کد مطلب : ۴۶۱۵
128نکته درباره مرثيه‌خواني
بايد ها و نبايدهاي مرثيه‌خواني:
1- در مرثيه خواني به «خدا» توکل کنيم.
2- در مرثيه خواني توسل به معصومان و کمک از آنان بويژه حضرت فاطمهي زهرا و امام حسين و حضرت مهدي - عليهمالسلام - را فراموش نکنيم.
3- در مرثيه خواني، از خاندان عصمت و طهارت - عليهمالسلام - با احترام ياد کنيم، مثلا براي مرد (عليهالسلام) و براي زن (عليهاالسلام) را به کار بريم.
4- از خدا بخواهيم تا خاندان عصمت و طهارت بويژه حضرت مهدي - عليهمالسلام - به جلسات مرثيه خواني ما عنايت کنند و در اين گونه مجالس تشريف بياورند و چشمان گنهکار ما را به جمال دل آراي خويش نوراني بفرمايند.
5- اگر به مرثيه خواني علالقه داريم از خاندان عصمت و طهارت بويژه حضرت فاطمهي زهرا و امام حسين و امام زمان - عليهمالسلام - بخواهيم تا ما را در زمرهي مرثيه خوانان واقعي خود قرار دهند.
6- مرثيه خواني از نعمتهايي است که خداوند و خاندان عصمت و طهارت - عليهمالسلام - به دوستان خود عطا ميکند، پس آن را دست کم نگيريم و کم ارزش نکنيم.
7- ميتوانيم ثواب مرثيه خواني خود را به معصومان - عليهمالسلام - يا مراجع تقليد - رضوان الله عليهم - و يا پدر و مادر و فاميل و مانند آن هديه کنيم.
8- خواندن مرثيه را به عنوان انجام عبادت و وظيفهي شرعي بدانيم.
9- در هنگام مرثيه خواني با طهارت و با نظافت باشيم.
10- ميتوانيم پيش از مرثيه خواني دو رکعت نماز بخوانيم و از خدا بخواهيم تا ما را در مرثيه خواني موفق بدارد.
11- شايسته است پيش از خواندن مرثيه جملهي «يا اباعبدالله ادرکنا» يا جملهي «يا صاحب الزمان ادرکنا» و يا جملهي «يا فاطمة الزهراء ادرکينا» را از قلب خود بگذرانيم و يا بر زبانمان جاري نماييم.
12- پيش از مرثيه خواني دربارهي آن فکر نماييم که چگونه آن را آغاز کنيم، چگونه آن را ادامه دهيم و چگونه آن را به پايان بريم و بطور کلي چگونه آن را بيان نماييم.
13- مرثيه را با نام و حمد خدا و درود و صلوات بر پيامبر گرامي اسلام - صلي الله عليه و آله - و ائمهي معصومين - عليهمالسلام - و بيزاري از دشمن آنان آغاز کنيم. مثلا بگوييم: «بسم الله الرحمن الرحيم، الحمد لله رب العالمن، ثم الصلوة و السلام علي سيدنا و نبينا ابيالقاسم محمد و علي اهل بيته الطيبين الطاهرين و لعنة الله علي اعدائهم اجمعين من الآن الي قيام يوم الدين».
14- ميتوانيم مرثيه را نيز با نام خدا و ياد صفات خدا آغاز کنيم. مثلا بگوييم: «بسم الله الرحمن الرحيم، يا رحمان يا رحيم...».
15- پس از ذکر نام و صفات و حمد خدا و درود بر معصومان ميتوانيم چند بيت شعر بخوانيم و يا خاطره و داستاني را ذکر کنيم و سپس اصل مرثيه را بازگو نماييم.
16- اگر شعر يا خاطره و يا داستاني پيش از خواندن اصل مرثيه مورد استفاده قرار ميگيرد، سعي شود آن قدر طولاني نگردد که از اصل مرثيه بيشتر شود و اصل مرثيه و هدف و محتواي آن را تحت الشعاع خود قرار دهد.
17- چناچه شعر يا داستان يا خاطره و يا نظاير آن در مرثيه خواني مورد استفاده قرار گرفتند، بايد از نظر محتوا درست و از نظر مدرک صحيح و معتبر باشند.
18- شايسته است از اشعار عرفاني مربوط به مرثيه در همه جا استفاده نشود، زيرا عرفان، زمينه و يا زمينه سازي ميخواهد.
19- در آغاز راه و پيش از خواندن مرثيه، آن را در خانه يا مانند آن تمرين و حفظ کنيم، تا در هنگام خواندن مرثيه دچار اشتباه و يا فراموشي نشويم.
20- اگر شنوندگان براي شنيدن مرثيه بطور پراکنده نشستهاند، در صورت امکان از آنان بخواهيم به صورت جمعتر بنشينند.
21- سعي کنيم تا مرثيه را بدون مقدمه چيني و زمينه سازي شروع ننماييم. به قول معروف، فوري به «گودال قتلگاه» نرويم.
22- براي مقدمه چيني و زمينه سازي ميتوان مرثيه را با عرض سلام بر معصوم يا شهيد مورد نظر، و يا همان گونه که گفته شد با خواندن شعر و ذکر داستان و خاطرهاي مربوط به مرثيهي مورد نظر آغاز کنيم.
23- گاهي براي آغاز يا پايان مرثيهي سرور شهيدان ميتوانيم اين سلامها را بخوانيم: «السلام عليک يا اباعبدالله و علي الارواح التي حلت بفنائک عليک مني سلام الله ابدا ما بقيت و بقي الليل و النهار و لا جعله الله اخر العهد مني لزيارتکم السلام علي الحسين و علي علي بن الحسين و علي اولاد الحسين و علي اصحاب الحسين [و رحمة الله و برکاته ]».
24- در آغاز يا پايان مرثيهي هر معصومي - عليهالسلام- ميتوانيم قسمتي از دعاي توسل را که مربوط به آن معصوم است بخوانيم، مثلا براي مرثيهي امام حسين - عليهالسلام- عرض کنيم: «[السلام عليک] يا اباعبدالله يا حسين بن علي ايها الشهيد يابن رسول الله يا حجة الله علي خلقه يا سيدنا و مولينا انا توجهنا و استشفعنا و توسلنا بک الي الله و قدمناک بين يدي حاجاتنا يا وجيها عند الله اشفع لنا عندالله».
25- معمولا مرثيه داراي سه مرحله است: يک: مقدمه، دو: اوج و سه: فرود. بعد از رسيدن مرثيه به مرحلهي اوج و سوزناک خود، آن را زياد طول ندهيم، يعني مرحلهي فرود مرثيه را کوتاه کنيم، که گاهي مرثيه حتي بدون فرود نيز خوانده ميشود.
26- مرحلهي اوج مرثيه، مرحلهاي است که گره مرثيه گشوده ميشود و سوزناکترين قسمت مرثيه است. بدين جهت مرحلهي اوج مرثيه را زود بيان نميکنيم.
27- وقتي مرثيه به مرحلهي اوج خود رسيد سوز و گدازي را در شنوندگان برانگيزانيم و «تحولي دروني» در آنها به وجود آوريم به گونهاي که حالت توجه به معارف بلند عاشورايي با آن سوز و گداز همراه گردد.
28- در اوج مرثيه با کلماتي مانند «يا حسين» و «يا زهرا» توسل را بيشتر و داغتر کنيم.
29- اگر مرثيه را همراه با سخنراني انجام ميدهيم شايسته است که ارتباط موضوع سخنراني با موضوع مرثيه را فراموش نکنيم و ارتباط بين آن دو را در نظر داشته باشيم، و به اصطلاح سخنوران مرثيه خوان «گريز» بزنيم.
