کد مطلب : ۳۲۲۸۵
حجت الاسلام الویری: شکل و نوع هر عزاداری یک پدیده فرهنگی است
حجت الاسلام و المسلمین محسن الویری در همایش آموزشی علمی مبلغان و شبهات عاشورایی که در سالن همایش های آستان قدس رضوی برگزار شد، با بیان اینکه موضع بحث بنده پاسخ به شبهات دینی و آسیب شناسی از منظر مناسکی و جامعه شناختی است گفت: با توجه به محدودیت زمان فقط به عناوین بحث ها اشاره می کنم و این گونه موضوعات نیازمند بحث های فراوانی است.
وی با اشاره به اینکه برخی از علمای اهل سنت بیان کردند که عزاداری وجه شرعی ندارد، بیان کرد: این شیوه استدلال از پایه غلط است چراکه اگر اختلاف فقهی شیعه و سنی را در نظر بگیریم مصادیق شرعی آن دو مذهب هم متفاوت است.
این پژوهشگر دینی اظهارکرد: علمای اهل سنت پذیرفته اند که اختلاف فقهی منشا این گونه بحث ها نمی تواند باشد و روش آن و مراحل استنباط آن ها متفاوت است بنابراین در مصادیق شرعی ما عزاداری وجه شرعی دارد.
وی با اشاره به اینکه در حکم شرعی بسیاری از مسائل با چگونگی عمل به انجام آن حکم، باید تفاوت قائل شد، خاطرنشان کرد: به عنوان مثال نماز یک حکم شرعی است و هیچ کس اختلاف نظر در این مورد ندارد اما این نماز را می توان به اشکال گوناگون خواند همانطور که تجلی در اجرای حکم شرعی گوناگون است.
حجت الاسلام و المسلمین الویری با بیان اینکه برخی علمای اهل سنت معتقدند که اصل عزاداری برای سیدالشهدا (ع) مردود است، گفت: عزاداری برای امام حسین(ع) ریشه قرآنی و روایی بسیاری دارد، همانطور که پیامبر در سوگ فرزند خود گریستند و عزاداری کردند.
وی ادامه داد: شکل و نوع هر عزاداری یک پدیده فرهنگی است و در زمان ها و مکان های مختلف به شکل های مختلفی برگزار می شود و نمی توان برای یک شکل خاص از عزاداری سند شرعی آورد و گونه های مختلف عزاداری ها تحقق بیرونی یک حکم شرعی است که نسبت به مکان های مختلف متغیر است.
عضو هیات علمی دانشگاه باقر العلوم با اشاره به اینکه عزاداری در چهارچوب های تعیین شده پذیرفته می شود، گفت : مادامی که نوعی از عزاداری ها به ترک حکم شرعی دیگر یا عمل به حرام دیگر نشود از منظر اسلام قابل قبول است.
وی افزود: اگر فردی به عنوان عزاداری کاری انجام داد و عمل او مصداق حرام دیگر شد مانند آسیب های غیرمتعارف رساندن به بدن یا ایجاد مزاحمت برای همسایه ها کار او جایز نیست.
حجت الاسلام و المسلمین الویری با بیان اینکه برخی از علمای اهل سنت ادعایی بر علیه عزاداری در نگاه اسلامی دارند و می گویند روایاتی بر علیه عزاداری موجود است، بیان کرد: در هر جامعه ای آموزه های فکری و اندیشه هایی که بنیاد یک جامعه را شکل می دهند در فضای کالبدی جامعه اثر گذار است.
وی با اشاره به اینکه برخی علمای اهل سنت ساخت حسینیه‌ها را بدعت و خرافات در دین می‌دانند، تصریح کرد: در اروپای قرن شانزدهم دورهی مدرنیته قوت پیدا می کند و همه‌چیز اقتصادمحور می‌شود، ساختمان‌سازی به شکل آپارتمان سازی رواج پیدا می‌کند و به دلیل مسائل اقتصادی هیچ زائده ای در آن نیست و زائده های تزیینی در آپارتمان سازی وجود ندارد که غیرقابل استفاده باشد بنابراین قطعا ساخت حسینیه ها دارای کارکردهای ویژه ای در فرهنگ ما است.
