کد مطلب : ۱۴۰۸۸
زایران، بقاع متبرکه تاريخي را تهديد می‌کنند
جامعه: با آمدن ماه مبارک رمضان و مراسم ويژه اين ماه از جمله شب‌های قدر، بقاع متبرکه و مساجد تاريخی دوباره از حضور مردم پر می‌شود و کارشناسان معتقدند که فضای محدود اين امکان مقدس، نمی‌توانند پذيرای انبوه جمعيتی که برای اجرای مراسم مذهبی می‌آيند باشند و به همين علت هرساله تخريب‌هايی در اين آثار اتفاق می‌افتد.
بقاع متبرکه و مساجد تاريخي از مهمترين اماکن مقدسي هستند که نه تنها در طول سال که در ايام ماه مبارک رمضان از حضور مردم و زایران پر می‌شوند و همين امر به عنوان يک تهديد جدی اين آثار را در معرض خطر قرار داده‌اند.
البته اين خطرها تنها به حضور مردم ختم نمی‌شود و همين حضور پر شور زایران باعث می‌شود تا هيئت امنا و سازمان اوقاف به فکر نوسازی و گسترش فضای حرم بقاع متبرکه بدهند که همين امر نيز تخريب‌های بيشتری را سبب می‌شود.
در بسياری از شهرهای تاريخی از جمله نطنز، حضور مردم در امامزاده آقا علی عباس باعث شد تا هيئت امنا بنای ايلخانی اين بقعه را به طور کامل تخريب کنند و به جای آن يک بنای جديد بسازند. هر چند در ساخت اين بنای جديد تلاش شد تا از معماری سنتی ايران بهر برده شود اما نتيجه هر چه شد، روی تاريخ معماری ايران ساخته شد.
ايام ماه مبارک رمضان، ايام عاشورا و بسياری از ايام سوگواری يا اعياد مذهبی ايران در اماکن مقدس از جمله بقاع متبرکه برگزار می‌شود. بيشتر اين بقاع به دليل ارزش‌های تاريخی در فهرست ميراث ملی به ثبت رسيده‌اند اما مديريت آنها با سازمان اوقاف است و به همين علت همواره ميان سازمان ميراث فرهنگی و سازمان اوقاف اختلاف نظر‌هايی در بهره‌برداری يا ساماندهی اين آثار تاريخی وجود داشته است.
سال ۱۳۸۷ دفتر معاونت ميراث فرهنگی سازمان ميراث فرهنگی با رئيس وقت سازمان اوقاف وارد مذاکراتی شد که در نهايت دو رئيس سازمان ميراث فرهنگی، صنايع دستی و گردشگری و سازمان اوقاف تفاهم‌نامه‌ای را برای حفاظت از بقاع متبرکه تاريخی امضاء کردند.
تفاهم‌نامه ياد شده به منظور حفظ و احيای اماكن مذهبی ثبت شده، شناسايی و ثبت اموال فرهنگی موجود در بقاع متبركه، كمك به ايجاد موزه‌های تخصصی، تقويت فرهنگ زيارت، تو سعه گردشگری مذهبی و معرفی زيارتگاه‌های كشور ميان دو سازمان ميراث فرهنگی و اوقاف و امور خيريه بسته شد. اما اين تفاهم‌نامه کمکی به تراکم جمعيتی که هرساله روانه بقاع متبرکه مي‌شوند نمی‌کند.
به گفته يکی از کارشناسان سابق سازمان ميراث فرهنگی، اين تفاهم‌نامه، آيين‌نامه‌ای را نيز در بر داشت که طی آن روش برخورد و نگاه به موضوع مرمت و يا گسترش فضای صحن بقاع متبرکه تاريخی نيز ديده شده است. همچنين اين تفاهم‌نامه از سازمان اوقاف خواسته است که در تمامی مراحل ساماندهی آثار تاريخی تحت نظارت آن سازمان، نظر و نگاه سازمان ميراث فرهنگی را جويا شود و حتی از کارشناسان اين سازمان جهت توسعه بقاع متبرکه استفاه شود.
