کد مطلب : ۱۲۹۸۴
دَه نکته، چهل توصيه
براي برگزاري برنامة هيئت و مراسم عزاداري
نکتة اول: نيت
۱
به هنگام حضور و مشارکت در مراسم عزاداري، در هر لحظه و هر فعاليتي به ياد داشته باشيد که چرا و براي چه به آستان امام حسين (ع) آمدهايد و چه عواملي در حضور شما را در اين جمع نقش داشته است؟
۲
سخنرانان و نوحه‌سرايان نيز سعي کنند، اهميت خلوص و پاکي «نيت» را تذکر دهند.
۳
از مقايسة خود با ديگران، چه در حالت فردي و چه در حالت گروهي اجتناب کنيد. يادتان باشد، آنچه مهم است، نيت کار است؛ نه زرق و برق آن! مثلاً ديده مي‌شود که گاه گروه‌ها و دستههاي عزادار به دليل چشم و هم‌چشمي با يکديگر، وسايل و تجهيزاتي را همراه ميآورند که در عمل ضرورت چنداني ندارند.
گاهي هم عزاداران و گروه‌ها با مقايسة فعاليت خود با گروه‌هاي ديگر به آنها ايراد مي‌گيرند تا تلاش و کار خود را برتر و بهتر نشان دهند. به‌طور حتم چنين اعمالي به نيت آنها خدشه وارد ميسازد.
۴
هر مشکلي که از طرف کس يا کساني پيش ميآيد و اسباب ناراحتي و دلگيري شما را فراهم ميکند، نبايد شما را نسبت به مراسم، بدبين کند. زود به نيت خود مراجعه کنيد و کدورت‌ها و بدبينيها را از دل خود بزداييد.
۵
اين ايام، فرصت مناسبي براي فراگيري کار گروهي و مشارکتي است. به‌طور گروهي بينديشيد و به نوبة خود کوشش کنيد، نيت و انگيزة حضور ديگران را در مراسم تقويت کنيد.
نکتة دوم: رعايت آداب و اصول اجتماعي
۱
اگر در جايگاه شرکت‌کننده و يا گرداننده و باني در مراسم، حضور داريد و روند مراسم چندان بر وفق مراد شما نيست، زياد سخت نگيريد. ممکن است اصرار شما براي به نظم درآوردن امور و يا رعايت‌کردن بعضي مسائل، ديگران را ناراحت کند. در اين وضعيت باز به نيت خود مراجعه کنيد.
۲
به موقعيت و وضعيت اطرافيان، توجه داشته باشيد. در شلوغي جمعيت ميخواهيد از بين مردم رد شويد، مشغول سينه‌زني يا زنجيرزني هستيد، ميخواهيد در بين دستة عزادار، جايي براي خود باز کنيد و ... در همه حال، وضعيت ديگران را رعايت کنيد.
۳
اگرچه خوش‌رفتاري در همه‌جا توصيه مي‌شود، در مراسم عزاداري سالار شهيدان و به‌ويژه روزهاي تاسوعا و عاشورا ضرورت بيشتري دارد. به همه احترام بگذاريد و در صورت نياز به ديگران کمک کنيد.
۴
در پذيراييها، ضمن پيش‌بيني و تدارک همة امکانات لازم، سعي کنيد به همه يکسان توجه داشته باشيد تا سوء‌تفاهمي پيش نيايد.
۵
در اشاعة اخلاق اسلامي و رفتارهايي مانند تواضع، سلام‌کردن، رعايت حال بزرگترها و اجتناب از گناه و ظن بد، پيشقدم باشيد.
نکتة سوم: نظم
۱
تا حد امکان برنامهها را رأس زمان مقرر شروع کنيد.
۲
به سخنرانان و نوحه‌سرايان تأکيد کنيد، حتماً سر وقت در جلسه حضور يابند.
۳
براي گردانندگان، وظايف مشخص و تعريف‌شده معين کنيد. نگوييد، جلسة امام حسين (ع) است و هرطور شده ميگردد! رعايت نظم بر شکوه و جلوة مراسم ميافزايد.
۴
در روزهاي تاسوعا و عاشورا، وظايف گردانندگان و مياندار، ترتيب و مسير حرکت، آرايش صفها، روش و سبک سينه‌زني يا زنجيرزني و ساير فعاليت‌ها، بايد از قبل براي همه روشن شود. به اين نکته بايد در هيئت‌هايي که سابقة کمتري دارند يا ترکيب هيئتي‌ها هر ساله عوض مي‌شود، بيشتر توجه شود.
۵
عوامل نظم مراسم با علايم و نشان‌هاي مخصوصي مشخص باشند.
