رسانه ملی در افول موسیقی رمضان مقصر است

رضا مهدوی، کارشناس و مدرس موسیقی  گفت: هنرمندان موسیقی ایرانی همواره عرض ارادتی به مسائل مذهبی و دینی داشته و دارند؛ نمونه بارز آن در رمضان‌خوانی و محرم‌خوانی به عنوان دو جریان موسیقی دینی تبلور می‌یابد که البته بنا به اقتضائاتی امروزه شاهد کمرنگ شدن و یا در مواردی از بین رفتن این آئین‌های موسیقی دینی هستیم.

مهاجرت یکی از مهم‌ترین دلایل کمرنگ شدن مظاهر فرهنگ دینی است
وی ادامه داد: البته معتقدم که مظاهر موسیقی دینی و مذهبی ما تنها کمرنگ شده و یا به فراموشی سپرده شده‌اند اما هیچ‌گاه نه در این زمان و نه در هیچ زمان دیگری از بین نخواهند رفت اما دلیل این افول مهاجرت مردم از روستا به عنوان کانون اصلی پرداختن به این نوع موسیقی که شکل بومی و قومیتی پیدا می‌کند به شهر است و اینکه دیگر در بافت شهری، عملاً پرداختن به این نوع موسیقی که بیشتر کلامی هم است تا سازی، محلی از اعراب ندارد.
مدیر سابق مرکز موسیقی حوزه هنری تصریح کرد: در محیط‌های روستایی و یا حتی محلات کوچک شهری، حس شنوایی مردم در مقاطعی از زمان که مصادف با یک رویداد دینی همچون رمضان و یا حتی محرم بود عادت به این داشت که نغماتی را از زبان و حنجره فرد و یا افرادی که اصطلاحاً معتمد محله و روستا بودند بشنوند؛ فرد و یا افرادی که بری از هر نوع پلیدی و گناه بودند و به جز خوانندگی دینی و مذهبی رو به هیچ نوع دیگر از خوانندگی که در آن احتمال غنا و افتادن به ورطه نوعی موسیقی که در بینش جامعه گناه و حرام است وجود نداشت.

تلویزیون، رمضان‌خوانی را منسوخ کرد
مهدوی در ادامه گفت: با رواج رادیو در میان مردم و بافت شهری، این نواها و نغمات موسیقی مذهبی و دینی اینبار از این رسانه شنیداری برای مردم پخش می‌شد و به ویژه در مورد رمضان‌خوانی که اشکال مختلفی همچون سحرخوانی، چاوش‌خوانی و نجوای سحری و خوانش دعای سحر به صوت و الحان خوش دارد، رادیو نقش تأثیرگذاری را ایفا کرد که البته وقتی تلویزیون فراگیر شد و با پخش برنامه‌های شبانه‌روزی خود، عملاً رادیو را به حاشیه راند، رمضان‌خوانی نیز آرام آرام منسوخ شد.
این کارشناس و مدرس موسیقی تأکید کرد: باز هم اعلام می‌کنم که از نظر من و بسیاری از فعالان عرصه موسیقی آئین‌ها و مناسک دینی و مذهبی ما به دلیل بار ارزشی که دارند و با باورهای ما ممزوج شده‌اند هیچگاه از بین نخواهند رفت؛ باور دارم که روحی قدسی همواره حافظ و حارس آنهاست که به حاشیه رانده شدن آنها دلیل بر از بین رفتن آنها نیست و در این برهه از زمان حتماً نسل جوان هوشیاری هستند که نسبت به عملکرد نسل پیشین خود کنجکاو باشند و سعی و اهتمام در احیای آئین نیاکانی خود حتی در قالب‌های نو و به روز شده ورزند.
وی با اشاره به اینکه جامعه ما در شرایط فعلی رسانه‌زده است، گفت: به دلیل این رسانه‌زدگی، مخاطبان تصور می‌کنند که هر چه تلویزیون و یا رسانه ملی به آن می‌پردازد درست است و وجود خارجی دارد در حالی‌که سعی و تلاش من و بسیاری از همکارانم طی این سالها در طرح این مسئله به مدیران رسانه ملی بود که به فکر احیای سنت‌های ماندگار فرهنگی و هنری در عرصه دینی و مذهبی باشند هر چند که این تلاش تاکنون ناکام بوده است.

