مصطفای پیامبران

شماره 24 - رجب 1427 - مرداد 1385


شب ظلمانی جهان بشریت با طلوع شمس عالم‏تابی چون رسول اکرم صلی‏ الله ‏علیه ‏و‏آله ‏و‏سلّم روشن گردید و انوار درخشان این وجود مبارک قافله‏ی انسان‏ها را به سوی سرچشمه‏ی هدایت و رستگاری رهنمون ساخت. خاک و افلاک طفیلی وجود آن حضرتند. مردی با خلق عظیم که رأفت و عطوفتش دل‏های چون سنگ عصر جاهلیت را نرم ساخت و به انسانیت معنا داد. نهضتش در محیطی که آغشته به زر و زور و تزویر بود، شکل گرفت اما صدای رسایش در جامعه‏ی آن روزگار انتشار یافت و مردمان را به این درجه از آگاهی رساند که خویشتن را بازشناسند و خدا را بپرستند، از ستم ب

رهیزند و به ایمان و تقوا روی آورند و روابط فردی و اجتماعی خود را اصلاح کنند.

آن حضرت در مقام پیام‏رسان وحی الهی به انسان، به تمام معنا مفسر کتاب خداست و حدیث و سیره و سنتش پس از قرآن، مهم‏ترین منبع برای تمامی اقشار مسلمان است تا وجودش را اسوه‏ی خویش قرار دهند.

در ذیل به معرفی دو کتاب درباره‏ی خاتم رسولان و مصطفای پیامبران می‏پردازیم.



1. سنن النبی

(آداب، سنن و روش رفتاری رسول خدا صلی‏الله‏علیه‏و‏آله‏و‏سلّم)

این کتاب را علامه سیدمحمد حسین طباطبایی در بیست و یک باب به رشته‏ی تحریر درآورده است.

حضرت صادق علیه‏السلام فرموده‏اند: دوست ندارم مسلمانی از دنیا برود مگر آن که همه‏‏ی سنت‏های رسول‏الله را حتی برای یک بار هم که شده، انجام دهد.(1)

پس بدون شک رسیدن به کمال و هدف اصلی، زمانی شکل می‏گیرد که انسان در تمامی رفتارها و حرکت‏های خود از پیامبر اکرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله‏و‏سلّم پیروی نموده و خود را آراسته به ظاهر و باطن آداب آن حضرت نماید که در این صورت خیر دنیا و آخرت به دست می‏آید.

علامه طباطبایی طی دست‏خطی در مورد کتاب سنن‏النبی می‏نویسد: کتابی که از نظر خوانندگان محترم می‏گذرد، مجموعه‏ای است از روایات که روش‏های عملی حضرت نبی اکرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله‏و‏سلّم بوده و آن اعمالی را که آن حضرت در مسیر زندگی به آنها مداومت فرموده و عنایت داشته است، ضبط می‏کند.

در اولین باب کتاب که به شمائل پیامبر اختصاص دارد، ذیل خشم و خشنودی آن حضرت آمده است:

هرگز دنیا و سختی‏هایش او را خشمگین نساخت.

به گاه غضب از شدت ناراحتی رخ برمی‏گردانید و گاه شادی چشمان را می‏بست، خنده‏اش لبخند بود و هنگام تبسم نمودن دندان‏های مبارکشان چونان دانه‏های تگرگ نمایان می‏گردید.

در باب دوم ذیل آداب معاشرت پیامبر، فرازی فروزان به چشم می‏خورد: هرگز نشد که رسول خدا صلی‏الله‏علیه‏و‏آله‏و‏سلّم با کسی دست بدهد و زودتر از طرف مقابل دست خود را از دست او بیرون بکشد تا آن که آن طرف، دست پیامبر را رها می‏ساخت و هرگز نشد که پیامبر با کسی در نیاز و حاجتی همکاری نماید و قبل از آن شخص، از آن کار پشیمان گردد. هرگز نشد که پیامبر آغاز به صحبت نماید و او پیش از طرف مقابل سکوت فرماید و دیده نشد که آن حضرت پای خویش را در برابر کسی دراز کند.