30- شايسته است مرثيه را با خواندن دعا و فاتحه و صلوات و قيام براي حضرت مهدي - عجل الله تعالي فرجه الشريف - به پايان بريم.
31- پس از پايان مرثيه ميتوان آيهي «و سيعلم الذين ظلموا اي منقلب ينقلبون: و ستمکاران بزودي خواهند دانست که به چه مکاني باز ميگردند.» و يا آيهي «الا لعنة الله علي الظالمين: آگاه باشيد نفرين خدا بر سمتمکاران است»، را خواند.
32- بعد از خواندن آياتي که گفته شد ميتوانيم براي استجابت دعا پنج بار آيهي «امن يجيب المظطر اذا دعاه و يکشف السوء» را بخوانيم.
33- ميتوانيم پس از «امن يجيب» اين دعا را بخوانيم «اللهم انا نسئلک و ندعوک باسمک العظيم الاعظم الاعز الاجل الاکرم بحق محمد و علي و فاطمة و الحسن و الحسين و التسعة المعصومين من ذرية الحسين» و سپس ده بار «يا الله» بگوييم و آن گاه دعاهاي ديگر را بخوانيم.
34- اگر هنگام مرثيه خواني، مطلب يا شعر بعدي را فراموش کرديم، مطلب يا شعر قبلي را تکرار ميکنيم و شرح ميدهيم و در ضمن اين کار به جستجوي مطلب يا شعر بعدي ميپردازيم تا آن را به ياد آوريم.
35- براي مرثيه خواني اگر ميتوانيم در جايي قرار گيريم که مشرف بر شنوندگان باشيم.
36- شايسته است موانع تمرکز حواس را از محل مرثيه خواني حذف کنيم. گاهي اين کار با تذکري از سوي مرثيه خوان ميتواند انجام گيرد.
37- در آغاز مرثيه ميتوانيم از شنوندگان بخواهيم تا سرها را به زير بيندازند، دلها را روانهي کربلا کنند و زانوي غم در بغل بگيرند.
38- تا ميتوانيم مدت و مقدار مرثيه را در مدت زماني که از ما خواستهاند انجام دهيم، يعني مرثيه را بموقع شروع کنيم و بموقع خاتمه دهيم.
39- در ابتداي مرثيه صداي خود را خيلي بالا نبريم و بلند نکنيم، تا براي ادامهي مرثيه نيز نفس داشته باشيم.
40- گاهي گلو و دهان مرثيه خوانهاي مبتدي خشک ميشود و يا نفس آنان کم ميآيد، اين امري طبيعي است که به مرور زمان از بين ميرود. ولي نکات مرثيه خواني مانند نکتهي قبلي را نيز بايد رعايت کرد، تا با چنين مشکلي روبرو نشد.
41- اگر صداي شما گرفته يا سرما خورده و يا ناصفاف است، چنانچه ميتوانيم در رفع آن بکوشيم و يا خودمان پيش از خواندن مرثيه به شنوندگان آن را بگوييم.
42- سعي کنيم براي خواندن مرثيه، شروع خوب، گيرا و جذابي داشته باشيم.
43- تلاش کنيم خودمان نيز همراه خواندن مرثيه بسوزيم و اشک بريزيم و گريه کنيم که گفتهاند: «آنچه از دل برآيد، لا جرم بر دل نشيند».
44- اگر هنگام خواند مرثيه، خودمان گريه نميکنيم (بکاء)، دست کم حالت گريه به خود بگيريم (تباکي).
45- سوز و حال و گريه در مرثيه خواني را از خود خدا و معصومان - عليهمالسلام - طلب کنيم.
46- خود را برتر از مرثيه خوانهاي ديگر ندانيم و متواضع باشيم. مثلا نگوييم: «من يک ساعت مرثيه خواني کردم ولي فلاني کم آورد».
47- علاقه و تمرين و صدق و اخلاص و تقوا از عوامل موثر در مرثيه خواني است؛ پس به آنها توجه بيشتري کنيم.
48- تعدا کم يا زياد جمعيت در اخلاص ما براي مرثيه خواني تاثير نگذارد. مثلا نگوئيم: «ديشب در مجلسي مرثيه خواني کردم که غلغله بود و جاي سوزن انداختن نبود».
49- اگر از مرثيه خواني ما انتقاد سودمندي کردند، ناراحت نشويم و آن را بپذيريم.
50- از تحقير مرثيه خوانهاي ديگر به گونههاي مختلف خودداري کنيم، مثلا نگوئيم: «روي فلاني را کم کردم».
51- اگر براي مرثيه خواني به ما هديهاي ندادند ناراحت نشويم، زيرا پاداش اصلي و حقيقي اين کار نزد خدا است.
52- به خاطر حضرت فاطمهي زهرا و امام حسين - عليهاالسلام - براي مرثيه خوانها احترام ويژهاي قائل باشيم. پس حداقل ميتوانيم به احترامشان از جاي خود برخيزيم و يا دست آنان را ببوسيم.
53- هنگام مرثيه خواني با مديريت خود، کنترل مجلس را به عهده بگيريم، زيرا ممکن است در بعضي موارد، کنترل مجلس را از دست بدهيم و يا ديگران بخواهند نظم مجلس را به هم بزنند.
54- تجربيات مرثيه خواني خود را در اختيار ديگران قرار دهيم و در اين مورد نيز سخاوتمند باشيم، که خير و برکت نزد خداست.
55- حتما بر موضوع و محتواي مرثيه تسلط کافي داشته باشيم. مثلا بدانيم در آغاز و مقدمهي مرثيه چه چيزهايي را بايد بخوانيم و در اوج و فرود مرثيه چه چيزهايي را بايد بگوييم.
56- در آغاز راه و پيش از خواندن مرثيه، يک بار ديگر مرثيه را مطالعه و مرور کنيم تا مرتکب اشتباهي نشويم.
57- ميتوانيم در ابتداي مرثيه خواني موضوع مرثيه را به شنوندگان بگوييم، مثلا به آنان بگوييم: «امشب ميخواهم روضهي حضرت علي اکبر -عليهالسلام- را براي شما بخوانم».
58- اگر چراغهاي مجلس مرثيه خواني خاموش شوند، شايد حزن و اندوه بيشتري بر آن مجلس حاکم گردد؛ پس در مواردي به اين نکته توجه داشته باشيم.
59- در مرثيه خواني از طرح سئوالات و شبهات بدون پاسخ پرهيز نماييم. مثلا در مرثيهي حضرت فاطمهي زهرا - عليهاالسلام - اين سوال را مطرح نکنيم که چگونه ممکن است حضرت فاطمهي زهرا - عليهاالسلام - بعد از مرگش، دستهاي خود را از کفن بيرون آورد و امام حسن و امام حسين - عليهاالسلام - را در آغوش بگيرد و بعد پاسخ آن را هم ندهيم.
60- مطالب احتمالي و مشکوک در مرثيه خواني مانند حضور حضرت ليلا - عليهاالسلام - در کربلا را به صورت قطعي و يقيني ذکر نکنيم و يا حتي از ذکر آنها خودداري نماييم.
61- بدون ضرورت، مرثيه را تکرار نکنيم و از دوباره خواني بپرهيزيم.
62- ميتوانيم از آيات، روايات، شعر، داستان و خاطره، مثال و تشبيه، ضرب المثل، آمار و اخبار صحيح و دقيق، سخنان عالمان و بزرگان و دانشمندان نظير حضرت امام خميني - قدس سره الشريف - و جملات و قطعههاي ادبي و زيبايي که متناسب با موضوع و محتواي مرثيه باشند استفاده نماييم.
