کد مطلب : ۲۴۸۲۹
مشابهت محتوای نوحه‌‌خوانی‌‌ها با اشعار کلاسیک
ارشاد برای تدوین مدایح ایرانی جدیت نشان دهد
متین رضوانی‌پور، کارشناس و پژوهشگر موسیقی مذهبی گفت: مدت ۱۷ سال است که در محضر استاد مجید کیانی به تلمذ آواز ایرانی و ردیف‌های دستگاهی موسیقی ایرانی مشغول هستم و از ۱۱ سال پیش به شکل منضبط و مداوم با تشویق این استاد در زمینه گردآوری و ضبط نغمات و موسیقی عزاداری میان اقوام ایرانی فعالیت می‌کنم.
وی ادامه داد: در این مدت نمونه‌های اصیل موسیقی مذهبی اقوام ایرانی را با سفر به اقصی‌نقاط ایران مورد رصد و جمع‌آوری قرار دادم که تاکنون در ۱۵ جلد گردآوری شده که به همراه لوح فشرده فایل صوتی خوانش نوحه و مدایح تهیه و عرضه شده است؛ کار آوانگاری و نت‌نویسی آن را دوست و همکارم علی شادکام به انجام رسانده است و این روند همچنان ادامه دارد که البته تقریباً در زمینه گردآوری این مجموعه به غیر از استان اردبیل به تمام ایران سفر داشته‌ام.
مداحی و نوحه‌خوانی در میان اقوام ایرانی از تنوع خاصی برخوردار است
رضوانی‌پور با اشاره به اینکه انگیزه من از انجام این کار کاملاً شخصی بوده است، تصریح کرد: در مورد شکل خوانش هر یک از مداحی و نوحه‌ها تنوع خاصی را در میان اقوام ایرانی شاهد هستیم، به طور مثال جریان جاری مدیحه‌خوانی در ورامین با تهران چندان فرقی ندارد، اما این نکته در خوزستان و مثلاً در شهرستان شوشتر با تفاوت‌های فاحشی روبرو بود و به فاصله چند کیلومتر طی طریق و رسیدن به روستایی دیگر وضعیت به کلی تغییر می‌کرد و با دنیایی دیگر مواجه بودم.
این کارشناس و پژوهشگر موسیقی افزود: از نظر محتوا به لحاظ شعری آنچه که در نوحه‌خوانی و موسیقی مذهبی جاری است مترادف با اشعار و ادبیات کلاسیک است، اما در لحن و آهنگ تفاوت دارد که این مسئله رابطه مستقیم با گویش مردم و نوع فرهنگ و آداب و رسوم آنها دارد، اما باید بگویم که برخی از نقاط ایران همچون شوشتر، فارس و حتی اصفهان هم از گستردگی و هم از غنای بیشتری در زمینه الحان قطعات عزا و موسیقی مذهبی و عاشورایی برخوردار هستند.
«کار و عمل»؛ شیوه‌ای رایج در تصنیف‌خوانی‌های مجالس عزا
رضوانی‌پور تأکید کرد: اغلب تصانیف موجود در مدایح و نغمات عاشورایی از مقوله‌ای به نام «کار و عمل» تبعیت می‌کنند به این معنی که معمولاً شعر اصلی از قطعه‌ای شناخته شده بهره می‌برد و در لابه لای آن آوایی بداهه‌سرایی شده و یا از پیش در نظر گرفته شده و تکرار می‌شود؛ مثالی می‌زنم به این قطعه توجه کنید، «ای عزیز فاطمه جانم به قربانت نرو، جان به قربانت نرو، خواهر به قربانت نرو» که عبارت نخست اصل شعر است و عبارت دوم و سوم اضافه شده که به این شکل از مداحی «کار و عمل» گفته می‌شود.