تلاش برای برگزاری سلسله نشست‌های تشریح موسیقی دینی از رسانه ملی بی‌نتیجه ماند
مهدوی افزود: به طور مثال برای رمضان امسال و پس از تولید مستند محمدرضا لطفی؛ استاد فقید موسیقی ایرانی، طرحی به تلویزیون پیشنهاد کردیم که در قالب نشست‌هایی به تشریح جریان موسیقی رمضان و روند آن از آغاز تا دوران اوج و در شرایط کنونی افول بپردازیم اما انگار نه انگار که جامعه ما دینی است و وظیفه رسانه ملی احیای باورها و تفکرات دینی مردم در شرایط مساعدی همچون رمضان است.
این کارشناس موسیقی گفت: شاید می‌گویند که قالب‌هایی همچون برنامه‌های گفت‌و‌گو محور در شرایطی همچون رمضان و در هنگامه روزه‌داری مخاطبان کسالت‌بار باشد؛ من نیز تا اندازه‌ای این مسئله را قبول دارم اما طرح یک پرسش و آن اینکه چرا مدیران هیچ خلاقیت در زمینه به کارگیری توان فنی کارشناسان موسیقی برای معرفی و نهادینه کردن موسیقی آئینی و دینی ما همچون موسیقی رمضان به طور مثال در خلال فیلمنامه مجموعه‌های تلویزیونی که می‌سازند ندارند و نمونه‌های موفق این تعامل همچون مجموعه‌های تلویزیونی همچون «شب دهم» که در آن شکلی از اجرای موسیقی مذهبی تجربه شد و یا مجموعه تلویزیونی «پایتخت» که آریا عظیمی‌نژاد؛ آهنگساز با مشاوره هوشنگ جاوید؛ کارشناس موسیقی نواحی و مقامی موفق به احیا و معرفی موسیقی «علی‌آباد کتول» به عرصه ملی و بین‌المللی شد، دیگر تکرار نمی‌شود؟
مهدوی ادامه داد: باید به این موضوع اذعان کرد که به طور مثال تعزیه‌خوانی به عنوان یک آئین نمایشی ـ موسیقایی همچنان در کوی و برزن و در محیط‌های نمایشی به هر بهانه‌ای جسته و گریخته در حال اجراست اما رمضان‌خوانی با همه آن شاخ و برگ و فرعیاتی که دارد در شرایط کنونی مجالی برای طرح شدن جز از طریق رسانه ملی ندارد و مدیران رادیو و تلویزیون باید مجال و میدان بیشتری به کارشناسان فرهنگی و هنری در امر موسیقی برای برنامه‌سازی و احیای این سنت دیرین و میراث فرهنگی بدهند.

برنامه‌های سحری و افطاری رسانه ملی عاری از موسیقی رمضان است
این مدرس موسیقی اذعان کرد: برنامه‌های ویژه سحر و افطار رسانه ملی عاری از پرداخت مناسب در مورد میراث معنوی موسیقی ایرانی و دینی هستند و تنها به صحبت با کارشناسان و میهمانان تا رسیدن به موقع پخش اذان بسنده می‌کنند در حالی که در ابتدایی‌ترین شکل مواجهه باید بگویم که ما برای هر ۳۰ روز ماه رمضان دعای مخصوص به آن روز را داریم که هنرمند رمضان‌خوان می‌تواند با حضور در فضای استودیو پخش برنامه، با نوای آهنگین و خوش به خواندن اشعاری که قرابت با مضمون دعا دارد بپردازد.
وی در پایان گفت: کتاب «موسیقی در رمضان» تألیف هوشنگ جاوید که در زمان مدیریت من بر مرکز موسیقی حوزه هنری برای نخستین‌بار به چاپ رسید و اکنون حوزه هنری درصدد مرحله دوم چاپ آن است نمونه‌ای نادر از موسیقی اقوام و نواحی ایران است که حتی اگر درصدد پژوهش در منابع مکتوب موسیقی مذهبی برای برنامه‌سازی نباشیم، فقط ۱۴ برنامه مفصل در مورد بررسی موسیقی رمضان در میان اقوام مختلف ایرانی با استناد به این کتاب می‌توان ساخت.