63- اگر در خواندن مرثيه داراي سبک خاصي هستيم، آن قدر تمرين و ممارست داشته باشيم تا آن سبک را از دست ندهيم.
64- در آغاز راه ميتوانيم پيش از مرثيه خواني چند نفس عميق بکشيم، تا ترس و دلهرهي ما از بين برود و آرامش جاي آن را بگيرد.
65- بطور طبيعي مرثيه خواني کنيم و خود را به تکلف و زحمت نيندازيم.
66- نزد عموم از به کارگيري کلمات و لهجهي خاص و محلي در مرثيه خواني خودداري کنيم و از داشتن تکيه کلام پرهيز نماييم.
67- تا ميتوانيم از ابتکار و خلاقيت و ذوق و سليقهي خود و ديگران در انتخاب مراثي و کيفيت بيان و شيوهي آغاز و پايان آنها استفاده کنيم.
68- اگر در خواندن مرثيه اشتباهي کرديم، در همان جلسه و اگر نتوانستيم در جلسهي بعد، آن اشتباه را تصحيح نماييم.
69- ميتوانيم هنگام خواندن مرثيه، تحمل در برابر مشکلات و صبر در مقابل مصايب را براي شنوندگان زمينه سازي کنيم، زيرا معصوم - عليهالسلام - فرموده است: «صبر نيمي از ايمان است».
70- به مرثيهاي که ميخوانيم، خودمان اعتقاد داشته باشيم، تا اين اعتقاد در شنوندگان نيز تاثير معنوي و عاطفي بگذارد.
71- کيفيت بعضي گريه کردنها زننده است، از انجام چنين گريههايي خودداري کنيم.
72- از دروغها و تحريفاتي که در مرثيهها صورت گرفته است با اطلاع باشيم تا آنها را نخوانيم.
73- مواظب باشيم براي گرياندن مردم، مرثيهها را کم و زياد و تحريف نکنيم تا مثلا سوزناک شوند و مردم را به گريه اندازند.
74- اگر نگاه جمعيت يا افراد خاصي مانع مرثيه خواني ما ميشود، ميتوانيم گاهي چشمان خود را روي هم بگذاريم.
75- توجه داشته باشيم که مرثيه خواني با زبان محاورهاي دلنشينتر از مرثيه خواني با زبان مکاتبهاي است.
76- مرثيه خوان با تجربهاي ميگفت: «مراثي و اشعار مربوط به آن را پيش از خواب حفظ کنيد تا در ذهن شما کاملا نقش ببندد».
77- از هر حالت و يا حرکتي که متناسب با مرثيه خواني و شخصيت مرثيه خوان نباشد خودداري کنيم.
78- براي مرثيه خواني و جاري ساختن اشکها، سعي کنيم احساسات و عواطف شنوندگان را برانگيزانيم.
79- براي برانگيختن شور و احساس شنوندگان بايد خودمان در هنگام مرثيه خواني شور و سوز و احساس نيز داشته باشيم.
80- بين محتواي مرثيه و شرايط و احساسات شنوندگان ارتباط برقرار کنيم، تا غم و اندوه بيشتري را احساس نمايند و اشک بيشتري را جاري سازند.
81- هنگام مرثيه خواني به همهي جمعيت نگاه کنيم تا توجه همگان را جلب نماييم. و نيز براي جلب توجه و تاثير بيشتر ميتوانيم در حد ضرورت و متناسب و هماهنگ با محتواي مرثيه از حرکات سر و صورت و دست استفاده کنيم.
82-براي مرثيه خواني ترس به خود راه ندهيم، و از جمعيت زياد شنوندگان و سشخصيت آنان هراسان نشويم.
83- در آغاز مرثيه خواني ترس و لرز و دلهره و ضربان شديد قلب امري طبيعي است، از اين رو ياس را به خود راه ندهيم و مرثيه خواني را در «جاهاي مختلف» و در حضور «جمعيتهاي گوناگون» تمرين و دنبال کنيم تا ترس و دلهرهي ما از بين برود.
84- آثار و فوايد معنوي مرثيه خواني را به خاطر بياوريم، تا علاقهي ما به مرثيه خواندن بيشتر شود که نعمتي بزرگ است و متاسفانه برخي از آن غافلند.
85- اگر مرثيه را همراه با سخنراني ميخوانيم مواظب باشيم که مرثيهي ما ناقض سخنرانيمان نباشد و بعکس، مثلا - بنا به فرض - اگر در سخنراني ميگوييم: «توبه در آخر عمر پذيرفته نميشود» در اين صورت نبايد مرثيهي حضرت حر را بخوانيم، زيرا حضرت حر در آخر عمرش توبه کرد و امام حسين - عليهالسلام- توبهي او را پذيرفت.
86- هدف نهايي از مرثيه خواني «گرياندن» نيست، اگر چه مرثيهي همراه با گريه بهتر است.
87- مرثيه خوان بايد آنچنان ورزيده باشد که اگر به او گفتند در سه دقيقه مرثيه خواني کند بتواند، و چنانچه به وي گفتند در سي دقيقه مرثيه خواني کند باز هم بتواند.
88- اگر در آغاز راه هستيم به خود «تلقين» کنيم که ميتوانيم مرثيه خواني نماييم، زيرا تلقين يکي از راههاي تعليم و تعلم است.
89- در همه جا نبايد مرثيه خواند، بلکه بايد يا شرايط مرثيه خواني موجود باشد و يا شرايط آن را به وجود آورد و سپس مرثيه خواند.
90- مرثيهها را مطابق فهم و موقعيت فردي، سني، زماني و مکاني شنوندگان انتخاب کنيم و بخوانيم. مثلا براي نوجوانان مرثيهي حضرت قاسم - عليهالسلام- و براي کودکان مرثيهي حضرت رقيه - عليهاالسلام - و براي بانوان مرثيهي حضرت زينب - عليهاالسلام - را بخوانيم.
91- ميتوانيم از مرثيهها نکات اخلاقي، تربيتي، سياسي، تاريخي و نظامي را استفاده کنيم و آنها را براي شنوندگان بازگو نماييم. يک فرماندهي نظامي ميگفت: «گاهي مواقع از مراثي امام حسين - عليهالسلام- و پيکار او با دشمنانش، نکات نظامي را برداشت ميکنيم».
92- معمولا از تعابيري که مخصوص همان زمانها بوده است استفاده کنيم، مثلا به جاي خيمه کلمهي چادر يا سنگر و به جاي عمود، کلمهي گرز را به کار نبريم.
93- مجالس دعا، ختم و مانند آن زمينهي خوبي براي يادگيري و شروع مرثيه خواني است.
94- فقط براي ديگران مرثيه نخوانيم، بلکه در بعضي اوقات و در تنهايي براي خود يا خانوادهمان نيز مرثيه بخوانيم.
95- جلسهي مرثيه ميتواند براي مخاطبان، جلسهي توبه و بازگشت به سوي خدا نيز باشد، به آن توجه کنيم و از آن استفاده نماييم.
96- مرثيه خوان نبايد بر مسموعاتي (شنيدهها) که به نظر دروغ و غير صحيح يا غير قابل قبول است تکيه کند.
97- در مجالس مرثيه خوانهاي خبره و مشهور شرکت نماييم، تا از روش و کيفيت مرثيه خواني آنان نيز بهرهمند شويم. يکي از مرثيه خوانها ميگفت: «براي يادگيري مرثيه خواني بايد در جلسات مرثيه خوانها شرکت کنيد تا با چشم خود ببينيد که چگونه مرثيه ميخوانند».
98- مرسوم است که در هر يک از روزها يا شبهاي دههي محرم، مرثيهي يکي از وقايع يا شهداي کربلا را ميخوانند، از مرثيه خوانان با تجربه اين را سوال کنيم که مثلا در شب تاسوعا يا عاشورا چه مرثيهاي بايد خوانده شود؛ البته اين امر در جاهاي مختلف متفاوت است.