در باب سوم، آداب نظافت، در چهارمین باب، آداب سفر حضرت مورد توجه قرار گرفته است.

در باب پنجم سنت‏های پیامبر در مورد پوشیدنی‏ها و امور مربوط به آنها، مطالبی آمده است. عدم تکلف حضرت در پوشیدن لباس از بحث‏های جالب این بخش کتاب است. پیامبر، عبای کهنه‏ی وصله‏داری هم داشت که گاهی آن را بر تن می‏کرد و می‏فرمود من بنده‏ام و لباس بندگان را می‏پوشم. دو جامه داشت که مخصوص روز جمعه بود. چه بسا صرفاً روپوش بدون لباس دیگر می‏پوشید و دو سوی آن را میان شانه‏اش گره می‏زد، با همین لباس حضرت در جوامع حاضر می‏شد، نماز می‏خواند و زندگی می‏کرد.

باب ششم تا هشتم به ترتیب به آداب مسکن، خوابیدن، زناشویی و فرزندان پیامبر اختصاص دارد.

در باب نهم که به چگونگی غذا خوردن و نوشیدنی‏های پیامبر اختصاص دارد، آمده است: امام صادق علیه‏السلام فرمودند هرگز رسول خدا صلی‏الله‏علیه‏و‏آله‏و‏سلّم نان گندم میل نفرمود و از نان جو هم یک شکم سیر تناول ننمود و به قول حضرت علی علیه‏السلام هیچ‏گاه سفره‏ای که در آن باقی‏مانده‏ی غذایی وجود داشته باشد، از جلو پیامبر جمع نشد.

آداب خلوت‏ها، درباره‏ی مردگان، سنت‏های پیامبر درباره‏ی معالجه و درمان، مسواک زدن، وضو گرفتن و غسل کردن بحث‏های باب دهم تا پانزدهم است.

مفصل‏ترین باب همان باب شانزدهم است که چگونگی نماز گزاردن پیامبر را مورد بررسی قرار داده است. این باب با حدیثی از امام صادق علیه‏السلام آغاز می‏گردد که می‏فرمایند رسول خدا صلی‏الله‏علیه‏و‏آله‏و‏سلّم دو برابر نمازهای واجب، نماز مستحبی می‏خواند و همچنین دو برابر روزه‏ی واجب، روزه‏ی مستحبی می‏گرفتند.

هفدهمین باب آداب و سنت‏های حضرت محمد صلی‏الله‏علیه‏و‏آله‏و‏سلّم درباره‏ی روزه را مرور می‏کند، در فرازی از این بخش کتاب، می‏خوانیم:

پیامبر در هر ماه سه روز پنج‏شنبه‏ی اول ماه، چهارشنبه‏ی وسط ماه و پنج‏شنبه‏ی آخر ماه را روزه می‏گرفت، ولی می‏فرمود: هرکس این‏گونه روزه‏دار باشد، مانند آن است که در تمام عمرش روزه‏دار بوده است. آداب اعتکاف و صدقه، مطالب باب‏های هجدهم و نوزدهم را تشکیل می‏دهند.

باب بیستم به سنت‏های رسول اکرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله‏و‏سلّم در قرائت قرآن اختصاص داده شده است و در بخشی از آن، متذکر شده است:

رسول اکرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله‏و‏سلّم هنگام تلاوت قرآن، هر آیه را از آیه‏ی دیگر تفکیک می‏فرمود.

در آخرین باب آداب دعای پیامبر معرفی شده و تعدادی از دعاها و ذکرهایی که آن حضرت می‏خوانده‏اند، آمده است.



