بررسی رسانه و مناسک دینی در ماهنامه ارتباطات و دین

به گزارش خیمه، يكی از مهم‌ترين دغدغه‌های كنونی تبليغ اسلام در جوامع انسانی حفاظت از روح ناب دين و انتقال صحيح پيام آن به مردم است.

به زعم نگارنده، اين مسئله نيازمند تبيين چندين محور در اين رابطه است. دين خود در عرصه ارتباطات تجلی می‌يابد و پيام آن با كمك رسانه‌ها به مخاطبان منتقل می‌شود. بر پايه چنين ديدگاهی اولا بايد گفت كه بدون ارتباطات اصولا تبليغی نمی‌تواند صورت پذيرد. بنابراين بايد به شويه‌های مختلف ارتباطی توجه جدی كرد.

نگارنده معتقد است كه در اين‌جا بايد از اخلاق ارتباطی، از ادبيات ارتباط، از عناصر مؤثر در ايجاد روابط و بالاخره از تناسب ميان كانال ارتباط و محتوای ارتباط سخن گفت. ثانيا بايد به پيام توجه اساسی كرد. آيا پيام منطبق با معنای اصلی (در اين‌جا در رابطه با دين) آن است؟ آيا ناقل پيام و كانال پيام بر انتخاب شده، بهترين وسيله ممكن برای تبيين كامل پيام است؟

دكتر بشير می‌نويسد: نقطه عزيمت ما در انتقال پيام دينی به مردم در كجا نهفته است؟ آيا می‌توان يك نسخه واحدی در اين رابطه پيچاند كه بتواند در همه مكان‌ها و زمان‌ها، در فرهنگ‌های مختلف و در جوامع گوناگون به شيوه واحدی اعمال شود؟ مطالعات عميق‌تر در شيوه‌های تبليغات دينی و از جمله تبليغات اسلامی، نشان دهنده نوعی از ضرورت توجه به تناسب مكانی و زمانی، تناسب محتوا با مخاطب، و تناسب سطح معنای پيام و درجه اجرای عملی آن در انتقال پيام است. در اين رابطه كدام رسانه می‌تواند اين تناسب را محقق سازد.

وی می‌نويسد: انسان خود يكی از مهم‌ترين رسانه‌ها است. روابط ميان فردی و گروهی در سطوح متفاوت آن، مهم‌ترين شكل‌های ارتباطی انسان در طول تاريخ است كه به هيچ وجهی و در هيچ شرايطی نمی‌تواند كاملا منتفی شود. بديهی است كه اين روابط می‌تواند كاهش يابد، اما معدوم شدن كامل آن‌ها در شرايط اجتماعی به هيچ وجه امكان پذير نيست.

به اعتقاد دكتر حسن بشير، رسانه‌های ديگر، وضعيت پيام‌رسانی را با درجه ارتباط خود با انسان توليد كننده پيام و انسان گيرنده پيام تنظيم می‌كنند. به عبارت ديگر، در اين‌جا نيز، انسان خود درجه تناسب و نظم مطلوب ميان فرستنده، پيام، نوع رسانه، گيرنده پيام را ايجاد، تنظيم، تعديل، تبيين و انتخاب می‌كند.

وی بر اين نظر است كه: آئين‌ها، مراسم و مناسك در متن ارتباطات شكل می‌گيرند. به عبارت ديگر می‌توان گفت كه ارتباطات چه در سطح فردی و چه در سطح جمعی خود نوعی از آيين و مراسم است كه در متن فرهنگ‌های مختلف شكل می‌گيرند و معنا می‌يابند. «اميل دوركيم» يكی از معروف‌ترين جامعه‌شناسانی است كه به آئين‌ها توجه خاصی داشته است.

وی در بخشی از اين مجال می‌نويسد: در تبليغ دينی، محتوای پيام نبايد با روح دين و معنای آن تفاوت داشته باشد، اما خلق لحظه انتقال پيام و شيوه‌های آن در دست انسان و به كمك ابزارهای مورد استفاده از جمله رسانه‌ها بستگی دارد.

شماره 13 و 14 ماه‌نامه «نامه ارتباطات و دين» به مدير مسئولی دكتر «حسام‌الدين آشنا» و سردبيری دكتر «حسن بشير» به تازگی وارد بازار نشر شده است.