این پژوهشگر دینی با بیان اینکه تجلی اندیشه توحیدی در دین اسلام محراب و منبر است، خاطرنشان کرد: در محراب مردم به دنبال پیشوایی که از طرف خداوند نازل شده برای رسیدن به حق می روند و در منبر رسالت و انتقال پیام خدا به مردم تجلی پیدا می کند و محراب و منبر بازسازی شده یک فکر عمیق است و این مصادیق در جامعه توسعه پیدا می کند، همانطور که امتداد اجتماعی محراب مسجد است، امتداد اجتماعی منبر هم مدرسه می شود.
حجت الاسلام و المسلمین الویری با اشاره به اینکه مسجد و منبر دو کانون اصلی فرهنگ سازی در جوامع به شمار می روند، گفت: این فکر در فضای کالبدی جامعه اثر دارد، براساس اندیشه شیعیان اهتمام به عزاداری امام حسین(ع) در شمار تعظیم شعائر به حساب می آید و این نکته برای آنان حائز اهمیت است. تعظیم شعائر هم نیازمند فضا و مکانی است که مبتنی بر آن حسینیه ساخته می شود پس این شبهه افکنی برخی علمای سنی در خصوص ساخت حسینیه مردود است.
وی ادامه داد: اهل سنت به عنوان بخشی از پیکره امت اسلامی قابل احترام هستند اما راجع به شبهه افکنی در ساخت حسینیه ها که برخی از علمای اهل سنت می گویند در کدام روایت ساخت حسینیه آمده است می توانم بگویم که در کدام روایت آمده است که متصل به مسجد وضوخانه ساخته شود مخصوصا در مساجد اهل سنت کدام روایت است که باید قسمت شستن دست از پا جدا باشد؟ در صورتی که پاسخ به این سوال واضح است که وقتی باید با وضو وارد مسجد شویم طبیعتا این وضو خانه هم برای آن موضوع در مساجد ساخته شده است، در صورتی که وقتی شکل وضوی اهل سنت این است که باید پا را بشوییم پس این مورد مجاز است. بنابراین تاثیر آموزه ها بر فضای کالبدی اجتماعی امری عرفی و بشری است و نیازمند روایت خاصی در آن زمینه نیست مگر در پاره ای از جنبه های معماری دین اسلام موردی را نهی کرده باشند و مادامی که نهی نشده این یک امر طبیعی است و حسینیه ها و تکیه ها و زینبیه ها و ... متاثر از فکر مکتب اهل بیت(ع) و پیروان آن ها است وبه هیچ وجه خدشه ای به آن وارد نمی شود.
عضو هیات علمی دانشگاه باقر العلوم با اشاره به برخی از کارکردهای خاص حسینیه ها و با بیان اینکه حسینیه ها بحثی درون مذهبی برای شیعیان است، ادامه داد: برخی از علما مانند آیت الله مهدوی کنی به پذیرایی در مسجد حساسیت داشتند و معتقد بودن که باید حرمت مسجد حفظ شود و پذیرایی باید خارج از مسجد باشد، بنابراین به دلیل پاره ای از رفتارها که با ساخت مسجد در تعارض بود، حسینیه ها در کنار مساجد شکل گرفت با همین استدلال که مدرسه از دل مسجد بیرون آمد.
وی تصریح کرد: مدرسه ها در گستره تمدن اسلامی چه در جوامع شیعی چه در جوامع اهل سنت از دل مسجد بیرون آمدند زیرا در مسجد حلقه های درس تشکیل می شد و گاهی برای آموزش قرآن به کودکان در مساجد، کودکان مساجد را آلوده می کردند و گاهی درس دادن در مساجد با اقامه نماز همراه می شد و مکانی برای نمازگزاران فراهم نبود به همین دلیل مدارس بنا شد و باید توجه کرد که مدرسه ای که از دل مسجد بیرون آید کاکردهای مسجد را هم دارد.
این پژوهشگر دینی با اشاره به اینکه پاره ای از رفتارها که در کارکرد مسجد اختلال ایجاد می کرد مانند مواردی که در بالا ذکر شد مختص به حسینیه است، اظهارکرد: این موارد هیچ گاه با فضای مسجد هم سانی ندارد البته به این معنا نیست که بر خلاف اهداف مسجد باشد به همین دلیل حسینیه ها و مدارس ساخته شد.