99- اگر مثلا در دو جا مرثيه خواني ميکنيم بهتر است براي هر کدام مرثيهي جداگانه و يا دو قسمت مختلف از يک مرثيه را بخوانيم، زيرا در بعضي موارد ممکن است برخي از شنوندگان هر دو جا يکي باشند.
100- مرثيهها را طوري بازگو نکنيم که خواري و ذلت خاندان عصمت و طهارت - عليهمالسلام - از آن برداشت شود.
101- در مرثيه ميتوان به جاي آمار و اعدادي که از نظر صحت مورد ترديد و يا انکار است، به کلماتي از قبيل (جمعيتي بسيار)، (عدهاي زياد)، (تعدادي فراوان) اکتفا نمود، مثلا به جاي اينکه بگوييم: «امام حسين - عليهالسلام- چندين هزار نفر از دشمنان را کشت»، بهتر است بگوييم: «امام حسين - عليهالسلام- تعداد فراواني از دشمنان را کشت».
102- شايسته است از ذکر مراثي يا آماري که موجب انکار يا عکس العمل منفي شنوندگان ميشود خودداري کنيم. بويژه در مقابل شنوندگاني که کمتر از اعتقاد راسخ و ايمان بالا برخوردار هستند. مثلا در چنين مجالسي شايد لازم نباشد که بگوييم: «نوجوان کربلا حضرت قاسم - عليهالسلام - سي و پنج نفر از دشمنان را کشت».
103- ميتوانيم برخي از قسمتهاي مرثيه يا اشعار و رجزهاي آن را با همان زبان عربي بخوانيم و سپس آنها را ترجمه کنيم، مگر در مواري که ترجمهي آنها لازم نباشد.
104- اگر از کلمات و جملات عربي در مرثيه خواني استفاده ميکنيم آنها را بطور صحيح تلفظ کنيم، بويژه در مجالسي که آشنايان به زبان عربي مانند علما و طلاب حضور دارند.
105- اگر به زبان عربي آشنايي داريم، مراثي حضرت فاطمهي زهرا - عليهاالسلام - در جلد (43) بحار الانوار و مراثي امام حسين و اصحابش -- عليهمالسلام - در جلدهاي (44) و (45) بحار الانوار گردآوري شدهاند.
106- اگر بعد از غذا و يا با حالت کسالت، بيماري، خستگي، عصبانيت، ناراحتي، خواب آلودگي و مانند آن مرثيه خواني نکنيم، بهتر و موثرتر است. از اين رو آرامش، سلامت و استراحت کافي پيش از مرثيه خواني را فراموش ننماييم.
107- ميتوان براي يادگيري مرثيهها و اشعار زيبا دفتري مانند کلاسور را تهيه کرد و آنها را در آن دفتر نوشت، تا در هنگام مرثيه خواني به تناسب موضوع از مرثيهها و اشعار آن استفاده نمود.
108- کسب تجربه از خود و ديگران از رموز موفقيت در امر مرثيه خواني است.
109- دقت کنيم محتواي مرثيه را اشتباه نگوييم. مثلا توجه داشته باشيم که حضرت عباس - عليهالسلام- مشک آب را اول به دست راستش گرفت و يا به دست چپش؟ يا مثلا امام حسين - عليهالسلام - زبانش را در دهان حضرت علي اکبر - عليهالسلام - گذاشت و يا بعکس؟
110- در مرثيه خواني از اين شاخه به آن شاخه نپريم، بلکه همان موضوع و محتواي مرثيه را براي شنوندگان بازگو کنيم.
111- سعي کنيم مرثيه را براي شنوندگان «مجسم» نماييم.
112- در مرثيه خواني مواظب باشيم به جاي تقويت روحيه، تضعيف روحيه نکنيم.
113- اگر مرثيه خوانهاي ديگري براي خواندن در مجلس حضور دارند، وقت آنان را نيز در نظر داشته باشيم.
114- خواندن مرثيه را بيش از حد، طولاني نکنيم، تا موجب ملال و خستگي شنوندگان نشود و بر آنان اثر منفي نگذارد؛ بويژه در مجالسي که علاقه و زمينهي کمتري نسبت به مرثيه در آنها وجود دارد، از طولاني کردن مرثيه خودداري نماييم.
115- در غير موارد ضروري، مرثيه را متناسب با زمان خود بخوانيم، مثلا مرثيه ورود امام حسين - عليهالسلام- به کربلا را در همان اوايل محرم و مرثيهي ورود جابر بن عبدالله انصاري به کربلا را در روز اربعين بخوانيم.
116- سعي کنيم حتما در ايام خاص و ويژه ماند ماههاي محرم و صفر و ايام فاطميه و شبهاي قدر و وفات و شهادت مرثيه بخوانيم. و شايسته است در اين ايام از خنده و مزاح پرهيز کنيم.
117- از کتابهاي مقتل (مقاتل) و مرثيههايي که داراي مدرک و سند و مأخذ صحيح و معتبر هستند استفاده کنيم، و از هر مرثيه خواني، مرثيهها را نقل ننماييم و براي ديگران نخوانيم. کتابهاي منتهي الامال، نفس المهموم و بيت الاحزان محدث قمي، لهوف سيد بن طاووس، جلاء العيون مجلسي و ارشاد شيخ مفيد در زمينهي مرثيه خواني کتابهاي خوب، مفيد و معتبري هستند.
119- اگر مأخذ و مدرک مرثيه را به شنوندگان بگوييم بهتر است، بخصوص در مجالسي که طلاب، علما و بزرگان حضور دارند.
120- آرام و شمرده شمرده مرثيه را بخوانيم و با فرياد و با شتاب و سرعت بيش از حد، مرثيه خواني نکنيم.
121- هنگام خواندن مرثيه فاصلهي مناسب دهان خود با ميکروفون را رعايت کنيم، تا صدا خوب منتقل شود و بلندگو سوت نکشد. و توجه داشته باشيم که صداي بلندگو بيش از اندازه، کم يا زياد نباشد.
122-اگر مرثيه را با صوت زيبا بخوانيم دلنشينتر است. و اگر صوت زيبا نداريم، مرثيه را به صورت عادي و معمولي و بدون صوت بخوانيم، ولي مرثيه خواني را به خاطر نداشتن صوت زيبا ترک و رها نکنيم.
123- در جاهايي که مرثيه، سوزناک و حزين ميباشد، بهتر است هماهنگ با آن، صدايمان را سوزناک و حزين و چهرهمان را اندوهناک نماييم.
124- شايسته است صوت ما هنگام خواندن مرثيه يکنواخت نباشد، بلکه صوت خود را به تناسب محتواي مرثيه و به گونهاي که زننده نباشد بالا و پايين ببريم و بلند و آهسته کنيم.
125- اگر در شيوه و سبک مرثيه خواني از کسي تقليد ميکنيم آن را به مرور زمان ترک نماييم تا خودمان صاحب سبک شويم، البته گفتهاند در آغاز راه، تقليد از مرثيه خوانهاي ديگر اشکالي ندارد.
126- اگر مرثيه خوانهاي ديگري نيز در مجلس حضور دارند از روي احترام، از آنان کسب اجازه کنيم و به آنها تعارف نماييم.
127- کتابها و اشعار مرثيه و نوحه خواني را مطالعه کنيم، و به نوارهاي مرثيه و نوحه خواني گوش فرادهيم.
128- از باني و مؤسس و دست اندرکاران مجلس روضه خواني تشکر و قدرداني نماييم، اما به صورت مبالغهآميز و خارج از حد و فراتر از واقعيت نباشد.
