کد مطلب : ۱۳۱۲۴
هنوز فریاد می‌زند، مرگ بر شوروی!
مجید مبینی:بسیاری، هیئت را مكانی برای محكم‌ساختن پیوند خویش و خویشان با ولایت امامان معصوم (ع) و در نتیجه تقویت معنویت می‌بینند. آیا كاركرد هیئت در این سطر خلاصه می‌شود؟ اندك آشنایی با مفاهیم دینی ما را بر این واقعیت واقف می‌سازد كه در آموزه‌های آسمانی، «معنویت فردی» و «عدالت اجتماعی»، همواره در كنار یكدیگر بوده‌اند و هیچ‌كدام بدون دیگری سرنوشتی مطلوب نمی‌یابند.
برای رسیدن به عدالت اجتماعی چه باید كرد؟ عدالت اجتماعی، بدون «سیاست علوی» پدید نمی‌آید؛ بنابراین هر گامی كه برای نزدیك‌شدن به سیاست دینی برداریم، به عدالت نزدیك‌تر شده‌ایم و از این‌روست كه در اندیشه رهبران دینی، پرداختن به سیاست، آن هنگام كه با نیتی راستین صورت پذیرد، نه‌تنها ناپسند نیست كه امری واجب و ضروری شمرده شده است: «سوگند به خدایی كه دانه را شكافت و جان را آفرید ... اگر نبود عهد و پیمانی كه خداوند از عالمان گرفته بود كه در برابر شكم‌بارگی ظالمان و گرسنگی مظلومان سكوت نكنند، مهار شتر خلافت را بر كوهان آن می‌انداختم [و] رهایش می‌ساختم.» ۱
بیشتر هیئت‌های مذهبی، خود را موظف به انجام رسالت معنویت‌گستری خود می‌بینند؛ اما آن‌گونه كه باید، گسترش عدالت را قسمتی از وظایف خویش نمی‌شمارند. این امر یكی از آسیب‌هایی است كه هیئت‌های دینی با آن روبه‌رویند. محدودكردن آیین‌های دینی در معنویت فردی كه در پاره‌ای از هیئت‌ها انجام می‌گیرد، قطعه‌ای از پازل سكولاریزه‌كردن جامعه است كه ناخواسته توسط متصدیان این هیئت‌ها صورت می‌پذیرد.
امام خمینی (ره) در نقد تفكر جدایی مجالس دینی از مسائل سیاسی می‌فرماید: «جنبه سیاسی این مجالس بالاتر از همه جنبه‌های دیگر است، مسئله، مسئله گریه نیست، مسئله تباكی نیست، مسئله سیاسی است كه ائمه (ع) با همان دید الهی كه داشتند، می‌خواستند كه این ملت را یكپارچه كنند تا آسیب‌پذیر نباشند.» ۲
در نقطه مقابل، عده‌ای از هیئت‌های مذهبی، برای انجام رسالتِ تحقق عدالت اجتماعی خود آن‌چنان شیفته و آشفته شده‌اند كه از یاد برده‌اند، این امر باید در عرض انجام وظیفه گستراندن عطر معنویت باشد؛ در نتیجه جلسه‌های این طیف، بیش از آنكه به دعا مانند باشد، یك میتینگ سیاسی است كه البته در لابه‌لای آن قطرات اشكی هم ناخواسته! بر زمین می‌ریزد. جلسه دعا با طعم تلخ سیاست‌كاری افراطی كه نمونه‌ای از آن، نام‌بردن از چهره‌های سیاسی و نقد سنگین آنها در میانه دعاست، هیچ نصیبی جز خلوت‌شدن محافل دینی از جوانان ندارد.
راه راستین، انتخاب روشی است كه نه رسالت ترویج معنویت آسیب ببیند و نه در انجام وظیفه عدالت‌خواهی كوتاهی شود؛ اما دریغ، برخی هیئت‌ها كه تا اینجای راه را به‌درستی پیموده‌اند، از پیمایش باقی راه درمانده‌اند و در راه مانده‌اند.
برخی كه خواسته‌اند، راه افراط یا تفریط را نپیمایند و راهی میانه برگزینند، به نصب عكس‌های امام (ره) و رهبری و چند دعا در پایان مراسم برای آن بزرگواران بسنده می‌كنند و این‌گونه رنگین، تكلیف خویش را در ادای رسالت سنگین خود به انجام می‌رسانند؛ اما غافل از آنكه از انجام ابتدایی‌ترین وظایف سیاسی خویش نیز بازمانده‌اند و البته در اذهان عوام شاید مرتبتی بس رفیع داشته باشند. اِشكال كار آنجاست كه اینان لزوم سیاسی‌بودن هیئت و تلاش برای رسیدن به عدالت اجتماعی را دانسته‌اند؛ اما از دانستن راهكار آن بی‌بهره مانده‌اند.
