب، نمک و خمیرترش به دست می‌آید اما تفاوت عمده آن با سایر نان‌ها افزودن مقادیر فراوانی زردچوبه، روغن و کنجد به خمیر اولیه است.
نان فطیر نیز ازجمله نان‌های محلی شهرستان شاهرود و میامی است که خمیر آن از مخلوط آرد، روغن، شیر و شکر درست می‌شود، پس از چند ساعت خمیر را به‌صورت چانه‌های بزرگ درآورده و نان دوار فطیر را در تنور خانگی می‌پزند.
نکته قابل‌توجه درباره فطیر آن است که قدیمی‌ها برای تخمیر خمیر نان فطیری، آن را زیر لحاف‌کرسی می‌گذاشتند و برای پخت نان فطیر آداب‌ورسوم مختلفی را اجرا می‌کردند که برای مثال می‌توان به الک کردن آرد توسط بانوان محله و خواندن دعا در هنگام این کار اشاره کرد.
در استان سمنان غذاهای رمضانی نیز فراوان است. بخماست از بهترین نان‌های مخصوص سمنان است که با آرد سفید کم سبوس و آب نخود، در ماه رمضان و عید نوروز درست می‌شود.
ماه رمضان در گوشه گوشه ایران مملو از آداب‌ورسومی است که گرچه امروزه تنها یادگاری شیرین از برخی از آن رسم و رسوم باقی‌مانده اما هنوز هم می‌توان معنویت را از لابه‌لای این آئین‌ها احساس کرد.
«رمضان» در هر گوشه‌ای از کشور علاوه بر حفظ ساختارهای متعارف شرعی، با آیین‌های خاصی برگزار می‌شود، البته برخی اقوام مختلف مردم ایران از لر، ترک، کرد، فارس، اهالی جنوب، شمال، غرب و شرق در برخی آداب و سنن با یکدیگر مشترک و تنها اختلاف در نام آن آیین به دلیل تفاوت در گویش‌ها و زبان‌ها است.
با مرور این آئین‌ها می‌توان آیینه رسوم قدیمی را که غبار فراموشی گرفته‌اند صیقل داد و پای سفره‌های افطاری مردمان این کهن سرزمین نشست و دعای سحر را از قلب ایران زمزمه کرد.
در هر کوی و برزنی بوی سادگی به مشام می‌رسد و این سفره‌های افطار است که به روی خلق گشوده می‌شود. از خرماهای جنوب تا کلوچه‌های شمال، از نان‌های محلی غرب و شرق تا رسم دعاهای مردمان این دیار که برای نعمت بی‌نهایت خداوند سربه‌مهر، بوته شکر می‌کارند.
در بازخوانی این آئین‌ها می‌توان طعم «برساق» را زیر زبان حس کرد و نان کاکلی، زنجفیلی کوکه، هریس و ایران آشی را با ولع خورد و در این میان مگر می‌شود از شیرینی «کاسمسا» و نان‌های کلوچه‌ای زعفرانی و رنگینه به‌سادگی گذشت.
در این بین، شهرهایی نظیر مشهد، اصفهان، بیرجند، سمنان، زاهدان، بندرعباس و ... آداب و رسوم جالبی دارند که مرور آنها خالی از لطف نیست، آداب و رسومی که گاه بر سفره‌های سحری و افطاری و گاه بر اجرای یک رسم و سنت اشاره دارند.
خراسان رضوی؛ رمضان در حال و هوای حرم
هم‌زمان با فرارسیدن ماه مبارک رمضان زائران و مجاوران بارگاه منور رضوی نیز خود را آماده کردند تا بیشترین بهره معنوی را از این فرصت ناب عبادت و بندگی برده و توشه‌ای از برکات این ماه برای خود بچینند.
حضور مردم در مساجد و حسینیه‌ها برای قرائت روزانه قرآن، جلسات شبانه قرآنی، حضور در حرم مطهر در شب‌های ماه مبارک رمضان و پهن کردن سفرهای افطاری برای خویشاوندان،نیازمندان و ایتام ازجمله رسومی است که مشهدی‌ها در این ایام به انجام می‌رسانند.
امسال نیز همچون سنوات قبل، آستان قدس رضوی اقدام به اطعام روزه‌داران در حرم مطهر رضوی کرده که بزرگ‌ترین و باشکوه‌ترین مراسم افطار در جهان اسلام است.