منبع:
سايت راسخون
1- در مرثيه خواني به «خدا» توکل کنيم.
2- در مرثيه خواني توسل به معصومان و کمک از آنان بويژه حضرت فاطمهي زهرا و امام حسين و حضرت مهدي - عليهمالسلام - را فراموش نکنيم.
3- در مرثيه خواني، از خاندان عصمت و طهارت - عليهمالسلام - با احترام ياد کنيم، مثلا براي مرد (عليهالسلام) و براي زن (عليهاالسلام) را به کار بريم.
4- از خدا بخواهيم تا خاندان عصمت و طهارت بويژه حضرت مهدي - عليهمالسلام - به جلسات مرثيه خواني ما عنايت کنند و در اين گونه مجالس تشريف بياورند و چشمان گنهکار ما را به جمال دل آراي خويش نوراني بفرمايند.
5- اگر به مرثيه خواني علالقه داريم از خاندان عصمت و طهارت بويژه حضرت فاطمهي زهرا و امام حسين و امام زمان - عليهمالسلام - بخواهيم تا ما را در زمرهي مرثيه خوانان واقعي خود قرار دهند.
6- مرثيه خواني از نعمتهايي است که خداوند و خاندان عصمت و طهارت - عليهمالسلام - به دوستان خود عطا ميکند، پس آن را دست کم نگيريم و کم ارزش نکنيم.
7- ميتوانيم ثواب مرثيه خواني خود را به معصومان - عليهمالسلام - يا مراجع تقليد - رضوان الله عليهم - و يا پدر و مادر و فاميل و مانند آن هديه کنيم.
8- خواندن مرثيه را به عنوان انجام عبادت و وظيفهي شرعي بدانيم.
9- در هنگام مرثيه خواني با طهارت و با نظافت باشيم.
10- ميتوانيم پيش از مرثيه خواني دو رکعت نماز بخوانيم و از خدا بخواهيم تا ما را در مرثيه خواني موفق بدارد.
11- شايسته است پيش از خواندن مرثيه جملهي «يا اباعبدالله ادرکنا» يا جملهي «يا صاحب الزمان ادرکنا» و يا جملهي «يا فاطمة الزهراء ادرکينا» را از قلب خود بگذرانيم و يا بر زبانمان جاري نماييم.
12- پيش از مرثيه خواني دربارهي آن فکر نماييم که چگونه آن را آغاز کنيم، چگونه آن را ادامه دهيم و چگونه آن را به پايان بريم و بطور کلي چگونه آن را بيان نماييم.
13- مرثيه را با نام و حمد خدا و درود و صلوات بر پيامبر گرامي اسلام - صلي الله عليه و آله - و ائمهي معصومين - عليهمالسلام - و بيزاري از دشمن آنان آغاز کنيم. مثلا بگوييم: «بسم الله الرحمن الرحيم، الحمد لله رب العالمن، ثم الصلوة و السلام علي سيدنا و نبينا ابيالقاسم محمد و علي اهل بيته الطيبين الطاهرين و لعنة الله علي اعدائهم اجمعين من الآن الي قيام يوم الدين».
14- ميتوانيم مرثيه را نيز با نام خدا و ياد صفات خدا آغاز کنيم. مثلا بگوييم: «بسم الله الرحمن الرحيم، يا رحمان يا رحيم...».
15- پس از ذکر نام و صفات و حمد خدا و درود بر معصومان ميتوانيم چند بيت شعر بخوانيم و يا خاطره و داستاني را ذکر کنيم و سپس اصل مرثيه را بازگو نماييم.
16- اگر شعر يا خاطره و يا داستاني پيش از خواندن اصل مرثيه مورد استفاده قرار ميگيرد، سعي شود آن قدر طولاني نگردد که از اصل مرثيه بيشتر شود و اصل مرثيه و هدف و محتواي آن را تحت الشعاع خود قرار دهد.
17- چناچه شعر يا داستان يا خاطره و يا نظاير آن در مرثيه خواني مورد استفاده قرار گرفتند، بايد از نظر محتوا درست و از نظر مدرک صحيح و معتبر باشند.
18- شايسته است از اشعار عرفاني مربوط به مرثيه در همه جا استفاده نشود، زيرا عرفان، زمينه و يا زمينه سازي ميخواهد.
19- در آغاز راه و پيش از خواندن مرثيه، آن را در خانه يا مانند آن تمرين و حفظ کنيم، تا در هنگام خواندن مرثيه دچار اشتباه و يا فراموشي نشويم.
20- اگر شنوندگان براي شنيدن مرثيه بطور پراکنده نشستهاند، در صورت امکان از آنان بخواهيم به صورت جمعتر بنشينند.
21- سعي کنيم تا مرثيه را بدون مقدمه چيني و زمينه سازي شروع ننماييم. به قول معروف، فوري به «گودال قتلگاه» نرويم.
22- براي مقدمه چيني و زمينه سازي ميتوان مرثيه را با عرض سلام بر معصوم يا شهيد مورد نظر، و يا همان گونه که گفته شد با خواندن شعر و ذکر داستان و خاطرهاي مربوط به مرثيهي مورد نظر آغاز کنيم.
23- گاهي براي آغاز يا پايان مرثيهي سرور شهيدان ميتوانيم اين سلامها را بخوانيم: «السلام عليک يا اباعبدالله و علي الارواح التي حلت بفنائک عليک مني سلام الله ابدا ما بقيت و بقي الليل و النهار و لا جعله الله اخر العهد مني لزيارتکم السلام علي الحسين و علي علي بن الحسين و علي اولاد الحسين و علي اصحاب الحسين [و رحمة الله و برکاته ]».
24- در آغاز يا پايان مرثيهي هر معصومي - عليهالسلام- ميتوانيم قسمتي از دعاي توسل را که مربوط به آن معصوم است بخوانيم، مثلا براي مرثيهي امام حسين - عليهالسلام- عرض کنيم: «[السلام عليک] يا اباعبدالله يا حسين بن علي ايها الشهيد يابن رسول الله يا حجة الله علي خلقه يا سيدنا و مولينا انا توجهنا و استشفعنا و توسلنا بک الي الله و قدمناک بين يدي حاجاتنا يا وجيها عند الله اشفع لنا عندالله».
25- معمولا مرثيه داراي سه مرحله است: يک: مقدمه، دو: اوج و سه: فرود. بعد از رسيدن مرثيه به مرحلهي اوج و سوزناک خود، آن را زياد طول ندهيم، يعني مرحلهي فرود مرثيه را کوتاه کنيم، که گاهي مرثيه حتي بدون فرود نيز خوانده ميشود.
26- مرحلهي اوج مرثيه، مرحلهاي است که گره مرثيه گشوده ميشود و سوزناکترين قسمت مرثيه است. بدين جهت مرحلهي اوج مرثيه را زود بيان نميکنيم.
27- وقتي مرثيه به مرحلهي اوج خود رسيد سوز و گدازي را در شنوندگان برانگيزانيم و «تحولي دروني» در آنها به وجود آوريم به گونهاي که حالت توجه به معارف بلند عاشورايي با آن سوز و گداز همراه گردد.
28- در اوج مرثيه با کلماتي مانند «يا حسين» و «يا زهرا» توسل را بيشتر و داغتر کنيم.
29- اگر مرثيه را همراه با سخنراني انجام ميدهيم شايسته است که ارتباط موضوع سخنراني با موضوع مرثيه را فراموش نکنيم و ارتباط بين آن دو را در نظر داشته باشيم، و به اصطلاح سخنوران مرثيه خوان «گريز» بزنيم.