هیئت باید مكانی برای دادن قدرت تحلیل سیاسی (در حالت بهتر بدون نام‌بردن از چهره‌های جناح‌های سیاسی) باشد و نه تأیید گروهی و تكفیر گروهی كه این كار گرهی از كار فروبسته جامعه ما نمی‌گشاید. جلسه‌ها را از دیدگاه سیاسی، تحلیل‌کردن به منظور نزدیك‌شدن به جامعه عدالت‌محور، به این نکته بستگی دارد كه مدیران یك هیئت در مرحله نخست خود دانش و قدرت تحلیل عمیق و دقیق رویدادهای سیاسی را داشته باشند.
تقویت تحلیل سیاسی، تنها گامی نیست كه هیئت‌ها باید بردارند كه برای رسیدن به جامعه عدالت‌محور، گامی سخت‌تر و صعب‌تر پیش روست و آن فعالیت عملی پس از فعالیت فكری و تحلیل سیاسی است. صفحات تاریخ انقلاب در سال ۱۳۴۰ شكل‌گیری مجموعه‌ای را شاهد بود كه فعالیت‌های فكری و عملی آنها نقش به‌سزایی در شكل‌گیری انقلاب داشت. هیئت مسجد شیخ‌علی، هیئت اصفهانی‌ها و هیئت مؤید، سه هیئتی بودند كه با نام «هیئت موتلفه اسلامی» اعلام موجودیت كردند و جدای از رسالت معنویت‌گستری، به تكلیف عدالت‌خواهی خویش نیز اهتمام ورزیدند.
آن روز گذشت و امروز پیش روی ماست. آن عَلَم به‌درستی برافراشته شد و علم‌‌های امروز منتظر دستانی پرتوان است. رهبر انقلاب، این روزها، در قامت رهبر جبهه عدالتخواه جهانی در برابر جبهه استكبار جهانی، بارها بر لزوم «بصیرت» در میان اقشار گوناگون جامعه تأكید می‌كنند؛ اما عزمی شایسته، آن‌گونه كه بایسته است، از فعالان فرهنگی و هیئت‌های مذهبی، برای انجام این تكلیف به چشم نمی‌آید كه خود نمونه‌ای از عقب‌ماندگی سیاسی مجموعه‌های فرهنگی ماست. راستی «موسای ما! مولای ما! تو و خدایت بروید بجنگید، ما اینجا نشسته‌ایم.»۳
پی‌نوشت:
۱. نهج البلاغه، خطبه ۳
۲. صحیفه نور، ج ۱۳، ص ۱۵۴
۳. سوره مباركه مائده، آیه شریفه ۲۴
برای رسیدن به عدالت اجتماعی چه باید كرد؟ عدالت اجتماعی، بدون «سیاست علوی» پدید نمی‌آید؛ بنابراین هر گامی كه برای نزدیك‌شدن به سیاست دینی برداریم، به عدالت نزدیك‌تر شده‌ایم و از این‌روست كه در اندیشه رهبران دینی، پرداختن به سیاست، آن هنگام كه با نیتی راستین صورت پذیرد، نه‌تنها ناپسند نیست كه امری واجب و ضروری شمرده شده است: «سوگند به خدایی كه دانه را شكافت و جان را آفرید ... اگر نبود عهد و پیمانی كه خداوند از عالمان گرفته بود كه در برابر شكم‌بارگی ظالمان و گرسنگی مظلومان سكوت نكنند، مهار شتر خلافت را بر كوهان آن می‌انداختم [و] رهایش می‌ساختم.» ۱
بیشتر هیئت‌های مذهبی، خود را موظف به انجام رسالت معنویت‌گستری خود می‌بینند؛ اما آن‌گونه كه باید، گسترش عدالت را قسمتی از وظایف خویش نمی‌شمارند. این امر یكی از آسیب‌هایی است كه هیئت‌های دینی با آن روبه‌رویند. محدودكردن آیین‌های دینی در معنویت فردی كه در پاره‌ای از هیئت‌ها انجام می‌گیرد، قطعه‌ای از پازل سكولاریزه‌كردن جامعه است كه ناخواسته توسط متصدیان این هیئت‌ها صورت می‌پذیرد.