اما حضور زایران و مردمی که براي مراسم مذهبی به اماکن مقدس می‌روند تنها در بقاع متبرکه خلاصه نمی‌شود. مساجد تاريخی از جمله مسجد امام و مسجد جامع اصفهان ديگر قربانی اين حضور پر شور هستند. مساجد زنده تاريخی، به سنت قديم پذيرای مردم می‌شوند اما در اين ميان هيات امنا با کوبيدن بلندگوهای غير استاندارد در اماکن تاريخی و سيم‌کشی روی در و ديوار آنها باعث تخريب بخش‌هايی از بنای تاريخی می‌شوند. نمونه اين اتفاق طی سال‌های گذشته در مسجد امام اصفهان که از آثار دوره صفوی بوده و در فهرست ميراث جهانی نيز به ثبت رسيده رخ داد.
بقاع متبرکه نه تنها پذيرای اهالی شهر و روستای خود هستند که برخی از آنها مانند حرم امام رضا(ع) پذيرای گردشگران زایر نيز هستند. هرچند حرم امام رضا(ع) امروز از هر سو گسترش يافته اما هستند بقاع متبرکه‌ای که گردشگران را به سوی خود جذب می‌کنند اما کوچکتر از حضور پر شور مردم هستند.
از اين اماکن مقدس به عنوان اماکن مقدس مقاصد گردشگری نيز ياد می‌شود. بر اساس آمار ارائه شده سالانه بيش از ۳۰ ميليون زایر در كشور برای زيارت بقاع و اماكن متبركه بار سفر می‌بندند. حدود هفت هزار بقعه متبركه و امامزاده در ايران شناسنامه دارند كه از اين تعداد حدود ۳۹۰ بقعه متبركه در استان تهران و شهرستان‌های اطراف واقع شده است. با توجه به تعداد چند ميليونی زایر در كشور ايران می‌توان گفت كه بيشترين گردشگران را زایران تشکيل داده‌اند.
در حال حاضر حدود سه هزار بقعه متبركه، هيئت امنای فعال دارند كه مجموع اعضای آنها به حدود هشت هزار نفر می‌رسد. وظيفه هيئت امنا نظارت بر برنامه‌ها و اجرای بخشنامه‌هاست كه زيرنظر مدير اداره اوقاف استان انجام می‌شود.
بقاع متبرکه و مساجد تاريخي از مهمترين اماکن مقدسي هستند که نه تنها در طول سال که در ايام ماه مبارک رمضان از حضور مردم و زایران پر می‌شوند و همين امر به عنوان يک تهديد جدی اين آثار را در معرض خطر قرار داده‌اند.
البته اين خطرها تنها به حضور مردم ختم نمی‌شود و همين حضور پر شور زایران باعث می‌شود تا هيئت امنا و سازمان اوقاف به فکر نوسازی و گسترش فضای حرم بقاع متبرکه بدهند که همين امر نيز تخريب‌های بيشتری را سبب می‌شود.
در بسياری از شهرهای تاريخی از جمله نطنز، حضور مردم در امامزاده آقا علی عباس باعث شد تا هيئت امنا بنای ايلخانی اين بقعه را به طور کامل تخريب کنند و به جای آن يک بنای جديد بسازند. هر چند در ساخت اين بنای جديد تلاش شد تا از معماری سنتی ايران بهر برده شود اما نتيجه هر چه شد، روی تاريخ معماری ايران ساخته شد.
ايام ماه مبارک رمضان، ايام عاشورا و بسياری از ايام سوگواری يا اعياد مذهبی ايران در اماکن مقدس از جمله بقاع متبرکه برگزار می‌شود. بيشتر اين بقاع به دليل ارزش‌های تاريخی در فهرست ميراث ملی به ثبت رسيده‌اند اما مديريت آنها با سازمان اوقاف است و به همين علت همواره ميان سازمان ميراث فرهنگی و سازمان اوقاف اختلاف نظر‌هايی در بهره‌برداری يا ساماندهی اين آثار تاريخی وجود داشته است.