30- شايسته است مرثيه را با خواندن دعا و فاتحه و صلوات و قيام براي حضرت مهدي - عجل الله تعالي فرجه الشريف - به پايان بريم.
31- پس از پايان مرثيه ميتوان آيهي «و سيعلم الذين ظلموا اي منقلب ينقلبون: و ستمکاران بزودي خواهند دانست که به چه مکاني باز ميگردند.» و يا آيهي «الا لعنة الله علي الظالمين: آگاه باشيد نفرين خدا بر سمتمکاران است»، را خواند.
32- بعد از خواندن آياتي که گفته شد ميتوانيم براي استجابت دعا پنج بار آيهي «امن يجيب المظطر اذا دعاه و يکشف السوء» را بخوانيم.
33- ميتوانيم پس از «امن يجيب» اين دعا را بخوانيم «اللهم انا نسئلک و ندعوک باسمک العظيم الاعظم الاعز الاجل الاکرم بحق محمد و علي و فاطمة و الحسن و الحسين و التسعة المعصومين من ذرية الحسين» و سپس ده بار «يا الله» بگوييم و آن گاه دعاهاي ديگر را بخوانيم.
34- اگر هنگام مرثيه خواني، مطلب يا شعر بعدي را فراموش کرديم، مطلب يا شعر قبلي را تکرار ميکنيم و شرح ميدهيم و در ضمن اين کار به جستجوي مطلب يا شعر بعدي ميپردازيم تا آن را به ياد آوريم.
35- براي مرثيه خواني اگر ميتوانيم در جايي قرار گيريم که مشرف بر شنوندگان باشيم.
36- شايسته است موانع تمرکز حواس را از محل مرثيه خواني حذف کنيم. گاهي اين کار با تذکري از سوي مرثيه خوان ميتواند انجام گيرد.
37- در آغاز مرثيه ميتوانيم از شنوندگان بخواهيم تا سرها را به زير بيندازند، دلها را روانهي کربلا کنند و زانوي غم در بغل بگيرند.
38- تا ميتوانيم مدت و مقدار مرثيه را در مدت زماني که از ما خواستهاند انجام دهيم، يعني مرثيه را بموقع شروع کنيم و بموقع خاتمه دهيم.
39- در ابتداي مرثيه صداي خود را خيلي بالا نبريم و بلند نکنيم، تا براي ادامهي مرثيه نيز نفس داشته باشيم.
40- گاهي گلو و دهان مرثيه خوانهاي مبتدي خشک ميشود و يا نفس آنان کم ميآيد، اين امري طبيعي است که به مرور زمان از بين ميرود. ولي نکات مرثيه خواني مانند نکتهي قبلي را نيز بايد رعايت کرد، تا با چنين مشکلي روبرو نشد.
41- اگر صداي شما گرفته يا سرما خورده و يا ناصفاف است، چنانچه ميتوانيم در رفع آن بکوشيم و يا خودمان پيش از خواندن مرثيه به شنوندگان آن را بگوييم.
42- سعي کنيم براي خواندن مرثيه، شروع خوب، گيرا و جذابي داشته باشيم.
43- تلاش کنيم خودمان نيز همراه خواندن مرثيه بسوزيم و اشک بريزيم و گريه کنيم که گفتهاند: «آنچه از دل برآيد، لا جرم بر دل نشيند».
44- اگر هنگام خواند مرثيه، خودمان گريه نميکنيم (بکاء)، دست کم حالت گريه به خود بگيريم (تباکي).
45- سوز و حال و گريه در مرثيه خواني را از خود خدا و معصومان - عليهمالسلام - طلب کنيم.
46- خود را برتر از مرثيه خوانهاي ديگر ندانيم و متواضع باشيم. مثلا نگوييم: «من يک ساعت مرثيه خواني کردم ولي فلاني کم آورد».
47- علاقه و تمرين و صدق و اخلاص و تقوا از عوامل موثر در مرثيه خواني است؛ پس به آنها توجه بيشتري کنيم.
48- تعدا کم يا زياد جمعيت در اخلاص ما براي مرثيه خواني تاثير نگذارد. مثلا نگوئيم: «ديشب در مجلسي مرثيه خواني کردم که غلغله بود و جاي سوزن انداختن نبود».
49- اگر از مرثيه خواني ما انتقاد سودمندي کردند، ناراحت نشويم و آن را بپذيريم.
50- از تحقير مرثيه خوانهاي ديگر به گونههاي مختلف خودداري کنيم، مثلا نگوئيم: «روي فلاني را کم کردم».
51- اگر براي مرثيه خواني به ما هديهاي ندادند ناراحت نشويم، زيرا پاداش اصلي و حقيقي اين کار نزد خدا است.
52- به خاطر حضرت فاطمهي زهرا و امام حسين - عليهاالسلام - براي مرثيه خوانها احترام ويژهاي قائل باشيم. پس حداقل ميتوانيم به احترامشان از جاي خود برخيزيم و يا دست آنان را ببوسيم.
53- هنگام مرثيه خواني با مديريت خود، کنترل مجلس را به عهده بگيريم، زيرا ممکن است در بعضي موارد، کنترل مجلس را از دست بدهيم و يا ديگران بخواهند نظم مجلس را به هم بزنند.
54- تجربيات مرثيه خواني خود را در اختيار ديگران قرار دهيم و در اين مورد نيز سخاوتمند باشيم، که خير و برکت نزد خداست.
55- حتما بر موضوع و محتواي مرثيه تسلط کافي داشته باشيم. مثلا بدانيم در آغاز و مقدمهي مرثيه چه چيزهايي را بايد بخوانيم و در اوج و فرود مرثيه چه چيزهايي را بايد بگوييم.
56- در آغاز راه و پيش از خواندن مرثيه، يک بار ديگر مرثيه را مطالعه و مرور کنيم تا مرتکب اشتباهي نشويم.
57- ميتوانيم در ابتداي مرثيه خواني موضوع مرثيه را به شنوندگان بگوييم، مثلا به آنان بگوييم: «امشب ميخواهم روضهي حضرت علي اکبر -عليهالسلام- را براي شما بخوانم».
58- اگر چراغهاي مجلس مرثيه خواني خاموش شوند، شايد حزن و اندوه بيشتري بر آن مجلس حاکم گردد؛ پس در مواردي به اين نکته توجه داشته باشيم.
59- در مرثيه خواني از طرح سئوالات و شبهات بدون پاسخ پرهيز نماييم. مثلا در مرثيهي حضرت فاطمهي زهرا - عليهاالسلام - اين سوال را مطرح نکنيم که چگونه ممکن است حضرت فاطمهي زهرا - عليهاالسلام - بعد از مرگش، دستهاي خود را از کفن بيرون آورد و امام حسن و امام حسين - عليهاالسلام - را در آغوش بگيرد و بعد پاسخ آن را هم ندهيم.
60- مطالب احتمالي و مشکوک در مرثيه خواني مانند حضور حضرت ليلا - عليهاالسلام - در کربلا را به صورت قطعي و يقيني ذکر نکنيم و يا حتي از ذکر آنها خودداري نماييم.
61- بدون ضرورت، مرثيه را تکرار نکنيم و از دوباره خواني بپرهيزيم.
62- ميتوانيم از آيات، روايات، شعر، داستان و خاطره، مثال و تشبيه، ضرب المثل، آمار و اخبار صحيح و دقيق، سخنان عالمان و بزرگان و دانشمندان نظير حضرت امام خميني - قدس سره الشريف - و جملات و قطعههاي ادبي و زيبايي که متناسب با موضوع و محتواي مرثيه باشند استفاده نماييم.
63- اگر در خواندن مرثيه داراي سبک خاصي هستيم، آن قدر تمرين و ممارست داشته باشيم تا آن سبک را از دست ندهيم.