طبق اعلام آستان قدس رضوی هر شب ۱۳ هزار نفر از شهروندان مشهدی میهمان سفر افطار رضوی در صحن غدیر حرم مطهر هستند و دو هزار خدمه برای پذیرایی از این افراد ساماندهی شده‌اند.
امسال برای نخستین مرتبه توزیع افطاری در محلات حاشیه شهر مشهد نیز توسط آستان قدس رضوی به انجام رسیده و هر روز۴۰ هزار بسته افطاری در این مناطق توزیع می‌شود.
در شهرستان‌های دیگر خراسان رضوی نیز آئین‌های قدیمی رمضان همچنان پابرجاست. در شب‌های ماه مبارک رمضان اگر به خانه هر گنابادی وارد شوید، شاهد آن هستید که از سفره‌های پرزرق‌وبرق و غذاهای امروزی خبری نیست، زیرا مردم گناباد رسم نیاکان خود را در پهن کردن سفره‌های ساده همچنان حفظ کرده‌اند.
به سفره افطاری گنابادی‌ها که نگاه می‌کنید آش «لخشک» و سوپ‌های محلی جایگاه ویژه‌ای دارد و در بیشتر سفره‌ها شاهد غذاهای محلی دست‌پخت زنان این دیار هستیم.
نوشیدنی موردعلاقه مردم گناباد در سفره‌های افطار شربت خاکشیری است که خاکشیر آن نیز کاشت و داشت خوشان بوده و اگر سری به بازار بزنید در مغازه‌ها شاهد تابلوی «خاکشیر گنابادی» موجود است خواهید بود.
این غذاهای سنتی را می‌توان حتی در وعده سحری نیز دید و از هر گنابادی که سؤال کنید سحر چه چیزی بخوریم که در طول روز دچار گرسنگی نشوید بلافاصله خواهند گفت: «چنگالی»! غذایی که پایه درست کردن آن شیره انگور است و در طول روز از تشنگی و گرسنگی شما جلوگیری می‌کند.
همان‌طور که در اسلام توصیه‌شده افطاری دادن به روزه‌دار ثواب زیادی دارد، مردم گناباد نیز با پهن کردن سفره‌های افطار ساده این توصیه را انجام می‌دهند. این مهم به شکلی در گناباد جای خود را باز کرده که در امامزادگان و مرقد بهلول گنابادی هر شب شاهد پهن کردن سفره افطاری ساده در حد نان و پنیر و سبزی هستیم که با استقبال روزه‌داران نیز مواجه شده است.
از رسم‌های دیگر گنابادی‌ها که از سالیان دراز به آنها رسیده‌اند می‌توان به «شب خوانی» اشاره کرد. در گذشته که وسایل صوتی امروزی وجود نداشت، یکی از بزرگان روستا یا محله در حدود یک ساعت مانده به سحر در کوچه‌ها راه می‌رفته و یا در پشت‌بام خانه شروع به خواندن مناجات و یا اشعاری می‌کرده که مردم برای سحری بیدار شوند و امروز نیز این سنت باوجود پیشرفت‌های صورت گرفته ادامه دارد و مردم با صدای «شب خوان» برای سحری بیدار می‌شوند.
خراسان جنوبی؛ میزبان آئین «شوخوانی»
رمضان که می‌شود حال و هوای مردمان زمینی هم آسمانی می‌شود، بوی شله و آش غروب‌ها را دل‌انگیز می‌کند و صدای صلوات از میان دود مه‌آلود سپند به گوش می‌شود، صدا «ربنا» از مناره‌های مساجد شهر را با خاطره‌های خوب خدایی به تصویر می‌کشد.
رمضان در خراسان جنوبی از گذشته‌های دور تاکنون با حال و هوای خاصی همراه بوده است، کلمه رمضان در گویش بیرجند به «رمزا» تلفظ می‌شد و مردم از روزها قبل از شروع ماه مبارک خود را برای این مهمانی بزرگ آماده می‌کردند.
درواقع استقبال از رمضان در بین مردم این خطه کویری از ماه رجب و شعبان آغاز می‌شد آنجایی که بیشتر آنها با روزه‌داری در این دو ماه خود را برای مهمانی بزرگ‌تر آماده می‌کنند. غبارروبی خانه‌ها و مساجد یکی دیگر از سنت‌هایی بود تا در کنار زدودن غبار از خانه و مساجد گردوغبار گناه را از دل‌های مؤمنان نیز بزداید.