۶
در صورت امکان، از علامت يا نشان ويژه براي نفرات دسته، مانند شال، لباس هماهنگ، پيشاني بند و... استفاده شود.
نکتة چهارم: گردانندگان و بانيان
۱
سعي کنيد تا حد امکان با همه، رفتار يکساني داشته باشيد. گاه در يک هيئت، شايد به صورت ناخودآگاه و غير عمدي به يک مسئول، يک ثروتمند و يا هر انسان شاخص ديگري، توجه بيشتري مي‌شود. فراموش نکنيد، همه براي امام حسين (ع) آمدهاند و تبعيض بين مردم، باعث مي‌شود، بيشتر آنان رنجيده شود.
۲
دخالت بيش از حد در برگزاري مراسم، مانند دستوردادن مداوم و جابه‌جاکردن نفرات در صفوف، ناراحتي و آزردگي شرکت‌کنندگان را موجب مي‌شود.
۳
رفتار توأم با متانت و احترام ميانداران و گردانندگان، تأثير به‌سزايي در آرامش و نظم عزاداري و همچنين بهره‌‌‌مندي معنوي بيشتر از مراسم دارد.
۴
سعي کنيد از ابتکارات و کارهاي جديدي که متناسب با شئون مراسم باشد، استفاده کنيد. در مراسم شام غريبان در بعضي از هيئت‌ها وقتي چراغ‌ها خاموش است، تعدادي کودک شمع به دست به جمع وارد مي‌شوند و مظلوميت بازماندگان روز عاشورا را براي حاضران تداعي مي‌کنند. نحوة سياه‌پوش‌کردن فضا و استفادة به‌جا از پيام‌هاي عاشورايي، در تعدادي از هيئت‌ها به شکل‌هاي متفاوت و جالبي صورت ميگيرد.
نکتة پنجم: محتواي سخنرانيها و مراثي
۱
انتخاب سخنرانان در مراسم عزاداري بسيار مهم است؛ چراکه اولاً اين ايام، زماني است که مردم آمادگي و پذيرش بيشتري براي راهنمايي دارند و ثانياً فرصت بسيار مناسبي براي بيان فلسفة قيام عاشورا و همچنين آشناساختن همة مردم (به‌ويژه نوجوانان و جوانان) با واقعيات اسلام و تشيع است؛ بنابراين گردانندگان اصلي چنين مراسمي بايد بدانند که اگر در انتخاب سخنران دقت نکنند، فرصت‌هاي ارشادي را از دست خواهند داد.
۲
سخنرانان و مرثيه‌سرايان بايد به اقتضاي جلسه اِشراف داشته باشند و توجه کنند که چه کساني در مراسم شرکت کردهاند، چه آمادگي‌هايي دارند و چه نوع پيام‌هايي براي آنان مناسب است...
اقتضاي زماني و ارتباط مسائل با زمان حال و بيان وظايف فردي و جمعي در شرايط حاضر نيز بايد مدّ نظر باشد. لازم به ذکر است که خلوص نيت و شخصيت مثبت سخنران و نوحه‌سرا در انتقال مطالب و تأثيرگذاري پيام، نقش به‌سزايي دارد.
۳
در مراسم بايد به بازخورد پيام‌ها نيز توجه شود. سخنران جلسه بايد توجه کند که مطالبش چه تأثيري دارد و شنوندگان چه عکس‌العملي نشان ميدهند؟ مرثيه‌سرايان و نوحه‌سرايان نيز بايد توجه کنند که مردم از مراثي و نوحهها چگونه استقبال مي‌کنند؟ نحوة تکرار مردم، بازخورد مناسبي است و نشان ميدهد که چقدر پيام براي شنونده جا افتاده است.
نکتة ششم: شعائر و فرايض اسلامي
۱
در روزهاي تاسوعا و عاشورا و ساير روزهايي که هيئتي‌ها براي عزاداري گرد هم ميآيند، حتماً نماز جماعت برگزار شود.
۲
همة وظيفه دارند که حال يکديگر را مراعات کنند و کاستيها را محترمانه به يکديگر تذکر دهند. قيام امام حسين (ع) براي احياي فريضة امربه‌معروف و نهي‌ازمنکر بود و اين امر، وظيفهاي همگاني است.
۳
اعمالي مانند قمه‌زني و يا ساير کارهاي غير متعارف، با عنايت به فتاواي مراجع عظام تقليد، تناسبي با شئون اين ايام ندارد.