64- در آغاز راه ميتوانيم پيش از مرثيه خواني چند نفس عميق بکشيم، تا ترس و دلهرهي ما از بين برود و آرامش جاي آن را بگيرد.
65- بطور طبيعي مرثيه خواني کنيم و خود را به تکلف و زحمت نيندازيم.
66- نزد عموم از به کارگيري کلمات و لهجهي خاص و محلي در مرثيه خواني خودداري کنيم و از داشتن تکيه کلام پرهيز نماييم.
67- تا ميتوانيم از ابتکار و خلاقيت و ذوق و سليقهي خود و ديگران در انتخاب مراثي و کيفيت بيان و شيوهي آغاز و پايان آنها استفاده کنيم.
68- اگر در خواندن مرثيه اشتباهي کرديم، در همان جلسه و اگر نتوانستيم در جلسهي بعد، آن اشتباه را تصحيح نماييم.
69- ميتوانيم هنگام خواندن مرثيه، تحمل در برابر مشکلات و صبر در مقابل مصايب را براي شنوندگان زمينه سازي کنيم، زيرا معصوم - عليهالسلام - فرموده است: «صبر نيمي از ايمان است».
70- به مرثيهاي که ميخوانيم، خودمان اعتقاد داشته باشيم، تا اين اعتقاد در شنوندگان نيز تاثير معنوي و عاطفي بگذارد.
71- کيفيت بعضي گريه کردنها زننده است، از انجام چنين گريههايي خودداري کنيم.
72- از دروغها و تحريفاتي که در مرثيهها صورت گرفته است با اطلاع باشيم تا آنها را نخوانيم.
73- مواظب باشيم براي گرياندن مردم، مرثيهها را کم و زياد و تحريف نکنيم تا مثلا سوزناک شوند و مردم را به گريه اندازند.
74- اگر نگاه جمعيت يا افراد خاصي مانع مرثيه خواني ما ميشود، ميتوانيم گاهي چشمان خود را روي هم بگذاريم.
75- توجه داشته باشيم که مرثيه خواني با زبان محاورهاي دلنشينتر از مرثيه خواني با زبان مکاتبهاي است.
76- مرثيه خوان با تجربهاي ميگفت: «مراثي و اشعار مربوط به آن را پيش از خواب حفظ کنيد تا در ذهن شما کاملا نقش ببندد».
77- از هر حالت و يا حرکتي که متناسب با مرثيه خواني و شخصيت مرثيه خوان نباشد خودداري کنيم.
78- براي مرثيه خواني و جاري ساختن اشکها، سعي کنيم احساسات و عواطف شنوندگان را برانگيزانيم.
79- براي برانگيختن شور و احساس شنوندگان بايد خودمان در هنگام مرثيه خواني شور و سوز و احساس نيز داشته باشيم.
80- بين محتواي مرثيه و شرايط و احساسات شنوندگان ارتباط برقرار کنيم، تا غم و اندوه بيشتري را احساس نمايند و اشک بيشتري را جاري سازند.
81- هنگام مرثيه خواني به همهي جمعيت نگاه کنيم تا توجه همگان را جلب نماييم. و نيز براي جلب توجه و تاثير بيشتر ميتوانيم در حد ضرورت و متناسب و هماهنگ با محتواي مرثيه از حرکات سر و صورت و دست استفاده کنيم.
82-براي مرثيه خواني ترس به خود راه ندهيم، و از جمعيت زياد شنوندگان و سشخصيت آنان هراسان نشويم.
83- در آغاز مرثيه خواني ترس و لرز و دلهره و ضربان شديد قلب امري طبيعي است، از اين رو ياس را به خود راه ندهيم و مرثيه خواني را در «جاهاي مختلف» و در حضور «جمعيتهاي گوناگون» تمرين و دنبال کنيم تا ترس و دلهرهي ما از بين برود.
84- آثار و فوايد معنوي مرثيه خواني را به خاطر بياوريم، تا علاقهي ما به مرثيه خواندن بيشتر شود که نعمتي بزرگ است و متاسفانه برخي از آن غافلند.
85- اگر مرثيه را همراه با سخنراني ميخوانيم مواظب باشيم که مرثيهي ما ناقض سخنرانيمان نباشد و بعکس، مثلا - بنا به فرض - اگر در سخنراني ميگوييم: «توبه در آخر عمر پذيرفته نميشود» در اين صورت نبايد مرثيهي حضرت حر را بخوانيم، زيرا حضرت حر در آخر عمرش توبه کرد و امام حسين - عليهالسلام- توبهي او را پذيرفت.
86- هدف نهايي از مرثيه خواني «گرياندن» نيست، اگر چه مرثيهي همراه با گريه بهتر است.
87- مرثيه خوان بايد آنچنان ورزيده باشد که اگر به او گفتند در سه دقيقه مرثيه خواني کند بتواند، و چنانچه به وي گفتند در سي دقيقه مرثيه خواني کند باز هم بتواند.
88- اگر در آغاز راه هستيم به خود «تلقين» کنيم که ميتوانيم مرثيه خواني نماييم، زيرا تلقين يکي از راههاي تعليم و تعلم است.
89- در همه جا نبايد مرثيه خواند، بلکه بايد يا شرايط مرثيه خواني موجود باشد و يا شرايط آن را به وجود آورد و سپس مرثيه خواند.
90- مرثيهها را مطابق فهم و موقعيت فردي، سني، زماني و مکاني شنوندگان انتخاب کنيم و بخوانيم. مثلا براي نوجوانان مرثيهي حضرت قاسم - عليهالسلام- و براي کودکان مرثيهي حضرت رقيه - عليهاالسلام - و براي بانوان مرثيهي حضرت زينب - عليهاالسلام - را بخوانيم.
91- ميتوانيم از مرثيهها نکات اخلاقي، تربيتي، سياسي، تاريخي و نظامي را استفاده کنيم و آنها را براي شنوندگان بازگو نماييم. يک فرماندهي نظامي ميگفت: «گاهي مواقع از مراثي امام حسين - عليهالسلام- و پيکار او با دشمنانش، نکات نظامي را برداشت ميکنيم».
92- معمولا از تعابيري که مخصوص همان زمانها بوده است استفاده کنيم، مثلا به جاي خيمه کلمهي چادر يا سنگر و به جاي عمود، کلمهي گرز را به کار نبريم.
93- مجالس دعا، ختم و مانند آن زمينهي خوبي براي يادگيري و شروع مرثيه خواني است.
94- فقط براي ديگران مرثيه نخوانيم، بلکه در بعضي اوقات و در تنهايي براي خود يا خانوادهمان نيز مرثيه بخوانيم.
95- جلسهي مرثيه ميتواند براي مخاطبان، جلسهي توبه و بازگشت به سوي خدا نيز باشد، به آن توجه کنيم و از آن استفاده نماييم.
96- مرثيه خوان نبايد بر مسموعاتي (شنيدهها) که به نظر دروغ و غير صحيح يا غير قابل قبول است تکيه کند.
97- در مجالس مرثيه خوانهاي خبره و مشهور شرکت نماييم، تا از روش و کيفيت مرثيه خواني آنان نيز بهرهمند شويم. يکي از مرثيه خوانها ميگفت: «براي يادگيري مرثيه خواني بايد در جلسات مرثيه خوانها شرکت کنيد تا با چشم خود ببينيد که چگونه مرثيه ميخوانند».
98- مرسوم است که در هر يک از روزها يا شبهاي دههي محرم، مرثيهي يکي از وقايع يا شهداي کربلا را ميخوانند، از مرثيه خوانان با تجربه اين را سوال کنيم که مثلا در شب تاسوعا يا عاشورا چه مرثيهاي بايد خوانده شود؛ البته اين امر در جاهاي مختلف متفاوت است.