علاوه بر این مردم خراسان جنوبی در گذشته‌های دور از هفته‌های قبل از ماه رمضان به فکر آذوقه و تأمین مواد خوراکی خود در این ماه بودند به‌گونه‌ای که هرکدام از آنها با قربانی کردن گوسفند در قبل از ماه مبارک و کبابی کردن آن یا به قول مردم محلی «گوشت داغ» گوشت موردنیاز خود در ماه رمضان را تأمین می‌کردند.
یکی دیگر از مهم‌ترین مواد غذایی مصرفی مردم نان بود که از چند روز قبل از ماه مبارک طبخ می‌شد، مردم محل از ترس آفتاب گرم و سوزان روزهای خشک کویر، از چند روز قبل از آغاز ماه مبارک دورهم جمع می‌شدند و با همکاری یکدیگر در هرروز برای یک خانوار مقدار زیادی نان پخت می‌کردند. این نان‌ها در صندوق‌های چوبی نگهداری و نان موردنیاز مردم روزه‌دار را تا پایان ماه تأمین می‌کرد.
علاوه بر این مردم با جمع‌آوری چندروزه شیر دام‌ها، ماست، پنیر و سایر لبنیات محلی موردنیاز خود را تهیه می‌کردند.
مسئول حوزه پژوهش و مطالعات میراث فرهنگی خراسان جنوبی نیز با اشاره به مهم‌ترین آداب‌ورسوم مردم استان در ماه مبارک رمضان، اظهار داشت: یکی از این مراسمات که هنوز نیز در برخی از روستاهای استان انجام می‌شود مراسم شب خوانی یا به‌اصطلاح مردم خراسان جنوبی« شوخوانی» است.
احمد برآبادی با بیان اینکه این مراسم از سنت‌های قدیمی مردم خراسان جنوبی در لیالی ماه مبارک رمضان است که هنگام سحر اجرا می‌شد، بیان کرد: در این مراسم، اشعار و دعاهایی در پشت‌بام مساجد یا منازل یکی از افراد محله توسط فردی خوش‌صدا خوانده می‌شد تا مردم را به سحرخیزی و سحری خوری دعوت کند.
وی با اشاره به اینکه در این مراسم برخی از مردان مؤمن و خوش‌صدا پس از نیمه‌شب به بالای بام خانه خود می‌رفتند و با صدای بلند به خواندن ادعیه و اشعار مذهبی می‌پرداختند، عنوان کرد: شب خوانی معمولاً در سه نوبت انجام می‌گرفت که هرکدام نمودار وقتی از سحرگاهان بود.
وی با بیان اینکه مراسم «رمضان خوانی» به شماره ۸۱۱ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است، عنوان کرد: این مراسم در حال حاضر در شهرها و روستاهای بیرجند، قاین، نهبندان، سربیشه برگزار و در شهرستان درمیان نیز سابق این مراسم اجرا می‌شده ولی در حال حاضر انجام نمی‌شود.
مراسم «بیست و هفتمو»، آیین ملاقه زنی (کفچلزی ) و طبل زنی در طبس ازجمله دیگر سنت‌های مردم خراسان جنوبی در ماه مبارک رمضان بوده که هنوز هم در برخی از روستاها اجرا می‌شود.
اصفهان و آئین «کلوخ‌اندازان»
این روزها شاید دیگر تعداد کمی از رسوم گذشته در ارتباط با ماه مبارک رمضان اجرا شود به‌نوعی که بسیاری از رسوم جدید جای آنها را گرفته و یا برخی رسوم قدیمی شکل و شیوه‌ای نوین‌تر به خود گرفته است.
رسم مشاهده هلال ماه مبارک رمضان از علایق و سنت‌های قدیمی اصفهانی‌ها است و تقریباً تمام اصفهانی‌های قدیمی در شب‌های نزدیک به ماه رمضان اوقاتی از زمان غروب را روی پشت‌بام برای مشاهده هلال ماه سپری می‌کردند و امروز همین رسم توسط بسیاری از جوانان در قالبی نو اجرا می‌شود.
اصفهان به‌عنوان یکی از شهرهایی که بیشترین علاقه‌مندان علم نجوم را دارد در شب‌های پیش از ماه رمضان میزبان جوانانی است که برای رصد هلال ماه رمضان با چشم غیرمسلح و یا ابزار نجومی به خارج از شهر و مناطق مرتفع می‌روند و در طول ماه مبارک رمضان نیز از برنامه‌های مرکز نجوم اصفهان در ارتباط با مشاهده آسمان و تنها قمر زمین بهره می‌گیرند.