۴
امکان استفادههاي آموزشي از اين ايام نيز بايد مدّ نظر باشد. استفاده از جملات و سخنان امام حسين (ع) و ساير معصومان دربارة نماز، آداب و اخلاق اسلامي، تربيت و فرزندپروري، نظم، تقوا و... مي‌تواند بسيار به‌جا و مؤثر باشد. در بيشتر مساجد و تکايا نوشتهها و پيام‌هاي نصب‌شده بر در و ديوار، تکراري و محدود به مناسبت ايام است.
نکتة هفتم: کودکان
۱
در حين برگزاري مراسم بايد مراقب کودکان بود؛ هم کودکاني که در بين دستهها و گروه‌ها شرکت دارند و هم کودکاني که همراه والدين، يا به تنهايي، براي تماشا آمدهاند.
۲
تشکيل دستههاي خاص براي کودکان با نظارت بزرگترها که مسئول مشخصي هم داشته باشند، نظم بيشتر و کاهش دغدغة گردانندگان و والدين را موجب خواهد شد.
۳
از حضور و شرکت کودکان در مراسم، استقبال بيشتري شود و به شيوههاي مختلف، مانند تشکيل دستة خاص، شال گردن دادن يا نشان خاص ديگر، سپردن کارهاي متناسب با سن آنان و ... انگيزة حضورشان را تقويت ميکند.
نکته هشتم: نذورات
۱
کساني که احسان و نذري براي اين ايام دارند، حتماً و به‌طور مکرر، نيت را براي خودشان يادآوري کنند و قبل از شروع نذر، نيت خود را بررسي کنند.
۲
سعي کنيد تا حد امکان، نذورات به مستحقان برسد. همسايگان نيازمند در اولويت قرار دارند.
۳
در تقسيم نذورات، تبعيض قائل نشويد. گاه در خانوادهها براي فاميل به تناسب دوري و نزديکي و ميزان صميميت، نذري کنار ميگذارند و يا در مراسم و در پذيرايي و توزيع نذورات، از بانيان و گردانندگان، هرکس مراعات اطرافيان خود را ميکند که به‌طور حتم، نيتِ کار را خدشه‌دار ميسازد.
نکتة نهم: رعايت بهداشت
۱
در تهيه و توزيع نذورات، مسائل بهداشتي به‌طور کامل رعايت شود. گاه با اين توجيه که همه از ثواب کار خير بهرهمند شوند، عدة زيادي در تهية نذري دخالت مي‌کنند و نکات بهداشتي ناديده گرفته مي‌شود. تا حد ممکن کساني را که ميتوانند در تهية نذري مشارکت داشته باشند، از قبل مشخص کنيد.
۲
اگرچه طي سال‌هاي اخير، استفاده از ظروف يک‌بار مصرف، رواج زيادي پيدا کرده است، با توجه به مشکلات زيست‌محيطي اين ظروف و دورة بسيار طولاني بازيافت آنها، بهتر است، تا جايي که امکان دارد، از اين ظروف، استفاده نشود. به کار بردن ظروف سبکي که بارها قابليت استفاده دارند (مانند ملامين) توصيه مي‌شود.
۳
قند و ساير خوردني را بر روي فرش قرار ندهيد. در صورت توزيع خرما، ميوه يا مواد غذايي از اين قبيل، حتماً کساني را براي جمع‌آوري مواد زايد تعيين کنيد. هميشه به تعداد کافي، سطل تميز زباله که داخل آن کيسه زباله قرار داده شده است، در مساجد و تکايا موجود باشد.
۴
با توجه به شیوع بیماری آنفلوانزا، توصیه‌های پزشکی مربوط را رعایت کنید.
نکتة دهم: صدا و سيستم صوتي
۱
استفاده از اکو و سيستمهاي قوي صوتي در مراسم مختلف، از جمله مراسم عزاداري، رواج نامناسب و نابه‌جايي پيدا کرده است. هيئت‌هاي عزاداري تصور مي‌کنند، با استفاده از اين امکانات ابهت و شکوه فعاليت خود را بيشتر مي‌کنند! در صورتي که صداي طبيعي انساني، زيباتر و دلنشينتر است. افراط در استفاده از دستگاه‌هاي صوتي، به‌ويژه زماني که خوب تنظيم هم نشده باشند، خستگي، کسالت و بي‌حوصلگي شرکت‌کنندگان را در مراسم موجب مي‌شود. اين موضوع در فضاهاي بسته از شدت بيشتري برخوردار است.
۲
نوحه‌سرايان به مردم فرصت دهند که اشعار را خودشان تکرار کنند. در حين تکرار مردم، وقتي نوحه‌سرا با استفاده از صداي قوي دستگاه‌ها، با صداي طبيعي مردم همراه مي‌شود، به دليل چيرگي صداي دستگاه‌ها بر صداي عادي مردم، در عمل انگيزة آنان براي همراهي کاهش مييابد.