2. رمز اشک ( اشک‏های پیامبر اکرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله‏و‏سلّم)

تمامی ابعاد زندگی رسول‏الله صلی‏الله‏علیه‏و‏آله‏و‏سلّم برای مسلمانان درس‏های ارزنده و آموزنده‏ای دارد، یکی از رفتارهای آن حضرت در قلمرو اشک، گریه و ناله‏ای ایشان می‏باشد. استخراج حدود نود پیام الهام‏بخش از این بعد زندگی حضرت محمد صلی‏الله‏علیه‏و‏آله‏و‏سلّم محتوای اصلی کتابی به نام «رمز اشک» را تشکیل می‏دهد که آقای مهدی احدی امیرکلایی آن را به رشته‏ی تحریر درآورده است. اثر یادشده حاوی ده بخش است که عبارتند از:

بخش اول: بی‏تابی پیامبر از استماع آیات عذاب

بخش دوم: اشک خشیت

بخش سوم: اشک شفق

بخش چهارم: گریه‏ی پیامبر در رثای شهیدان

بخش پنجم: اشک پنجم

بخش ششم: اشک پیامبر بر مرگ زنان نمونه‏ی اسلام

بخش هفتم: ولایت‏مداری رسول خدا صلی‏الله‏علیه‏و‏آله‏و‏سلّم.

بخش هشتم: اشک، آه و خون.

بخش نهم: گوناگون.

بخش دهم: اشک پیامبر بر مزار سید‏الشهداء.

هنگامی که آیات عذاب نازل می‏گردید، آورنده‏ی وحی و رساننده‏ی دستور الهی چنان متأثر می‏گردیدند که آن حضرت چند روزی درب خانه را بر روی مردم می‏بستند و در خانه معتکف می‏گردیدند و صرفاً در اوقات نماز از منزل بیرون می‏آمدند، بدون این که با پیروانش تکلم نماید. حضرت در چنین ایامی گریه و زاری زیادی می‏نمودند، اشک‏های رسول اکرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله‏و‏سلّم معنادار، درس‏آموز و هدف‏دار بود و حکمت داشت. مهم‏ترین هشداری که این گریه‏ای آن نبی بزرگ اسلام به ما می‏دهد، این است که ایشان نگران حال برخی افراد امت خویش است که مبادا در روز قیامت در حالی وارد محشر گردند و به صحنه‏ی حساب و میزان آیند که کوله‏باری از خلاف و گناه بر پشتشان سنگینی می‏کند و پرونده‏ای سیاه که در دستشان است، در حضور رسول اکرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله‏و‏سلّم می‏آیند و این وضع برای آن وجود آسمانی بسیار سخت است. این نکات در بخش اول کتاب مطرح شده‏اند.

پیامبر کنار پیکر حمزه به گریه و زاری پرداخت، یک بار هم وقتی از کنار خانه‏ی انصار عبور می‏فرمود، ناگهان ناله‏های اهل منزل را که بر شهیدان خویش می‏گرستند، شنید. در این هنگام اشک حضرت جاری شد. آنگاه فرمود: حمزه، عموی بزرگوارم سوگوار ندارد! این بیان حضرت ، هم گریه‏های انصار را جهت‏دار نمود و هم ریشه‏های فرهنگی گریستن بر شهدا را روشن کرد که اساساً این گریه‏ها جنبه‏ی شخصی ندارد، بلکه در فراق عزیزی است که ارزش آفریده و از ارزش‏ها صیانت کرده است. همچنین وقتی پس از شهادت جعفر طیار، پیامبر به خانه‏ی وی رفت و کودکانش را به نزد حضرت آوردند، قطرات اشک از چشمان حضرت سرازیر گردید.

این نکات را می‏توانید به طور مفصل در بخش چهارم کتاب بخوانید.

هنگامی که امام حسین علیه‏السلام دیده به جهان گشود و ایشان را در پارچه‏ی سفیدی پوشانیده و نزد رسول خدا صلی‏الله‏علیه‏و‏آله‏و‏سلّم بردند، حضرت پس از اذان گفتن در گوش راست و اقامه در گوش چپ، وی را بر دامن خویش نهاد و گریست. اسماء بنت عمیس می‏گوید: عرض کردم دلیل گریه‏ی شما چیست؟ فرمودند: بر این پسری که هم اکنون متولد گردیده می‏گریم؛ ای اسماء او را گروهی می‏کشند، خداوند شفاعتم را به ایشان نرساند.

این روایات که از منابع معتبر نقل گردیده همراه با روایت‏های مستند دیگری در آخرین بخش کتاب اشک پیامبر آمده است.