هنوز که هنوز است رسم «کلوخ‌اندازان» در پیش از ماه مبارک رمضان در برخی شهرستان‌های استان اصفهان جلوه خاص رمضانی دارد و خانواده‌های ایرانی روز پیش از آغاز این ماه را با دور یکدیگر جمع شدن و جشن گرفتن با خوراکی‌های متنوع سپری می‌کنند.
گرچه امروزه شیوه‌های مختلف و سنتی بیدار کردن مردم برای سحری خوردن همچون استفاده از نقاره، طبل و شیپور، صدای توپ و سحری خوانی بر بام منازل رواج ندارد اما هنوز در محله‌هایی قدیمی اصفهان دق‌الباب درب منزل همسایه‌ها برای بیدار کردن سحر همانند گذشته یکی از آداب زیبای سحر است.
رسم کمک به نیازمندان در اصفهان به‌عنوان شهری که بیشترین مراکز خیریه کشور را با رویکردهای متنوع دارد، جلوه خاصی دارد از برگزاری مراسم‌های گل‌ریزان‌های متعدد برای آزادی زندانیان جرائم غیر عمد در کل ماه رمضان گرفته تا نذری‌های مواد غذایی مختلف به‌ویژه در قالب گوشت و خواروبار برای کمک به مردم مستضعف از رسومی است که در این ماه جایگاه خاصی نزد مردم پایتخت فرهنگی کشور دارد.
رسم افطاری دادن در میان خانواده و دوستان نیز هنوز در اصفهان کمرنگ نشده است و غذاهای محلی اصفهانی‌ها در این میان جایگاه خاصی دارد، اصفهانی‌ها البته برخلاف برخی شهرهای کشور در این ماه مبارک به دو وعده غذایی شامل سحری و افطاری بسنده می‌کنند که این شیوه برترین روش غذایی در ماه مبارک رمضان شمرده می‌شود و به گفته متخصصان تغذیه با آداب سلامتی در این ماه تناسب دارد.
دراین‌ارتباط کارشناس مردم‌شناسی میراث فرهنگی با اشاره به اینکه با توجه به بافت سنتی کاشان، مردم این شهرستان بسیاری از آداب‌ورسوم سنتی خود را در بخش‌های مختلف حفظ کرده‌اند، به مهر می‌گوید: یک روز مانده به ماه مبارک رمضان آیین «کلوخ‌اندازان» که شامل مهمانی، شب‌نشینی و دیدوبازدید از اقوام است انجام می‌شود.
عباس تراب‌زاده با بیان اینکه آیین «هومبابائی» که در فهرست آثار میراث ناملموس کشور به ثبت رسیده است از دیگر آداب کاشانی‌ها در این ماه است، افزود: این رسم از شب نخست ماه مبارک رمضان تا نیمه ماه برگزار می‌شود.
تراب‌زاده با اشاره به برگزاری سه شب احیاء و عزاداری برای امام علی (ع) در شهر کاشان همانند دیگر نقاط کشور تأکید کرد: همچنین آیین نخل‌گردانی در شب ۲۱ رمضان از دیگر آداب این ماه است که به نشانه عزاداری در برخی روستاهای اطراف کاشان برگزار می‌شود.
هرمزگان؛ برگزاری مراسم علم شمشیری
روزه‌داری در استان هرمزگان هم از ماه شعبان شروع می‌شود زیرا معتقدند روزه‌های واجبی دارند که نتوانسته‌اند در سال‌های گذشته بگیرند و یا روزه‌های مستحبی دارند تا ثواب ببرند. وقتی به انتهای ماه شعبان می‌رسید عده‌ای از قدیم‌الایام عادت دارند که غروب آن روز در بالای پشت‌بام و جاهای بلند و برخی هم با دستگاه‌های مدرن به انتظار دیدن ماه رمضان می‌نشینند تا ماه نو را خود ببیند و مطمئن شوند.
شب‌های قدر که معروف به شب‌های ضربت خوردن و شهادت حضرت علی (ع) هم است را «شب‌های قتل» می‌گویند که علاوه بر آیین‌های یادشده آیین‌های سوگواری شهادت مولای متقیان هم برگزار می‌شود.
خواندن ۱۰۰رکعت نماز مستحبی و دعای معروف جوشن کبیر یا ۱۰۰بند در بین ساکنان این خطه همچنان در شب‌های قدر از اهمیت و جایگاه خاصی برخوردار است.