حجت الاسلام و المسلمین الویری افزود: برخی از علمای اهل سنت معتقدند که پس از گذشت چندین سال از قیام امام حسین(ع) نباید بر مصیبت های وارد شده آن حضرت گریه کرد و باید اصل عزاداری ها تمام شود توصیه هایی در دین اسلام مبنی بر صبر مصیبت های وارده بر ائمه ذکر شده و هیچ کدام از مجالس عزای ما آنگونه نیست که آنقدر گریه کنیم تا جان دهیم بنابراین در هیچ روایتی از ائمه اطهار عدم گریه کردن بر مصیبت های وارده بر امام حسین(ع) سندی موجود نیست بلکه روایاتی در دین اسلام بر ثواب گریستن به آن مصیبت ها وجود دارد.
وی با بیان اینکه روایات شیعه و سنی با یکدیگر متفاوت است، ادامه داد: اهل بیت(ع) خصوصا امام حسین(ع) یکی از مشترکات شیعیان و اهل سنت هستند، گریستن و عزاداری بر مصیبت های وارد شده بر ائمه نقطه مشترک بین ما است پس چگونه برخی از علمای اهل سنت در خصوص معتبر نبودن و عدم سند موجود گریستن بر امام حسین(ع) و دیگر ائمه سخن می گویند؟ اگر این گونه است پس چرا خود اهل سنت خلاف این مورد عمل می کنند؟ بنابراین این شبهات پایه و اساس ندارد.
وی در پاسخ به این مسیله که چرا گریه کردن برای مصیبت های امام حسین(ع) در بین راه کارهای دیگر برای زنده نگه داشتن قیام حضرت از اولویت بیشتری برخوردار است و چرا تحلیل قیام حضرت را در نگاشتن کتابی جایگزین گریستن نمی کنیم، بیان کرد: این داوری منصفانه نیست چرا که حجم انبوهی کتاب در مورد قیام آن حضرت در طول تاریخ نوشته شده است بنابراین شیعیان برای زنده نگه داشتن قیام آن حضرت به گریستن اکتفا نمی کنند.
عضو هیات علمی دانشگاه باقرالعلوم افزود: علت اینکه در مجالس امام حسین(ع) منبر وجود دارد این است که در این مجالس تنها گریه کافی نیست بلکه وجه معرفت افزایی هم وجود دارد. مجالس گریه و عزاداری برای سیدالشهدا(ع) مجلس وعظ و خطابه است و این مورد برآمده از آموزه های دینی ما است.
وی با اشاره به اینکه مواجهه مردم با پدیده قیام عاشورا یک سان نیست، اذعان کرد: نمی توان از همه آحاد جامعه انتظار داشت که برای نگه داری قیام سید الشهدا(ع) یک فعالیت فکری انجام دهند، بلکه مواجه توده های مردم با این مساله متفاوت است .باید جنبه های معرفتی، عاطفی و روانی که با احساسات ما گره می خورند هم با بحث علمی همراه باشد و مجالس سینه زنی و تعزیه با سبک توده های مردم سازگاری دارد و به هیچ وجه نمی توان آنها را نکوهیده تلقی کرد.
حجت الاسلام و المسلمین الویری ادامه داد: گریه کردن صرفا یک راه تداوم پیام کربلا نیست بلکه وجه درونی هم نیز دارد و عاطفه فرد را درگیر می کند وقتی انسان در درون خود با پدیده ای بزرگ مانند قیام سیدالشهدا(ع) مواجه می شود به هر اندازه این پدیده در وجود انسان نهادینه باشد با گریه کردن بروز پیدا می کند، درخت تبلیغ دینی به هر اندازه که ریشه دارد شاخسار هم دارد.