۳
يک مشکل اساسي در سيستمهاي صوتي، نبود تسلط استفاده‌کنندگان به کاربري دستگاه‌هاست. اين دستگاه‌ها صدا را تقويت مي‌کنند، تا حدي که همه به‌راحتي بشنوند؛ نه اينکه شدت صدا به حدي افزايش پيدا کند که آزاردهنده باشد! اگرچه هيچ‌کس به دليل احترام به نوع مراسم، به خود اجازه نمي‌دهد، اعتراض کند.
کساني که روزهاي انقلاب را به ياد دارند، ميدانند که ابهت و عظمت راهپيماييها با هم‌آوايي و هم‌‌صدايي مردم بود و از امکانات صوتي موجود، کمتر استفاده ميشد؛ بنابراين، وضع مقرراتي براي محدوديت در کاربرد دستگاه‌هاي صوتي ضرورت دارد.
۴
درست است که در ايام محرم و صفر، همه قلبشان به ياد امام حسين (ع) ميتپد؛ ولي گاه در همسايگي و مجاورت مساجد و تکايا پيرترها و يا مريض‌هايي زندگي مي‌کنند که به آرامش و استراحت نياز دارند.
حتي اگر ميدانيد که در اطراف محل عزاداري شما چنين موردي وجود ندارد، باز فرض کنيد که شايد کسي باشد و شما ندانيد؛ بنابراين در همه حال در استفاده از ابزارهاي صوتي، حال ديگران را مراعات کنيد.
مطمئن باشيد که اگر طبل و سنج را محکم بکوبيد، نشانة احترام بيشتر به امام حسين (ع) نيست! هميشه صداي موزون، دلنشينتر از سر و صداي شديد است...
سخن آخر با گردانندگان و بانيان
براي بعد از دو ماه محرم و صفر چه فكري كرده‌ايد؟ مجموعة پيشنهادهاي زير را هم بخوانيد:
۱
راه‌اندازي يك كتابخانة تخصصي در هيئت خود: براي اطلاعات بيشتر به سايت كتابخانه تخصصي امام حسين (ع) به آدرس KDL.ir مراجعه فرماييد.
۲
برگزاري جلسات هم‌انديشي و پژوهشي. براي شناسايي سخنرانان و موضوعات مهم و ارزشمند به بخش عاشوراپژوهان و منابع عاشورايي قسمت پرونده‌هاي ويژة سايت خيمه (armaneheyat.ir) سر بزنيد.
۳
ايجاد پايگاه توزيع مجلات و محصولات فرهنگي عاشورايي براي اعضاي هيئت خود؛ مثلاً كافي است اسامي و آدرس اعضاي فعال هيئت خود را براي خيمه ارسال كنيد تا ترتيب اشتراك آنها داده شود. (براي اين منظور از كانال‌هاي ارتباطي مجله كه در صفحة فهرست آمده است، استفاده كنيد.)
۴
مستندسازي فعاليت‌هاي هيئت. در اين زمينه داشتن يك رسانه (ترجيحاً مكتوب و يا دست‌کم يك وبلاگ) ضروري به نظر مي‌رسد. براي راه‌اندازي يك رسانه براي هيئت خود روي خيمه به‌طور ويژه حساب باز كنيد.
توصية ويژه
شايد برايتان سؤال ايجاد شود كه يك هيئت كوچك در يكي از مناطق محروم چگونه مي‌تواند، از عهدة كارهاي فوق بر آيد؟ پاسخ ساده است:
الف) بانيان هيئت‌ها را قانع كنيد كه هيئت فقط در دو ماه محرم و صفر و فقط در روضه و پذيرايي خلاصه نمي‌شود. بايد براي تغذية فكري اعضاي هيئت در خارج از ايام مناسبتي هم فكري كرد. (نگاه كنيد به سلسله بحث‌هاي هويت هيئت در ۱۰ شمارة اخير ماهنامة خيمه. اين مجموعه مطالب در بخش پرونده‌هاي ويژه سايت خيمه هم منتشر شده است.)
ب) با سازمان‌ها، نهادها و مؤسسات فعال در اين عرصه همكاري داشته باشيد. بسياري از اين سازمان‌ها رسالت اصلي‌شان راه‌اندازي چنين حركت‌هايي است. فقط كافي است با آنها و زمينة فعاليت‌شان آشنا باشيد.
