کد مطلب : ۱۳۳۹۶
نیایش جمعی تبیین آرمان‌های متعالی و فراجناحی
دکتر احمد عابدی*: به آن دلیل كه مسلمانیم نیز مسئولیت حفظ و حراست از آموز‌ه‌های دین اسلام را به عهده داریم و به آن دلیل كه شیعه هستیم، در برابر ارزش‌های تشیع مسئول خواهیم بود؛ در عین حال، یك انسان هستیم و آرزوها و تمایلات شخصی نیز داریم؛ بنابراین برای دفاع از ارزش‌های انسانی با همه انسان‌ها پیوند داریم و باید به خواسته‌های مشترك تمام انسان‌ها احترام بگذاریم.
احترام، ارزش و جایگاه رفیع انسانی برای همه مردم دنیا مقدس است و باید به رسمیت شناخته شود. در این باره ما باید حتی برای غیرمسلمانان و غیردین‌داران نیز در نیایش خود سهمی قائل باشیم و چون مسلمان هستیم باید خواسته‌هایی داشته باشیم كه همه مسلمانان در آن خواسته‌ها سهیم باشند و چون شیعه هستیم تمایلات و آرزوهایی داریم كه دیگر شیعیان جهان نیز همان‌ها را آرزو دارند؛ بنابراین ما از زوایای گوناگون وظیفه و مسئولیت‌های گوناگونی برعهده داریم.
مشتركات و پیوندهایی با همه انسان‌ها و ارتباط‌های بیشتری با همه مسلمانان و انس و الفت‌هایی بیشتر با شیعیان داریم. هركدام از این میثاق‌ها و پیوندهای مشترك، نیایش‌های جمعی فراوان و گسترده‌‌تری را طلب می‌كند؛ برای مثال، دعاهایی كه حكایت از مشتركات فی‌مابین دارد، باید برای همه شیعیان داشته باشیم و دعاهایی گسترده‌تر برای همه مسلمانان و وسیع‌تر و فراتر از آن، برای همه انسان‌ها داشته باشیم.
یكی از امتیازات ویژه دین مقدس اسلام و مذهب تشیع، مسئله «نیایش‌های جمعی» یا آرمان‌های مشترك است. بیشتر ادیان موجود در دنیا یا تنها به نیایش فردی گرایش دارند و یا تنها به نیایش جمعی و اندكی نیز چون سلفیان و وهابیان اصلاً با نیایش به معنای دعا رابطه خوبی ندارند؛ اما مذهب تشیع به هر دو جنبه توجه تام دارد.
نیایش جمعی بیان میثاق مشترك انسان‌هاست. نیایش جمعی تبیین آرمان‌های متعالی و فراجناحی است و حكایت از خواسته‌های عموم دارد. یكی از بهترین راه‌های شناخت انگیزه‌ها و پیوندهای مردم همان نیایش‌های جمعی آنان است. ما نمی‌توانیم به صورت فردی زندگی كنیم و به صورت فردی خواسته و آرمان داشته باشیم. عضویت در جامعه انسانی اقتضائات و خواسته‌های مخصوصی دارد كه در نیایش جمعی متبلور می‌شود. وقتی می‌بینیم گروهی از مردم برای تعجیل فرج یا برای پیروزی مسلمانان و یا برای رفع ظلم و ستم از جامعه انسانی دعا می‌كنند، این‌گونه نیایش‌ها حكایت از خواسته‌ها و آرمان‌های مشترك آنان دارد.
از منظر دیگر، در نیایش‌های فردی شاید حضور قلب و اخلاص بیشتر باشد؛ در عین حال خطر در معرض تهاجمات شیطان بودن و خطر «عجب» نیز وجود دارد و به همین دلیل است كه شیطان تلاش زیاد دارد كه مردم را از جماعت و مسجد منصرف کند و به عبادت‌های فردی فرابخواند؛ بنابراین معلوم می‌شود كه در نیایش جمعی حضور شیطان كمتر و به اجابت نزدیك‌تر است و پیوند و اتحاد مردم هم از جنبه ظاهری و جسمی و هم از نظر روحی بیشتر خواهد بود.