دعای ۱۰۰بند که همراه با هر بار جمله «الْغَوْثَ خَلِّصْنَا مِنَ النَّارِ یَا رَبِّ» به پایان می‌رسد به نخی که همراه دارند یک گره می‌زنند و پس از پایان دعا در جای مناسب نگه می‌دارند و اعتقاد دارند کسی که همراه داشته باشد و یا در خانه نگهداری کند با مشکل مواجه نمی‌شود.
از شب بیست ویکم رمضان آیین‌های ختم قرآن و فاتحه اموات نیز به مدت ۹ شب در این استان به جریان می‌افتد و در این شب‌ها برخی از مردم به یاد درگذشتگان خود به‌ویژه پدر و مادر، خواهر و برادر مراسم یادبودی برگزار می‌کنند.
این برنامه ازاین‌قرار است که یک تا چند قاری معروف به ملا عصر به منزل خود دعوت می‌کنند و هریک یک جزء قرآن را به نیت ثواب به روح اموات دعوت‌کننده تلاوت می‌کنند.
این رسم یک سابقه دیرینه در نزد هرمزگانی‌ها دارد که هنوز برخی از آن یاد می‌کنند و معتقدند که اموات آنها در ماه رمضان چشم‌انتظار هستند و این رسم در سال دو بار انجام می‌شود. می‌گویند سرمنشأ و خاستگاه این رسم قرآنی و نوعی گرامیداشت یاد و خاطره اموات و درگذشتگان است و روح آنها با این کار شاد می‌شود.
در ۱۹ ماه مبارک رمضان مراسم «علم شمشیری» که از قدمت نهصد ساله برخوردار است برگزار می‌شود این مراسم نشان از آن دارد که شیعه از دیرباز در جزیره قشم سکونت داشته و شیعیان قشمی جزو اولین کسانی هستند که ساختار شهری قشم را به وجود آورده‌اند.
در این مراسم کهن شیعیان قشمی علم شمشیری را با پای پیاده از شهر قشم به روستای حمیری در ۱۲ کیلومتری قشم می‌برند و غروب همان روز قبل از اذان مغرب بازمی‌گردانند.
سیستان و بلوچستان؛ برگزاری آئین سحر خوانی
سیستان و بلوچستان سرزمینی ناشناخته است که با توجه به شرایط خاص خود از ظرفیت‌های فراوانی برخوردار بوده و یکی از این ظرفیت‌ها تنوع قومی و مذهبی مردمان این دیار است. سنت‌ها و آیین‌های متفاوت و جالب اقوام، طوایف و مذاهب مختلف این استان در ماه مبارک رمضان یکی از این زیبایی‌هاست که این روزها شور و حال خاصی را به مناطق مختلف استان داده است.
نکته جالب‌توجه اینکه باوجود برخی از تفاوت‌ها بسیاری از رسوم مردم استان سیستان و بلوچستان از شمال تا جنوب این استان بسیار شبیه هم هستند به‌عنوان‌مثال آیین «سحر خوانی» دارای قدمتی بیش از هزار سال در این خطه از کشور است.
در شمال استان و منطقه سیستان آیین سحر خوانی یا همان «رمضوالله» در تقریباً یک ساعت مانده به اذان صبح در روستاهای این استان اجرا می‌شود.
در این آیین بزرگان منطقه تقریباً یک ساعت مانده به اذان صبح به بالای بلندترین منطقه روستا می‌روند و با ضربه زدن به دهلی خاص و با خواندن اشعار دینی و عرفانی مردم را از خواب بیدار می‌کنند و پس‌ازآنکه مردم بیدار شدند با ذکر سروده‌هایی خاص از اشعار محلی و عرفانی به استقبال اذان صبح می‌روند تا اینکه موقع اذان صبح آن را با صدایی بلند به مردم اعلام کنند
لازم به ذکر است که رمضان خوانی یا همان «رمضونیکه» یکی از سنت‌های زیبای منطقه سیستان است که بر اساس این سنت تعدادی از مردم به‌ویژه جوانان و نوجوانان در هنگام سحر یا بعد از افطار به‌طور دسته‌جمعی (گروه‌های ۵ یا ۶ نفره) با مراجعه به درب خانه‌ها نواهای محلی همچون: «رمضو الله الله رمضو، رمضو اومده مهمونش کُنهِ، گوو گوساله ره قربونش کُنهِ، خروس یکساله ره قربونش کنه» را می‌خوانند.