به همين منظور، در ادامه فهرستي از مهم‌ترين مجموعه‌هايي كه بايد با آنها آشنا باشيد، آورده‌ايم.
۱
به هنگام حضور و مشارکت در مراسم عزاداري، در هر لحظه و هر فعاليتي به ياد داشته باشيد که چرا و براي چه به آستان امام حسين (ع) آمدهايد و چه عواملي در حضور شما را در اين جمع نقش داشته است؟
۲
سخنرانان و نوحه‌سرايان نيز سعي کنند، اهميت خلوص و پاکي «نيت» را تذکر دهند.
۳
از مقايسة خود با ديگران، چه در حالت فردي و چه در حالت گروهي اجتناب کنيد. يادتان باشد، آنچه مهم است، نيت کار است؛ نه زرق و برق آن! مثلاً ديده مي‌شود که گاه گروه‌ها و دستههاي عزادار به دليل چشم و هم‌چشمي با يکديگر، وسايل و تجهيزاتي را همراه ميآورند که در عمل ضرورت چنداني ندارند.
گاهي هم عزاداران و گروه‌ها با مقايسة فعاليت خود با گروه‌هاي ديگر به آنها ايراد مي‌گيرند تا تلاش و کار خود را برتر و بهتر نشان دهند. به‌طور حتم چنين اعمالي به نيت آنها خدشه وارد ميسازد.
۴
هر مشکلي که از طرف کس يا کساني پيش ميآيد و اسباب ناراحتي و دلگيري شما را فراهم ميکند، نبايد شما را نسبت به مراسم، بدبين کند. زود به نيت خود مراجعه کنيد و کدورت‌ها و بدبينيها را از دل خود بزداييد.
۵
اين ايام، فرصت مناسبي براي فراگيري کار گروهي و مشارکتي است. به‌طور گروهي بينديشيد و به نوبة خود کوشش کنيد، نيت و انگيزة حضور ديگران را در مراسم تقويت کنيد.
نکتة دوم: رعايت آداب و اصول اجتماعي
۱
اگر در جايگاه شرکت‌کننده و يا گرداننده و باني در مراسم، حضور داريد و روند مراسم چندان بر وفق مراد شما نيست، زياد سخت نگيريد. ممکن است اصرار شما براي به نظم درآوردن امور و يا رعايت‌کردن بعضي مسائل، ديگران را ناراحت کند. در اين وضعيت باز به نيت خود مراجعه کنيد.
۲
به موقعيت و وضعيت اطرافيان، توجه داشته باشيد. در شلوغي جمعيت ميخواهيد از بين مردم رد شويد، مشغول سينه‌زني يا زنجيرزني هستيد، ميخواهيد در بين دستة عزادار، جايي براي خود باز کنيد و ... در همه حال، وضعيت ديگران را رعايت کنيد.
۳
اگرچه خوش‌رفتاري در همه‌جا توصيه مي‌شود، در مراسم عزاداري سالار شهيدان و به‌ويژه روزهاي تاسوعا و عاشورا ضرورت بيشتري دارد. به همه احترام بگذاريد و در صورت نياز به ديگران کمک کنيد.
۴
در پذيراييها، ضمن پيش‌بيني و تدارک همة امکانات لازم، سعي کنيد به همه يکسان توجه داشته باشيد تا سوء‌تفاهمي پيش نيايد.
۵
در اشاعة اخلاق اسلامي و رفتارهايي مانند تواضع، سلام‌کردن، رعايت حال بزرگترها و اجتناب از گناه و ظن بد، پيشقدم باشيد.
نکتة سوم: نظم
۱
تا حد امکان برنامهها را رأس زمان مقرر شروع کنيد.
۲
به سخنرانان و نوحه‌سرايان تأکيد کنيد، حتماً سر وقت در جلسه حضور يابند.
۳
براي گردانندگان، وظايف مشخص و تعريف‌شده معين کنيد. نگوييد، جلسة امام حسين (ع) است و هرطور شده ميگردد! رعايت نظم بر شکوه و جلوة مراسم ميافزايد.
۴
در روزهاي تاسوعا و عاشورا، وظايف گردانندگان و مياندار، ترتيب و مسير حرکت، آرايش صفها، روش و سبک سينه‌زني يا زنجيرزني و ساير فعاليت‌ها، بايد از قبل براي همه روشن شود. به اين نکته بايد در هيئت‌هايي که سابقة کمتري دارند يا ترکيب هيئتي‌ها هر ساله عوض مي‌شود، بيشتر توجه شود.
۵
عوامل نظم مراسم با علايم و نشان‌هاي مخصوصي مشخص باشند.