سال ۱۳۸۷ دفتر معاونت ميراث فرهنگی سازمان ميراث فرهنگی با رئيس وقت سازمان اوقاف وارد مذاکراتی شد که در نهايت دو رئيس سازمان ميراث فرهنگی، صنايع دستی و گردشگری و سازمان اوقاف تفاهم‌نامه‌ای را برای حفاظت از بقاع متبرکه تاريخی امضاء کردند.
تفاهم‌نامه ياد شده به منظور حفظ و احيای اماكن مذهبی ثبت شده، شناسايی و ثبت اموال فرهنگی موجود در بقاع متبركه، كمك به ايجاد موزه‌های تخصصی، تقويت فرهنگ زيارت، تو سعه گردشگری مذهبی و معرفی زيارتگاه‌های كشور ميان دو سازمان ميراث فرهنگی و اوقاف و امور خيريه بسته شد. اما اين تفاهم‌نامه کمکی به تراکم جمعيتی که هرساله روانه بقاع متبرکه مي‌شوند نمی‌کند.
به گفته يکی از کارشناسان سابق سازمان ميراث فرهنگی، اين تفاهم‌نامه، آيين‌نامه‌ای را نيز در بر داشت که طی آن روش برخورد و نگاه به موضوع مرمت و يا گسترش فضای صحن بقاع متبرکه تاريخی نيز ديده شده است. همچنين اين تفاهم‌نامه از سازمان اوقاف خواسته است که در تمامی مراحل ساماندهی آثار تاريخی تحت نظارت آن سازمان، نظر و نگاه سازمان ميراث فرهنگی را جويا شود و حتی از کارشناسان اين سازمان جهت توسعه بقاع متبرکه استفاه شود.
اما حضور زایران و مردمی که براي مراسم مذهبی به اماکن مقدس می‌روند تنها در بقاع متبرکه خلاصه نمی‌شود. مساجد تاريخی از جمله مسجد امام و مسجد جامع اصفهان ديگر قربانی اين حضور پر شور هستند. مساجد زنده تاريخی، به سنت قديم پذيرای مردم می‌شوند اما در اين ميان هيات امنا با کوبيدن بلندگوهای غير استاندارد در اماکن تاريخی و سيم‌کشی روی در و ديوار آنها باعث تخريب بخش‌هايی از بنای تاريخی می‌شوند. نمونه اين اتفاق طی سال‌های گذشته در مسجد امام اصفهان که از آثار دوره صفوی بوده و در فهرست ميراث جهانی نيز به ثبت رسيده رخ داد.
بقاع متبرکه نه تنها پذيرای اهالی شهر و روستای خود هستند که برخی از آنها مانند حرم امام رضا(ع) پذيرای گردشگران زایر نيز هستند. هرچند حرم امام رضا(ع) امروز از هر سو گسترش يافته اما هستند بقاع متبرکه‌ای که گردشگران را به سوی خود جذب می‌کنند اما کوچکتر از حضور پر شور مردم هستند.
از اين اماکن مقدس به عنوان اماکن مقدس مقاصد گردشگری نيز ياد می‌شود. بر اساس آمار ارائه شده سالانه بيش از ۳۰ ميليون زایر در كشور برای زيارت بقاع و اماكن متبركه بار سفر می‌بندند. حدود هفت هزار بقعه متبركه و امامزاده در ايران شناسنامه دارند كه از اين تعداد حدود ۳۹۰ بقعه متبركه در استان تهران و شهرستان‌های اطراف واقع شده است. با توجه به تعداد چند ميليونی زایر در كشور ايران می‌توان گفت كه بيشترين گردشگران را زایران تشکيل داده‌اند.
در حال حاضر حدود سه هزار بقعه متبركه، هيئت امنای فعال دارند كه مجموع اعضای آنها به حدود هشت هزار نفر می‌رسد. وظيفه هيئت امنا نظارت بر برنامه‌ها و اجرای بخشنامه‌هاست كه زيرنظر مدير اداره اوقاف استان انجام می‌شود.
مرجع : خبرگزاری میراث فرهنگی
