واقعه‌ی کربلا و بازنمایی عملکرد گفتمان حاکم در تاریخ‌نگاری ابومخنف

تاریخ اسلام و ایران، تابستان ۱۳۹۴ - شماره ۲۶ علمی-پژوهشی (۲۰ صفحه - از ۲۹ تا ۴۸)


چکیده شرح مفصل جزئیات رویدادهای مرتبط با قیام امام حسین(ع) و ابعاد مختلف آن از ویژگی‌های تاریخ‌نگاری ابومخنف است. اگرچه برخی پژوهشگران، جایگاه ابومخنف و اثر او در تاریخ‌نگاری اسلامی را مورد بررسی قرار داده‌اند، اما در مقاله‌ی حاضر، با تکیه بر رویکرد نظریه‌ی تحلیل گفتمان لاکلا و موفه، نحوه‌ی بازتاب کوشش-های گفتمان حاکم برای هژمون ماندن، در گزارش ابومخنف از واقعه‌ی کربلا مورد توجه قرار گرفته‌است. بر اساس بررسی انجام شده، استفاده‌ی گفتمان حاکم از برجسته‌سازی و حاشیه‌رانی، چه در بعد نرم‌افزاری (نامه‌ها و سخنرانی‌ها) و چه در بعد سخت‌افزاری (تهدید، ایجاد خفقان و استفاده از نیروی نظامی تا حذف فیزیکی مخالفان با استفاده از مداخلات هژمونیک)، در متن تولیدی ابومخنف بازنمایی شده‌است. او همچنین شیوه‌های مشروعیت‌سازی گفتمان حاکم و بهره‌گیری از روش‌های مختلف؛ از دروغ‌گویی، عوام‌فریبی و تطمیع بزرگان تا غیریت‌سازی و تأکید بر اطاعت از حاکمیت و دین‌محوری برای حفظ اقتدار این گفتمان را در اثر خود بازتاب داده‌است.