۶
در صورت امکان، از علامت يا نشان ويژه براي نفرات دسته، مانند شال، لباس هماهنگ، پيشاني بند و... استفاده شود.
نکتة چهارم: گردانندگان و بانيان
۱
سعي کنيد تا حد امکان با همه، رفتار يکساني داشته باشيد. گاه در يک هيئت، شايد به صورت ناخودآگاه و غير عمدي به يک مسئول، يک ثروتمند و يا هر انسان شاخص ديگري، توجه بيشتري مي‌شود. فراموش نکنيد، همه براي امام حسين (ع) آمدهاند و تبعيض بين مردم، باعث مي‌شود، بيشتر آنان رنجيده شود.
۲
دخالت بيش از حد در برگزاري مراسم، مانند دستوردادن مداوم و جابه‌جاکردن نفرات در صفوف، ناراحتي و آزردگي شرکت‌کنندگان را موجب مي‌شود.
۳
رفتار توأم با متانت و احترام ميانداران و گردانندگان، تأثير به‌سزايي در آرامش و نظم عزاداري و همچنين بهره‌‌‌مندي معنوي بيشتر از مراسم دارد.
۴
سعي کنيد از ابتکارات و کارهاي جديدي که متناسب با شئون مراسم باشد، استفاده کنيد. در مراسم شام غريبان در بعضي از هيئت‌ها وقتي چراغ‌ها خاموش است، تعدادي کودک شمع به دست به جمع وارد مي‌شوند و مظلوميت بازماندگان روز عاشورا را براي حاضران تداعي مي‌کنند. نحوة سياه‌پوش‌کردن فضا و استفادة به‌جا از پيام‌هاي عاشورايي، در تعدادي از هيئت‌ها به شکل‌هاي متفاوت و جالبي صورت ميگيرد.
نکتة پنجم: محتواي سخنرانيها و مراثي
۱
انتخاب سخنرانان در مراسم عزاداري بسيار مهم است؛ چراکه اولاً اين ايام، زماني است که مردم آمادگي و پذيرش بيشتري براي راهنمايي دارند و ثانياً فرصت بسيار مناسبي براي بيان فلسفة قيام عاشورا و همچنين آشناساختن همة مردم (به‌ويژه نوجوانان و جوانان) با واقعيات اسلام و تشيع است؛ بنابراين گردانندگان اصلي چنين مراسمي بايد بدانند که اگر در انتخاب سخنران دقت نکنند، فرصت‌هاي ارشادي را از دست خواهند داد.
۲
سخنرانان و مرثيه‌سرايان بايد به اقتضاي جلسه اِشراف داشته باشند و توجه کنند که چه کساني در مراسم شرکت کردهاند، چه آمادگي‌هايي دارند و چه نوع پيام‌هايي براي آنان مناسب است...
اقتضاي زماني و ارتباط مسائل با زمان حال و بيان وظايف فردي و جمعي در شرايط حاضر نيز بايد مدّ نظر باشد. لازم به ذکر است که خلوص نيت و شخصيت مثبت سخنران و نوحه‌سرا در انتقال مطالب و تأثيرگذاري پيام، نقش به‌سزايي دارد.
۳
در مراسم بايد به بازخورد پيام‌ها نيز توجه شود. سخنران جلسه بايد توجه کند که مطالبش چه تأثيري دارد و شنوندگان چه عکس‌العملي نشان ميدهند؟ مرثيه‌سرايان و نوحه‌سرايان نيز بايد توجه کنند که مردم از مراثي و نوحهها چگونه استقبال مي‌کنند؟ نحوة تکرار مردم، بازخورد مناسبي است و نشان ميدهد که چقدر پيام براي شنونده جا افتاده است.
نکتة ششم: شعائر و فرايض اسلامي
۱
در روزهاي تاسوعا و عاشورا و ساير روزهايي که هيئتي‌ها براي عزاداري گرد هم ميآيند، حتماً نماز جماعت برگزار شود.
۲
همة وظيفه دارند که حال يکديگر را مراعات کنند و کاستيها را محترمانه به يکديگر تذکر دهند. قيام امام حسين (ع) براي احياي فريضة امربه‌معروف و نهي‌ازمنکر بود و اين امر، وظيفهاي همگاني است.
۳
اعمالي مانند قمه‌زني و يا ساير کارهاي غير متعارف، با عنايت به فتاواي مراجع عظام تقليد، تناسبي با شئون اين ايام ندارد.