وی از سختی‌های پژوهش در زمینه‌هایی همچون موسیقی محلی و نواحی به شکل میدانی سخن به میان آورد و گفت: گاه ممکن بود در یک خطه‌ای از کشور اختلاف سلیقه و نظری میان دو طیف از مداحان باشد و کافی بود که با یکی از آنها سابقه مصاحبه داشته باشی در این صورت طرف دوم حاضر به مصاحبه نبود هر چند که ما معمولاً در هر منطقه به نماینده آنها که اسامی همه نغمه‌سراها را داشت مراجعه می‌کردیم که البته گاه مراجعات ما شخصی بود که کمتر به ما توجهی می‌شد و گاه از سوی نهادی همچون بنیاد دعبل خزایی بود که توجه بیشتری به عمل می‌آمد که البته مدتی از سوی این بنیاد حمایت شدم، اما متأسفانه حمایت‌ها برداشته شد.
پژوهش‌های انفرادی در حوزه فرهنگ و هنر مشکلات خاص خود را دارد
رضوانی‌پور افزود: کار به شکل انفرادی در این زمینه‌های پژوهشی بسیار سخت است، چرا که باید همه کارها از ضبط صدا، ایجاد رابطه با شخص مداح برای اثبات حسن نیت و مسائلی از این دست را خود شخصاً متحمل شوم که البته اغلب این افراد به کارهای دیگری اشتغال دارند و ممکن بود زمانی را که بخواهند صرف همکاری داشته باشند زمانی غیرمتعارف باشد، مثلاً یکی از آنها کارگری بود که از صبح تا ۱۲ شب در کارخانه کار می‌کرد و با من ساعت یک بامداد قرار گذاشت.
وی با اشاره به اینکه دو جلد از کتاب‌های تدوین شده خود را برای ثبت ملی و جهانی به سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ارسال کرده است، در پایان گفت: مسئولان فرهنگی در همه نهادها و سازمان‌ها و به ویژه ارشاد باید در این زمینه جدیت به خرج دهند، چرا که اهمال در جمع‌آوری هر یک از این منابع که جزء میراث فرهنگی و معنوی مردم ایران است در آینده نزدیک جبران‌ناپدیر خواهد بود و ما در حال از دست دادن بسیاری از افرادی هستیم که سال‌ها در زمینه مدیحه و نغمات عزاداری و عاشورایی فعال بودند. بعضی از این افراد که من موفق به ضبط صدای آنها شدم مرحوم شدند و اگر اراده شخصی من وجود نداشت معلوم نبود که چگونه می‌توانستیم مجدد این سنت‌های عزاداری را احیا کنیم.
وی ادامه داد: در این مدت نمونه‌های اصیل موسیقی مذهبی اقوام ایرانی را با سفر به اقصی‌نقاط ایران مورد رصد و جمع‌آوری قرار دادم که تاکنون در ۱۵ جلد گردآوری شده که به همراه لوح فشرده فایل صوتی خوانش نوحه و مدایح تهیه و عرضه شده است؛ کار آوانگاری و نت‌نویسی آن را دوست و همکارم علی شادکام به انجام رسانده است و این روند همچنان ادامه دارد که البته تقریباً در زمینه گردآوری این مجموعه به غیر از استان اردبیل به تمام ایران سفر داشته‌ام.
مداحی و نوحه‌خوانی در میان اقوام ایرانی از تنوع خاصی برخوردار است
رضوانی‌پور با اشاره به اینکه انگیزه من از انجام این کار کاملاً شخصی بوده است، تصریح کرد: در مورد شکل خوانش هر یک از مداحی و نوحه‌ها تنوع خاصی را در میان اقوام ایرانی شاهد هستیم، به طور مثال جریان جاری مدیحه‌خوانی در ورامین با تهران چندان فرقی ندارد، اما این نکته در خوزستان و مثلاً در شهرستان شوشتر با تفاوت‌های فاحشی روبرو بود و به فاصله چند کیلومتر طی طریق و رسیدن به روستایی دیگر وضعیت به کلی تغییر می‌کرد و با دنیایی دیگر مواجه بودم.