این سنت در حقیقت نشان‌دهنده اهمیت ماه مبارک رمضان در منطقه سیستان و کمک به هم نوعان است، نوای رمضان خوانان نیز به‌نوعی هشداری برای فراموش نکردن آن و بیداری مردم در هنگام سحر است.
مردم نیز به‌پاس این نواها مقداری مواد خوراکی یا کمک مالی در حد توان خود به این افراد هدیه می‌کنند و نواهای محلی آنان را با ابیاتی مشخص جواب می‌دهند. حتی افرادی که توان مالی کافی ندارند با دادن کاسه‌ای آب از این افراد پذیرایی می‌کنند و اعضای گروه رمضان خوان نیز معمولاً مواد غذایی و اقلامی که از مردم دریافت می‌کنند را در بین مستمندان تقسیم می‌کنند.
یک زن بلوچ در رابطه با آداب و رسوم رمضان به مهر گفت: نماز «تراویح» نمازی است که در مناطق سنی نشین در ایام ماه مبارک خوانده می‌شود این نماز به‌صورت دورکعتی و پشت امام و در مساجد اقامه می‌شود و شور و حال وصف‌ناشدنی دارد که بچه‌ها نیز همراه والدین و بزرگ‌ترها به مسجد می‌روند و در اکثر مساجد این نماز پشت امام ( حافظ قرآن ) خوانده می‌شود.
وی ادامه داد: این نماز معمولاً این‌گونه است که حافظ در هر شب یک جزء از قرآن را می‌خواند و به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی می‌کند که در دهه سوم ماه مبارک قرآن ختم شود و در دهه سوم ماه مبارک رمضان در شهرها و روستاها در هر شب در برخی مساجد مراسم ختم قرآن با حضور علما، روحانیون، معتمدین و اقشار مختلف مردم طی مراسم باشکوهی برگزار می‌شود و همگی با گریه و زاری دست به دعا و استغفار می‌شوند.
سمنان، پخت نان و شیرینی محلی
استان سمنان نیز آداب و رسوم خود را در ماه مبارک رمضان دارد. یک کارشناس مسائل دینی و مذهبی درباره آداب ماه رمضان گفت: استان سمنان نیز مانند سایر نقاط ایران اسلامی است اما از معدود آداب‌ورسوم خاص برای این ماه می‌توان به شوخوانی در شاهرود و شبی خوانی در سمنان یادکرد، در این آئین افرادی با نی و ساز و صلوات در کوی و برزن می‌چرخند تا حلول ماه نور را بشارت دهند.
حجت‌الاسلام ابراهیم صفایی ادامه داد: همچنین سحری خوانی در برخی نقاط مانند کلاته خیج، مزج و جیلان جریان دارد که در سال‌های سال توسط نادعلی، هنرمند بومی مزجی انجام می‌شد از سوی دیگر در دیباج دامغان نیز مراسم مشابهی برگرفته از آداب مازنی در جریان بود که در سال‌های اخیر کمتر آن را دیده‌ایم.
مردم دیار قومس به نان‌هایی مثل «پیچو» که نوعی نان سنتی است و بیشتر در نواحی محلی شهرستان میامی طبخ می‌شود به استقبال رمضان می‌روند این نان مانند همه فرآورده‌های نانی، با خمیری از ترکیب آرد گندم، آب، نمک و خمیرترش به دست می‌آید اما تفاوت عمده آن با سایر نان‌ها افزودن مقادیر فراوانی زردچوبه، روغن و کنجد به خمیر اولیه است.
نان فطیر نیز ازجمله نان‌های محلی شهرستان شاهرود و میامی است که خمیر آن از مخلوط آرد، روغن، شیر و شکر درست می‌شود، پس از چند ساعت خمیر را به‌صورت چانه‌های بزرگ درآورده و نان دوار فطیر را در تنور خانگی می‌پزند.
نکته قابل‌توجه درباره فطیر آن است که قدیمی‌ها برای تخمیر خمیر نان فطیری، آن را زیر لحاف‌کرسی می‌گذاشتند و برای پخت نان فطیر آداب‌ورسوم مختلفی را اجرا می‌کردند که برای مثال می‌توان به الک کردن آرد توسط بانوان محله و خواندن دعا در هنگام این کار اشاره کرد.
در استان سمنان غذاهای رمضانی نیز فراوان است. بخماست از بهترین نان‌های مخصوص سمنان است که با آرد سفید کم سبوس و آب نخود، در ماه رمضان و عید نوروز درست می‌شود.
مرجع : مهر