این پژوهشگر دینی در پاسخ به این سوال که چگونه ریختن یک قطره اشک بر مصائب امام حسین(ع) می تواند تمام گناهان ما را ببخشد، بیان کرد: اگر ریختن اشک در مجالس عزای امام حسین(ع) را نقطه غایی در نظر بگیریم قطعا موجب نجات و آمرزش گناهان نمی شود اما اگر نقطه ی آغاز و انس با این حضرت باشد و ادامه دار باشد و سبب کارهای خیر و اصلاح درون شود یقینا نجات بخش خواهد بود.
وی با اشاره به اینکه برخی از علمای اهل سنت بیان کردند که عزاداری وجه شرعی ندارد، بیان کرد: این شیوه استدلال از پایه غلط است چراکه اگر اختلاف فقهی شیعه و سنی را در نظر بگیریم مصادیق شرعی آن دو مذهب هم متفاوت است.
این پژوهشگر دینی اظهارکرد: علمای اهل سنت پذیرفته اند که اختلاف فقهی منشا این گونه بحث ها نمی تواند باشد و روش آن و مراحل استنباط آن ها متفاوت است بنابراین در مصادیق شرعی ما عزاداری وجه شرعی دارد.
وی با اشاره به اینکه در حکم شرعی بسیاری از مسائل با چگونگی عمل به انجام آن حکم، باید تفاوت قائل شد، خاطرنشان کرد: به عنوان مثال نماز یک حکم شرعی است و هیچ کس اختلاف نظر در این مورد ندارد اما این نماز را می توان به اشکال گوناگون خواند همانطور که تجلی در اجرای حکم شرعی گوناگون است.
حجت الاسلام و المسلمین الویری با بیان اینکه برخی علمای اهل سنت معتقدند که اصل عزاداری برای سیدالشهدا (ع) مردود است، گفت: عزاداری برای امام حسین(ع) ریشه قرآنی و روایی بسیاری دارد، همانطور که پیامبر در سوگ فرزند خود گریستند و عزاداری کردند.
وی ادامه داد: شکل و نوع هر عزاداری یک پدیده فرهنگی است و در زمان ها و مکان های مختلف به شکل های مختلفی برگزار می شود و نمی توان برای یک شکل خاص از عزاداری سند شرعی آورد و گونه های مختلف عزاداری ها تحقق بیرونی یک حکم شرعی است که نسبت به مکان های مختلف متغیر است.
عضو هیات علمی دانشگاه باقر العلوم با اشاره به اینکه عزاداری در چهارچوب های تعیین شده پذیرفته می شود، گفت : مادامی که نوعی از عزاداری ها به ترک حکم شرعی دیگر یا عمل به حرام دیگر نشود از منظر اسلام قابل قبول است.
وی افزود: اگر فردی به عنوان عزاداری کاری انجام داد و عمل او مصداق حرام دیگر شد مانند آسیب های غیرمتعارف رساندن به بدن یا ایجاد مزاحمت برای همسایه ها کار او جایز نیست.
حجت الاسلام و المسلمین الویری با بیان اینکه برخی از علمای اهل سنت ادعایی بر علیه عزاداری در نگاه اسلامی دارند و می گویند روایاتی بر علیه عزاداری موجود است، بیان کرد: در هر جامعه ای آموزه های فکری و اندیشه هایی که بنیاد یک جامعه را شکل می دهند در فضای کالبدی جامعه اثر گذار است.
وی با اشاره به اینکه برخی علمای اهل سنت ساخت حسینیه‌ها را بدعت و خرافات در دین می‌دانند، تصریح کرد: در اروپای قرن شانزدهم دورهی مدرنیته قوت پیدا می کند و همه‌چیز اقتصادمحور می‌شود، ساختمان‌سازی به شکل آپارتمان سازی رواج پیدا می‌کند و به دلیل مسائل اقتصادی هیچ زائده ای در آن نیست و زائده های تزیینی در آپارتمان سازی وجود ندارد که غیرقابل استفاده باشد بنابراین قطعا ساخت حسینیه ها دارای کارکردهای ویژه ای در فرهنگ ما است.