این کارشناس و پژوهشگر موسیقی افزود: از نظر محتوا به لحاظ شعری آنچه که در نوحه‌خوانی و موسیقی مذهبی جاری است مترادف با اشعار و ادبیات کلاسیک است، اما در لحن و آهنگ تفاوت دارد که این مسئله رابطه مستقیم با گویش مردم و نوع فرهنگ و آداب و رسوم آنها دارد، اما باید بگویم که برخی از نقاط ایران همچون شوشتر، فارس و حتی اصفهان هم از گستردگی و هم از غنای بیشتری در زمینه الحان قطعات عزا و موسیقی مذهبی و عاشورایی برخوردار هستند.
«کار و عمل»؛ شیوه‌ای رایج در تصنیف‌خوانی‌های مجالس عزا
رضوانی‌پور تأکید کرد: اغلب تصانیف موجود در مدایح و نغمات عاشورایی از مقوله‌ای به نام «کار و عمل» تبعیت می‌کنند به این معنی که معمولاً شعر اصلی از قطعه‌ای شناخته شده بهره می‌برد و در لابه لای آن آوایی بداهه‌سرایی شده و یا از پیش در نظر گرفته شده و تکرار می‌شود؛ مثالی می‌زنم به این قطعه توجه کنید، «ای عزیز فاطمه جانم به قربانت نرو، جان به قربانت نرو، خواهر به قربانت نرو» که عبارت نخست اصل شعر است و عبارت دوم و سوم اضافه شده که به این شکل از مداحی «کار و عمل» گفته می‌شود.
وی از سختی‌های پژوهش در زمینه‌هایی همچون موسیقی محلی و نواحی به شکل میدانی سخن به میان آورد و گفت: گاه ممکن بود در یک خطه‌ای از کشور اختلاف سلیقه و نظری میان دو طیف از مداحان باشد و کافی بود که با یکی از آنها سابقه مصاحبه داشته باشی در این صورت طرف دوم حاضر به مصاحبه نبود هر چند که ما معمولاً در هر منطقه به نماینده آنها که اسامی همه نغمه‌سراها را داشت مراجعه می‌کردیم که البته گاه مراجعات ما شخصی بود که کمتر به ما توجهی می‌شد و گاه از سوی نهادی همچون بنیاد دعبل خزایی بود که توجه بیشتری به عمل می‌آمد که البته مدتی از سوی این بنیاد حمایت شدم، اما متأسفانه حمایت‌ها برداشته شد.
پژوهش‌های انفرادی در حوزه فرهنگ و هنر مشکلات خاص خود را دارد
رضوانی‌پور افزود: کار به شکل انفرادی در این زمینه‌های پژوهشی بسیار سخت است، چرا که باید همه کارها از ضبط صدا، ایجاد رابطه با شخص مداح برای اثبات حسن نیت و مسائلی از این دست را خود شخصاً متحمل شوم که البته اغلب این افراد به کارهای دیگری اشتغال دارند و ممکن بود زمانی را که بخواهند صرف همکاری داشته باشند زمانی غیرمتعارف باشد، مثلاً یکی از آنها کارگری بود که از صبح تا ۱۲ شب در کارخانه کار می‌کرد و با من ساعت یک بامداد قرار گذاشت.
وی با اشاره به اینکه دو جلد از کتاب‌های تدوین شده خود را برای ثبت ملی و جهانی به سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ارسال کرده است، در پایان گفت: مسئولان فرهنگی در همه نهادها و سازمان‌ها و به ویژه ارشاد باید در این زمینه جدیت به خرج دهند، چرا که اهمال در جمع‌آوری هر یک از این منابع که جزء میراث فرهنگی و معنوی مردم ایران است در آینده نزدیک جبران‌ناپدیر خواهد بود و ما در حال از دست دادن بسیاری از افرادی هستیم که سال‌ها در زمینه مدیحه و نغمات عزاداری و عاشورایی فعال بودند. بعضی از این افراد که من موفق به ضبط صدای آنها شدم مرحوم شدند و اگر اراده شخصی من وجود نداشت معلوم نبود که چگونه می‌توانستیم مجدد این سنت‌های عزاداری را احیا کنیم.
مرجع : ایکنا