۴
امکان استفادههاي آموزشي از اين ايام نيز بايد مدّ نظر باشد. استفاده از جملات و سخنان امام حسين (ع) و ساير معصومان دربارة نماز، آداب و اخلاق اسلامي، تربيت و فرزندپروري، نظم، تقوا و... مي‌تواند بسيار به‌جا و مؤثر باشد. در بيشتر مساجد و تکايا نوشتهها و پيام‌هاي نصب‌شده بر در و ديوار، تکراري و محدود به مناسبت ايام است.
نکتة هفتم: کودکان
۱
در حين برگزاري مراسم بايد مراقب کودکان بود؛ هم کودکاني که در بين دستهها و گروه‌ها شرکت دارند و هم کودکاني که همراه والدين، يا به تنهايي، براي تماشا آمدهاند.
۲
تشکيل دستههاي خاص براي کودکان با نظارت بزرگترها که مسئول مشخصي هم داشته باشند، نظم بيشتر و کاهش دغدغة گردانندگان و والدين را موجب خواهد شد.
۳
از حضور و شرکت کودکان در مراسم، استقبال بيشتري شود و به شيوههاي مختلف، مانند تشکيل دستة خاص، شال گردن دادن يا نشان خاص ديگر، سپردن کارهاي متناسب با سن آنان و ... انگيزة حضورشان را تقويت ميکند.
نکته هشتم: نذورات
۱
کساني که احسان و نذري براي اين ايام دارند، حتماً و به‌طور مکرر، نيت را براي خودشان يادآوري کنند و قبل از شروع نذر، نيت خود را بررسي کنند.
۲
سعي کنيد تا حد امکان، نذورات به مستحقان برسد. همسايگان نيازمند در اولويت قرار دارند.
۳
در تقسيم نذورات، تبعيض قائل نشويد. گاه در خانوادهها براي فاميل به تناسب دوري و نزديکي و ميزان صميميت، نذري کنار ميگذارند و يا در مراسم و در پذيرايي و توزيع نذورات، از بانيان و گردانندگان، هرکس مراعات اطرافيان خود را ميکند که به‌طور حتم، نيتِ کار را خدشه‌دار ميسازد.
نکتة نهم: رعايت بهداشت
۱
در تهيه و توزيع نذورات، مسائل بهداشتي به‌طور کامل رعايت شود. گاه با اين توجيه که همه از ثواب کار خير بهرهمند شوند، عدة زيادي در تهية نذري دخالت مي‌کنند و نکات بهداشتي ناديده گرفته مي‌شود. تا حد ممکن کساني را که ميتوانند در تهية نذري مشارکت داشته باشند، از قبل مشخص کنيد.
۲
اگرچه طي سال‌هاي اخير، استفاده از ظروف يک‌بار مصرف، رواج زيادي پيدا کرده است، با توجه به مشکلات زيست‌محيطي اين ظروف و دورة بسيار طولاني بازيافت آنها، بهتر است، تا جايي که امکان دارد، از اين ظروف، استفاده نشود. به کار بردن ظروف سبکي که بارها قابليت استفاده دارند (مانند ملامين) توصيه مي‌شود.
۳
قند و ساير خوردني را بر روي فرش قرار ندهيد. در صورت توزيع خرما، ميوه يا مواد غذايي از اين قبيل، حتماً کساني را براي جمع‌آوري مواد زايد تعيين کنيد. هميشه به تعداد کافي، سطل تميز زباله که داخل آن کيسه زباله قرار داده شده است، در مساجد و تکايا موجود باشد.
۴
با توجه به شیوع بیماری آنفلوانزا، توصیه‌های پزشکی مربوط را رعایت کنید.
نکتة دهم: صدا و سيستم صوتي
۱
استفاده از اکو و سيستمهاي قوي صوتي در مراسم مختلف، از جمله مراسم عزاداري، رواج نامناسب و نابه‌جايي پيدا کرده است. هيئت‌هاي عزاداري تصور مي‌کنند، با استفاده از اين امکانات ابهت و شکوه فعاليت خود را بيشتر مي‌کنند! در صورتي که صداي طبيعي انساني، زيباتر و دلنشينتر است. افراط در استفاده از دستگاه‌هاي صوتي، به‌ويژه زماني که خوب تنظيم هم نشده باشند، خستگي، کسالت و بي‌حوصلگي شرکت‌کنندگان را در مراسم موجب مي‌شود. اين موضوع در فضاهاي بسته از شدت بيشتري برخوردار است.
۲
نوحه‌سرايان به مردم فرصت دهند که اشعار را خودشان تکرار کنند. در حين تکرار مردم، وقتي نوحه‌سرا با استفاده از صداي قوي دستگاه‌ها، با صداي طبيعي مردم همراه مي‌شود، به دليل چيرگي صداي دستگاه‌ها بر صداي عادي مردم، در عمل انگيزة آنان براي همراهي کاهش مييابد.