این پژوهشگر دینی با بیان اینکه تجلی اندیشه توحیدی در دین اسلام محراب و منبر است، خاطرنشان کرد: در محراب مردم به دنبال پیشوایی که از طرف خداوند نازل شده برای رسیدن به حق می روند و در منبر رسالت و انتقال پیام خدا به مردم تجلی پیدا می کند و محراب و منبر بازسازی شده یک فکر عمیق است و این مصادیق در جامعه توسعه پیدا می کند، همانطور که امتداد اجتماعی محراب مسجد است، امتداد اجتماعی منبر هم مدرسه می شود.
حجت الاسلام و المسلمین الویری با اشاره به اینکه مسجد و منبر دو کانون اصلی فرهنگ سازی در جوامع به شمار می روند، گفت: این فکر در فضای کالبدی جامعه اثر دارد، براساس اندیشه شیعیان اهتمام به عزاداری امام حسین(ع) در شمار تعظیم شعائر به حساب می آید و این نکته برای آنان حائز اهمیت است. تعظیم شعائر هم نیازمند فضا و مکانی است که مبتنی بر آن حسینیه ساخته می شود پس این شبهه افکنی برخی علمای سنی در خصوص ساخت حسینیه مردود است.
وی ادامه داد: اهل سنت به عنوان بخشی از پیکره امت اسلامی قابل احترام هستند اما راجع به شبهه افکنی در ساخت حسینیه ها که برخی از علمای اهل سنت می گویند در کدام روایت ساخت حسینیه آمده است می توانم بگویم که در کدام روایت آمده است که متصل به مسجد وضوخانه ساخته شود مخصوصا در مساجد اهل سنت کدام روایت است که باید قسمت شستن دست از پا جدا باشد؟ در صورتی که پاسخ به این سوال واضح است که وقتی باید با وضو وارد مسجد شویم طبیعتا این وضو خانه هم برای آن موضوع در مساجد ساخته شده است، در صورتی که وقتی شکل وضوی اهل سنت این است که باید پا را بشوییم پس این مورد مجاز است. بنابراین تاثیر آموزه ها بر فضای کالبدی اجتماعی امری عرفی و بشری است و نیازمند روایت خاصی در آن زمینه نیست مگر در پاره ای از جنبه های معماری دین اسلام موردی را نهی کرده باشند و مادامی که نهی نشده این یک امر طبیعی است و حسینیه ها و تکیه ها و زینبیه ها و ... متاثر از فکر مکتب اهل بیت(ع) و پیروان آن ها است وبه هیچ وجه خدشه ای به آن وارد نمی شود.
عضو هیات علمی دانشگاه باقر العلوم با اشاره به برخی از کارکردهای خاص حسینیه ها و با بیان اینکه حسینیه ها بحثی درون مذهبی برای شیعیان است، ادامه داد: برخی از علما مانند آیت الله مهدوی کنی به پذیرایی در مسجد حساسیت داشتند و معتقد بودن که باید حرمت مسجد حفظ شود و پذیرایی باید خارج از مسجد باشد، بنابراین به دلیل پاره ای از رفتارها که با ساخت مسجد در تعارض بود، حسینیه ها در کنار مساجد شکل گرفت با همین استدلال که مدرسه از دل مسجد بیرون آمد.
وی تصریح کرد: مدرسه ها در گستره تمدن اسلامی چه در جوامع شیعی چه در جوامع اهل سنت از دل مسجد بیرون آمدند زیرا در مسجد حلقه های درس تشکیل می شد و گاهی برای آموزش قرآن به کودکان در مساجد، کودکان مساجد را آلوده می کردند و گاهی درس دادن در مساجد با اقامه نماز همراه می شد و مکانی برای نمازگزاران فراهم نبود به همین دلیل مدارس بنا شد و باید توجه کرد که مدرسه ای که از دل مسجد بیرون آید کاکردهای مسجد را هم دارد.
این پژوهشگر دینی با اشاره به اینکه پاره ای از رفتارها که در کارکرد مسجد اختلال ایجاد می کرد مانند مواردی که در بالا ذکر شد مختص به حسینیه است، اظهارکرد: این موارد هیچ گاه با فضای مسجد هم سانی ندارد البته به این معنا نیست که بر خلاف اهداف مسجد باشد به همین دلیل حسینیه ها و مدارس ساخته شد.
