کد مطلب : ۸۲۲۲
مفاهیم
درباره مرثيه‌خواني
هوشنگ جاوید*
چگونه تلخ نباشد شب فراق كسي كه بامداد قيامت در او توان پيوست
مرثيه‌خواني در ايران به پنج دسته تقسيم مي‌شود كه عبارتند از:
مرثيه مذهبي
مرثيه در مرگ مشاهير
مرثيه در سوگ عزيزان
مرثيه وطني
مرثيه فلسفي
مرثيه‌خواني در شب‌هاي قدر از دسته مرثيه مذهبي است، اين دسته از مرثيه‌خواني به ائمه و معصومين(ع)، پيامبران، پاكان و عرفا اختصاص دارد و مرثيه‌خواني ويژه مولا علي(ع) در اين شب‌ها رواج بسيار مي‌يافت. به همين سبب از لحاظ تنوع نغمگي داراي اقسام خاصي مي‌شد كه امروزه فقط در استان‌هايي چون، يزد، اصفهان، خراسان، كرمانشاه، مركزي و همينطور شهرستان ري مي‌توان شاهد نمونه‌هايي از آن بود، گرچه درباره مرثيه و مرثيه‌خواني در ايران كمتر پژوهشي صورت گرفته اما مي‌توان به مرثيه‌خواني در ايام مختلف توجه ويژه كرد و از راه پژوهش گسترده‌تر مسائل مختلف مرثيه‌خواني و مرثيه‌سرائي را در برابر ديدگان نسل جديد گشود، در هر صورت آنچه كه در متن مرثيه مولا علي(ع) نهفته است به قرار زير است:
۱- قوالب شعري
۲- فخر در رثاء
۳- اخلاق در مرثيه
۴- ساختار مرثيه‌ها
علاوه بر اينها تاثيرات سيره علوي و مرثيه‌خواني بر هنرمندان نگارگر گذشته به گونه‌اي بوده كه به پديدآمدن مراثي مصور (سوگ تصاوير) در اشكال مختلف پرده‌كشي، نقاشي پشت شيشه، كاشي‌هاي تصويري و معرق‌هاي تصويري منجر شده است، مرثيه‌هايي كه بي‌صدا شيون يك جامعه را بر مرثيه‌اي بزرگ به نمايش مي‌گذارد، افسوس كه از مرثيه‌خواني‌هاي ايراني كم‌كم اثري نمي‌بينيم و بيشتر به نوحه‌خواني آن هم با تقليد از موسيقي بي‌هويت روز بسنده مي‌شود.
* برگرفته از کتاب «موسیقی رمضان در ایران» به کوشش هوشنگ جاوید، انتشارات سوره مهر،۱۳۸۳
مرثيه‌خواني در ايران به پنج دسته تقسيم مي‌شود كه عبارتند از:
مرثيه مذهبي
مرثيه در مرگ مشاهير
مرثيه در سوگ عزيزان
مرثيه وطني
مرثيه فلسفي
مرثيه‌خواني در شب‌هاي قدر از دسته مرثيه مذهبي است، اين دسته از مرثيه‌خواني به ائمه و معصومين(ع)، پيامبران، پاكان و عرفا اختصاص دارد و مرثيه‌خواني ويژه مولا علي(ع) در اين شب‌ها رواج بسيار مي‌يافت. به همين سبب از لحاظ تنوع نغمگي داراي اقسام خاصي مي‌شد كه امروزه فقط در استان‌هايي چون، يزد، اصفهان، خراسان، كرمانشاه، مركزي و همينطور شهرستان ري مي‌توان شاهد نمونه‌هايي از آن بود، گرچه درباره مرثيه و مرثيه‌خواني در ايران كمتر پژوهشي صورت گرفته اما مي‌توان به مرثيه‌خواني در ايام مختلف توجه ويژه كرد و از راه پژوهش گسترده‌تر مسائل مختلف مرثيه‌خواني و مرثيه‌سرائي را در برابر ديدگان نسل جديد گشود، در هر صورت آنچه كه در متن مرثيه مولا علي(ع) نهفته است به قرار زير است:
۱- قوالب شعري
۲- فخر در رثاء
۳- اخلاق در مرثيه
۴- ساختار مرثيه‌ها
علاوه بر اينها تاثيرات سيره علوي و مرثيه‌خواني بر هنرمندان نگارگر گذشته به گونه‌اي بوده كه به پديدآمدن مراثي مصور (سوگ تصاوير) در اشكال مختلف پرده‌كشي، نقاشي پشت شيشه، كاشي‌هاي تصويري و معرق‌هاي تصويري منجر شده است، مرثيه‌هايي كه بي‌صدا شيون يك جامعه را بر مرثيه‌اي بزرگ به نمايش مي‌گذارد، افسوس كه از مرثيه‌خواني‌هاي ايراني كم‌كم اثري نمي‌بينيم و بيشتر به نوحه‌خواني آن هم با تقليد از موسيقي بي‌هويت روز بسنده مي‌شود.
* برگرفته از کتاب «موسیقی رمضان در ایران» به کوشش هوشنگ جاوید، انتشارات سوره مهر،۱۳۸۳
مرجع : موسیقی رمضان در ایران