۳
يک مشکل اساسي در سيستمهاي صوتي، نبود تسلط استفاده‌کنندگان به کاربري دستگاه‌هاست. اين دستگاه‌ها صدا را تقويت مي‌کنند، تا حدي که همه به‌راحتي بشنوند؛ نه اينکه شدت صدا به حدي افزايش پيدا کند که آزاردهنده باشد! اگرچه هيچ‌کس به دليل احترام به نوع مراسم، به خود اجازه نمي‌دهد، اعتراض کند.
کساني که روزهاي انقلاب را به ياد دارند، ميدانند که ابهت و عظمت راهپيماييها با هم‌آوايي و هم‌‌صدايي مردم بود و از امکانات صوتي موجود، کمتر استفاده ميشد؛ بنابراين، وضع مقرراتي براي محدوديت در کاربرد دستگاه‌هاي صوتي ضرورت دارد.
۴
درست است که در ايام محرم و صفر، همه قلبشان به ياد امام حسين (ع) ميتپد؛ ولي گاه در همسايگي و مجاورت مساجد و تکايا پيرترها و يا مريض‌هايي زندگي مي‌کنند که به آرامش و استراحت نياز دارند.
حتي اگر ميدانيد که در اطراف محل عزاداري شما چنين موردي وجود ندارد، باز فرض کنيد که شايد کسي باشد و شما ندانيد؛ بنابراين در همه حال در استفاده از ابزارهاي صوتي، حال ديگران را مراعات کنيد.
مطمئن باشيد که اگر طبل و سنج را محکم بکوبيد، نشانة احترام بيشتر به امام حسين (ع) نيست! هميشه صداي موزون، دلنشينتر از سر و صداي شديد است...
سخن آخر با گردانندگان و بانيان
براي بعد از دو ماه محرم و صفر چه فكري كرده‌ايد؟ مجموعة پيشنهادهاي زير را هم بخوانيد:
۱
راه‌اندازي يك كتابخانة تخصصي در هيئت خود: براي اطلاعات بيشتر به سايت كتابخانه تخصصي امام حسين (ع) به آدرس KDL.ir مراجعه فرماييد.
۲
برگزاري جلسات هم‌انديشي و پژوهشي. براي شناسايي سخنرانان و موضوعات مهم و ارزشمند به بخش عاشوراپژوهان و منابع عاشورايي قسمت پرونده‌هاي ويژة سايت خيمه (armaneheyat.ir) سر بزنيد.
۳
ايجاد پايگاه توزيع مجلات و محصولات فرهنگي عاشورايي براي اعضاي هيئت خود؛ مثلاً كافي است اسامي و آدرس اعضاي فعال هيئت خود را براي خيمه ارسال كنيد تا ترتيب اشتراك آنها داده شود. (براي اين منظور از كانال‌هاي ارتباطي مجله كه در صفحة فهرست آمده است، استفاده كنيد.)
۴
مستندسازي فعاليت‌هاي هيئت. در اين زمينه داشتن يك رسانه (ترجيحاً مكتوب و يا دست‌کم يك وبلاگ) ضروري به نظر مي‌رسد. براي راه‌اندازي يك رسانه براي هيئت خود روي خيمه به‌طور ويژه حساب باز كنيد.
توصية ويژه
شايد برايتان سؤال ايجاد شود كه يك هيئت كوچك در يكي از مناطق محروم چگونه مي‌تواند، از عهدة كارهاي فوق بر آيد؟ پاسخ ساده است:
الف) بانيان هيئت‌ها را قانع كنيد كه هيئت فقط در دو ماه محرم و صفر و فقط در روضه و پذيرايي خلاصه نمي‌شود. بايد براي تغذية فكري اعضاي هيئت در خارج از ايام مناسبتي هم فكري كرد. (نگاه كنيد به سلسله بحث‌هاي هويت هيئت در ۱۰ شمارة اخير ماهنامة خيمه. اين مجموعه مطالب در بخش پرونده‌هاي ويژه سايت خيمه هم منتشر شده است.)
ب) با سازمان‌ها، نهادها و مؤسسات فعال در اين عرصه همكاري داشته باشيد. بسياري از اين سازمان‌ها رسالت اصلي‌شان راه‌اندازي چنين حركت‌هايي است. فقط كافي است با آنها و زمينة فعاليت‌شان آشنا باشيد.
به همين منظور، در ادامه فهرستي از مهم‌ترين مجموعه‌هايي كه بايد با آنها آشنا باشيد، آورده‌ايم.