دعای سیدالساجدین (ع) در صحیفه سجادیه درباره مرزداران در زمان حكومت بنی‌امیه، دعاهای نماز جمعه، دعاهای عرفات و مشعر و منی، قربانی، طواف، نماز عید، دعاهای كمیل و ندبه و ... همگی حكایت از نیایش‌های جمعی و آرمان‌های مشترك همه مسلمانان دارد و خواسته‌ها و میثاق‌های عمومی آنان را بیان می‌كنند.
* مدیر پژوهشكده علوم قرآنی علامه طباطبایی
احترام، ارزش و جایگاه رفیع انسانی برای همه مردم دنیا مقدس است و باید به رسمیت شناخته شود. در این باره ما باید حتی برای غیرمسلمانان و غیردین‌داران نیز در نیایش خود سهمی قائل باشیم و چون مسلمان هستیم باید خواسته‌هایی داشته باشیم كه همه مسلمانان در آن خواسته‌ها سهیم باشند و چون شیعه هستیم تمایلات و آرزوهایی داریم كه دیگر شیعیان جهان نیز همان‌ها را آرزو دارند؛ بنابراین ما از زوایای گوناگون وظیفه و مسئولیت‌های گوناگونی برعهده داریم.
مشتركات و پیوندهایی با همه انسان‌ها و ارتباط‌های بیشتری با همه مسلمانان و انس و الفت‌هایی بیشتر با شیعیان داریم. هركدام از این میثاق‌ها و پیوندهای مشترك، نیایش‌های جمعی فراوان و گسترده‌‌تری را طلب می‌كند؛ برای مثال، دعاهایی كه حكایت از مشتركات فی‌مابین دارد، باید برای همه شیعیان داشته باشیم و دعاهایی گسترده‌تر برای همه مسلمانان و وسیع‌تر و فراتر از آن، برای همه انسان‌ها داشته باشیم.
یكی از امتیازات ویژه دین مقدس اسلام و مذهب تشیع، مسئله «نیایش‌های جمعی» یا آرمان‌های مشترك است. بیشتر ادیان موجود در دنیا یا تنها به نیایش فردی گرایش دارند و یا تنها به نیایش جمعی و اندكی نیز چون سلفیان و وهابیان اصلاً با نیایش به معنای دعا رابطه خوبی ندارند؛ اما مذهب تشیع به هر دو جنبه توجه تام دارد.
نیایش جمعی بیان میثاق مشترك انسان‌هاست. نیایش جمعی تبیین آرمان‌های متعالی و فراجناحی است و حكایت از خواسته‌های عموم دارد. یكی از بهترین راه‌های شناخت انگیزه‌ها و پیوندهای مردم همان نیایش‌های جمعی آنان است. ما نمی‌توانیم به صورت فردی زندگی كنیم و به صورت فردی خواسته و آرمان داشته باشیم. عضویت در جامعه انسانی اقتضائات و خواسته‌های مخصوصی دارد كه در نیایش جمعی متبلور می‌شود. وقتی می‌بینیم گروهی از مردم برای تعجیل فرج یا برای پیروزی مسلمانان و یا برای رفع ظلم و ستم از جامعه انسانی دعا می‌كنند، این‌گونه نیایش‌ها حكایت از خواسته‌ها و آرمان‌های مشترك آنان دارد.
از منظر دیگر، در نیایش‌های فردی شاید حضور قلب و اخلاص بیشتر باشد؛ در عین حال خطر در معرض تهاجمات شیطان بودن و خطر «عجب» نیز وجود دارد و به همین دلیل است كه شیطان تلاش زیاد دارد كه مردم را از جماعت و مسجد منصرف کند و به عبادت‌های فردی فرابخواند؛ بنابراین معلوم می‌شود كه در نیایش جمعی حضور شیطان كمتر و به اجابت نزدیك‌تر است و پیوند و اتحاد مردم هم از جنبه ظاهری و جسمی و هم از نظر روحی بیشتر خواهد بود.
دعای سیدالساجدین (ع) در صحیفه سجادیه درباره مرزداران در زمان حكومت بنی‌امیه، دعاهای نماز جمعه، دعاهای عرفات و مشعر و منی، قربانی، طواف، نماز عید، دعاهای كمیل و ندبه و ... همگی حكایت از نیایش‌های جمعی و آرمان‌های مشترك همه مسلمانان دارد و خواسته‌ها و میثاق‌های عمومی آنان را بیان می‌كنند.
* مدیر پژوهشكده علوم قرآنی علامه طباطبایی