امام خمینی (ره) در نقد تفكر جدایی مجالس دینی از مسائل سیاسی می‌فرماید: «جنبه سیاسی این مجالس بالاتر از همه جنبه‌های دیگر است، مسئله، مسئله گریه نیست، مسئله تباكی نیست، مسئله سیاسی است كه ائمه (ع) با همان دید الهی كه داشتند، می‌خواستند كه این ملت را یكپارچه كنند تا آسیب‌پذیر نباشند.» ۲
در نقطه مقابل، عده‌ای از هیئت‌های مذهبی، برای انجام رسالتِ تحقق عدالت اجتماعی خود آن‌چنان شیفته و آشفته شده‌اند كه از یاد برده‌اند، این امر باید در عرض انجام وظیفه گستراندن عطر معنویت باشد؛ در نتیجه جلسه‌های این طیف، بیش از آنكه به دعا مانند باشد، یك میتینگ سیاسی است كه البته در لابه‌لای آن قطرات اشكی هم ناخواسته! بر زمین می‌ریزد. جلسه دعا با طعم تلخ سیاست‌كاری افراطی كه نمونه‌ای از آن، نام‌بردن از چهره‌های سیاسی و نقد سنگین آنها در میانه دعاست، هیچ نصیبی جز خلوت‌شدن محافل دینی از جوانان ندارد.
راه راستین، انتخاب روشی است كه نه رسالت ترویج معنویت آسیب ببیند و نه در انجام وظیفه عدالت‌خواهی كوتاهی شود؛ اما دریغ، برخی هیئت‌ها كه تا اینجای راه را به‌درستی پیموده‌اند، از پیمایش باقی راه درمانده‌اند و در راه مانده‌اند.
برخی كه خواسته‌اند، راه افراط یا تفریط را نپیمایند و راهی میانه برگزینند، به نصب عكس‌های امام (ره) و رهبری و چند دعا در پایان مراسم برای آن بزرگواران بسنده می‌كنند و این‌گونه رنگین، تكلیف خویش را در ادای رسالت سنگین خود به انجام می‌رسانند؛ اما غافل از آنكه از انجام ابتدایی‌ترین وظایف سیاسی خویش نیز بازمانده‌اند و البته در اذهان عوام شاید مرتبتی بس رفیع داشته باشند. اِشكال كار آنجاست كه اینان لزوم سیاسی‌بودن هیئت و تلاش برای رسیدن به عدالت اجتماعی را دانسته‌اند؛ اما از دانستن راهكار آن بی‌بهره مانده‌اند.
هیئت باید مكانی برای دادن قدرت تحلیل سیاسی (در حالت بهتر بدون نام‌بردن از چهره‌های جناح‌های سیاسی) باشد و نه تأیید گروهی و تكفیر گروهی كه این كار گرهی از كار فروبسته جامعه ما نمی‌گشاید. جلسه‌ها را از دیدگاه سیاسی، تحلیل‌کردن به منظور نزدیك‌شدن به جامعه عدالت‌محور، به این نکته بستگی دارد كه مدیران یك هیئت در مرحله نخست خود دانش و قدرت تحلیل عمیق و دقیق رویدادهای سیاسی را داشته باشند.
تقویت تحلیل سیاسی، تنها گامی نیست كه هیئت‌ها باید بردارند كه برای رسیدن به جامعه عدالت‌محور، گامی سخت‌تر و صعب‌تر پیش روست و آن فعالیت عملی پس از فعالیت فكری و تحلیل سیاسی است. صفحات تاریخ انقلاب در سال ۱۳۴۰ شكل‌گیری مجموعه‌ای را شاهد بود كه فعالیت‌های فكری و عملی آنها نقش به‌سزایی در شكل‌گیری انقلاب داشت. هیئت مسجد شیخ‌علی، هیئت اصفهانی‌ها و هیئت مؤید، سه هیئتی بودند كه با نام «هیئت موتلفه اسلامی» اعلام موجودیت كردند و جدای از رسالت معنویت‌گستری، به تكلیف عدالت‌خواهی خویش نیز اهتمام ورزیدند.
آن روز گذشت و امروز پیش روی ماست. آن عَلَم به‌درستی برافراشته شد و علم‌‌های امروز منتظر دستانی پرتوان است. رهبر انقلاب، این روزها، در قامت رهبر جبهه عدالتخواه جهانی در برابر جبهه استكبار جهانی، بارها بر لزوم «بصیرت» در میان اقشار گوناگون جامعه تأكید می‌كنند؛ اما عزمی شایسته، آن‌گونه كه بایسته است، از فعالان فرهنگی و هیئت‌های مذهبی، برای انجام این تكلیف به چشم نمی‌آید كه خود نمونه‌ای از عقب‌ماندگی سیاسی مجموعه‌های فرهنگی ماست. راستی «موسای ما! مولای ما! تو و خدایت بروید بجنگید، ما اینجا نشسته‌ایم.»۳
پی‌نوشت:
۱. نهج البلاغه، خطبه ۳
۲. صحیفه نور، ج ۱۳، ص ۱۵۴
۳. سوره مباركه مائده، آیه شریفه ۲۴