99- اگر مثلا در دو جا مرثيه خواني ميکنيم بهتر است براي هر کدام مرثيهي جداگانه و يا دو قسمت مختلف از يک مرثيه را بخوانيم، زيرا در بعضي موارد ممکن است برخي از شنوندگان هر دو جا يکي باشند.
100- مرثيهها را طوري بازگو نکنيم که خواري و ذلت خاندان عصمت و طهارت - عليهمالسلام - از آن برداشت شود.
101- در مرثيه ميتوان به جاي آمار و اعدادي که از نظر صحت مورد ترديد و يا انکار است، به کلماتي از قبيل (جمعيتي بسيار)، (عدهاي زياد)، (تعدادي فراوان) اکتفا نمود، مثلا به جاي اينکه بگوييم: «امام حسين - عليهالسلام- چندين هزار نفر از دشمنان را کشت»، بهتر است بگوييم: «امام حسين - عليهالسلام- تعداد فراواني از دشمنان را کشت».
102- شايسته است از ذکر مراثي يا آماري که موجب انکار يا عکس العمل منفي شنوندگان ميشود خودداري کنيم. بويژه در مقابل شنوندگاني که کمتر از اعتقاد راسخ و ايمان بالا برخوردار هستند. مثلا در چنين مجالسي شايد لازم نباشد که بگوييم: «نوجوان کربلا حضرت قاسم - عليهالسلام - سي و پنج نفر از دشمنان را کشت».
103- ميتوانيم برخي از قسمتهاي مرثيه يا اشعار و رجزهاي آن را با همان زبان عربي بخوانيم و سپس آنها را ترجمه کنيم، مگر در مواري که ترجمهي آنها لازم نباشد.
104- اگر از کلمات و جملات عربي در مرثيه خواني استفاده ميکنيم آنها را بطور صحيح تلفظ کنيم، بويژه در مجالسي که آشنايان به زبان عربي مانند علما و طلاب حضور دارند.
105- اگر به زبان عربي آشنايي داريم، مراثي حضرت فاطمهي زهرا - عليهاالسلام - در جلد (43) بحار الانوار و مراثي امام حسين و اصحابش -- عليهمالسلام - در جلدهاي (44) و (45) بحار الانوار گردآوري شدهاند.
106- اگر بعد از غذا و يا با حالت کسالت، بيماري، خستگي، عصبانيت، ناراحتي، خواب آلودگي و مانند آن مرثيه خواني نکنيم، بهتر و موثرتر است. از اين رو آرامش، سلامت و استراحت کافي پيش از مرثيه خواني را فراموش ننماييم.
107- ميتوان براي يادگيري مرثيهها و اشعار زيبا دفتري مانند کلاسور را تهيه کرد و آنها را در آن دفتر نوشت، تا در هنگام مرثيه خواني به تناسب موضوع از مرثيهها و اشعار آن استفاده نمود.
108- کسب تجربه از خود و ديگران از رموز موفقيت در امر مرثيه خواني است.
109- دقت کنيم محتواي مرثيه را اشتباه نگوييم. مثلا توجه داشته باشيم که حضرت عباس - عليهالسلام- مشک آب را اول به دست راستش گرفت و يا به دست چپش؟ يا مثلا امام حسين - عليهالسلام - زبانش را در دهان حضرت علي اکبر - عليهالسلام - گذاشت و يا بعکس؟
110- در مرثيه خواني از اين شاخه به آن شاخه نپريم، بلکه همان موضوع و محتواي مرثيه را براي شنوندگان بازگو کنيم.
111- سعي کنيم مرثيه را براي شنوندگان «مجسم» نماييم.
112- در مرثيه خواني مواظب باشيم به جاي تقويت روحيه، تضعيف روحيه نکنيم.
113- اگر مرثيه خوانهاي ديگري براي خواندن در مجلس حضور دارند، وقت آنان را نيز در نظر داشته باشيم.
114- خواندن مرثيه را بيش از حد، طولاني نکنيم، تا موجب ملال و خستگي شنوندگان نشود و بر آنان اثر منفي نگذارد؛ بويژه در مجالسي که علاقه و زمينهي کمتري نسبت به مرثيه در آنها وجود دارد، از طولاني کردن مرثيه خودداري نماييم.
115- در غير موارد ضروري، مرثيه را متناسب با زمان خود بخوانيم، مثلا مرثيه ورود امام حسين - عليهالسلام- به کربلا را در همان اوايل محرم و مرثيهي ورود جابر بن عبدالله انصاري به کربلا را در روز اربعين بخوانيم.
116- سعي کنيم حتما در ايام خاص و ويژه ماند ماههاي محرم و صفر و ايام فاطميه و شبهاي قدر و وفات و شهادت مرثيه بخوانيم. و شايسته است در اين ايام از خنده و مزاح پرهيز کنيم.
117- از کتابهاي مقتل (مقاتل) و مرثيههايي که داراي مدرک و سند و مأخذ صحيح و معتبر هستند استفاده کنيم، و از هر مرثيه خواني، مرثيهها را نقل ننماييم و براي ديگران نخوانيم. کتابهاي منتهي الامال، نفس المهموم و بيت الاحزان محدث قمي، لهوف سيد بن طاووس، جلاء العيون مجلسي و ارشاد شيخ مفيد در زمينهي مرثيه خواني کتابهاي خوب، مفيد و معتبري هستند.
119- اگر مأخذ و مدرک مرثيه را به شنوندگان بگوييم بهتر است، بخصوص در مجالسي که طلاب، علما و بزرگان حضور دارند.
120- آرام و شمرده شمرده مرثيه را بخوانيم و با فرياد و با شتاب و سرعت بيش از حد، مرثيه خواني نکنيم.
121- هنگام خواندن مرثيه فاصلهي مناسب دهان خود با ميکروفون را رعايت کنيم، تا صدا خوب منتقل شود و بلندگو سوت نکشد. و توجه داشته باشيم که صداي بلندگو بيش از اندازه، کم يا زياد نباشد.
122-اگر مرثيه را با صوت زيبا بخوانيم دلنشينتر است. و اگر صوت زيبا نداريم، مرثيه را به صورت عادي و معمولي و بدون صوت بخوانيم، ولي مرثيه خواني را به خاطر نداشتن صوت زيبا ترک و رها نکنيم.
123- در جاهايي که مرثيه، سوزناک و حزين ميباشد، بهتر است هماهنگ با آن، صدايمان را سوزناک و حزين و چهرهمان را اندوهناک نماييم.
124- شايسته است صوت ما هنگام خواندن مرثيه يکنواخت نباشد، بلکه صوت خود را به تناسب محتواي مرثيه و به گونهاي که زننده نباشد بالا و پايين ببريم و بلند و آهسته کنيم.
125- اگر در شيوه و سبک مرثيه خواني از کسي تقليد ميکنيم آن را به مرور زمان ترک نماييم تا خودمان صاحب سبک شويم، البته گفتهاند در آغاز راه، تقليد از مرثيه خوانهاي ديگر اشکالي ندارد.
126- اگر مرثيه خوانهاي ديگري نيز در مجلس حضور دارند از روي احترام، از آنان کسب اجازه کنيم و به آنها تعارف نماييم.
127- کتابها و اشعار مرثيه و نوحه خواني را مطالعه کنيم، و به نوارهاي مرثيه و نوحه خواني گوش فرادهيم.
128- از باني و مؤسس و دست اندرکاران مجلس روضه خواني تشکر و قدرداني نماييم، اما به صورت مبالغهآميز و خارج از حد و فراتر از واقعيت نباشد.
منبع:
سايت راسخون