حجت الاسلام و المسلمین الویری افزود: برخی از علمای اهل سنت معتقدند که پس از گذشت چندین سال از قیام امام حسین(ع) نباید بر مصیبت های وارد شده آن حضرت گریه کرد و باید اصل عزاداری ها تمام شود توصیه هایی در دین اسلام مبنی بر صبر مصیبت های وارده بر ائمه ذکر شده و هیچ کدام از مجالس عزای ما آنگونه نیست که آنقدر گریه کنیم تا جان دهیم بنابراین در هیچ روایتی از ائمه اطهار عدم گریه کردن بر مصیبت های وارده بر امام حسین(ع) سندی موجود نیست بلکه روایاتی در دین اسلام بر ثواب گریستن به آن مصیبت ها وجود دارد.
وی با بیان اینکه روایات شیعه و سنی با یکدیگر متفاوت است، ادامه داد: اهل بیت(ع) خصوصا امام حسین(ع) یکی از مشترکات شیعیان و اهل سنت هستند، گریستن و عزاداری بر مصیبت های وارد شده بر ائمه نقطه مشترک بین ما است پس چگونه برخی از علمای اهل سنت در خصوص معتبر نبودن و عدم سند موجود گریستن بر امام حسین(ع) و دیگر ائمه سخن می گویند؟ اگر این گونه است پس چرا خود اهل سنت خلاف این مورد عمل می کنند؟ بنابراین این شبهات پایه و اساس ندارد.
وی در پاسخ به این مسیله که چرا گریه کردن برای مصیبت های امام حسین(ع) در بین راه کارهای دیگر برای زنده نگه داشتن قیام حضرت از اولویت بیشتری برخوردار است و چرا تحلیل قیام حضرت را در نگاشتن کتابی جایگزین گریستن نمی کنیم، بیان کرد: این داوری منصفانه نیست چرا که حجم انبوهی کتاب در مورد قیام آن حضرت در طول تاریخ نوشته شده است بنابراین شیعیان برای زنده نگه داشتن قیام آن حضرت به گریستن اکتفا نمی کنند.
عضو هیات علمی دانشگاه باقرالعلوم افزود: علت اینکه در مجالس امام حسین(ع) منبر وجود دارد این است که در این مجالس تنها گریه کافی نیست بلکه وجه معرفت افزایی هم وجود دارد. مجالس گریه و عزاداری برای سیدالشهدا(ع) مجلس وعظ و خطابه است و این مورد برآمده از آموزه های دینی ما است.
وی با اشاره به اینکه مواجهه مردم با پدیده قیام عاشورا یک سان نیست، اذعان کرد: نمی توان از همه آحاد جامعه انتظار داشت که برای نگه داری قیام سید الشهدا(ع) یک فعالیت فکری انجام دهند، بلکه مواجه توده های مردم با این مساله متفاوت است .باید جنبه های معرفتی، عاطفی و روانی که با احساسات ما گره می خورند هم با بحث علمی همراه باشد و مجالس سینه زنی و تعزیه با سبک توده های مردم سازگاری دارد و به هیچ وجه نمی توان آنها را نکوهیده تلقی کرد.
حجت الاسلام و المسلمین الویری ادامه داد: گریه کردن صرفا یک راه تداوم پیام کربلا نیست بلکه وجه درونی هم نیز دارد و عاطفه فرد را درگیر می کند وقتی انسان در درون خود با پدیده ای بزرگ مانند قیام سیدالشهدا(ع) مواجه می شود به هر اندازه این پدیده در وجود انسان نهادینه باشد با گریه کردن بروز پیدا می کند، درخت تبلیغ دینی به هر اندازه که ریشه دارد شاخسار هم دارد.
این پژوهشگر دینی در پاسخ به این سوال که چگونه ریختن یک قطره اشک بر مصائب امام حسین(ع) می تواند تمام گناهان ما را ببخشد، بیان کرد: اگر ریختن اشک در مجالس عزای امام حسین(ع) را نقطه غایی در نظر بگیریم قطعا موجب نجات و آمرزش گناهان نمی شود اما اگر نقطه ی آغاز و انس با این حضرت باشد و ادامه دار باشد و سبب کارهای خیر و اصلاح درون شود یقینا نجات بخش خواهد بود.
